DeÄerlerimiz ve GÃ¼nlÃ¼k Hayat - DEM

More documents

Recommendations

Info

Deerle ilgili belli balı kavramlar öyle tesbit edilebilir: Realite, insan, özne, gaye ve eylem yahut davranı. Deer yaratıcı / eylemci davranı, gayeye doru bir yönelmeyi ve bu konuda bir tasavvuru, seçimde vuzuhu, bir de iyimserlii gerekli kılar. Öznenin yani deeri gerçekletirecek olan insanın etkinlii, onun dünyada varoluu deil ama eylemidir. Bu bakımdan deerleri gerçekletiren eylem veya davranılarımızdır. davranı ise gayeye doru yol alarak yeni bir deer meydana getirme gayretidir. Aslında yeni deer yaratılması hem insanın tabiatının, hem de dı tabiatın aılmasıdır. Bu demektir ki insanın kendindeki iddetli arzuları, hırsları aması lazımdır. Deer yaratıcı/eylemci davranı, gayeye doru bir yönelmeyi ve bu konuda bir tasavvuru, seçimde vuzuhu, bir de iyimserlii gerekli kılar. Öznenin yani deeri gerçekletirecek olan insanın etkinli- i, onun dünyada varoluu deil ama eylemidir. Bu bakımdan deerleri gerçekletiren eylem veya davranılarımızdır. Deer mahiyeti icabı irrasyonel, öznel/sübjektif, inanca dayanan hatta metafizik temelli, insan davranılarına hâkim ve yönlendirici, sadece insana has bir inançtır. Deer bir oluum, bir bakalama ve ama halidir. Gayeler ve hedefler çeit çeit olduu gibi eylemler de çeit çeit olmaktadır: Realist, hümanist, toplumsal, dinî, muhafazakâr, gelenekçi, ahlâkçı, irrasyonel, mistik, tasavvufî, pragmatik, politik, gayri ahlâkî davranılar gibi. Sadece realist davranılar bile zevkci, kaderci, üpheci ve nihilist davranılar diye çeitlere ayrılabilir. Görülüyor ki günlük davranılarımızı ve hareketlerimizi seçerken veya tercih ederken, bütün bu akımlar, ideolojiler, inançlar, gelenekler, düünceler ve deerler, yönlendirici hatta belirleyici olmaktadır. Deer-ahlâk ilikisi Her hangi bir faaliyette karımıza ahlâkî bir tutum çıkıyorsa bu, hareketlerimizi ve davranılarımızı ahlâkın yani ahlâkî deerlerin yönlendirdii mânâsına gelir. Ahlâk ve deer ilikisi, ikisinin de “iyi” peinde komasından kaynaklanır. Ahlâkta daima “iyi” ve “kötü” kategorileri rol oynar. Esasen insanın bu kategorilere sokmadıı anlayı, hareket ve düünce yok gibidir. Zaten bütün ahlâk hükümleri birer deer hükmüdür. “Yardımseverlik bir fazilettir.”, “Ali dürüsttür”, “Ben inanıyorum ki arkadaım yalan söylemez.”, “Kul hakkı yiyenler onmazlar” gibi hükümler, hem ahlâk, hem de deer hükümleridir. Bunun yanında ahlâkî fiilin tercihinde -bu fiil iktisadî, hukukî, siyasî ve teknik olabilir- deerler, barolü oynamaktadır. Mesela korkak olma yerine cesareti, zayıf olma yerine kuvvetli olmayı, beceriksiz olma yerine beceriklilii, cimri olma yerine cömertlii, haksızlıa karı adaletli olmayı, Y IL 1 SAYI 1 | DEM DERG 15
tembellie karı çalıkan ve üretici olmayı, yalana karı dürüst olmayı tercih ettiren ey nedir Bütün bu alanlardaki eylemlerin tercihinde ve davranı- ın gerçeklemesinde deerler ve inançlar daima etkili olmaktadır. nsan dünyanın yuvarlaklıına inandıı gibi Allah’a, meleklere, ahirete, adalete, fazilete ve hürriyete de inanabilir. Deerlerde ihtiyaç önemli bir rol oynar. Burada arzu duyan öznenin duyduu ihtiyaç ile ulaılmak istenen “akın obje”ye duyulan ihtiyaç, deerlerin ortaya çıkmasına yol açar. Deerler toplumda çounluk tarafından yaandıkça, zaman içerisinde özneleri tatmin edici ve mutluluk verici bir özellik taıdı- ı pratik olarak test edilir. Bu test edilme özellii, tarih boyunca görülen uygulamalarla asırlar içinde kültürel bir görünüle de kendini göstermitir. Zamanın ve mekânın engellerini aarak asırlar boyunca yaayan deerler kaynaını zaman ve mekân üstü âlemden yani ilâhî âlemden alan deerlerdir. Deerler özneye güncelin, reelin ötesine geçme ve onları ama arzusu verir. Deerlerle düüncemiz daha güçlü olarak tabiatın ve fizik dünyanın ötesine ulaırız. Böylelikle ideale yönelmi oluruz. Bu bakımdan deerler ve eylemler genellikle ideale yöneliktir. Deerler ideale yönelik olursa eylem de o deerin balı olduu inancın ayrılmaz bir parçası ve gerei olur. Ben bir tanıdıımın dürüstlüüne inanıyorsam, onu severim ve ona yaklamayı tercih ederim. Bu, benim dier insanları kefetmem demektir. Dolayısıyla dierlerini seçmem ve tercih etmekliimde inancımın ve ondan kaynaklanan sevginin rolü ön plandadır. Böylece deerlerin toplumsal yönü ile yüzyüze geliriz. nancın eylem dünyasında tam olarak gerçeklemesi, öznelerin (fail veya mü’minlerin) inançlarındaki samimiyete ve bu samimiyetten doan derinlie, ruhun derinliklerinde kök salmasına balıdır. Bu yetmez, aynı zamanda toplumsal ortamın müsait olmasına de balıdır. Ahlâkî ve dinî deerlerin toplumlarda yerleebilmesi için esas hak ve hürriyetler güvence altında olmalı, farklı inanı ve gayelere ramen, bir “ortak iyi” ve bir “ortak gaye” bulunmalı ve bunlar toplumun çounluu tarafından benimsenmi, çounluk tarafından tekrar edilerek ya- anmı olmalıdır. Ortak iyi ve gayenin de kaynaı ve balangıcı, sıcak bir aile ortamı, iyi komuluk münasebetlerinin kurulup gelitirilmesi, mahalle, okul ve olgunlama yolunda ilerleyen bir toplum olabilir. Deerler sayesinde ortak inançlar ve gayeler etrafında toplumun birlik formu vardır. Bu birlie kimse zorlanmaz. Ona katılanlar uurla, sevgiyle ve arzularıyla katılırlar. Bunlar inandıkları, paylatıkları ortak deerleri uurlu olarak ve ortaklaa yaamaa, yaatmaya, yaymaya ve üstün tutmaya çalıırlar. Bu sayede deerler genel geçerlik kazanırlar. Bu insanlar egolarını, nefsaniyetlerini yenmi, dier özneleri kendilerine tercih edebilen kimseler seviyesine yükselmilerdir. Toplumsal açıdan deerler, topluma mânâ kazandıran ve önem verdiren ölçülerdir. Sosyolojik açıdan deerler, toplumun fertlerince paylaılmı ve bu konuda uzlaılmı davranı kalıplarıdır, denebilir. Ferdî görüler burada etkili ve geçerli sayılmaz. Zaten insanlar, her zaman bir takım ilikiler aı içinde yaarlar. Bu ilikiler inanç, deer, temayül, kural ve genel olarak iktisadî ve ahlâkî ilikilerdir. Bunlarda hâkim olan esas manevîliktir. Deerler urunda fertler fedakârlıkta, mücadelede bulunurlar ve hatta o uurda ölümü göze alırlar. Vatan, namus, din, Allah ve ehitlik gibi deerlerin tehlikeye girmesinde inananlar icabında ölüme gidebilirler. 16 DEM DERG | YIL 1 SAYI 1
Page 1 and 2: DOSYA deer kavramının yükselii v
Page 3: dürüstlüüne inanmak ile bir iad
Page 7 and 8: Toplumumuzda ve milletimizde doruda

DeÄerlerimiz ve GÃ¼nlÃ¼k Hayat - DEM

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

DeÄerlerimiz ve GÃ¼nlÃ¼k Hayat - DEM