Ä°BRAHÄ°M TIRSÃ VE DÃVÃN'I - SÃ¼leyman Demirel Ãniversitesi

T.C. 

SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ 

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ 

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI 

ESKİ TÜRK EDEBİYATI BİLİM DALI 

İBRAHİM TIRSÎ VE DÎVÂN’I 

İNCELEME-TENKİDLİ METİN-SÖZLÜK 

DANIŞMAN 

Doç. Dr. Sadık ERDEM 

HAZIRLAYAN 

Kadriye YILMAZ 

9830205048 

ISPARTA – 2001

İÇİNDEKİLER 

sayfa 

ÖNSÖZ.....................................................................................................................III 

KISALTMALAR..................................................................................................... IV 

KULLANILAN TRANSKRİSİYON SİSTEMİ........................................................V 

İBRAHİM TIRSÎ’NİN HAYATI VE EDEBÎ ŞAHSİYETİ.................................... VI 

I. İBRAHİM TIRSÎ’NİN HAYATI.................................................................VI 

II. İBRAHİM TIRSÎ’NİN EDEBÎ ŞAHSİYETİ............................................XIV 

ELE ALDIĞI KONULAR.....................................................................XIV 

1. SOSYAL KONULAR.....................................................................XVI 

a) Eğlenceler....................................................................................XVI 

b) 

Musiki..........................................................................................XIX 

c) Meslekler ve Zanaatlar............................................................... XXI 

d)Sebzelerve Yemekler.................................................................XXIV 

e) Hayvanlar...................................................................................XXX 

f) Kılık-Kıyafet...........................................................................XXXIV 

2. YAŞADIĞI ÇEVREDEKİ AZINLIKLARIN 

MİLLÎ ÖZELLİKLERİ.............................................................XXXVII 

3. HATTATLIĞI DOLAYISI İLE ELE ALDIĞI KONULAR............XL 

4. MEVSİMLER................................................................................XLII 

III. 

ESERİ......................................................................................................XLV 

A. DİLİ....................................................................................................LII 

5. ARUZ ÖLÇÜSÜ................................................................................LV 

B. EDEBÎ SANATLAR.....................................................................LVIII 

SONUÇ.....................................................................................................................LX 

BİBLİYOGRAFYA.................................................................................................LXI 

DÎVÂN-I TIRSÎ............................................................................................................1 

I. KASİDELER.................................................................................................2 

II. GAZELLER..................................................................................................11 

III. MÜSTEZADLAR......................................................................................202 

IV. TAHMİSLE................................................................................................209 

V. TARİHLER................................................................................................215 

SÖZLÜK .................................................................................................................218

ÖNSÖZ 

XVIII. yüzyıl şairlerinden Tırsî İbrahim Efendi üzerine yapılan bu çalışma, Doç. 

Dr. Sadık Erdem’in danışmanlığında yüksek lisans tezi olarak hazırlanmıştır. 

Kataloglarda ve ansiklopedilerde dört nüsha olarak 

bildirilen Tırsî Dîvânı’nın çalışmalarımız esnasında yedi 

nüsha olduğu tespit edildi. İstanbul Yapı Kredi Bankası 

Sermet Çifter Kütüphanesi Nu.: 535’te bulunan nüsha, esas 

olarak alındı ve çalışmada A. harfi ile gösterildi. B. 

nüshası, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’ndedir. 

Araştırmalarımız neticesinde İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde 

bir dîvâna daha rastlanıldı ve C. nüshası olarak 

değerlendirildi. Bunlardan başka, Süleymaniye 

Kütüphanesi’nde, Tırsî’ye ait olduğu tespit edilen üç dîvân 

nüshası, sırası ile D., E., F. olarak adlandırıldılar. G. 

harfi ile belirtilen son bir nüsha, Millet Kütüphanesi Ali 

Emiri Kitaplığı 257 numaradadır. 

Çalışmamız, “İnceleme”, “Tenkidli Metin” ve “Sözlük” 

bölümlerinden oluşturulmuştur. 

Birinci bölümde, temel kaynaklarda hakkında yeterli 

bilgi bulamadığımız Tırsî’nin, eldeki metinden 

faydalanılarak hayatı ve edebî şahsiyeti üzerinde 

durulmuştur. 

Tenkidli metin bölümünde, karşılaştırılan yedi 

nüshadan faydalanılarak sağlam bir metin oluşturulmaya 

çalışılmıştır. 

Bu bölümde okunamayan kelimeler, eski harfleriyle 

aynen yazılmıştır. 

Metinde geçen bazı müstehcen kelimelere ise baş 

harfleri verildikten sonra üç nokta konulmuş; varsa ekleri 

yazılmıştır. 

Sözlük bölümü, Arapça, Farsça ve bugün kullanılmayan 

Türkçe kelimelerden meydana getirilmiştir.

Çalışmada yol gösteren danışman hocam Doç. Dr. Sadık 

Erdem’e teşekkür ederim. 

ISPARTA-2001 

Arş. Gör. Kadriye YILMAZ 

KISALTMALAR 

(A.) : Arapça. 

A. : Ùırsì İbrÀhìm, DìvÀn, İstanbul Yapı Kredi Bankası Sermet Çifter Kütüphanesi 

Nu.: 535. 

a.g.e. : Adı geçen eser. 

B. : Ùırsì İbrÀhìm, DìvÀn, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi T.Y. Nu.: 2917. 

bkz. : Bakınız. 

C. : Ùırsì İbrÀhìm, DìvÀn, İstanbul Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi Nu.: 1465. 

D. : Ùırsì İbrÀhìm, DìvÀn, Süleymaniye Kütüphanesi İzmir Nu.: 548. 

E. : Ùırsì İbrÀhìm, DìvÀn, Süleymaniye Kütüphanesi Hâlet Efendi Nu.: 668/1. 

(F.) : Farsça. 

(Fr.) : Fransızca. 

F. : Ùırsì İbrÀhìm, DìvÀn, Süleymaniye Kütüphanesi Hafid Efendi Nu.: 352. 

G. : Ùırsì İbrÀhìm, DìvÀn, Millet Kütüphanesi Ali Emiri 

Kitaplığı Nu.: 257. 

(İ.) : İtalyanca. 

Nu. : Numara. 

s. : Sayfa. 

sy. : Sayı. 

(T.) : Türkçe. 

T.Y. : Türkçe Yazma. 

(Y.) : Yunanca. 

yk. : Yaprak.

KULLANILAN TRANSKRİPSİYON SİSTEMİ 

1. Metinde Arapça ve Farsça kelimelerdeki uzun vokaller 

a, Y , v sırasıyla À, ì, í, ÿ şeklinde 

gösterilmiştir. 

2. Arap alfabesinde bulunup da yeni Türk alfabesinde 

bulunmayan harfler, Tenkidli 

Metin Bölümünde şu şekilde gösterilmiştir: 

’ hemze 1, 

Ð 

æ, å X 

Ó, ó 

ح Ò, ò 

خ Õ, õ w 

ä, ã \ 

Ż, ż; ë, ê ( 

Ù, ù | 

Ô, ô } 

‘ O 

á, à & 

Ú, ú é 

ñ 

ك 

3. Düz yazının üstüne konulan “ v ” harfi ile Farsçadaki “vÀv-ı ma‘dûle”ye işaret 

edilmiştir. Ò v ÀcegÀn, ò v Àr gibi. 

4. Birleşik sıfatlar arasına bir (-) konulmuştur. ‘Araú-çìn, Àteş-pÀre, bÀde-ò v Àr, bÀàbÀn, 

bed-ÀvÀz, àam-nÀk gibi. 

5. Nüsha farkları gösterilirken birinci mısraı, (/) işareti ile ikinci mısraı, (//) işareti ile 

belirtilmiştir. Tahmislerdeki a, b, c, d, e sırasıyla birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü 

ve beşinci mısraıya delâlet eder. 

6. Metinde eksik bırakılan bazı kelime ve heceler, köşeli parantez içine alınmıştır. 

7. Atıf vavları “u, ü; vu, vü” ile yazılmıştır. 

8. Farsça isim ve sıfat tamlamasında, izâfet veya sıfat kesresi, muzâf ve mevsûfa çizgi 

(-) ile bağlanmış ve “-ı, -i” şeklinde yazılmıştır. 

İBRAHİM TIRSÎ’NİN HAYATI VE EDEBÎ ŞAHSİYETİ

I. İBRAHİM TIRSÎ’NİN HAYATI 

İnceleme konusu olarak ele aldığımız XVIII. yüzyılın 

hattat ve şairlerinden olan İbrahim Tırsî’nin hayatı 

hakkında bilgiler sınırlıdır. Bunlar da ancak birkaç şuarâ 

tezkiresinde görülmektedir. Hattatlığı münasebetiyle hat 

sanatı ile ilgili bazı kaynaklarda da ismi geçmektedir. 

Şuarâ tezkirelerinden Râmiz’in Âdâb-ı Zurafâ’sında 1 , 

Fatîn’in Hâtimetü’l-eş‘âr’ında 2 ve Nâil Tuman’ın Tuhfe-i 

Nâilî’sinde 3 Tırsî’ye yer verilmiştir. 

Hattatlarla ilgili eserlerde de Tırsî’den bahisler 

vardır. Bunlar arasında Müstakîm-zâde Süleymân Sadeddin 

Efendi’nin Tuhfe-i Hattâtîn 4 adlı eseri gelir. Yine İranlı 

Habîb’in, Hat ve Hattâtân’ında 5 da ismi geçer. 

Yukarıda verilen eserlerin yanında Tırsî ismine, 

Müstakîm-zâde Süleymân Sadeddin’e ait Arapça bir hâl 

tercümesi olan Mecelletü’n-nisâb fi’n-nisbi ve’l-künâ 

ve’l-elkâb 6 adlı eserde de rastlanılır. 

Anılması gereken bir eser daha vardır ki o da Josef von 

Hammer-Purgstall’in Geschichte der osmanischen Dichtkunst 

bis auf unsere Zeit’idir. Burada Tarsî maddesinde yer alan 

şair, Tırsî İbrahim Efendi’den başkası değildir. Hammer’in 

Tarsî’den seçtiği şiirler de Tırsî’ye aittir 7 . Şairin 

1 

Sadık Erdem, RÀmiz ve ÁdÀb-ı ÔurafÀ’sı İnceleme-Tenkidli 

Metin-İndeks-Sözlük, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara, 

1994, s.196-197. 

2 Faùìn, Teõkire-i ÓÀtimetü’l-eş‘Àr, İstanbul Litografya Destgahları, 1271, s. 251-252. 

3 

Cemâl Kurnaz-Mustafa Tatçı, Mehmet Nâil Tuman-Tuhfe-i Nâilî, 

II, Ankara Bizim Büro Yayınları, 2001, s. 588. 

4 Müstaúìm-zÀde SüleymÀn Sa‘de’d-dìn, Ùuòfe-i ÒaùùÀùìn, İstanbul Devlet Maùbaası, 1928, 

s. 57-58. 

5 

Óabìb, Óaù ve ÓaùùÀùÀn, İstanbul Matbaa-i Ebuzziya, 1305, s. 

91-92. 

6 Müstaúìm-zÀde SüleymÀn Sa‘de’d-dìn, Mecelletü’n-nisÀb fi’nnisbi 

ve’l-künÀ ve’l-elúÀb, Süleymaniye Kütüphanesi Hâlet Efendi 

Nu.: 628, yk.: 302 b . 

7 

Josef von Hammer-Purgstall, Geschichte der osmanischen 

Dichtkunst bis auf unsere Zeit, IV, Pesth, 1838, s. 199-204.

mahlâsı ile ilgili bir okuma hatası olduğunu zannediyoruz. 

Tars veya tarsî kelimelerine lügatlerde rastlanılamadı. 

Fakat tırs Sr| kelimesinin âbadî ve âharlı yazı kâğıdı 

anlamına geldiği bilinmektedir 8 . Tırsî’nin şairliğinin 

yanında, hattat olması dolayısıyla böyle bir mahlâsı, 

kullanması makuldür. 

Asıl adı, İbrahim olan Tırsî’nin kesin doğum tarihine kaynaklarda 

rastlanılamadı. 

Ailesi hakkında da bir bilgiye ulaşılamadı. Her ne kadar bir mısraında 

Mühtediyem oldı hidÀyet baña 

Gazeller: IX, 7. beyit, ikinci mısraı 

diyorsa da soyu hakkında bilgi edinilemedi. Muhtemelen 

gayr-i müslim kökenli olmalıdır. Kaynaklardan Anadolu’dan 

geldiğini öğrenebiliyoruz 9 . Yine gazelleri arasında bir 

beyitte: 

Ùırsì ‘aceb mi oynasa eùfÀl ile hemìn 

Anaùolıda masúaù-ı re’si Uşaúlıdur 

Gazeller: LXV, 9. beyit 

diyerek Uşak’ta doğduğunu açıklar. 

Daha sonra İstanbul’a yerleşmiştir. Bir gazelinde küçüklükten beri yaşadığı 

yerin İstanbul’da Ayasofya civarı olduğu ve At Meydanı’nda gezindiği ifade 

edilmektedir: 

Atum oynaàı At MeydÀnı oldı tÀ ezel Ùırsì 

Küçükden her ùaraflarda feres-rÀn olduàum yerdür 

Gazeller: XLIX, 5. beyit 

8 

Ferit Devellioğlu, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın 

Kitabevi, Ankara, 1993. 

9 

Faùìn, Teõkire-i ÓÀtimetü’l-eş‘Àr, İstanbul Litografya 

Destgahları, 1271, s. 251; Müstaúìm-zÀde SüleymÀn Sa‘de’d-dìn, 

Ùuòfe-i ÒaùùÀùìn, İstanbul Devlet Maùbaası, 1928, s. 57; Óabìb, 

Óaù ve ÓaùùÀùÀn, İstanbul Matbaa-i Ebuzziya, 1305, s. 91; Meómed 

SüreyyÀ, Sicill-i ‘OåmÀnì yÀòud Teõkire-i MeşÀhìr-i ‘OåmÀniyye, 

III, İstanbul Matbaa-i Âmire, 1311, s. 251; İstanbul 

Üniversitesi Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu, III, İstanbul Millî 

Eğitim Bakanlığı Basımevi, 1965, s. 650.

İstanbul’da devrin hattatlarından Defterdarlık Mektubî Kalemi baş halifesi Sinek 

Ahmed Efendi’den (ö. H. 1135/M. 1722) 10 Divân-ı Hümâyûn’da ferman ve beratların 

yazımına mahsus girift ve güzel bir yazı çeşidi olan dîvânî ve diğer bazı yazı türlerini 

öğrenmiştir 11 . 

Gazellerinde çok kitap karıştırdığından övgüyle 

bahseder 12 . Bununla eğitimindeki kaliteye işaret etmek 

ister. 

Osman-zâde Tâib (ö. Kahire H. 1136/M. 1724), Tırsî 

hakkında bir hiciv kıtasında, onun övünen, derbeder, 

gururlu bir kişi olduğunu ve bu huyundan vazgeçmesi 

gerektiğini tavsiye eder 13 : 

Eyleyüp Àb-ı rÿyuñı rìzÀn 

Der-beder gezme meşrebüñ úurısun 

Dün yazılduñ dilenci defterine 

Hele Ùırsì mürekkebüñ úurısun 

Tırsî, şiir yazmaya Dîvân-ı Hümâyûn kâtibi Hezârî mahlâslı Kebûterî Mehmed 

Efendi’nin etkisi ile başladığını söyler 14 . 

Geçimini temin için kâtiplik yapmıştır. Ancak nerelerde çalıştığı hakkında fazla 

bir bilgi yoktur. Kaynaklar, kâğıteminliği gibi birtakım vazifelerde bulunduğunda ve 

hâcegân (kâtipler topluluğu)a dâhil olduğunda birleşmektedir 15 . 

10 Müstaúìm-zÀde SüleymÀn Sa‘de’d-dìn, Ùuòfe-i ÒaùùÀùìn, İstanbul 

Devlet Maùbaası, 1928, s. 100-101. 


Devlet Maùbaası, 1928, s. 57; Óabìb, Óaù ve ÓaùùÀùÀn, İstanbul 

Matbaa-i Ebuzziya, 1305, s. 91. 

12 Ùırsì İbrÀhìm, DìvÀn, İstanbul Yapı Kredi Bankası Sermet Çifter Kütüphanesi Nu.: 535, vr. 

4 b . 

13 

Mustafa Yatman, Osman-zâde Tâib Divânı’ndan Seçmeler, Kültür 

Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1989, s.164. 


4 b . 

15 

Sadık Erdem, RÀmiz ve ÁdÀb-ı ÔurafÀ’sı İnceleme-Tenkidli Metin- 

İndeks-Sözlük, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara, 1994, 

s.197; Faùìn, Teõkire-i ÓÀtimetü’l-eş‘Àr, İstanbul Litografya 

Destgahları, 1271, s.25; Müstaúìm-zÀde SüleymÀn Sa‘de’d-dìn, 

Ùuòfe-i ÒaùùÀùìn, İstanbul Devlet Maùbaası, 1928, s.57; Meómed 

SüreyyÀ, Sicill-i ‘OåmÀnì yÀòud Teõkire-i MeşÀhìr-i ‘OåmÀniyye, 

I, İstanbul Matbaa-i Âmire, 1311, s.123; Cemâl Kurnaz-Mustafa

Gazellerinden alınan aşağıdaki beyitler meslekî durumu ile ilgili olarak 

kâğıtemini olduğunu doğrular: 

İdindüm fıstıúì kÀàıd-emìni olduàum demler 

Biraz úırpındı bÀúì úaldı anı bÀda virdüm hep 

Gazeller: XVIII, 2. Beyit 

Azaú gibi yere ey Ùırsi olduñ şimdi defter-dÀr 

Ezel kÀàıd-emìni muêóik-i ‘Àlem gedÀ dirken 

Gazeller: CXLVII, 6. beyit 

Yine bir başka mısrada İstanbul’da maliyede çalıştığını 

dile getirir. 

Ben ÀsitÀnede mÀliyyeye vekìl oldum 

Olınca pÀre nanay àam ãafÀ yerin ùutmaz 

Gazeller: LXXXVIII, 3. beyit 

Kendisinin hâcegânda yaşamaktan pek memnun olmadığını gazellerinden anlıyoruz 16 . 

Bir diğer beyitte de kaptanlığa kadar yükselmiş olduğu 

hâlde müselles ismi verilen şarap türünü içmekten sokağa 

atıldığı için şikâyet eder: 

Tersanede gelmişdi úapudanlıàa yolum 

İtdürdi beni göz göre ber-rÀh müåelleå 

Gazeller: XXII, 2. beyit 

İçkiye olan düşkünlüğü sebebi ile yalnız işinden olmayıp hakarete uğradığını, 

müşkil durumlarda kaldığını da belirtir 17 . 

Bir taraftan yalnızlığına ve yoksulluğuna işaret edip 

para kazanmak için maskaralık yaparak çalıştığını, diğer 

yandan da bezistanda Hint malları satan bir dükkânının 

Tatçı, Mehmet Nâil Tuman-Tuhfe-i Nâilî, II, Ankara Bizim Büro 

Yayınları, 2001, s. 588. 


11 a . 


7 a .

olduğunu söyler, bununla gönül zenginliğine işaret etmiş 

olmalıdır: 

Varup bizüm kibÀra úaşmer olmaú kÀr içün ise 

BezistÀnda bizüm bir Hind işi dükkÀnumuz vardur 

Gazeller: LIX, 4. beyit 

Bir beyitte ip canbazlığı yaptığından da bahseder, ki yukarıdaki beyitle birlikte 

ele alındığında eğlence yerlerinde canbaz ve hokkabaz olarak çalıştığı anlaşılmaktadır: 

Ezel ip cÀn-bÀõı olduúlarum var idi ey Ùırsì 

Unudılmaàa bÀ‘iå şimdi uràansuzluàumdandur 

Gazeller: LXXVI, 6. beyit 

Bir şu‘bede-bÀõum hele Ùırsì-i fehìmüm 

Düşdi deñize ùobra ile óoúúalarum yoú 

Gazeller: CIX, 7 

Sefaletle geçen hayat sıkıntısını: 

Zÿr-ı kürekle geçdi bütün birden ÀşinÀ 

Bu rÿzgÀrda olmadı hìç yelken ÀşinÀ 

Gazeller: XI, 1. beyit 

beytiyle ifade etmekte ve bunu bir kürek mahkûmunun rüzgâr ve yelkeni görmeden, 

güverte altında geçen hayatına benzetmektedir. 

Yine çok meslek değiştirdiğini ve işlerinde sebatsız 

olduğunu da ifade eder, ki hayatta başarısızlığının 

gerekçesi olarak görmüş olabilir: 

Manãıb olduúda beni zencìrler øabù eylemez 

ÙırsìyÀ bu bendeñüz dìvÀne girmiş çıúmışuz 

Gazeller: LXXX, 7 

Tırsî’nin çevresi ve ahbapları hakkındaki bilgiler de 

yeterli değildir. Kaynaklardan yalnızca Kariye Mahallesi 

imamı, Şeyh Mustafa Şânî (ö. H. 1180/M. 1766) ile birlikte

gazeller söylediğini öğrenebiliyoruz 18 . Yine Dîvân-ı 

Tırsî’nin bizim esas aldığımız A. nüshası, Şânî tarafından 

istinsah edilmiştir. Bu da aralarında sıkı bir dostluk bağı 

olduğunu göstermektedir. Nitekim her ikisi de nazım türü 

olarak, hezel tarzını benimsemekle tanınırlar. Seyyid 

Hüseyin Vehbî, Vekâlet-nâme adlı eserinde Tırsî ve Şânî’nin 

şairlik taslaması hakkında şu beyte yer verir: 

Velì küttÀb-ı defter-òÀne gibi sade maòlaãla 

TeşÀ‘ür itmesün kimse miåÀl-i Ùırsi vü ŞÀnì 19 

Tırsî’nin sık sık andığı bir şair de, asıl adı 

Abdurrahman olan Hevâyî Kubûrî-zâde (ö. H. 1129/ M. 

1710)’dir 20 . O da Tırsî ve Şânî gibi bir hezel türü 

şairidir 21 . Aslen Edirneli bir aileden gelip Çorlulu Şehid 

Ali Paşa’nın iltifatına mazhar olmuştur. Paşa sayesinde 

bazı ruznâmecilik (günlük gelir-gider ve vukuatın kaydına 

mahsus defterleri tutan memur, yevmiye veya muhasebe 

kâtibi) görevlerine kadar yükselmiştir. Tırsî bu şairi, 

kendisine peyrev ve üstat olarak kabul eder: 

HevÀyìdür bu vÀdìde bizüm üstÀdumuz Ùırsì 

Olur bu masòara ebyÀtumuz yÀrÀna eglence 

Gazeller: CLXXXII, 5 

1710’dan sonra yazdığını tahmin ettiğimiz aşağıdaki beyitte ise Hevâyî’nin 

öldüğünü, namının kaldığını söyler ve onun yerinin doldurulamayacağını ifade eder: 


Devlet Maùbaası, 1928, s. 

57. Şânî ile ilgili beyitler için bkz. Ùırsì İbrÀhìm, DìvÀn, İstanbul Yapı Kredi Bankası Sermet 

Çifter Kütüphanesi Nu.: 535, vr. 10 b , 13 a , 16 b , 31 a . 


Devlet Maùbaası, 1928, s. 

58. 

20 Hevâyî ile ilgili beyitler için bkz. Ùırsì İbrÀhìm, DìvÀn, İstanbul Yapı Kredi Bankası Sermet 

Çifter Kütüphanesi Nu.: 535, vr. 8 a , 13 b , 14 a , 14 b , 15 b , 16 a , 21 a , 23 a , 30 a , 32 b . 

21 

Bkz. Zehra Vildan Öbek, Hevâyî (Abdurrahman Kubûrî-zâde) 

Dîvânı’nın Tenkidli Metni ve İncelemesi, Yayınlanmamış Yüksek 

Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi.

HevÀyì postı tehì úaldı nÀmı dillerde 

Senüñde kimse daòi ÙırsiyÀ yerin ùutmaz 

Gazeller: LXXXVIII, 6 

Tırsî, gazellerinde Tunca nehrinde yüzdüğünü anlatır. Aşağıdaki beyte 

dayanılarak şairin, Balkanlar ve Edirne mahalinde kalmış olduğu neticesine varılabilir: 

Ùunca ãuyın gördüm uzaúdan aúar ãandum ki şaù 

äoyınup atdum içine kendümi mÀnend-i baù 

Gazeller: CIII, 1. beyit 

Tırsî, bazı beyitleri ile dinî akidelere, biraz lâubalî bir tutum sergilemektedir 22 . 

Şeyhler ve vaizler hakkında pek olumlu fikirler beslemez. Her ne kadar şeyh redifli bir 

gazel yazıp tasavvufla ilgili terimleri kullanmışsa da, buradaki beyitlerden şeyhler 

hakkında müspet düşünmediği anlaşılmaktadır 23 . Tekkede oturanların burnundan 

gelecek kadar sıkıntıda olduğunu söyler 24 . 

Kaynaklar, Tırsî’nin vefat tarihini rıhlet-i beşer r$b TLqr 

terkibi 25 nin gösterdiği H. 1140/M. 1727-28 olarak verirler 26 . 

Hammer’in Geschichte der osmanischen Dichtkunst bis auf unsere Zeit isimli 

eserinde Tırsî’nin ölümü için H. 1180/M. 1766 tarihi verilmektedir. Gerçi elimizdeki 

22 

Ùırsì İbrÀhìm, DìvÀn, İstanbul Yapı Kredi Bankası Sermet 

Çifter Kütüphanesi Nu.: 535, vr. 3 b . 

23 



24 




Devlet Maùbaası, 1928, s. 57; İstanbul Üniversitesi Türkçe Yazma 

Divanlar Kataloğu, III, İstanbul Millî Eğitim Bakanlığı 

Basımevi, 1965, s. 650. 

26 Sadık Erdem, RÀmiz ve ÁdÀb-ı ÔurafÀ’sı İnceleme-Tenkidli Metin- 

İndeks-Sözlük, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara, 1994, 

s.197; Faùìn, Teõkire-i ÓÀtimetü’l-eş‘Àr, İstanbul Litografya 

Destgahları, 1271, s. 251; Müstaúìm-zÀde SüleymÀn Sa‘de’d-dìn, 

Mecelletü’n-nisÀb fi’n-nisbi ve’l-künÀ ve’l-elúÀb, Süleymaniye 

Kütüphanesi Hâlet Efendi Nu.: 628, yk.: 302 b ; Müstaúìm-zÀde 

SüleymÀn Sa‘de’d-dìn, Ùuòfe-i ÒaùùÀùìn, İstanbul Devlet 

Maùbaası, 1928, s. 57; Meómed SüreyyÀ, Sicill-i ‘OåmÀnì yÀòud 

Teõkire-i MeşÀhìr-i ‘OåmÀniyye, III, İstanbul Matbaa-i Âmire, 

1311, s. 251; Cemâl Kurnaz-Mustafa Tatçı, Mehmet Nâil Tuman- 

Tuhfe-i Nâilî, II, Ankara Bizim Büro Yayınları, 2001, s. 588.

kaynaklar, arkadaşı Şânî’nin vefat tarihini de H. 1180 olarak göstermektedirler. Bu da 

kendisi ile arkadaşının ölüm tarihinin aynı olabileceği anlamına gelmektedir. 

Dîvân-ı Tırsî’de, iki adet tarih mısraı bulunmaktadır. İlki, Dîvân’ın tertibine 

söylenilmiştir. Ebcede göre hesabı, H. 1131’i verir: 

Buçaúçılıú idüp Ùırsì yarım mıãra‘da derc itdüm 

III. Didüm itmÀmına tÀrìò bu tertìb-i dìvÀnum 

Tarihler: II, 6. beyit 

İkinci tarih ise cevherî tarih olup noktalı harflerinin toplamı, H. 1154’ü verir: 

Óurÿf-ı cevherìsiyle didüm tÀrìòini Ùırsì 

Cüyÿş-ı sebzevÀta eyler idüm enginÀrı baş 

Tarihler: I, 5. beyit 

Bu ikinci tarihe dayanarak, İbrahim Tırsî’nin vefat tarihinin H.1140’dan sonra 

olduğu düşünülebilir. Fakat ölümü için kesin bir tarih verilemiyor. Prof. Dr. İsmail 

Yakıt’ın da belirttiği gibi Dîvân’daki “enginar” için düşürmüş olduğu 1154 Hicrî tarihi 

dikkate alınırsa vefat tarihinin, bu tarihten sonra olması daha doğrudur 27 . Öyleyse 

kaynaklardan Hammer’in verdiği vefat tarihi, daha isabetli görünmektedir. 

Son olarak kabrinin nerede olduğu meselesine gelince, kaynakların tamamı 

İstanbul Edirnekapı Mezarlığı hâricinde gömülü olduğunda birleşmektedirler 28 . Ancak 

araştırmalarımızda yerini tespit edemedik. 

27 

İsmail Yakıt, Türk-İslâm Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih 

Düşürme, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1992, s.109. 

28 Sadık Erdem, RÀmiz ve ÁdÀb-ı ÔurafÀ’sı İnceleme-Tenkidli 

Metin-İndeks-Sözlük, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara, 

1994, s.197; Meómed SüreyyÀ, Sicill-i ‘OåmÀnì yÀòud Teõkire-i 

MeşÀhìr-i ‘OåmÀniyye, I, İstanbul Matbaa-i Âmire, 1311, s.123; 

Cemâl Kurnaz-Mustafa Tatçı, Mehmet Nâil Tuman-Tuhfe-i Nâilî, II, 

Ankara Bizim Büro Yayınları, 2001, s. 588; İstanbul Üniversitesi 

Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu, III, İstanbul Millî Eğitim 

Bakanlığı Basımevi, 1965, s. 650.

II. İBRAHİM TIRSÎ’NİN EDEBÎ ŞAHSİYETİ 

XVIII. yüzyıl hezel şairlerindendir. Tırsî, kendi gazellerinde de sık sık açıkladığı 

gibi, orijinalliği daha az olan, hatta argo ifadeler yüklü, XVIII. yüzyılın Hevâyî’sidir. 

Hezel sahasında, Hevâyî’yi takip eder. Tırsî ve aynı şekilde Hevâyî, Osmanlılarda 

komik şairler olarak geçer ve eserleri, Türk mizahının geniş anlam alanını bütün 

çıplaklığıyla gösterir. 

Tırsî, Hevâyî ile Sâbit’in tarzı arasında özel bir bağ oluşturur 29 . Fakat söz 

söylemek kudretini bütünüyle hezliyata sarf eder. Ciddî eserler meydana getirmek 

yerine, çoğu yâvelerden müteşekkil bir hezliyat dîvânı oluşturur. 

Agâh Sırrı Levend, Türk Edebiyatı Tarihi adlı eserinde gülmece ve yergi tarzını, 

iki sınıfta değerlendirdikten sonra; Tırsî’nin hezliyatını incitmeden güldüren eserler 

arasında değil; kaba şaka, sataşma, taşlama, kınama, iğrenç yerme ve sövme olarak 

yazılan eserler listesinde verir. Bu listeye Tırsî’nin yanında Gazâlî (ö. H. 942/M. 1535), 

Veysî (ö. H. 1037/M.1627), Ebubekir Kânî (ö. H. 1206/M. 1791), Sürûrî (ö. H. 1227/M. 

1812) gibi tanınmış şairlerin eserlerini de dâhil eder 30 . 

ELE ALDIĞI KONULAR 

Tırsî, kendi muhitinin ve devrinin günlük hayatıyla 

alâkalı bütün konularla ilgilenmiştir. Her türlü meseleye 

ironik yaklaşır. 

Mücerret mefhumlar yerine, müşahhas dünya ile 

ilgilenmeyi yeğler. Giyim kuşam, yiyecekler, müzik, 

zanaatlar gibi sosyal hayatın çeşitli alanlarına alaycı 

bakar. Bunda geçimini sağladığı eğlence hayatının da etkisi 

vardır. 

Hayatı anlamsız gördüğü gibi, şiiri ve şairliği de 

önemsiz görür. Osman-zâde Tâib, Tırsî’nin uğraşısının 

eğlenmek olduğunu şu mısralar ile belirtir: 

29 Müstaúìm-zÀde SüleymÀn Sa‘de’d-dìn, Mecelletü’n-nisÀb fi’nnisbi 

ve’l-künÀ ve’l-elúÀb, Süleymaniye Kütüphanesi Hâlet Efendi 

Nu.: 628, yk.: 302 b . 

30 Agâh Sırrı Levend, Türk Edebiyatı Tarihi, 3. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 

1998, s. 155.

İbn-i Gümrük ile bizim Tırsî 

Hayli eğlence idi yârâne 

Hazzı var idi ger olmasaydı 

Biri çengi birisi çingane 31 

Tırsî’nin şiirden ve şiirle meşgul oluştan beklediği, 

sadece eğlenmektir: 

ÙırsiyÀ gitdükçe úaşmer oldı eş‘Àruñ senüñ 

Masòara eglencedür bir àayrı dìvÀn istemez 

Gazeller: LXXXII, 7. 

beyit 

beytiyle bu düşüncesini ifade etmektedir. 

Bizzat kendisi, gazellerini anlamsız ve maskara olarak şöyle nitelendirir: 

Böyle bì-ma‘nÀ àazel söylemede ey Ùırsì 

Hele inãÀf idelüm sen gibi er mi bulınur 

Gazeller: LVII, 5. beyit 

Gürÿh-ı ò v ÀcegÀn içre úati úaşmersin ey Ùırsì 

Bu deñlü masòara şi‘ri idüp inşÀd n’eylersin 

Gazeller: CXLV, 7. beyit 

Şiirlerinde bir hezel şairi olması sebebiyle genelde 

müstehcen ve lâubalîdir. Argoya hatta küfre varan 

söyleyişlere ve sivri dilliliğe rastlamak mümkündür. 

Dîvân Edebiyatının en önemli özelliği olan mazmunlar 

konusunda, kendine has üstün sanat özelliklerini 

gösterememektedir. 

Diğer şairlerin şiirlerini alarak, onları aynı vezin 

ve kafiyede alaycı bir şekilde değiştirir. Meselâ Nâbî’nin 

31 Mustafa Yatman, Osman-zâde Tâib Divânı’ndan Seçmeler, Kültür Bakanlığı Yayınları, 

Ankara, 1989, s.164.

görmişüz redifli gazeli 32 Tırsî’nin dilinde farklı bir 

anlam kazanır 33 . 

Dîvân şiirinin hatta bütünüyle şiirin en önde gelen 

konularından biri olan aşk teması, Tırsî’de yok gibidir. 

Onun yerine yemeklere karşı duyulan sınırsız bir arzu ve 

diğer beşerî hazları dile getiren mısralar vardır. 

Ele aldığı konularda mizah hürriyetini, ahlâkî 

kaidelerin sınırlamasına izin vermez. Devrindeki muglim 

veya gulampare tabirlerini, açıkça ve defalarca söylemekten 

kaçınmaz 34 . Nitekim döneminin diğer hezel şairlerinde de 

benzeri anlatımlara rastlanır. 

Kendisi, hâcegândan yetişmesine rağmen, daha çok 

yeniçeriler tarafından rağbet görmüştür 35 . 

Tırsî’nin işlediği belli başlı konular şunlardır: 

1. SOSYAL KONULAR 

a) Eğlenceler: 

Daha evvel de belirtildiği gibi İbrahim Tırsî’nin günlük hayatının büyük bir 

kısmı, eğlenme ve eğlendirmekle geçer. 

Manzumelerinde Göksu, Bebek, Kâgıthâne, Hisar, Boğaz, Kuruçeşme gibi 

devrinin gözde mekânlarından sık sık bahseder 36 . 

Kış eğlencelerinin başında, helva sohbetleri gelir. XVIII. yüzyılda ve özellikle 

on üç yıl süren Lâle Devrinde, bu sohbetler kış gecelerinin vazgeçilmez 

şenliklerindendir. Tırsî, devrinin bu eğlence meclisleri hakkında şunları söylemiştir: 

Gir ki bir hey’ete cümle yÀrÀn 

32 

Ali Fuat Bilkan, NÀbì DìvÀnı, Millî Eğitim Bakanlığı 

Yayınları, Ankara, 1997, s. 696. 

33 




5 b , 9 b , 12 b , 18 a , 26 b , 27 a , 28 a , 32 a . 

35 

Josef von Hammer-Purgstall, Geschichte der osmanischen 

Dichtkunst bis auf unsere Zeit, IV, Pesth, 1837, s. 199. 

36 


Çifter Kütüphanesi Nu.: 535, vr. 

3 b , 10 b , 18 a , 24 a , 30 b .

Gülüşüp óaôô ide óalvÀda saña 

Gazeller: X, 2. beyit 

Ùatlı ola ãoóbetlerümüz diyü miyÀne 

Şekkerci külÀhı ile óalvÀde mi geldüñ 

Gazeller: CXVIII, 4. beyit 

Lâle Devrinin renkli safalarından biri de, çırağan 

denilen gece donanmalarıdır. Hatta III. Ahmed’in meşhur 

sadr-ı a‘zamlarından Nevşehirli Damat İbrahim Paşa ve eşi 

Fatma Sultan için yapılan şenliklerde, bahçesinde lâle 

tarhları içinde türlü mum ve kandillerin yakıldığı yalı, 

Çırağan yalısı ismiyle adlandırılmıştır. Tırsî, bunu 

Açılup lÀle mevsimi geldi 

Zevúı vardur begüm ÇırÀàÀnuñ 

Gazeller: CXIV, 7. beyit 

şeklinde ifade etmiştir. Yine bir başka gazelinde mevsim-i 

lâle dediği bahar mevsiminde çiçekçiler ocağının durumunu 

şöyle tasvir eder: 

Çiçekçiler ocaàı mevsim-i lÀle irişdükde 

Yanup yaúılaraú anda çerÀàÀn eylemez n’eyler 

Benüm de lÀciverdì lÀlemi seyr eyleyen Ùırsì 

Görüp ùaúımlarum hep anda iskÀn eylemez n’eyler 

Gazeller: LX, 5., 6. 

beyit 

Tırsî, devrin toplantılarında oynanan kukla, yüzük ve 

koz gibi bazı oyunlara da değinir. Meded redifli gazelinde, 

yüzük oyununda sayı kazanan tarafın, yenilenin yüzünü 

karalama âdetini kara çalmak deyimini kullanarak şöyle 

ifade eder: 

Gice ãoóbetlere gitme uyup aàyÀra meded 

Úorúum oldur düşürürler seni bir yÀra meded

Yüzük oynı diyerek iş çıúarurlarsa eger 

Oyuna girme çalarlar saña bir úara meded 

Dizilüp de ãıraya gelme miyÀna óaõer it 

Bal gibi ùatlı görin ‘Àşıú-ı nÀ-çÀre meded 

Gazeller: XXXVIII, 1., 2., 3. beyit 

Çocukların kendi aralarında oynadığı koz (ceviz) oyunu, şu şekilde 

anlatılmaktadır: 

Úoz oynar çuúurına úoymaca gÀhìce bir ãıbyÀn 

Üçüñ yeri düşerse ger olur mesrÿr gördüñ mi 

Kasideler: II, 2. beyit 

Yine bayramlarda çocukların oynadıkları oyunlar hakkında şöyle der: 

‘Ìd irdi ãalıncaú úurup ey Ùırsì-i nÀ-dÀn 

äıbyÀnı gezindürmege yaldızlı eşek ùut 

Gazeller: XXV, 9. beyit 

Pek çalış kÀr eyle bayramlarda çoçuúlar biner 

Ki çevir dollÀbı Defter-dÀrda gehvÀre ãal 

Gazeller: CXXVI, 3. 

beyit 

b) Musiki: 

Tırsî Dîvânı’nda, müzik ile ilgili konular da geniş yer tutar. Rehâvî, sıfâhân, 

mâhûr, bûselik, şehnâz, dügâh, hüseynî, nevâ gibi bazı musiki makamlarına yer 

verilmiş, ayrıca revân, evc, selmek, curcuna, zencîr, düyek gibi müzik usullerinin adları 

da kullanılmıştır. Yine keman, tambur, şeştar, rebab, kanun, def, kudüm, zurna, ney, 

mızrap gibi müzik âletlerine yer verilir.

Musiki terimleri ile bazı tasavvufî terimler kullanılır 37 . Bunların yanında musiki 

erbabı da şiirlerinde anılır. Devrinin güzide bir bestekârı ve hanendesi olan saray 

hanendeleri başı Burnaz Hasan Çelebiye 38 lâtife ile karışık göndermeler yapılır 39 : 

Gerekse sÀze ‘aàyÀre ayaú-dÀş 

Güzel sÀzendedür Ùanbÿri Mÿsì 

Gazeller: CCIV, 2. beyit 

SÀz-gìrìde naôìrüm yoú diyü tel úırmadan 

İki telli neyle ùanbÿr ile itmez imtizÀc 

Gazeller: XXXIII, 4. beyit 

Ney mey görelüm bÿselik it rÿy-i nevÀdan 

Faãlı bir iken eyledi cÀnÀne müåelleå 

Gazeller: XXX, 2. beyit 

Ò v Ànende gürÿhıyla hem-ÀvÀz olamazsın 

Ney-zen dedelerle daòi dem-sÀz olamazsın 

Gazeller: XCV, 1. beyit 

äaúın tel úırmadan pek iótirÀz it tÀr-ı ùanbÿruñ 

Bir ucı úuyrıàında bir ucı buràuya baàlanmış 

Gazeller: XCIII, 3. beyit 

Sen kemÀnı ãarı oàlı gibi ùut rÿy-i dügÀh 

RÀst gelmezse eger bÀrì nevÀ tÀrına baã 

Gazeller: XCIX, 3. beyit 

37 


Çifter Kütüphanesi Nu.: 535, vr. 7 b . Bu beyitlerde pîş-rev, 

kanun, devran ve mızrap ile hakikatin gizli sırlarının ortaya 

konulması tasavvufî bir anlam ifade eder. 

38 Reşad Ekrem Koçu, Tarihimizde Garip Vakalar, 3. Baskı, Varlık 

Yayınevi, İstanbul, 1971, s. 100. 

39 

Ùırsì İbrÀhìm, DìvÀn, İstanbul Yapı Kredi Bankası Sermet Çifter 

Kütüphanesi Nu.: 535, vr. 2 a , 8 b .

Def çalan yoúdur uãÿl ile bizüm dÀ’irede 

Gizlice ãıtma gibi ben ùutarum çifte dü yek 

Gazeller: CXX, 4. beyit 

Úudÿmıdur getüren vecde dervişÀnı hep 

Olur mı úarabaş aúrÀnı nev-demì de leõìõ 

Gazeller: XLI, 6. beyit 

ErbÀb-ı mÿsiúìsi bu õimmì gürÿhınuñ 

Başlar rehÀvi ile ãıfÀhÀne ibtidÀ 

Gazeller: I, 2. beyit 

Ben ki tekmìl-i maúÀmÀt u uãÿlÀt itdüm 

NaàamÀtum tenedür nÀten olursa ne ‘aceb 

Gazeller: XX, 10. beyit 

Úati dìvÀnedür zencìr uãÿlinden hìç ayrılmaz 

Raúìb olursa beste baàlanur çenberde o ferde 

Gazeller: CLXVII, 3. beyit 

SÀzende vü def-zen saña yardah ki gerekdür 

Hep curcunaya lÀzım olan úaşmeri ùoldur 

Gazeller: XLVIII, 6. beyit 

Bir iki ÀàÀze itdüm evc uãÿlinde bu şeb 

Usta Corci gÿş idüp didi ãıfÀhÀn oldı hep 

Gazeller: XXIV, 4. Beyit 

SÀza girerüm diyü bize ùafra ãatarsın 

Hem tel úıraraú ùÀlib-i şeh-nÀz olamazsın 

Gazeller: XCV, 2. beyit

c) Meslekler ve Zanaatlar: 

Tırsî Dîvânı’nda günlük hayatın bir parçası olan 

meslek ve zanaatlar, bir konu teşkil edecek kadar yer alır. 

Dîvân-ı Tırsî’de bakkal, pazarcı, manav, girdeci, aşçı, 

kaşıkçı, hammal, çuhacı, iplikçi, kassar, neccar, mücellid, 

marangoz, mimar, dülger, karakullukçu, kürekçi, bevvâb, 

nalbur, berber, çiftçi, bahçıvan, hokkabaz, mahiyyeci gibi 

birçok meslek ve bu mesleklerin hususiyetleri de bir konu 

teşkil eder: 

‘AsÀkir ùop ùolı başda re’ìsi 

Ne müşkildür úafÀ-dÀr olmayaydı 

Kasideler: I, 32. beyit 

Oda erbÀbı tetimmÀt-ı bisÀùı óıfô ider 

Biz úaraúullıúçıyuz úara úazanı beklerüz 

Gazeller: LXXXIX, 2. beyit 

Bir mıãır şayúasına bÀrì kürekçi olsam 

Kenef-ÀsÀ kenÀr-ı revzen olursa ne ‘aceb 

Gazeller: XX, 7. beyit 

Götürmezdi yarıya ibrìşimi 

O óammÀlum sebük-bÀr olmayaydı 


Bilinmezdi çuúa envÀ‘ı aãlÀ 

Çuúacılarda miãùÀr olmayaydı 

Kasideler: I, 13. beyit

CilÀ görmezdi bez envÀ‘ı aãlÀ 

O çÀrşÿlarda úaããÀr olmayaydı 


Ger pazarcı olmaú isterseñ úolayın söyleyem 

İskelede meyve ùartan kimsenüñ úanùÀrın öp 

Gazeller: XXI, 7. beyit 

Eskilerden Yorgi baúúÀl úaldı yüz yıllıú dükkÀn 

Anda úurı elli yıllık úaşúaval eksük degül 

Gazeller: CXXVI, 3. beyit 

Bir manava ùabla-kÀr olmaú murÀdum ÙırsiyÀ 

Dil şikest mìzÀn şikest hem ùabla-i döngel şikest 

Gazeller: XXVI, 5. beyit 

Eyü yimek pişirür aşçı baóåe girse eger 

Bizüm de aşçımuz ol meh-liúÀ gelür görinür 

Gazeller: LXI, 5. beyit 

Baòtı var ÓÀcı Receb girdecilik itse eger 

Úanúı çÀrşÿya varursa aña dükkÀn meftÿó 

Gazeller: XXXV, 3. beyit 

Úaşıúçılar úaşıàa zer nişÀn içün Ùırsì 

Pirinç teller[i] alur da eger úırar geçürür 

Gazeller: XLV, 7. beyit 

Úoca-vÀrì başına bir yeşil úalpaú al da gey 

Nereye varsın elbette bizüm bevvÀbdur dirler 

Gazeller: XLIII, 2. beyit

SükkÀn-ı sünbeki hele sünger alur ãatar 

Nalbur gürÿhı Àheni eñser alur ãatar 

Gazeller: LV, 1. beyit 

Bu úalyonlar yapılmazdı efendi 

Maranàozlarla mi‘mÀr olmayaydı 


Dülger olana buràu keser köştere lÀzım 

6. Hem destere şÀúÿl 

Áletlerüñ envÀ‘ı her üstÀde gerekdür 

İşler sürerekden 

7. Müstezadlar: II, 9. beyit 

Berberüñ rindidür ol üstine úıl úondurmaz 

Müşterìye bulur ol ãuçı tirÀş olmayıcaú 

Gazeller: CXIII, 3. beyit 

LÀlecilik ideyüm dirseñ eyü lÀle idin 

Eyleme iki gözüm lÀle-i nu‘mÀna heves 

Gazeller: XC, 5. beyit 

Pazarda baàçe-vÀnlar óalúa reng itdüklerin gördüm 

Biraz na‘nÀ biraz salluta var şeb-bÿya baàlanmış 

Gazeller: XCIII, 5. beyit 

d) Sebzeler ve Yemekler: 

Tırsî’nin manzumelerinde, sebzeler ve yemekler de 

geniş yer tutar. Havuçtan, şalgam, Lanka hıyarı, patlıcan, 

taze enginar, Gelibolu soğanı, bamyaya kadar birçok sebze 

ismine yer verilir.

Yine sarı kaygana, sarımsağı bol paça, mumbar, şalgam 

kalyası, şalgam dolması, uskumru dolması, bol biberli ince 

soğanlı girde kebabı, midye pilavı, musakka, lüfer tavası 

gibi yemek çeşitlerinden bahsedilir. 

Sirkeli mercimek çorbası, balık çorbası, sarımsaklı ve 

fodlalı (bir tür ekmek) tarhana, köfteli çorba, ayyaşlar 

arasında içilmesi âdet olan ve mahmurluğu bozan işkembe 

çorbası gibi birçok çorba çeşitlerine rastlanır. 

Bunların yanında Edirne baklavası, revanî, vişne 

reçeli, muhallebi, aşure, Eğriboz işi köfter (pestil), 

mermer helvası, kudret helvası, latilokum gibi tatlılar da 

geçer. 

Ayrıca süt, ayran, kızılcık hoşafı, şalgam turşusu, 

kahve, boza, şıra, mey, müselles, arak gibi içecekler de 

vardır: 

Havuçla şalàamuñ hem úalyası hem turşìsi òoşdur 

Be óÀcì úarnabit ãallute yiyen maúhÿr gördüñ mi 


Úalya-i şalàam gözümüñ nÿrı cÀnumdur benüm 

Enginaruñ tÀzesi rÿó-ı revÀnumdur benüm 

Gazeller: CXL,1. beyit 

İmtilÀ itdi beni kestane-i at şübhesüz 

Bir vecihle aña şalàam turşısı olmaz devÀ 

Gazeller: XVI, 4. beyit 

BÿstÀn ekdüm bu sene olmadı hìç ãarı úabaú 

Var ise sizde òıyar bizdeki úarpuza baú 

Gazeller: CXI, 1. beyit 

Çıúup yerden ãarımsaú anı bamya gördi büzildi

äuladuúça dibin bÿstÀncılar oldı åemer peydÀ 

Gazeller: XII, 5. Beyit 

Elüme bir semüz et girse göñlüm istedi cÀnÀ 

Musaúúa‘ yapduraydum úurı bÀdincÀnumuz vardur 

Gazeller: LIX, 2. beyit 

Didüm bÀõencÀnuñ dürlüsi çoúdur úabaàuñ iki 

Biri ùolma biri úalya olur hìç eylemeñ peròÀş 


Mülÿòiyye vü bamya óÀlini ãorarsañ ‘Àlemde 

İkisi bir birine arúalaşup oldılar pÀ-dÀş 


N’ola ser-tÀc olursa sebzevÀta enginar lÀyıú 

Muãaúúa‘ yapıla úoz ile olmaz hìç aña bir aş 


Gelibolıdan arpacıú her sene nev-ãoàan gelür 

Acısı çeşm-i bedlerüñ gözine her zemÀn gelür 

Gazeller: LXXV, 1. beyit 

Yaóni ile turşi-i şalàam virür insÀna feraó 

Girde balıú çorbası hem virdi ôarìfÀne feraó 

Gazeller: XXXVI, 1. beyit 

Pilavı bulàuruñ kestaneli gördüñ yidüñ ammÀ 

Efendi ùoàrı söyle çorba-i bulàur gördüñ mi 


8. Mercümek şorbÀsına taròana olmaz ÀşinÀ 

Bamya vü mülòıyyeye úayàana olmaz ÀşinÀ IV 

Gazeller: IV, 1. beyit

Bezm-i meyi gördüm hele mersin balıàıyla 

Midye pilavın zÀhid-i nÀ-dÀne düşürdüm 

Gazeller: CXLIII, 3. beyit 

ÙırsiyÀ usúumrı dolması ile 

Lüferüñ baña tavası òoş gelür 

Gazeller: LI, 9. beyit 

Mercimek çorbasını kimse yimez ey Ùırsì 

Bir sehl-i òal úatılup mÀ’il ola mayòoşa 

Gazeller: CLXIX, 9. beyit 

Bol ãarımsaú ile fodla ile olursa severüm 

Her ãabÀó def‘-i òumÀr itmege teròÀne ile 

Gazeller: CLXX, 4. beyit 

Bir ãanur ikisinüñ leõõetini añlamayan 

Bir degül kÿfteli şorbÀ ãarı úayàana ile 

Gazeller: CLXX, 8. beyit 

Laóm-i zÀ’id bile girmez eline heftede bir 

Kÿfte-ò v Àrlar oynadup yine kebÀb isterler 

Gazeller: LXIV, 3. beyit 

Girde kebÀbına leõõet viren 

Bol büber ile ince baãaldur 

Gazeller: LXIX, 4. beyit 

Bize paça yap ey aşçı ãarımsaúlı da pÀk olsun 

Yiyenler diye ãarımsaàı var ma‘mÿr gördüñ mi 

Kasideler: II, 5. beyit

Geh boza içüp gÀhì şıra gÀh müåelleå 

Çoú ãopa yidürdi baña bil Àh müåelleå 

Gazeller: XXXII, 1. beyit 

Bir ùulum peynir yapayum diyü çoú sa‘y eyledüm 

Süd ãuluymış ÙırsiyÀ yayıúda ayran oldı hep 

Gazeller: XXIV, 5. beyit 

YÀrÀn úızılcıú òoş-Àbı ister 

Aàdayla pişmiş òÀliã reçeldür 

Gazeller: LXIX, 5. beyit 

Gerçi àayrı ùatlılardan bıúmışuz 

Lìk Edirne baúlavası òoş gelür 


Ùatlı görinmek isteyen aóbÀba ÙırsiyÀ 

GÀhìce Eàriboz işi köfter alur ãatar 

Gazeller: LV, 5. beyit 

Südle ãadriyye gibi yüz aàı olmaz yimege 

YÀ muóallebì ‘ÀşÿrÀ ile defterde midür 

Gazeller: LXVII, 2. beyit 

Bu sene óalvÀ-i úudret geldi tÀze Rÿmdan 

Ben de bir tebsi getürdüm rÀóatü’l-óulúÿmdan 

Gazeller: CXLVI, 2. beyit 

Ùatlı ãoóbet ola sükkerden hemÀn 

Bıúmışuz óalvÀ-i mermerden hemÀn 

Gazeller: CLIX, 1. Beyit

ÙırsiyÀ sükker ile yapdura görsün oàlan 

Reçel vişneyi aàda ile lu‘Àb eylemesün 

Gazeller: CXLIX, 11. beyit 

TiryÀki olan berş ile afyon ile oynar 

9. İstanbulumuzda 

Anlara duòÀn úahve ‘ale’l-‘Àde gerekdür 

äamsayla börekden 

Müstezadlar: II, 4. Beyit 

Bunların yanında Macar bardağı, Hind toprağından kâse-i fağfur, Bosna işi 

kalaylı leğen, kenarları geniş ve yayvan bakır bir kap olan lenger, çölmek, tulumdan 

yapılmış su kabı olan meşk ve ağaçtan yapılan çotra adlı su kabı gibi o dönemde 

mutfakta kullanılan alet ve edevata da yer verir: 

Süzilse bÀde-ÀsÀ òÀk-i Hinde beñzemez aãlÀ 

Kütahya ùopraàında kÀse-i faàfÿr gördüñ mi 


Gelür hep Engerusdan kÀse vü bardaàuñ envÀ‘ı 

Sitanbul sırçasında kÿze-i billÿr gördüñ mi 


İbrìú-i luùf ile bir içüm ãuyı virmedüñ 

Bosna işi úalaylı legen söylerüm saña 

Gazeller: III, 2. beyit 

Bir ùÀs aş içün Ùırsì ‘imÀrete üşürse 

Bir baúraç içür aş úomaàa lengeri n’eyler 

Gazeller: LVIII, 11. beyit 

e) Hayvanlar:

Tırsî Dîvânı’nda yalnız insanlar ve sosyal hayata değil, hayvanlara da yer 

verilmiştir. Şair, bir beytinde “Bir zemÀn besledüm evlÀd yerine bir merkeb” 40 diyecek 

kadar hayvanları sever. 

Mısır eşeği, Rumeli, Dobruca, Hersek beygirleri ve pek hızlı hareket eden Tatar 

beygirleri; oldukça şişman olan sipahi beygirleri, sütçü beygirlerinden de zayıf ve 

tembel olan Mudanya-Bursa arasında yolcu taşıyan Mudanya beygirleri, kira ile satılan 

mükarî beygirleri Dîvân’da en sık rastladığımız hayvan türüdür. 

Çayır vaktinde dışarı salınan hünkar atları, tazı, kolyoz balığı, çiroz, uskumru, 

damda kiremidi kıran kedi ile sansar, güzellerin beslediği güvercin, bülbül, gammaz 

karga, keklik, tepeli tavuk, boynu uzun kaz, sakankur denilen kum kertenkelesi, yaz 

günü tatlıya üşüşen karınca, tahta biti gibi çok çeşitli hayvanlar da konu olarak 

seçilmiştir: 

Eşeklenmezdi hep Mıãra gidenler 

ZuúÀú başında óimÀr olmayaydı 

Kasideler: I, 21. Beyit 

Rÿm ili beygirleri tenbel olur ãanma ãaúın 

Dobrıca eùrÀfınuñ eşkin ùavarın görmişüz 

Gazeller: LXXIX, 7. beyit 

Gelürse Dobrıca beygirleri bu bÀzÀra 

Bizüm de óiããemüze bir çürük ùavar düşer 

Gazeller: XLVII, 7. beyit 

Hìç binici olmayan çapúun ùavarı n’eylesün 

Herseküñ beygirleri varken óimÀrı n’eylesün 

Gazeller: CLVII, 1. Beyit 

Hemìşe ãırtumuz pÀlÀn-ı àayret yaàır itmekden 

4040 Ùırsì İbrÀhìm, DìvÀn, İstanbul Yapı Kredi Bankası Sermet Çifter Kütüphanesi Nu.: 535, 

vr. 5 a .

MükÀrì beygiri gibi bıcılàan olmamuz yegdür 

Gazeller: LXIII, 2. beyit 

ZÀhid-i òar bir Tatar beygirine úÀ’il iken 

ÇÀresüz úaldı eşeklendi küóeylÀn istemez 

Gazeller: LXXXI, 4. beyit 

ÒünkÀr atları çayır vaúti gelüp çıúduúda 

İki cÀnibinde durur seyrine yÀrÀn ãaf ãaf 

Gazeller: CVIII, 4. beyit 

Úanda baúsañ büsbütün aóvÀl-i ‘Àlem böyledür 

MÀhì-i úolyoz saúanúur ile itmez imtizÀc 


Usúumrı mevsiminde bir düzene ãataşdı 

Oldı çiroz bu Ùırsì aàyÀre úaldı ùalyan 

Gazeller: CLX, 5. beyit 

Çiftlik öküz ile úoyun ile yaúışur hep 

Beklenmez efendi iki üç dÀne köpeksüz 

Gazeller: LXXXIII, 5. beyit 

Almaú ile kediye bir gice ben Ààÿşe 

Bir úalıp ãÀbÿnı çaldurdum efendi mÿşe 

Gazeller: CLXIX, 1. beyit 

Kedi küçük olursa aña gör boz fÀre gösterme 

Yılar hìç bir daòi varmaz ãaúın ÀvÀre gösterme 

Gazeller: CLXXII, 1. beyit 

Úaçışduúlarını ùamdan görüp aãlın su’Àl itdüm

Kedilerüñ firÀr-ı úorúu-i sañsardan geldi 

Gazeller: CCI, 8. beyit 

Ùırsì gibi eşşeklere taúlìd iderekden 

ÁàÀze sekmekde úarÀr eyledi bülbül 

Gazeller: CXXIV, 5. beyit 

Her n’idem dil-ber kebÿter besler ise sen daòi 

Bir kümes yap da yuva saydur uãÿlle yÀre ãal 

Gazeller: CXXVI, 4. beyit 

Úuş besler iseñ söyle úuşuñ adını bilsek 

İki adı var úaràa-i àammÀz ile keklik 

Gazeller: CXVI, 5. beyit 

MuràÀn-ı yaban aralarında büyümekle 

Sen bencileyin boynı uzun úaz olamazsın 

Gazeller: CLV, 6. beyit 

Òanegi bir ùavuàum vardur efendi tepeli 

Gören Àdem ãanur olsaydı eger iki eli 

Gazeller: CCIII, 1. beyit 

Musallaùdur üşerler ùatlıya yazın úarıncalar 

Úara úışuñ içinde yir yüzinde mÿr gördüñ mi 


Üşündi eylemiş taóta biti yoràane düşdükçe 

EmÀn virmez úırardum anları her yane düşdükçe 

Gazeller: CLXXIII, 1. beyit 

f) Kılık-Kıyafet:

Dîvân-ı Tırsî’de dikkat çeken konulardan biri, kıyafetlerdir. Çulha bezi, kırmızı 

ve pek parlak Venedik çuhası olan çuka-i iskerlet, Bor bezi, atlas, dalgalı bir kumaş olan 

hâre, düz ve beyaz olan sâde adlı kumaş, özellikle Şam’da ipekle karışık pamuk ipliği 

ile dokunan sarı ve kırmızı çubuklu olan çetarî, astarlık şeklinde seyrek dokunmuş bez 

olup amele ve ırgat için gömlek biçilen boğası, gayet sık dokunmuş kaba bir bez olan 

dimi ve fıstıkî gibi kumaş adları şiirlerinde sık sık kullanılır. 

Destar, külâh gibi serpuşlar ve arakçîn denilen külâhın veya kavuğun altına 

konulan örtüler, yine dildâde denilen erkeklerin başlarına sardıkları mendil gibi 

başlıklara da yer ayrılır. 

Mekteplerde giydirilen kapama adlı üniforma, ulemanın giydiği geniş bir cübbe 

olan biniş, binişin bir türü olan ferace, Tatar beylerinin giydiği dar kollu bir üstlük olan 

kontoş, mavi şalvar, çakşır adı verilen dar paçalı pantolon, içi astarlı ve bir tür kadın 

kıyafeti olan çintiyân, Selanik sancağındaki Usturumca’nın abası, Manisa kumaşından 

zıbıncık, çuhadan dikilen önü açık ve düğmesiz olarak kavuşturulan dolama, Moskof 

nafe (kürkü)si, kurdun ense derisinden yapılan çalkafa adlı kürk ve ferve denilen bir 

başka kürk çeşidi, koyun veya keçi postundan yapılan pösteki ve bunun yanında kalçın 

denilen uzun çoraba gelinceye kadar çok çeşitli kıyafetlere yer verilir: 

Ùoúurken çulha bezi hep bozardı 

Anuñ üstinde çimbÀr olmayaydı 


Bilinmezdi çuúa envÀ‘ı aãlÀ 



Bu yıl òuddÀma yıllıú Bor bezinden sÀde virdüm hep 

Bulındı köpri destÀrı da bu eånÀda virdüm hep 

Gazeller: XVIII, 1. beyit 

İdindüm fıstıúì kÀàıd-emìni olduàum demler

Biraz úırpındı bÀúì úaldı anı bÀda virdüm hep 

Gazeller: XVIII, 2. beyit 

Çuúa-i iskerlete meyl eylemem 

Usturumcanuñ ‘abÀsı òoş gelür 


áayriler ‘ídiyye şÀlı cÀmeler kesdürdiler 

Ben de Maànisa úumaşından zıbuncuú isterüm 

Gazeller: CXXXIII, 4. beyit 

Dil-bere geydürecek sÀde midür òÀre midür 

Raàbeti yoòsa çetariye mi bel-dÀre midür 

Gazeller: LXVIII, 1. beyit 

Eger taúyemde astÀr olmayaydı 

Umardum başuma dar olmayaydı 


Yeñi eåvÀb idindi bir semÿr úalpaú ile Ùırsì 

MüselmÀna taòallüf eyleyüp bed-nÀm içün ãaúlar 

Gazeller: L, 5. Beyit 

ÚabÀóat eyler idi ortalıàa 

Ayaúda mÀ’ì şalvÀr olmayaydı 


Zencefe ferÀceler uyàun degüldür ekåerì 

Zencef olmazsa olur reng ile àayùan mütteóid 

Gazeller: XXXIX, 2. Beyit

Dürlü dürlü renge girmiş pür-refÿ ferÀcesi 

Çuúacılarda olan mÿstÀr şeklin gösterür 

Gazeller: XLVI, 5. beyit 

Bir bez alayum geydüreyüm dirse raúìbe 

Mekteb úapaması gibi olaydı çiçeksüz 

Gazeller: LXXXIII, 10. beyit 

NÀfe-i Mosúov gibi yoú mu‘teber 

Hem Úazaàuñ cül-úafÀsı òoş gelür 


Güz irdi mevsim-i berd oldı şimdi kürk ister 

O pösteki-i úuzı çalúafa yerin ùutmaz 

Gazeller: LXXXVIII, 4. Beyit 

Hem dayanur hem ıãıdur ayaàuñ 

Úalçını tebdìl-i çorab itme ãuã 

Gazeller: XCVIII, 3. beyit 

2. YAŞADIĞI ÇEVREDEKİ AZINLIKLARIN MİLLÎ 

ÖZELLİKLERİ 

Osmanlı’nın sosyal yapısındaki milletlerin özellikleri 

üzerinde şair, ayrıca durur. Ermenilerin musikisi, 

çingenelerin hırsızlığı, Gürcülerin bitli oluşu gibi. 

Türklerle ayran arasındaki ilişkiye, kinayeli olarak 

şu beyitte yer verir: 

10. Hep yoàurt göñüllidür görse ãuyı ayran olur 

äanmañ EtrÀki ãaúın ayrana olmaz ÀşinÀ 

Gazeller: IV, 2. beyit

Ermenîlerin müziğe katkıları büyüktür. Tırsî 

Dîvânı’ndan aşağıya alınan ilk beyitte Artin adındaki bir 

Ermeni’nin tanbur çalması anlatılır, aynı gazelin ikinci 

beytinde ise çingenelerin hamamdan peştamal çalacak kadar, 

hırsız olmalarına yer verilir: 

Artin n’idem ki ùanbÿre-i bì-me’Àl çalar 

Ùıfl-ı òattÀna cÀriói engüşt-i bal çalar 

Gazeller: XLIV, 1. beyit 

Pek pek gözet ãaúın hele óammÀmda Úıbùìyi 

Hìç şübhe yoú ki boş gidemez peştemÀl çalar 

Gazeller: XLIV, 2. beyit 

Sık sık çingenelere, çingenelerin hayat tarzına ve 

çerge adı verilen çadırlardaki yaşamlarına temas eder: 

Gelse úara úız çergeye meclisde düzilse 

ÒÀlì ola aàyÀrdan ol itleri n’eyler 

Gazeller: LVIII, 5. beyit 

C. Süzgeci ‘aùùÀruñ oldı meşrebümce söyledi 

ÓÀãılı bir millete çingane olmaz ÀşinÀ 

Gazeller: IV, 3. beyit 

Çingenelerin bakla ile fal bakma özelliğini ise şu 

beyti ile açıklar: 

Pirinç ü mercimekle baúla fÀlı kimse açmış mı 

Gel ey çingane söyle baúladan meşhÿr gördüñ mi 

Kasideler: II, 25 

Kafkas halkından olan Gürcülerin güzel olmakla 

birlikte yoğun bit istilâlarından kendilerini

kurtaramadıkları anlaşılıyor 41 . Şair de onların bu 

durumularını, bütün beyitlerinde Gürcü ile bit kelimesini 

yan yana kullanarak ima eder: 

Úul olmazlardı Gürcìler aàaya 

Ucında bit úadar kÀr olmayaydı 


Úapucı Gürci yıúdı arøumuz yoú yire hem sögdi 

Yanında bit úadar raàbetsüz oldum ÀşinÀ dirken 

Gazeller: CXLVII, 2. 

beyit 

Akıncı bir kavim olan Tatarlar, hızlı ata binerler. Bu 

vasıflarından dolayı Osmanlıda postacılık ve ulaklık görevi 

ile istihdam edilmişlerdir. Tırsî, beyitleri ile onların bu 

özelliklerine işaret eder: 

Sürerdi menzili kÀfirce aàyÀr 

O yolda òavf-i Tatar olmayaydı 

Kasideler : I, 5. beyit 

Raúìbi tìr-i Ùatar ile urur öldürürdüm lìk 

Demir türsinden arúasında vardur bir siper mÀni‘ 

Gazeller: CV, 2. Beyit 

Sosyal yapıdaki milletleri, sadece ahlakî özellikleri ile değil, kıyafetleri ile de 

değerlendirir: 

Alaca destÀr ile aàyÀr şeklin gösterür 

Milletin farú eylemem Bulàar şeklin gösterür 

Gazeller: XLVI, 1. beyit 

Bu mısrada da Kürtlerin abasından bahseder: 

41 Cemâl Kurnaz, Ahmet Tâlat Onay Eski Türk Edebiyatında 

Mazmunlar, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1993, s. 78- 

79.

Bir zemÀn Kürdler ‘abÀsı gibi geyerdüm ‘abÀ 

Tahmisler: III, 3. 

beyit, 1. mısraı 

Hristiyan geleneğinde, kış mevsiminde papazlar tarafından haçı suya bırakma 

âdeti vardır. Haçı, kim bulursa papaz tarafından ödüllendirilir 42 . Aşağıdaki beyitte kara 

koncolos dediği papazdır ve haçı suya bırakışı tasvir edilir: 

EncÀmı úara úoncolosuñ õimmiler hemÀn 

äuya bıraàa óaçı ùoñarsa ãafÀsıdur 

Gazeller: LXXII, 5. beyit 

Óaçı suya bıraàup ùoñdurur ise o sene 

Bereket olur imiş aralarında zÀde 

Gazeller: CLXV, 7. beyit 

Hristiyanların zaman zaman yanlış davranışlar sergilediklerini aşağıdaki beytiyle 

ifade eder: 

Yılda bir küfri olur úavm-i naãÀrÀnuñ gözet 

Her birine iltiyÀm it çehre-i murdÀrın öp 

Gazeller: XXI, 8. beyit 

Bu beyitte ise, Ermeniler ile Yahudilerin anlaşmazlıklarına temas edilmiştir: 

Bir úazanda úaynasa yüz yıl ne mümkin ÙırsiyÀ 

Ermenì ile yehÿd zÿr ile itmez imtizÀc 


3. HATTATLIĞI DOLAYISI İLE ELE ALDIĞI KONULAR 

Tırsî’nin şairliğinin yanında hattat olduğu daha önce 

belirtilmişti. Manzumelerinde yer yer bu mesleğin etkileri 

42 a.g.e., s.186.

görülür. Kâğıt ve mürekkep redifli iki gazeli vardır. 

Rigdan, hokka, pergel gibi kelimeler de kullanılmıştır: 

‘Arø-ı óÀl eylemege yÀre yazarlar kÀàaõ 

Meger ÀbÀdì ola olmaz aña her kÀàaõ 

äulu olursa mürekkeb úati rüsvÀ yazılur 

Çeker elbet anı mÀnende-i sünger kÀàaõ 

Söz gerek dil-bere doldurmaàa sìm ü zer ile 

Serpme olursa ger altun bula zìver kÀàaõ 

Öyle pÀk ola ki gözler úamaşa baúduúça 

Ola mÿmcı úuşaàı gibi ser-À-ser kÀàaõ 

Óarbeliler daòi taãvìr olınursa Ùırsì 

Yazıcılar diye gördükde muãavver kÀàaõ 

Gazeller: XL, 1, 2, 3, 4, 5. beyit 

DükkÀnda ãatardum úoyı yÀrÀna mürekkeb 

Dirhemcigi bir pÀreye ammÀ ne mürekkeb 

Cüz’ìce mürekkeb yalamış dirler efendi 

Aàzında bulaşmışlara her yana mürekkeb 

Hìç yazı nedür bilmeyene al dinilür mi 

LÀzım olur elbet yine yazana mürekkeb 

KÀr isteyen alurdı sepetli şìşelerle 

Mekteb dolaşur ãatmaàa ãıbyÀna mürekkeb 

Hep úaraúura düş gibi geldi baña Ùırsì 

Dökildi bulaşdı hele her yana mürekkeb 

Gazeller: XXI, 1., 2., 3., 4., 5. Beyit

ÙırsiyÀ her ne zemÀn nÀmumı yazsam úurımaz 

Serpeyüm dirsem olur üstine rìg-dÀn meftÿó 

Gazeller: XXXV, 3. beyit 

KenÀr çizmez mücellid rub‘a dÀ’ir 

Eger destinde pergÀr olmayaydı 

Kasideler: I, 25 

4. MEVSİMLER 

Tırsî Dîvânı’nda dikkati çeken bir diğer hususiyet, mevsimlerdir. Şair, özellikle 

kış mevsimi olmak üzere bütün mevsimlere yer verir. Kış, şikâyet edilen bir mevsimdir. 

Bu konudaki beyitler, aşağıya alındı: 

ŞitÀnuñ ortasına irmedi kömür bitdi 

äoàuú edÀlara bir dalya úardur bÀ‘iå 

Gazeller: XXXI, 3. Beyit 

Úara yel ile dipi gözlüye göz açdurmaz 

Ùutılmaàa ùolıya rÿzàÀrdur bÀ‘iå 

Gazeller: XXXI, 3. beyit 

XLVII. gazelde mevsimlerin insan üzerindeki etkileri 

hususu işlenmiştir: 

Úışı bu şehrümüzüñ evsaù-ı şitÀda olur 

Ki úara yel esicek yaàmur ile úar düşer 

Bu úışda ensebi manúal kenÀrıdur ammÀ 

Birisi yelpazeler ise çoú şerÀr düşer 

Gazeller: XLVII, 2., 6. Beyit 

Bu zemherìr úara úışuñ ibtidÀ’sıdur

Ekåer bürÿdetiyle geçer iútiøÀsıdur 


Aşağıdaki beyit ise, baharı müjdeleyen cemre ve onunla ilgili halk inanışlarını 

anlatır: 

EfkÀr-ı cemre ãoàuú ile bükdi úaddümi 

Düşdi üçi de kìseye birden òaùÀsıdur 


Uzarsa ãavm-ı naãÀrÀ gibi bürÿdetümüz 

Kömürlüge o zemÀn cemre bì-şümÀr düşer 


Aşağıdaki beyitler, kış mevsiminde geçim konusunu ve kış hazırlıklarını anlatır: 

áayrı õaòìre oldı temÀm odun isterüm 

Ùırsì bu demde odun ise baş belÀsıdur 


Úış güni ãoàuú àazel yapılsa insÀn istemez 

Bu ãoàuk sözler ider insÀnı óayrÀn istemez 

Gazeller: LXXXII,1. Beyit 

Kışta kırk gün devam eden şiddetli soğuklara erbain, elli gün devam edenlere ise 

hamsin denir. Aşağıdaki beyitle bu soğuklara işaret edilmektedir: 

Gördiñüz mi geldi úara úoncolosla erba‘ìn 

Şiddet-i sermÀyı hìç ta‘rìf ü tibyÀn istemez 

Gazeller: LXXXII, 2. beyit 

Öyle úarlar yaàdı göz açdurmaz oldı körlere 

Bir lodos esse erürdi úarı bÀrÀn istemez 

Gazeller: LXXXII, 3. beyit

Bu ãoàuú sözler ãaçaú buzı gibi ùoñdurdı hep 

Úar u buz maóv olduàın bir dürlü ãıbyÀn istemez 

Gazeller: LXXXII, 6. beyit 

Kış mevsimi sebzeleri olan havuç ve şalgama da şu beyit ile temas edilmektedir: 

Sebze-i úışda havuç şalàam ile tev’emdür 

Ùab‘umuz úalyasın özler de ìmÀnum diyerek 

Gazeller: CXXIII, 6. beyit 

Úış güni úahvaltıya şÿr-bÀ yiyen gelsün diyem 

äarımsaúla yaàlı etmekler gerek teròÀnede 

Gazeller: CLXXXIV,7. beyit 

III. ESERİ 

Bilindiği gibi, İbrahim Tırsî’nin bir Dîvân’ı vardır. 

Kaynaklar, bu Dîvân’ın III. Ahmed’in damadı olan Sadr-ı 

a‘zam Çorlulu Şehid Ali Paşa’ya (ö. H. 1128/ M. 1716)

takdim edildiğini ve günümüze kadar ulaşamayıp zayi 

olduğunu belirtirler. Bunun üzerine Dîvân, yeniden Şânî 

tarafından H. 1131/M. 1727’de tertip edilir 43 . 

NÜSHALARIN TAVSİFİ 

Tırsî Dîvânı’nın nüshaları şunlardır: 

Nüsh Bulunduğu Kütüphanenin adı ve numarası 

a 

A. Yapı Kredi Sermet Çifter Kütüphanesi 

Nu.: 535. 

B. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi 

T.Y.: 2917. 

C. İstanbul Arkeoloji Müzesi 

Kütüphanesi Nu.: 1465. 

D. Süleymaniye Kütüphanesi İzmir Nu.: 

548. 

E. Süleymaniye Kütüphanesi Hâlet Efendi 

Nu.: 668/1. 

F. Süleymaniye Kütüphanesi Hafid Efendi 

Nu.: 352. 

G. Millet Kütüphanesi Ali Emiri 

Kitaplığı Nu.: 257. 

A.: İbrÀhìm Ùırsì, DìvÀn-ı Ùırsì, Yapı Kredi Sermet Çifter 

Kütüphanesi, Nu.: 535. 

İstinsah Tarihi: - 

Müstensih: MuãùafÀ ŞÀnì. 

İstinsah Kaydı: äÿret-i ‘arø-ı óÀl kemÀ-vücide fì-õeyli nüsòati’n-nÀôım es‘Àdehullah 

Devletlü, meróametlü, ‘inÀyetlü sulùÀnum 

óaøretlerinüñ ÀsitÀn-ı iósÀn-nişÀnları pìş-gÀhına 

icmÀlen ‘arø-ı òÀl-i ‘ÀcizÀne-i bì-mecÀl budur ki bu 

eåer-i bì-úadrüñ ibtidÀ’en úaleme gelmesine bÀdì şehìdi 

ãa‘ìd äadr-ı a‘ôam-ı esbaú DÀmÀd ‘Alì Paşa aleyhi 

raómet-ullahi te‘ÀlÀ olup cem‘ ve taórìr itdürmişler 

idi ba‘de zemÀn ol nüsòa øÀyi‘ olup bir def‘a daòi 

òÀùır-nişÀn bulınanlar cem‘ ve mÀ‘-adÀsı müceddeden 

43 Müstaúìm-zÀde SüleymÀn Sa‘de’d-dìn, Ùuòfe-i ÒaùùÀùìn, İstanbul Devlet Maùbaası, 1928, 

s.57.

itmÀm olındı def‘aÀt ile cem‘ ve tefrìú vÀúì‘ olup 

Àòirü’l-emr biñ yüz otuz bir tÀrìòinde bir úaãìde ve 

yüz yetmiş dört àazel ‘aúd ve taórìr ve iki taómìs ve 

bir tÀrìò daòi øamm ve tasùìr olınup ilÀ-heõÀl-Àn 

úalmış idi el-óÀletü haõihi tebyìø ve taórìr ve òÀk-i 

pÀy-i devletlerine ref‘ olındı çeşm dÀştem ki “ÀnÀn ki 

òÀk be-naôar kìmyÀ-kunend ÀyÀ bÿd ki gÿşe-i çeşmì bemÀ-kunend” 

mefhÿmunca leóÀôe-i çeşm-i kerem ve 

‘inÀyetleriyle manôÿr buyrılmaàa bu ‘abd-i dÀ‘ìlerin 

úarìnü’l-‘ayn ve maóbÿr ve mesrÿr buyrılmaú bÀbından 

luùf-ı kerem-i iósÀn devletlü ‘inÀyetlü meróametlü 

‘uùÿfetlü sulùÀnum óaôretlerinüñdür. 

el-‘abdü’d-dÀ‘ì MuãùafÀ ŞÀnì 

Ölçüler: 21x13.4 (15.9x8.9). 

Yaprak Sayısı: 37. 

Satır Sayısı: 23. 

Cilt: Ciltsiz, şirazesiz, dağınık. 

Yazı: Nesih, harekesiz, çift çizgiden oluşan siyahlı ve 

yaldızlı cetvel bulunuyor. 

Kâğıt: Aharlı krem, ince, yer yer kurt yenikleri olan 

kâğıt. 

Filigran: Su yollu filigran, filigranda grekçeye benzer 

marka adını hatırlatır yazılar var. 

Mürekkep: Tamamında siyah mürekkep kullanılmış yalnızca 

sonuncu varakta tarih-i tertib-i dîvân ve ondan sonra 

gelen izahın birinci satırı kırmızı ile yazılmış. 

Tezhip ve başlıklar: Serlevha müzehhep. 

Başı: 

adtba Hn afyr}Ddm dva lvaõ 

rvW !vw adtba HnarAbk HcnrAv NyrVkrm$! 

Sonu: 1131Mnavyd Bytrt vb _yrAt Hnmamta M dyd 

MdtyA Crd Ddor\m Mray Ysr| Bvydya !Ly 

c!çvb 

Bu nüshada 1 kaside, 185 gazel, 3 müstezad, 2 tahmis ve 2 tarih mevcuttur.

B.: İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi T.Y.: 2917. 

Bu nüshaya, bulunduğu kütüphanenin onarım görmesi 

sebebiyle ulaşılamadı. Ancak mikrofilminden ve İstanbul 

Üniversitesi Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu’ndan alınan 

bilgilerle tavsifi yapılabildi. 


Müstensih: - 

İstinsah Kaydı: - 

Ölçüler: 20.1x13.4 (15.3x8). 



Cilt: Kahverengi meşin, yaldızlı şemseli cilt. 

Yazı: Talik, harekesiz. 

Kâğıt: Aharlı Avrupa kâğıt. 

Başta, Halis Efendi Kütüphanesi yazısının altında 

kütüphanenin resmî mührü onun altında da Dîvân-ı Tırsî ve 

Arap rakamları ile 2917 yazısı vardır. 

Başı: 

YdyymlvarAdHm$abMdramva 

Ydyymlvarats JDdm H!Atrka 

Sonu: Mnavyd Bytrt vb _yrAt Hnmamta M dyd 

MdtyA Crd Ddor\m Mray Ysr| Bvdya !Ly c!çvb 

Bu nüshada 2 kaside, 198 gazel, 3 müstezad, 3 tahmis 

ve 2 tarih mevcuttur. 

C.: İstanbul Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi Nu.: 1465. 


Müstensih: Gümülcineli-zÀde Ebü’l-berekÀt es-Seyyid Meómed 

Emìn. 

İstinsah Kaydı: Sevvede’l-óaúìr Gümülcineli-zÀde Ebü’lberekÀt 

es-Seyyid Meómed Emìn ‘afÀ-anhümÀ. 

Ölçüler: 21x14 (16x8.5). 

Yaprak Sayısı: 57.


Cilt: Açık yeşil ve lâciverde çalan yeşil ebrulu mukavva 

cilt, cilt biraz yıpranmış, şirazeli, miklaplı, iç 

kapak açık kahverengi. 

Yazı: Talik, harekesiz, serlevhalı, üç çizgiden oluşan 

çerçeve, kırmızı çift çizgili cetvel. 

Kâğıt: Aharlı Avrupa kâğıt, su yollu filigranlı 

sayfalarında yer yer mantarlaşmalar var (26 a ), 

filigranında MA.... yazısını çözebildik arka kapaktaki 

sayfadaki filigranda CLV yazısı; ön kapaktaki sayfanın 

filigranında taçlı bir ördek arması var. 

Başta, Arkeoloji Müzeleri Bibliyotek yazılı kaşe, 

altında 1465 numara, eski harflerle Dîvân-ı Tırsî onun 

yanında Hezliyyat-ı Tırsî, altında kütüphanenin eski 

harflerle olan resmî mührü ve No:1465 yazısı vardır. 

Başı: adtba Hn afyr} Ddm dva lvaõ rvW !vw 

Wdtba HnarAbk HcnrAv NyrVkrm$! 

Sonu: 1131Mnavyd Bytrt vb _yrAt Hnmamta M 

dyd 

MdtyA Crd Ddor*m MrAy Ysr| Bvyda !Ly c!çvb 

Bu nüshada 1 kaside, 188 gazel, 2 müstezad, 3 tahmis ve 

2 tarih mevcuttur. 

D. Süleymaniye Kütüphanesi İzmir Nu.: 548. 

İstinsah Tarihi: 1237 senesinin rabiü’l-âhire ayının on 

birinci günü (05.01.1822, cumartesi günü). 

Müstensih: MuãùafÀ Şerrì. 

İstinsah Kaydı: Temmeti’d-dìvÀnu Ùırsì ‘aleyhi raómetü’lbÀrì 

ve’l-kÀtib ve’l-úÀrì min- yedi faúìr MuãùafÀ Şerrì 

bende-i MevlÀnÀ úuddise sirrahü’l-‘Àlì senete seb‘atin 

ve åelÀåine ve mieteyn ve elf fi-şehri Rabì’s-sÀnì ihdÀ 

‘aşrate. 

Ölçüler: 21.5x15 (16x10.5). 

Yaprak Sayısı: 34.


Cilt: Ebrulu mukavva cilt, şirazeli, miklapsız. 

Yazı: Nesih, harekesiz, kırmızı ve siyah mürekkep. 

Kâğıt: Aharlı kalın kâğıt. 

Başta kütüphanenin resmî mührü vardır. Bunun yanında 

Millî Eğitim Bakanlığı Hisar-Selepçioğlu Kitaplığı ... 

Müdürlüğü şeklinde bir mühür basılıdır. 1 b ’de 

kütüphanenin resmî mührü var. 

Başı: 

adtba Hn afyr} Ddm dva lvaõ rvW !vw 

Wdtba HnarAbk HcnrAv 

KrVkrm$! 

Sonu: 1131Mnavyd Bytrtvb _yrAt Hnymamta M dyd 

MdtyA Crd Ddor\m MrAy Ysr| Bvdya !Ly c!cvb 



E.: İbrÀhìm Ùırsì, DìvÀn-ı Ùırsì, Süleymaniye Kütüphanesi 

Hâlet Efendi Nu.: 668/1. 


Müstensih: - 


Ölçüler: 21.5x13.5 (16x8). 

Yaprak Sayısı: 1-40 varaklar arası Dîvân-ı Tırsî, 41-71. 

varaklar arası Hevâyî Kuburîzade Dîvânı, 72-83. 

yapraklar arası Tırsî ve Adlî’nin mensur hezliyeleri 

vardır. 


Cilt: Kahverengi meşin, yaldızlı, zencirekli, şirazeli, 

köşelerde daireler var. 

Yazı: Talik, harekesiz, yaldızlı çift cetvelli. 


Filigran: Su yollu filigran. 

Mürekkep: Siyah.

Tezhip ve başlıklar: İlk sayfada serlevha tezhipli. 

Başı: 

YdyAymlvarA|Hm$abMdramva 

YdyAymlvaratsdDdm H!Atrka 

Sonu: MnJvyd Bytrtvb_yrAtHnmamtaM dyd 

MdtyA Crd Ddor*m MryYsr| Bvdya !Ly 

c!çvb 

15 a ve 26 a ’da sayfa kenarında beyitler bulunuyor. 

Başında Hâlet Efendinin vakıf mührü vardır. 



F.: İbrÀhìm Ùırsì, DìvÀn-ı Ùırsì, Süleymaniye Kütüphanesi 

Hafid Efendi Nu.: 352. 


Müstensih: - 


Ölçüler: 21x12.5 (8x16). 



Cilt: Kırmızı meşin, şemseli, zencirekli. 

Yazı: Talik, harekesiz, kırmızı ve yaldızlı cetvelli. 


Filigran: Su yollu filigran. 

Mürekkep: Siyah, yaldızlı ve kırmızılı cetvelleri mevcut 

Tezhip ve başlıklar: İlk sayfa tezhipli. 

Başı: Ydyymlvar adHm$abMdramva 

YdyymlvaratsADdmy!trkA 

Sonu: 1154 ÞabYanknaMdyarlyaHtavzbs Þvyc 

Ysr| Yn-yrAt Mdyd Hlysyrhvc fvrq 

Başta, Hafid Efendinin vakıf kaydıyla mührü basılıdır. 

Bundan başka üstte Süleymaniye Kütüphanesi mührü 

bulunmaktadır.



G.: İbrÀhìm Ùırsì, DìvÀn-ı Ùırsì, Millet Kütüphanesi Ali 

Emirî Kitaplığı Nu.: 257. 


Müstensih: - 


Ölçüler: 20x14 (16x6.5). 



Cilt: Koyu kahverengi meşin, altın cetvelli cilt, gül 

motifli şemseli, şirazesiz, mıklepsiz (iç ve yan 

kâğıdı, çiçekli ebrulu). 

Yazı: Nesih ve rika arası kırma bir hat, harekesiz, 

cetvelsiz. 

Kâğıt: Aharlı Avrupa kâğıt, ilk sayfadan 4 a ’ya kadar 

mantarlaşma, 21 a ’da rutubet var ve bu sayfanın kâğıdı 

tamir edilmiş, 33 a ve devamındaki varaklarda yer yer 

yanma ve mantarlaşma var. 

Filigran: Su yollu filigran, filigranda markaya benzer 

çeşitli yazılar var. 

Mürekkep: Siyah mürekkep, çift sütun. 

Tezhip ve başlıklar: Yok. 

Başı: 

YdyymlvarAdHm$abMdramva 

YdyymlvaratsdDdmy!trkA 

Sonu: ÞabYanknaMdyarlyaHtavzbs Þvyc 

Ysr| Yn-yrAt Mdyd Hlysyrhvc fvrq 

Zahriyesinin başında besmele rumuzu, zahriyesinin sol 

üst köşesinde “Ali Bey”’in iktisap imzası, altında 

Dîvân-ı Tırsî yazısı altında Hezliyyat yazısı 

bulunmaktadır. Yeni harflerle Millet Genel 

Kütüphanesi’nin kaşesi, tam ortada Ali Emirî Efendinin

yuvarlak vakıf mührü, onun altında öncelerde kullanılan 

Millet Kütüphanesi yuvarlak müdürlük mührü basılıdır. 

1 b ’de yine yuvarlak Ali Emirî vakıf mührü 

bulunmaktadır. 39 b ’de Millet Kütüphanesinin yuvarlak 

Cumhuriyetin başlangıcında kullanılan müdürlük mührü 

vardır. 



Nüshaları karşılaştırarak oluşturduğumuz Tırsî 

Dîvânı’nın sağlam metninde, 224 manzume yer alır. Bunların 

nazım şekillerine göre dağılımı şu şekildedir: 

Kaside 2 

Gazel 213 

Müstez 

4 

ad 

Tahmis 3 

Tarih 2 

Şairin 213 gazelinden 79’u 5 beyitten, 23’ü 6 

beyitten, 60’ı 7 beyitten, 4’ü 8 beyitten, 25’i 9 beyitten, 

2’si 10 beyitten, 15’i 11 beyitten, 2’si 13 beyitten, 2’si 

14 beyitten, 1’i 15 beyitten oluşmaktadır. 

Gazellerin harflere göre dağılımı şu şekildedir: 

Elif 16, be 8, te 5, se 3, cim 2, ha 2, hı 1, dal 2, 

zel 3, rı 34, ze 13, sin 1, şin 7, sad 2, dad 1, tı 3, zı 

1, ayn 1, gayn 1, fe 2, kaf 5, kef 10, lem 7, mim 13, nun 

17, vav 2, he 24, ye 29.

A. DİLİ 

XVII. yüzyılda Nâbî ile başlayan hikmete ve halka yönelme hareketinin XVIII. 

asırda Mahallîleşme Cereyanı olarak edebiyatta yer aldığını görüyoruz. Bu cereyan, 

XVIII. yüzyıl şairi olarak Tırsî’yi de etkilemiştir. 

Dîvân-ı Tırsî’de, Arapça ve Farsça kökenli kelimeler daha az kullanılmıştır. 

Bununla birlikte argo söyleyişlere ve Batı kökenli kelimelere sık sık yer verilmiştir 44 . 

Kösteği kırmak, sakalı ele vermek, bel vermek, kelin ilacı, sözün torbaya 

girmesi, köpeksiz köy, nemeksiz olma; ördeğe dönme; kâğıt saymak; mürekkep 

yalamak 45 ve benzeri halk deyimlerine yoğun olarak rastlamak mümkündür. 

İki Türkçe kelimeden oluşan fakat Farsça kaideye göre yapılan tamlamaları 

vardır: Úurbaàa-yı ãu, balùa-i çingane 46 . 

Aşağıda yer verilen galat redifli gazelinde dil ve imlâda yapılan yanlışlıkları 

değerlendirir: 

Lafô-ı na‘nÀ yazılur söylemede nÀne àalaù 

Zaàar-ÀsÀ arayanlar bula aóyÀne àalaù 

Elegimãaàma dinür aãlı ‘alÀ’im-i semÀ 

Böyle şöhret bula ol da àalaù ammÀ ne àalaù 

Maàdonozdur àalaùı mi‘de-nüvÀz ile ma‘n 

Ne úadar dinse sezÀ vaø‘-ı kibÀrÀne àalaù 


29 a yer alan gazelde “boncorne” gibi dîvânlarda görmeye hiç de alışık olmadığımız İtalyanca bir 

kelimenin kullanıldığı görülmektedir. Bunun yanında denizcilikle ilgili (baştarda, falya, 

filandara, flâma, lumbar, kalyon gibi) bir çok yabancı kelimeye de yer verilmiştir. 


2 a , 2 b , 4 b , 5 a , 13 b , 14 b , 15 a ; Ùırsì İbrÀhìm, DìvÀn, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi TY Nu.: 

2917, vr. 10 a , 12 b . 


2 a , 18 a .

Gazeller: CI, 1., 2., 3. Beyit 

Âdeta manzum bir sözlük gibi bazı kelimelerin Arapçalarını belirttikten sonra 

Türkçe karşılıklarını verir: 

MÀh-ı ãıyÀm ‘Arabca Türkì oruç ayıdur 

Bu sözleri pişirüp başúa reçel yapayum 

Gazeller: CXXXVI, 3. beyit 

Türkìde ãu úonup içilen úabuñ adıdur 

‘UrbÀn dilinde kÿze vü meşreb didükleri 

Gazeller: CCII, 4. beyit 

ŞitÀ’iyye ‘Arabca ismine Türkìde úış dirler 

Ki oldı sebzevÀt envÀ‘ı hep maòżÿr gördüñ mi 


‘Arabca keåreti vardur vücÿhıyle bÀõencÀnuñ 

FirÀvÀn FÀrisìdür Türkìsi boldur gördüñ mi 

Kasideler: II, 7. Beyit 

Şiirlerinde zaman zaman külhanbeylerinin bile çekinmeden 

söyleyemeyeceği müstehcen ve küfür seviyesindeki kelimeleri 

kullanmıştır. Bilindiği üzere hezel ve hiciv sivri 

dilliliğin ulaşabileceği en son noktadır. Denilebilir ki 

şair, bu yönü ile tam bir hezelgudur. Nitekim Şemseddin 

Sâmî, Kamûs-ı Türkî adlı eserinde hezel ile lâtifenin 

farkını birinin kapalı öbürünün ise açık, az çok bî-edebâne 

olması şeklinde verir 47 . Ahmet Talât Onay, onu üçüncü 

dereceden bir hezel şairi olarak değerlendirir 48 . 

47 

Ş(emse’d-dìn) SÀmì, ÚÀmÿs-ı Türkì, İstanbul İkdam Matbaası, 

1317. 

48 Cemâl Kurnaz, Ahmet Talât Onay Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Türkiye Diyanet 

Vakfı Yayınları, Ankara, 1993, s. 288.

Ele aldığı konular bölümünde de görüldüğü üzere sosyal 

hayat, meslekler, ve günlük yaşamda o devirde hatta 

günümüzde yaşayan meslekî terimler, deyimler hâlinde 

mısralarında yer almıştır. 

B. ARUZ ÖLÇÜSÜ 

İbrahim Tırsî, dîvânında 16 ayrı aruz kalıbına yer vermiştir. 

Aşağıdaki tablolarda da görüleceği üzere manzumelerinde, en 

fazla Remel Bahrini kullanmıştır. Bu bahirden de en sık 

FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilün veznini tekrar eder. 49 

gazel ve 2 tahmiste olmak üzere toplam, 51 defa kullanmıştır. 

İkinci derecede çok kullandığı kalıp, yine Remel Bahri

vezinlerinden biri olan Fe‘ilÀtün Fe‘ilÀtün Fe‘ilÀtün Fe‘ilün’dür. 

Üçüncü sırada ise Mef‘ÿlü MefÀ‘ìlü MefÀ‘ìlü Fe‘ÿlün kalıbı gelir. 

38 defa kullandığı MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün 

kalıbı en çok kullanılan dördüncü kalıptır. 

Dîvân-ı Tırsî’de Kullanılan Aruz Kalıplarının Kullanılış 

Adetleri ve Yüzdelik Dağılım Tabloları 

BAHİRLER 

I. Hezec Bahri 87 

II. Recez Bahri 3 

III. Remel Bahri 101 

IV. Münserih Bahri 1 

V. Muzârî Bahri 13 

VI. Müctes Bahri 7 

VII. Seri’ Bahri 1 

VIII. Hafif Bahri 1 

Kullanım Adedi 

Yukardaki tablo, kullanılan kalıpların bahirlere göre kullanılış adedini 

göstermektedir. Sırası ile Remel, Hezec, ardından Muzârî ve Müctes gelir. 

%6 %3 %1 

%41 

%48 

%1 

I. HEZEC BAHRİ II. RECEZ BAHRİ III. REMEL BAHRİ 

V. MUZÂRÎ BAHRİ VI. MÜCTES BAHRİ VII. DİĞERLERİ 

Tablo I. Yüzdelik dağılım

120 

100 

80 

60 

87 

101 

40 

20 

0 

I. HEZEC BAHRİ 

3 

II. RECEZ BAHRİ 

III. REMEL BAHRİ 

Tablo II. Sayısal dağılım 

Aşağıdaki şemada kullanılan kalıpların kullanılış adetleri verilmiştir: 

BAHİRLER 

Kullanım 

Adedi 


1. MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün 38 

2. MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün Fe‘ÿlün 8 

3. Mef‘ÿlü MefÀ‘ìlü MefÀ‘ìlü Fe‘ÿlün 39 

4. Mef‘ÿlü MefÀ‘ìlün Fe‘ÿlün 1 


5. Müfte‘ilün Müfte‘ilün Müfte‘ilün Müfte‘ilün 3 


6. FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün 1 

7. FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilün 51 

8. FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilün 5 

9. Fe‘ilÀtün Fe‘ilÀtün Fe‘ilÀtün Fe‘ilün 40 

10. Fe‘ilÀtün Fe‘ilÀtün Fe‘ilün 4 

IV. MÜNSERİH BAHRİ 

11. Müfte‘ilün FÀ‘ilün 1 

V. MUZÂRÎ BAHRİ 

12. Mef‘ÿlü FÀ‘ilÀtün Mef‘ÿlü FÀ‘ilÀtün 2 

13. Mef‘ÿlü FÀ‘ilÀtü MefÀ‘ìlü FÀ‘ilün 12 

VI. MÜCTES BAHRİ 

14. MefÀ‘ilün Fe‘ilÀtün MefÀ‘ilün Fe‘ilün 7 

VII. SERİ’ BAHRİ 

15. Müfte‘ilün Müfte‘ilün FÀ‘ilün 1 

VIII. HAFİF BAHRİ 

16. Fe‘ilÀtün MefÀ‘ilün Fe‘ilün 1 

Aşağıdaki tabloda kalıpların nazım şekillerine göre kullanılış adedi verilmiştir: 

1 


13 


7 



1 1 

VIII. HAFİF BAHRİ

BAHİRLER Kaside Gazel Müstezad Tahmis Tarih 


1. MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün 1 34 1 2 

2. MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün Fe‘ÿlün 1 7 

3. Mef‘ÿlü MefÀ‘ìlü MefÀ‘ìlü Fe‘ÿlün 35 4 

4. Mef‘ÿlü MefÀ‘ìlün Fe‘ÿlün 1 


5.Müfte‘ilün Müfte‘ilün Müfte‘ilün Müfte‘ilün 3 


6. FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün 1 

7. FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilün 49 2 

8. FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilün 5 

9. Fe‘ilÀtün Fe‘ilÀtün Fe‘ilÀtün Fe‘ilün 40 

10. Fe‘ilÀtün Fe‘ilÀtün Fe‘ilün 4 


11. Müfte‘ilün FÀ‘ilün 1 


12. Mef‘ÿlü FÀ‘ilÀtün Mef‘ÿlü FÀ‘ilÀtün 2 

13. Mef‘ÿlü FÀ‘ilÀtü MefÀ‘ìlü FÀ‘ilün 12 


14. MefÀ‘ilün Fe‘ilÀtün MefÀ‘ilün Fe‘ilün 7 


15. Müfte‘ilün Müfte‘ilün FÀ‘ilün 1 

VIII. HAFİF BAHRİ 

16. Fe‘ilÀtün MefÀ‘ilün Fe‘ilün 1 

C. EDEBÎ SANATLAR 

Edebî sanatların, bir şairi anlayıp yorumlamamızdaki rolü büyüktür. Tırsî’nin 

teşbih, istifham, tevriye, leff ü neşr ve tezad gibi birkaç edebî sanatın dışında, kayda 

değer bir ifadesine rastlanılamamıştır. O, daha çok ince olmayan hayallerle söz sanatı

yapar. Bütün bunlardan yola çıkarak, Tırsî’nin edebî sanatlar konusunda zayıf kaldığı 

söylenebilir. 

Örnekler: 

Raúìb-i pìre ùayaú lÀzım eyleme àaflet 

‘AãÀsı olmayıcaú elde iòtiyÀr düşer 


İútiøÀ itdi o pìre bir dayaú 

YÀrüñ aàyÀra ‘aãÀsı òoş gelür 


Burada tayak kelimesi, hem dayanacak şey, hem de kötek anlamını içerir. 

Tevriye sanatı yapılmıştır: 

ÓaşerÀt ile o Fındıú dede óaşr olmaà içün 

İtse nev-rÿz anuñ aúreb-i aúrÀnladur 

Gazeller: LXXI, 7. beyit 

Tevriye sanatı yapar. Akrep yakınlar, aynı zamanda da akrep haşeratını bir arada 

kullanır. 

Úorúana ùamla inmeden lÀzım olur aña oluú 

İzmid ile äaúaryadan çöplüge nÀv-dÀn gelür 

Gazeller: LXXV, 3. beyit 

Tamla kelimesi ile tevriye yapılmıştır. Damla 

hastalığı ve damla tanesi anlamlarını içerir. 

Dolama sÀde úaftan geymeyüz bir dürlü cebsüz biz 

O Dürzìler ki òÿysuz oldılar olduú sebebsüz biz 

Gazeller: LXXVII, 1. beyit 

Dürzî ile tevriye sanatı yapılmıştır. Şeytan’a tapan ve aynı zamanda ahlâksız 

insanlar için de kullanılan bir ifadedir. 

İns ü cinn ile balıúlar nev‘i 

Reşk ide úarada deryÀda saña 

Gazeller: X, 6. beyit 

Leff ü neşr sanatı yapılmıştır.

İnsanlar ve cinler →karada 

balıklar →deryada seni kıskanırlar 

ZÀhid-i òar bir Tatar beygirine úÀ’il iken 


Gazeller: LXXXI, 4. 

beyit 

Leff ü neşr sanatı yapılmıştır. 

Zahid-i har→eşek 

Tatar beygiri→küheylan 

Bunların yanında, bazı çok ince olmayan hayallerle 

yapılan tezad sanatlarına da rastlamak mümkündür. 

Ayaú almaú hevesiyle úoma elden sa‘yi 

Belki başa çıúasın ‘arø-ı óaúìúat demidür 

Gazeller: LII, 6. beyit 

Ayak alarak, başa çıkmak tezadı vardır. 

İútiøÀ itdi o pìre bir dayaú 



SONUÇ 

Yapılan bu çalışma ile katalog ve ansiklopedilerde 

dört nüsha olarak bilinen Tırsî Dîvânı’nın nüsha sayısı, 

yediye çıkarılmıştır. Tespit edilen bu üç yeni nüsha, 

İstanbul Yapı Kredi Bankası Sermet Çifter Kütüphanesi Nu.: 

535, İstanbul Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi Nu.: 1465 ve 

Süleymaniye Kütüphanesi İzmir Nu.: 548’de kayıtlı 

bulunmaktadır. 

Nüshaların transkribe edilip karşılaştırılmasıyla 

sağlam bir metin ortaya konulmaya çalışıldı. A. nüshasında 

185, B.’de 198, C.’de 188, D.’de 180, E.’de 185, F.’de 168, 

G.’de 193 olan gazel sayısı bu sağlam metinde 213 adede 

çıkarıldı. 

Kaynaklar, Tırsî’nin İstanbul’a Anadolu’dan geldiğini 

belirtmekle beraber, nereli olduğunun bilinmediğini ifade

ederler. Gazelleri arasında bulunan bir beyitten hareketle 

doğduğu yerin Uşak olduğu tespit edildi. 

Kaynaklarda Tırsî’nin hayatı ve edebî şahsiyeti 

hakkında yeterli bilgi yoktu. Bu çalışmamızda, şairin 

eserinden hareketle hayatı ve edebî şahsiyeti, daha detaylı 

olarak ortaya konulmaya çalışıldı. 

Kaynaklarda Tırsî, bir hezel şairi olarak anılmaktadır. Şiirleri üzerine yapılan 

inceleme, bu fikrin doğruluğunu ispatlar mahiyette bilgiler vermiştir. 

Şiirlerinde, İstanbul eğlenceleri, yemekleri, giyim-kuşamı, azınlıkların millî 

özellikleri gibi döneminin sosyal hayatını yansıtan konuları işlemiştir. Bu konuları, 

alaycı ve zaman zaman müstehcen bir üslûpla ifade ettiği tespit edilmiştir. Bu tespitler, 

şairin hezel şairi olduğunu doğrulamaktadır. 

BİBLİYOGRAFYA 

Aksoy, Ömer Asım, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, I-II, İnkılâp Yayınları, Ankara, 

1998. 

Banarlı, Nihad Sâmi, Resimli Türk Edebiyâtı Târihi, II, İstanbul Millî Eğitim 

Bakanlığı Basımevi, 1998. 

Bilkan, Ali Fuat, NÀbì DìvÀnı, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1997. 

Çavuşoğlu, Mehmed, Necâtî Bey Divânı’nın Tahlili, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 

İstanbul, 1971. 

Derleme Sözlüğü, I-XII, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1993. 

Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara, 

1993. 

Dilçin, Cem, Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1999. 

Erdem, Sadık, RÀmiz ve ÁdÀb-ı ÔurafÀ’sı İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks- 

Sözlük, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara, 1994. 

Faùìn, Teõkire-i ÓÀtimetü’l-eş‘Àr, İstanbul Litografya Destgahları, 1271. 

Gürtuna, Sevgi, Osmanlı Kadın Giysisi, Kültür Bakanlığı 

Yayınları, Ankara, 1999. 

Óabìb, Óaù ve ÓaùùÀùÀn, İstanbul Matbaa-i Ebuzziya, 1305. 

Hammer-Purgstall, Geschichte der osmanischen Dichtkunst bis auf unsere Zeit, IV, 

Pesth, 1838.

Hasan Amîd, Ferheng-i FÀrisì, Müessese-i İntişÀrÀt-ı Emìr Kebìr, Tahran, 1377. 

İbrahim Ùırsì, DìvÀn, Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Nu.: 535. 

İbrÀhìm Ùırsì, DìvÀn, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi T.Y. Nu.: 2917. 

İbrÀhìm Ùırsì, DìvÀn, İstanbul Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi Nu.: 1465. 

İbrÀhìm Ùırsì, DìvÀn, Süleymaniye Kütüphanesi İzmir Nu: 548. 

İbrÀhìm Ùırsì, DìvÀn, Süleymaniye Kütüphanesi Hafid Efendi Nu: 352. 

İbrÀhìm Ùırsì, DìvÀn, Süleymaniye Kütüphanesi Hâlet Efendi Nu: 668/1. 

İbrÀhìm Ùırsì, DìvÀn, Millet Kütüphanesi Ali Emiri Kitaplığı Nu.: 257. 

İncicyan, P. Ğ., XVIII. Asırda İstanbul, Tercüme ve Notlar: Hrand D. Andreasyan, 

İstanbul Fetih Cemiyeti İstanbul Enstitüsü Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 1976. 

İpekten, Halûk, Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, Dergâh Yayınları, 


İpekten, Halûk-İsen, Mustafa-Toparlı, Recep-Okçu, Naci- 

Karabey, Turgut, Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı 

İsimler Sözlüğü, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 

1988, s. 506. 

İstanbul Ansiklopedisi, I-X, Reşad Ekrem Koçu ve Mehmet Ali Akbay İstanbul 

Ansiklopedisi ve Neşriyat Kollektif Şirketi Yayınları, İstanbul, 1958. 

İstanbul Üniversitesi Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu, III, İstanbul Millî Eğitim 

Bakanlığı Basımevi, 1965. 

İz, Fahir, Eski Türk Edebiyatında Nazım, I, Akçağ Yayınları, İstanbul, 1995. 

Kanar, Mehmet, Büyük Farsça-Türkçe Sözlük, Birim Yayıncılık, İstanbul, 1998. 

Karatay, Fehmi Edhem, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi 

Türkçe Yazmalar Kataloğu, I-II, İstanbul Küçükaydın 

Matbaası, 1961. 

Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, I-II, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 

1991. 

Kırkkılıç, H. Ahmet, Şeyhülislâm Mehmed Esad Efendi Lehçetü’l-Lügat, Türk Dil 

Kurumu Yayınları, Ankara, 1999. 

Koçu, Reşad Ekrem, Tarihimizde Garip Vakalar, 3. Baskı, Varlık Yayınevi, İstanbul, 

1971. 

Koçu, Reşad Ekrem, Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Sümerbank Kültür 

Yayınları, İstanbul, 1969. 

Kurnaz, Cemâl, Ahmet Talât Onay Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, 

Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1993. 

Kurnaz Cemâl-Tatçı Mustafa, Mehmet Nâil Tuman Tuhfe-i Nâilî, II, Ankara Bizim 

Büro Yayınları, 2001. 

Levend, Agâh Sırrı, Türk Edebiyatı Tarihi, 3. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 

Ankara, 1998. 

Mazıoğlu, Hasibe, Nedim’in Divan Şiirine Getirdiği Yenilik, Akçağ Yayınları, 2. 

Baskı, Ankara, 1992. 

Mehmed Bahaeddin, Yeni Türkçe Lügat, Akçağ Yayınları, Ankara, 1997. 

Meómed SüreyyÀ, Sicill-i ‘OåmÀnì yÀòud Teõkire-i MeşÀhìr-i ‘OåmÀniyye, I-III, 

İstanbul Matbaa-i Âmire, 1311. 

Muallim Naci, Lügat-ı Naci, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1995. 

MuãùafÀ ibn Şemse’d-dìn, Aòterì-i Kebìr, İstanbul Matbaa-i Âmire, 1310. 

Müstaúìm-zÀde SüleymÀn Sa‘de’d-dìn, Mecelletü’n-nisÀb fi’n-nisbi ve’l-künÀ ve’lelúÀb, 

Süleymaniye Kütüphanesi Hâlet Efendi Nu.: 628.

Müstaúìm-zÀde SüleymÀn Sa‘de’d-dìn, Ùuòfe-i ÒaùùÀùìn, İstanbul Devlet 

Maùbaası, 1928. 

Öztürk, Mürsel-Örs, Derya, Mütercim Âsım Efendi Burhân-ı Katı, Türk Dil Kurumu, 

Ankara, 2000. 

Öbek, Zehra Vildan, Hevâyî (Abdurrahman Kubûrî-zâde) Dîvânı’nın Tenkidli 

Metni ve İncelemesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, 

1998, XIII+91 y. 

Pakalın, Mehmed Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I-III, 

İstanbul Millî Eğitim Bakanlığı Basımevi, 1993. 

Pala, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara, 1995. 

Redhouse, Sir James W., A Turkish and English Lexicon, Librairie du Liban 

Publishers, Beirut, 1996. 

Sefercioğlu, M. Nejat, Türk Yemekleri (XVIII. Yüzyıla Ait Bir Yemek Risâlesi), 

Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1985. 

Steingass, F., A Comprehensive Persian-English Dictionary, Librairie du Liban 

Publishers, Beirut, 1998. 

Ş(emse’d-din) SÀmì, ÚÀmÿs-ı Türkì, İstanbul İkdam Matbaası, 1317. 

Ş(emse’d-din) SÀmì, ÚÀmÿsü’l-a‘lÀm, I-VI, İstanbul Mihran Matbaası, 1306-1316. 

Şükün, Ziya, Farsça-Türkçe Lugat Gencine-i Güftar Ferhengi Ziya, I-III, Millî 

Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1996. 

Tâhir-ül Mevlevî, Edebiyat Lügati, Enderun Kitabevi, 


“Tırsî İbrahim”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, Dergâh Yayınları, VIII, 


Timurtaş, Faruk Kadri, Eski Türkiye Türkçesi, Enderun Kitabevi, İstanbul, 1994. 

Topaloğlu, Bekir-Karaman, Hayreddin, Arapça-Türkçe Yeni Kamus, Nesil Yayınları, 


Toparlı, Recep, Ahmed Vefik Efendi Lehce-i Osmânî, Türk Dil Kurumu Yayınları, 

Ankara, 2000. 

Türkçe Sözlük, I-II, Türk Dil Kurumu, Ankara, 1998. 

Ünver, İsmail, “Çeviriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”, Türkoloji Dergisi, 

Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, C. XI, sy. 1, Ankara 

Üniversitesi Basımevi, 1993, s.51-89. 

Yakıt, İsmail, Türk-İslâm Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih 

Düşürme, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1992. 

Yatman, Mustafa, Osman-zâde Tâib Divânı’ndan Seçmeler, Kültür Bakanlığı 

Yayınları, Ankara, 1989. 

Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1983.

DÌVÁN-I ÙIRSÍ

KASİDELER 

I 

IV. 

EæER-İ ÒÁME-İ ŞÁNÍ BE-ZEBÁN-I ÙIRSÍ 

MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün Fe‘ÿlün 

1 Eger taúyemde astÀr olmayaydı 

Umardum başuma dar olmayaydı 

2 äıçan yirdi bütün zÀd u õaòìrem

Eger òÀnemde kìlÀr olmayaydı 

3 Görinürdi göze òÿr beygirümüz 

Eger üstinde çulùar olmayaydı 

4 Semürmezdi sipÀhì beygiri hìç 

Ki ùopraàında tìmÀr olmayaydı 

5 Sürerdi menzili kÀfirce aàyÀr 

O yolda òavf-i Tatar olmayaydı 

6 Gümüş gibi geçer mi óaddeden hìç 

Raúìb oàlanı simsar olmayaydı 

7 Kime ùartılmaàa úÀdir olurdı 

Raúìb üstinde úanùÀr olmayaydı 

8 Úaçardı it gibi elden raúìbi 

Yetişilmezdi ılàar olmayaydı 

9 ÚabÀóat eyler idi ortalıàa 

Ayaúda mÀ’ì şalvÀr olmayaydı 

10 Ùoúurken çulha bezi hep bozardı 

Anuñ üstinde çimbÀr olmayaydı 

11 CilÀ görmezdi bez envÀ‘ı aãlÀ 

O çÀrşÿlarda úaããÀr olmayaydı 

12 Götürmezdi yarıya ibrìşimi 

O óammÀlum sebük-bÀr olmayaydı 

13 Bilinmezdi çuúa envÀ‘ı aãlÀ 


14 Yapusı hep girü úalurdı òalúuñ 

Eger dünyÀda neccÀr olmayaydı 

15 Ne deñlü yapular var ise anlar 

Úavì olmazdı mismÀr olmayaydı

16 Münaúúaş köşki yapdurmazdı kimse 

Maóall-i fisú u esrÀr olmayaydı 

17 Zer ile óall olurdı cümle dìvÀr 

O şemselerle pergÀr olmayaydı 

18 Tavanı lÀciverdì olmaz idi 

Boya içinde jengÀr olmayaydı 

19 Bulınmazdı buòÿr u misk ü ‘anber 

Bu çÀrsÿlarda ‘aùùÀr olmayaydı 

20 Bulamazduú yazın ãoàuú ãular hiç 

O úarlıúlarda ger úar olmayaydı 

21 Eşeklenmezdi hep Mıãra gidenler 

ZuúÀú başında óimÀr olmayaydı 

22 Bu ‘Àlem óamza-nÀme diñlemezdi 

Eger içinde ‘AyyÀr olmayaydı 

23 Øarar olmazdı ùamda kiremide 

Kediler ile sañsar olmayaydı 

24 KibÀr-ı vaútümüz çolaú olurdı 

Edebsüzlerle cerrÀr olmayaydı 

25 KenÀr çizmez mücellid rub‘a dÀ’ir 

Eger destinde pergÀr olmayaydı 

26 Orosbınuñ edeblüsi bile hep 

ZuúÀúda çatışur ‘Àr olmayaydı 

27 Düşürsem furãatı bir kez geçerdüm 

Arada ùolma dìvÀr olmayaydı 

28 Alurdı altıyı erbÀb-ı ‘işret 

KemÀn u neyle şeş-tÀr olmayaydı 

29 O bÿstÀnlarda bitmezdi nebÀtÀt 

Eger vaútinde emùÀr olmayaydı

30 Bu úalyonlar yapılmazdı efendi 

Maranàozlarla mi‘mÀr olmayaydı 

31 Kim indürmege úÀdir tÀze gibi 

äu bulmazdı dibi yÀr olmayaydı 

32 ‘AsÀkir ùop ùolı başda re’ìsi 

Ne müşkildür úafÀ-dÀr olmayaydı 

33 Fetìli almaàa şübheñ mi vardur 

O ùopçılarda miúdÀr olmayaydı 

34 Kime falya virürdi ‘Àlem içre 

‘Aúıl gidüp de hüş-yÀr olmayaydı 

35 Atılmazdı o úalyonlarda ùoplar 

İki yanında lumbar olmayaydı 

36 Bulamazdı yolı enginde úalyon 

Puãulayla dümen-dÀr olmayaydı 

37 Úul olmazlardı Gürcìler aàaya 

Ucında bit úadar kÀr olmayaydı 

38 N’iderdi bÀàçeyi bÀàı bu Ùırsì 

Çayır gibi ‘alef-zÀr olmayaydı 

39 Úaãìdeler yapardum tÀze vü ter 

ÚavÀfì nev‘i tekrÀr olmayaydı 

40 Kütük gibi olurdı naômuñ istif 

Odun yarıcılar yÀr olmayaydı 

41 Olurdum cümlenüñ üstÀdı bendeñ 

Eger dünyÀda eş‘Àr olmayaydı 

I : A.35 b , B.1 b , C.53 a , D.33 a , E.1 b , F.1 b , G.1 b . 

Başlık A.’da yoktur. 

1astÀr : destÀr E., G.// umardum : umarum B., D., 

F., G. 3//Eger : Anuñ F., G. 5menzili : menzile 

D. 6geçer mi : çeker mi E. 11çÀrşÿlarda : 

çÀrsÿlarda E. 12Götürmezdi : Getürmezdi B., C.,

D., F., G. 14Yapusı hep : Yapuları hep E.; 

Yapuları F., G. 14òalúuñ : nÀsuñ F., G.16köşki : 

köşküñ E., F. 17cümle dìvÀr : hep dìvÀruñ E., F., 

G. 20. beyit B. nüshası dışında diğer nüshalarda 

yoktur. Bulamazduk : Bulamazdı F., G.//ãuların : 

ãuları G. 21Eşeklenmezdi hep Mıãra gidenler : 

Gidenler Mıãra eşşeklenmez idi F., G. //başında : 

yanınca F., G. 22//‘ayyÀr : aàyÀr D.; àubÀr G. 

23Øarar olmazdı ùamda kiremide : Kiremide øarar 

olmazdı ùamda E.; Kiremide żarar irmezdi ùamda 

F., G.// ‘ayyÀr : aàyÀr D.; àubÀr G. 24çolaú : 

çoúlıú C. //Edebsüzlerle : Edebsüzlerde F. 

25//Eger : Anuñ F., G. 26edebsüzi : edeblüsi D., 

E., F., G. /bile : daòi E., F., G. 35 Atılmazdı o 

: Atılmaz idi E. 36 Bulamazdı : Bulımazdı E., F. 

39Úaãìdeler : Úaãìdeyle F.; Úaãìdeye G. /yapardum 

: yapup da D., çalışdum F., G. /vü ter : gibi F., 

G. 40olur mı : olurdı B., G. /naômum : naômuñ B., 

C. 

11. MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün 

II 

1 Geçilmez oldı yollar da ãulu çamur gördüñ mi 

ZuúÀúları sel aldı böyle bir yaàmur gördüñ mi 

2 Úuşaàı çökürilmişdür cihÀnda ibn-i àuràuruñ 

Ve lÀkin òancerinde zÀde-i àuràur gördüñ mi 

3 Úılıç nev‘inde beş yüzde bir olsun sunúurı 

gördük 

Efendi tìà-i Úaz daàında hìç sunúur gördüñ mi 

4 Atuñ òurcı aàır ãatdum atı bendeñ eşeklendüm 

Yularum úusúunum var ben úadar ma‘mÿr gördüñ 

mi 

5 ŞitÀ’iyye ‘Arabca ismine Türkìde úış dirler 

Ki oldı sebzevÀt envÀ‘ı hep maòżÿr gördüñ mi 

6 Úaãìdem şalàam ile isfenÀòuñ vaútine geldi

Sevincümden bütün ãarf eyledüm maúdÿr gördüñ 

mi 

7 ‘Arabca keåreti vardur vücÿhıyle bÀõencÀnuñ 

FirÀvÀn FÀrisìdür Türkìsi boldur gördüñ mi 

8 Dem-À-dem sebzevÀt eksüklügin göstermesin 

MevlÀ 

Olur erbÀb-ı işkenbe fenar mesrÿr gördüñ mi 

9 Havuçla şalàamuñ hem úalyası hem turşìsi 

òoşdur 

Be óÀcì úarnabit ãallute yiyen maúhÿr gördüñ 

mi 

10 BÀõencÀnuñ úurusı úayış ùoúmaú gibidür hep 

Uyar yoú bamyaya úaymaú gibi òoş-òÿr gördüñ mi 

11 Bu deñlü bÀàlar gördük úi reng-Àmìz üzümler 

var 

Efendi içlerinde lÀciverd engÿr gördüñ mi 

12 Üzüm gibi ãıúıntıya ãataşmış bÀàda dil-ber 

Dürer içer oturur yir anı maòmÿr gördüñ mi 

13 Hele ehlüm gibi dil-berleri ùab‘um sever àÀyet 

Varup gelmekde ‘Àlem yoú didi bir kÿr gördüñ 

mi 

14 HemÀn ‘ışúı ùomaldı dil-berüm şevúe gelüp ol 

dem 

İder üftÀdesine ser-fürÿ mestÿr gördüñ mi 

15 ZemÀne dil-beri virür birine işledür telle 

Ki çaúşırındaki uçúurlarında tur gördüñ mi 

16 Yine bir dil-beri gördüm ki óalvÀcı ocaàında 

Aàız dadına úaldı ol mücessem nÿr gördüñ mi 

17 Alınca ardını ol dil-beri òaylì emek çekdüm 

Anuñ ãırtında buldum rÀóatı mezbÿr gördüñ mi

18 Úoz oynar çuúurına úoymaca gÀhìce bir ãıbyÀn 

Üçüñ yeri düşerse ger olur mesrÿr gördüñ mi 

19 Musallaùdur üşerler ùatlıya yazın úarıncalar 

Úara úışuñ içinde yir yüzinde mÿr gördüñ mi 

20 Çuúur ÓammÀm erbÀbı çuúura düşmeden úaçmaz 

Ne óÀãıl olur ise nıãf olur nÀùÿr gördüñ mi 

21 Raúìbüñ bıyıàın yolda görürsin yel gibi geç 

git 

ÚabÀóat itdi dirler bilmeyen mecbÿr gördüñ mi 

22 Çün itdüñ bir úabÀóat ãorma aãlın arama zinhÀr 

Niçün itdüñ diyü bir kimseden hìç zÿr gördüñ 

mi 

23 Girer sÀza söze gelse raúìb ÀàÀze itdükde 

D. Neler söyler rehÀvì ãavtıyle ùanbÿr gördüñ mi 

24 N dzvfÆz raòne-dÀr olmış raúìb-i rÿ-siyeh gör 

kim 

Disünler ùosbaàıya dönmiş ol bì-nÿr gördüñ mi 

25 Pirinç ü mercimekle baúla fÀlı kimse açmış mı 

Gel ey çingane söyle baúladan meşhÿr gördüñ mi 

26 Bize paça yap ey aşçı ãarımsaúlı da pÀk olsun 

Yiyenler diye ãarımsaàı var ma‘mÿr gördüñ mi 

27 Benüm bir çil òurÿsum var ki ãavtı òayli 

nÀzikdür 

Uyandurur uyuyanları zÀr u zÿr gördüñ mi 

28 Úati vÀfir ùavuúlar eşnür zen-dostluúda ùaş 

dikdi 

Ùavuúlar arasında bir fuøÿl maàrÿr gördüñ mi 

29 Úaãìdem ùoñmasun úışdur pamuúlı cübbe 

giydürdüm 

Ser-À-pÀ dir görenler böyle bir ãunúur gördüñ 

mi

30 Oturmış şìre keyfiyle ùaşuñ üstinde bu Ùırsì 

Dibinde oldı peydÀ ‘illet-i nÀsÿr gördüñ mi 

31 Úışın peynir içün baúúÀlları geşt eyledüm bir 

bir 

äatılan úaşúaval ile ùulumdur lur gördüñ mi 

32 Pilavı bulàuruñ kestaneli gördüñ yidüñ ammÀ 

Efendi ùoàrı söyle çorba-i bulàur gördüñ mi 

33 Ezelden ülfeti var görmemiş òaylì zemÀn olmış 

Su’Àl itdi o şalàam ò v Àce şeyò-i úanbur gördüñ 

mi 

34 Süzilse bÀde-ÀsÀ òÀk-i Hinde beñzemez aãlÀ 

Kütahya ùopraàında kÀse-i faàfÿr gördüñ mi 

35 Gelür hep Engerusdan kÀse vü bardaàuñ envÀ‘ı 

Sitanbul sırçasında kÿze-i billÿr gördüñ mi 

36 Raúìbi dişli dirken üstüò v Àn-ı kelbe rÀst 

gelmişem 

Faúaù azıları var àayrısı meksÿr gördüñ mi 

37 Du‘À hengÀmıdur ur başuñı ùaşa yüzüñ òÀke 

Úabÿl oldı du‘Àsı diyeler maócÿr gördüñ mi 

38 Dururken başı ùaş ùoúınmasun aàyÀr ayaàına 

Du‘Àyı böyle itdi ÙırsiyÀ cumhÿr gördüñ mi 

II : B.2 b .

GAZELLER 

ELİF HARFİ 

I 

Mef‘ÿlü FÀ‘ilÀtü MefÀ‘ìlü FÀ‘ilün 

1 Úaşmer göriñ varınca kibÀrÀne ibtidÀ 

Õevú-Àver ol o demde ôarìfÀne ibtidÀ

2 ErbÀb-ı mÿsiúìsi bu õimmì gürÿhınuñ 

Başlar rehÀvi ile ãıfÀhÀne ibtidÀ 

3 äaàdur Mudurnı cevzi gibi sözlerüm benüm 

İtsem ‘aceb mi her söze rindÀne ibtidÀ 

4 Bulsa birini ‘arø-ı esÀmì ider hemÀn 

Virür sipÀhi çavuşı oàlana ibtidÀ 

5 Zencìr iderdi diñleyici bulsa sözlerin 

Yazar çizerdi Ùırsì-i dìvÀne ibtidÀ 

I : A.1 b , B.4 b , C.1 b , D.1 b , E.2 b , F.2 b , G.2 b . 

1// Õevú-Àver ol : Õevú-baòş ola E., F., G. 2mÿsiúìsi bu : 

mÿsiúìsi de E., mÿsikìyi G. / bu : o F., G. 3cevzi : úozı E., F., G. / 

sözlerüm : hep sözüm E., her sözüm F., G. 

II 

Fe‘ilÀtün Fe‘ilÀtün Fe‘ilÀtün Fe‘ilün 

1 Mart içinde virür insÀna KÀàıd-òÀne ãafÀ 

Gör yılan úaçmış ise laúlaú arayana ãafÀ 

2 Bildügüm bu hele lapa delisi şehrìyye 

PÀk çig bal ile úahvaltıya úayàana ãafÀ 

3 Bir aralıú gözet iş gör de elem çekme ãaúın 

Böyle işde bulınursañ gelür oàlana ãafÀ 

4 TÀzeler úoca diyü bizi düşürdi gözden 

İşidüp bu sözi geldi baña pìrÀne ãafÀ 

5 ÙırsiyÀ çoú acı çekdüñ hele ãarımsaàı var 

Bal gibi ùatlı görüñ tÀ gele yÀrÀne ãafÀ 

II : A.1 b , B.4 b , C.1 b , D.1 b , E.2 b , F.3 a , G.2 b . 

1insÀna : aàyÀra E., F., G. /KÀàıd-òÀne : KÀàaõ-òÀne 

B., D. /Gör : Ger E., G. // laúlaú : leylek B., G.; 

leglek E., F. 5//tÀ gele : kesb ide F., G. 

III


1 Bir şi‘r-i nÀ-şinìde-kühen söylerüm saña 

Ma‘nÀsı yoú vezinde süòan söylerüm saña 

2 İbrìú-i luùf ile bir içüm ãuyı virmedüñ 

Bosna işi úalaylı legen söylerüm saña 

3 Baór-i ‘aùÀsı dalàıcı oldum bilinmedi 

Furtunalarda çekdi mióen söylerüm saña 

4 EmvÀc-ı güftemüz biri birin úoàup gider 

Zevraú tenüm burunda dümen söylerüm saña 

5 ErbÀb-ı mÿsiúìde baña var mı deng olur 

Ten nÀ tenenni der teni ten söylerüm saña 

6 Beg emrudıyla besledi maòdÿm muãarra‘ın 

Çıúmazsa alma sìb-i õeúan söylerüm saña 

7 Ùırsì nefìre burnı ile meşúe başladı 

Burnaz beg ise başúa düzen söylerüm saña 

III : A.1 b , B.4 b , C.1 b , D.1 b , E.3 a , F.3 a , G.2 b . 

3Baór-i ‘aùÀsı : ElùÀf-ı baór F., G. 5bu 

beyit, E.’de yoktur. 

FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilün 

12. 

13. 1 Mercümek şorbÀsına taròana olmaz ÀşinÀ 

Bamya vü mülòıyyeye úayàana olmaz ÀşinÀ 

14. 2 Hep yoàurt göñüllidür görse ãuyı ayran olur 

äanmañ EtrÀki ãaúın ayrana olmaz ÀşinÀ 

E. 3 Süzgeci ‘aùùÀruñ oldı meşrebümce söyledi 

ÓÀãılı bir millete çingane olmaz ÀşinÀ 

4 Keåreti var şol úadar òorendegÀnuñ şimdi kim 

áamzesinden úan ùamar mestÀne olmaz ÀşinÀ 

IV

5 Tìà-fürÿşÀn añlar ancaú cevher-i naômum benüm 

ÙırsiyÀ güftÀruma bìgÀne olmaz ÀşinÀ 

IV : A.2 a , B.5 a , C.2 a , D.2 a , E.3 a , F.3 a , G.3 a . 

1şorbÀsına : çorbasına B., F., G. 3meşrebümce 

: meşrebince B., C., G. 3., 4., 5. beyitler, 

F.’de yoktur. 


15. 

16. 1 Bir çuval içün muùÀf bilmem ne nÀz eyler baña 

Gÿne-gÿn pÀ-bend idüp köstek niyÀz eyler baña 

17. 2 Úıl úadar luùfuñ göreydüm yüregüm yanmaz idi 

Ùobraya girmez sözi niçün dirÀz eyler baña 

3 Şıóne-ÀsÀ baãdı hengÀm-ı sefer didükçe ben 

Úurbaàa-yı ãu gibi Türkì ÀàÀz eyler baña 

4 Òayme úursam başuma cem‘ eylesem yÀrÀnı hep 

Her birisi remz ile ifşÀ-yi rÀz eyler baña 

Her gelen ardumdaki oàlanuma binmek diler 

V. ÙırsiyÀ itsem sitem tekrÀr nÀz eyler baña 

V : A.2 a , B.5 a , C.2 a , D.2 a , E.3 a , F.3 b , G.3 a . 

1., 2., 3. ve 4. beyitler, F.’de yoktur. 

2luùfuñ : luùfın B., G. 4eylesem : eyleyüp D. 

5Her : Hep E., F., G. 

MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün 

V 

VI 

1 ÚaùÀr-ı devletüñ ardı ãıra düm-dÀrıyuz cÀnÀ 

Anuñ-çün biz de Óamza úullesi diz-dÀrıyuz cÀnÀ 

2 Odun lÀzım bize şÀdì bulınduú bu ùarìú içre

SerÀya her gün odun-keşlerüñ ser-dÀrıyuz cÀnÀ 

3 Odun eksük olursa üstümüzden keyfümüz gelmez 

Odun anbÀrınuñ müstaófiô u bel-dÀrıyuz cÀnÀ 

4 Ocaàumuzda reng-Àmìz Àdemler úati pek çoúdur 

äanursın kim çuúa balyasınuñ mÿstÀrıyuz cÀnÀ 

5 Görenler heykel-i mecmÿ‘muz bir şey’ úıyÀs 

eyler 

Oúuyup yazmadan naôm u neåirden ‘Àriyüz cÀnÀ 

6 Iraúdan bilmeyenler òayli pÀkìze süòan añlar 

Yıúılmış güfteler keşf eylerüz mi‘mÀrıyuz cÀnÀ 

7 SezÀdur ò v ÀcegÀn içre tefÀòür iderek Ùırsì 

Diseñ deryÀ-yı naômuñ bir dür-i şeh-vÀriyüz 

cÀnÀ 

VI : A.2 a , B.5 a , C.2 b , D.2 a , E.3 b , F.3 b , G.3 a . 

5mecmÿ‘muz : mecmÿ‘umı G.7//bir : biz B., C., 

E., G. 

VII 


1 Ben òar oldum olalı baòş-i yular itmez baña 

Dört ayaúlı olduàumdan i‘tibÀr itmez baña 

2 Ben palÀn-ı àayret ile seng-i miónet çekmede 

ÚÀ’ilem ayda bire aãlÀ úayar itmez baña 

3 Aña pÀ-bend eyleyüp úırmaú murÀdum köstegi 

Böyle taóúìr idenüñ hìç pendi kÀr itmez baña 

4 Bunca feryÀd eyledüm aña lisÀn-ı óÀl ile 

Hìç sözüm iãàÀ idüp arpa niåÀr itmez baña 

5 Bir gün ÀrÀm olmadı cÀnum yelüp buyurmadan 

Bì-vefÀnuñ itdügini rÿzàÀr itmez baña 

6 äÀóibüm daòi benüm gibi òar anuñ-çün şehÀ

CÀ-be-cÀ inãÀf idüp otlaú şikÀr itmez baña 

7 Gÿş iden elfÀô-ı bì-ma‘nÀlarum elbet güler 

Dürr-feşÀn olsam da kimse i‘tibÀr itmez baña 

8 Eylemez fındıú úadar raàbet HezÀrì şi‘rüme 

Ùırsi-i dìvÀneyem zencìr kÀr itmez baña 

VII : A.2 b , B.5 b , C.3 a , D.2 a , E.3 b , F.3 b , G.3 b . 

2Ben : Bu E., G. 5olmadı : eylemez D. /cÀnum : 

cÀnÀ F., G. 7.iden : idüp B. 8//Ùırsi-i : 

ÙırsiyÀ B., D. 

VIII 


1 Gehì ùÿlÀ olup gÀhìce kim kÿteh olur dilhÀ 

Söze gelse yine zu‘mınca àÀyet óall-i müşkilhÀ 

2 Eger deryÀ ãıfat emvÀc-ı elfÀôum iderse cÿş 

Çaúıl ùaşları baòş eylerse ùañ mı baóre sÀóilhÀ 

3 Benüm gibi ãırıú óammÀlı girmez bezm-i ‘irfÀna 

Meger lÿle çamurı ile taòmìr ola bu gilhÀ 

4 Nedür bu ùurfe elfÀô ile mühmel lafô-ı bì-ma‘nÀ 

Bu yolda añlanış budur ki yoúdur saña menzilhÀ 

5 HezÀrì şìre keyfiyle ‘aceb òalù itmiş ey Ùırsì 

Y!AٰslاAهyّaayUa nvAsأkrda hlvA‏ٰا 

VIII : A.2 b , B.5 b , C.2 b , D.2 b , E.4 a , F.4 a , G.3 b . 

1ùolı : bir ùÿl G. /kim : bir E., F., G. 4//yolda : bÀbda E., G. 

//menzilhÀ : sÀóilhÀ B. 

IX 

Müfte‘ìlün Müfte‘ilün FÀ‘ilün 

1 Fikr-i sefer virmedi rÀóat baña 

Turşi ãuyı virdi óarÀret baña

2 Hem heva yaàmurlı vü yollar çamur 

Ördege döndüm ne siyÀset baña 

3 Òayme vü òar-gÀh bütün gitti hep 

Úaldı sütÿn u úazıú Àlet baña 

4 Çergemüzi daòi bizüm yaúdılar 

Oldı óarÀm emn ile rÀóat baña 

5 Úumúapu óammÀlı olurdum eger 

Arúılıcum olsa sa‘Àdet baña 

6 Başda ‘imÀmem ferik elmasıdur 

Gör ne yaraşdı bu úıyÀfet baña 

7 Şi‘rüm aúar ãu gibidür ÙırsiyÀ 

Mühtedìyem oldı hidÀyet bana 

IX : A.2 b , B.5 b , C.3 a , D.2 b , E.4 a , F.4 a , G.3 b . 

6‘imÀmem : ‘imÀme B., C. 

Fe‘ìlÀtün Fe‘ilÀtün Fe‘ilün 

1 Bedel olmaz hele dünyÀda saña 

Hìç yaúışmaz boàaãı sÀde saña 

2 Gir ki bir hey’ete cümle yÀrÀn 

Gülüşüp óaôô ide óalvÀda saña 

3 Úarış ehl-i dile Àdemcesine 

Kimse daòl itmeye arada saña 

4 äıra geldükde ùopı al görelüm 

Cümlesi hep ola ÀmÀde saña 

5 N’ola dirlerse yemeklik úaùırı 

X

Hep eşekler gele imdÀda saña 

6 İns ü cinn ile balıúlar nev‘i 

Reşk ide úarada deryÀda saña 

7 Seni bu vaãf ile tavãìf ideler 

ÙırsiyÀ devlete dünyÀda saña 

X : A.3 a , B.6 a , C.3 b , D.2 b , E.4 b , F.4 b , G.3 a . 

4görelüm : güzelüm G. 7ideler : idelüm D. 

//devlete : devlet-i D. 

XI 

Mef‘ÿlü FÀ‘ìlÀtü MefÀ‘ìlü FÀ‘ilün 

1 Zÿr-ı kürekle geçdi bütün birden ÀşinÀ 


2 Bir tÀze Arnavud çocuàını görüp didüm 

İşkenbeci misüñ didi yoú çevren ÀşinÀ 

3 Gördüm mezÀdda on pareye köhne bir úılıç 

Yoàdı yanumda gösterecek Àhen ÀşinÀ 

4 Burmış ãıçan úuyruàı gibi bıyıúların 

Gördüm zuúÀúda bir iki sürtük zen ÀşinÀ 

5 Ùırsì àarìú-ı lücce-i baór-i belÀàatam 


XI : A. 3 a . 

XII 


1 Òar-ı nÀza süvÀr olduúça itdi pÀ iår peydÀ 

Sefer hengÀmı itsem bÀri bir iki semer peydÀ 

2 Çıúarsam ùobradaki ãÿreti alsam ele bir kez 

İder her vech ile köstek àamı cÀnÀ keder peydÀ

3 Düşüp pÀ-bend-i sevdÀya ‘inÀn-ı iòtiyÀrum yoú 

Úolanum úusúunum olsa iderdüm bir eger peydÀ 

4 BahÀr eyyÀmı geldi çün aàaçlar hep çiçeklendi 

Otur ãabr eyle olmaz ãanma anda berg ü ber 

peydÀ 

5 Çıúup yerden ãarımsaú anı bamya gördi büzildi 

äuladuúça dibin bÿstÀncılar oldı åemer peydÀ 

6 Úızarmış çehresi sille yimekden mey-veş 

aàyÀruñ 

äamÿt bÀzìçesinde olmamışken bir ciger peydÀ 

7 Gehì bir Àrzÿ itdükçe yalı bu dil-i şeydÀ 

Óací Şa‘bÀn işi úayıú sezÀdur olsa ger peydÀ 

8 NiyÀz idüp yine bir dil-beri dalyana çaàırdum 

18. ŞikÀr itdüm düzenle óÀãıl oldı tÀze yer peydÀ 

9 Bu baór-i bì-kerÀnuñ cevri çoú balıú zemÀnında 

Düzensüz hìç çekilmez olsa ger anda lüfer 

peydÀ 

10 N’idem balıú avı maúãÿd idinse şÿò müsteånÀ 

Olur ãırtı úara nev‘inde daòi bÀl ü per peydÀ 

11 MurÀdum bu ki bir dem arúasında eyleyim rÀóat 

Emekler çekmeyince olmaz aãlÀ şÿr u şer peydÀ 

12 Naôar ãalsa nigÀh-ı aóvel ile mìr-i Burnazum 

Úalaúlı burnı gibi ol yegin yek òayr ider 

peydÀ 

13 Düzenle olta yutdurmaú dilerler Ùırsi-i zÀra 

Olur úaşmerlik ile şöhret-i şÀm u seóer peydÀ 

XII : A.3 a , B.6 a , C.3 b , D.3 a , E.4 b , F.4 b , G.4 a . 

1olduúça : olduúda F., G. 2ùobradaki : 

torbadaki B., C., D., E., F., G. 7. ve 8. 

beyitler E.’de yoktur.7itdükçe yalı : eyler

yalılar F., G. 8idüp : ile F. 9 cevri çoú : 

cevrini F., G. //olsa ger anda : anda ger olsa 

B., C., D. 12//yegin : yek-bìn B. 13 olta : 

olùa E., F., G. /dilerler : dilerse B., C. 

XIII 


1 Ölmek olursa ger maraø-ı i...den saña 

Balùa ãapından olsa münÀsib kefen saña 

2 Ey şÀ‘ir-i çiroz óaõer it kim balıúcıyÀn 

Baór-i hünerde itmeyeler bir düzen saña 

3 Semt-i ÓiãÀra ‘Àzim olursın ùırıl gibi 

Siór eyledükçe òÀnedeki pìre-zen saña 

4 Keştì-i naômı úumdan uçurmazduñ ‘ÀdetÀ 

Baóir-şi‘rde òÀmeñ olaydı dümen saña 

5 Gezmek murÀduñ ise úapu úapu ÙırsiyÀ 

Bend ide pÀy-i esbüñi lÀzım keşen saña 

XIII : A.3 b , B.6 b , C.4 a , D.3 a , E.4 b , F.5 a , G.4 b . 

1//olsa : ola E., F., G. 2//itmeyeler : 

itmeseler C. 3//òÀnedeki : evdeki D., evdeki 

ol G. 4//şi‘rde : óiãÀrda F.; hünerde G. 

//òÀmeñ : òÀããuñ C. 5//esbüñi : eşegi C.; 

beygiri E., F. 

XIV 


1 Zişt-i rÿyı nice mümkin beñzeye meh-tÀb aña 

Vech-i menóÿsuñ deñizdür úaşlaruñ girdÀb aña 

2 Çırnıú-ı balıúçı ile furtınaya olsa düş

Hìç úayıú-òÀne úadar maòlaã mı var deryÀb aña 

3 GÀh u bì-gÀh iútiøÀ itdükçe úılmaàa nemÀz 

Gÿşesinde ãuffenüñ yap tekneden miórÀb aña 

4 ‘Adlì-i dìvÀneyi zencìrler øabù eylemez 

Öyle mecnÿndur ki hìç kÀr eylemez úullÀb aña 

5 Nÿrını süngerle almışlar o mìr-i Burnazuñ 

Bir daòi tÀ óaşre dek gelmez efendi tÀb aña 

6 Ekåer eş‘Àruñ begendüm ey HezÀrì ben senüñ 

Pey-rev olup söylerüm úarşuluàın yap bÀb aña 

7 áayrı ãan‘atlar úalın ser-mÀye ister ÙırsiyÀ 

Sen süpürge baàlasañ ser-mÀyedür úınnÀb aña 

XIV : A.3 b , B.6 b , C.4 b , D.3 b , E.5 a , F.5 a , G.4 b . 

1rÿyı : rÿyuñ B., C., D., E., F., G. 

//deñizdür : kerizdür E. //úaşlaruñ : gözlerüñ 

B., C. //girdÀb : mıørÀb E., F.; miórÀb G. 

3GÀh u : GÀh-ı G. //Gÿşesinde ãuffenüñ : 

Gÿşesinde ãuffelik; äuffenüñ gÿşesinde E., F., 

G. 5Nÿrını : Sözini D. //tÀ óaşre dek : 

maóşerde de G. 6Bu beyit F. ve G.’de 7. beyit 

ile yer değiştirmiştir. //úalın : yoàun E., 

F., G. 

XV 


1 NÀr-ı manúal oldum itme gel beni andan cüdÀ 

Görse ger manúal kömüri ôann ider bay u gedÀ 

2 Bendeñüz yüz úızdurup çıúdum kömür cerr itmege 

Baúmasun kimse yüzümüñ úarasına cÀ-be-cÀ 

3 Bir ãaçı pìçüñ úoca fertÿtenüñ Mecnÿnıyam 

Ol baña Leylì olaldan ‘ömrümüz oldı hebÀ’

4 BÿstÀnda at başı yerine oldum úorúuluú 

Uàramaz insÀndan àayrı ùuyÿr-ı bì-nühÀ 

5 Gicelerde ãubóa dek gezmekdeyüm bekçi gibi 

Bulmadum kelb-i maóalle gibi özge ÀşinÀ 

6 ÙırsiyÀ almış HezÀrì mìr-i Burnazdan sebaú 

Bulsa kendi gibi úaşmer ider aña iútidÀ 

XV : A.3 b , B.6 b , C.4 b , D.3 b , E.5 a , F.5 b , G.5 a . 

1//Görse ger : Görseler F., G. 2úızdurup : 

úızardup C. //yüzümüñ : yüzümüz E., F. 3pìçüñ 

: böcek D.; püçüñ E. //olaldan : olalı E., F., 

G. 4bì-nühÀ : bì-hevÀ D. 5gezmekdeyüm : 

geçmekdeyüm B., C. /bekçi : der-bÀn F.; derbÀb 

G. 

XVI 


1 MeróabÀ ey ùolma-i şalàam hezÀrÀn meróabÀ 

Yoòsa havuç úalyası aç gözliye olmaz àıdÀ 

2 İsfenÀò ile ıãıràan òÀrını farú eylemez 

RÿzàÀr avı ãafÀsıdur anuñ bÀd-ı hevÀ 

3 Her birine lióyesin ãaydurmanuñ yoú ‘Àlemi 

Turş-rÿyuñ ey köse görse güler bay u gedÀ 

4 İmtilÀ itdi beni kestane-i at şübhesüz 

Bir vecihle aña şalàam turşısı olmaz devÀ 

5 Gel HezÀrì zÀra ey Ùırsì àazelde pey-rev ol 

Ùurfe eş‘Àruñ gören itsün pesendìde saña 

XVI : A.4 a , B.7 a , C.5 a , D.3 b , E.5 a , F.5 b , G.5 a . 

2İsfenÀò : Ispanaú B. 4//devÀ : àıdÀ F., G. 

5Gel : Bu F., G. 

BE HARFÝ 

XVII

FÀ‘ilÀtün MefÀ‘ilün Fe‘ilün 

1 Boza-nÿşÀna olsa bezm-i şarÀb 

Her vecihle bu yüzden ola ‘aõÀb 

2 Böyle aàızlara münÀsibdür 

Çevren aãlında oldı naúl-i gül-Àb 

3 Fikr-i yÀr ile Àteşe düşdüm 

Cigerüm sìò-i àamda oldı kebÀb 

4 äıúmaz idi ayaúlarumı çarıú 

Giymeseydüm içinde bir de çorab 

5 SÀ’ili atlı ôann ider ôurafÀ 

Der-beder itmek ile böyle şitÀb 

6 Mìr-i Burnazuñ olsa burnı gibi 

Büyüdi burnumuz miåÀl-i dolÀb 

7 CühelÀ içre ÙırsiyÀ nÀmuñ 

Söylenüp miåli didiler nÀ-yÀb 

XVII : A.4 a , B.7 a , C.5 a , D.4 a , E.5 b , F.6 a , G.5 a . 

1‘aõÀb : àażÀb D. 4äıúmaz idi : Bol gelürdi 

E.; äıàmaz idi F., G. /ayaúlarumı : ayaúlaruma 

E. //içinde : içine B., C., D., E., G. 5ôann 

ider : ãanur D. 6olsa : ise E., F. //Büyüdi : 

Büyüden B., C. 

XVIII 


1 Bu yıl òuddÀma yıllıú Bor bezinden sÀde virdüm hep 

Bulındı köpri destÀrı da bu eånÀda virdüm hep 

2 İdindüm fıstıúì kÀàıd-emìni olduàum demler 

Biraz úırpındı bÀúì úaldı anı bÀda virdüm hep

3 AlÀy vardur diyü ÀlÀt-ı ÀlÀy istedi dil-ber 

Puãadum ne bulındıysa idüp ÀmÀde virdüm hep 

4 Çıúaydum úaãr-ı dil-dÀre diyü òaylì çalışdum ben 

Úodum yolına nem varısa ol arada virdüm hep 

5 Gürÿh-ı ò v ÀcegÀnuñ sen yoàırdcısısın ey Ùırsì 

Ki úadrüñ bilmedüm eş‘Àruñı ıràada virdüm hep 

XVIII : A.4 a , B.7 a , C.5 b , D.4 a , E.5 b , F.6 a , G.5 b . 

2kÀàıd-emìni : kÀàaõ-emìni B., C. //bÀúì úaldı 

: úaldı bÀúì B., C., D. 3 Bu beyit E.’de 4. 

beyittten sonra yer alıyor. 

XIX 


1 Görinür tenbel Mudanya beygiri ‘Àlì-cenÀb 

Baãayum aòşamdan úamçı çıúınca ÀfitÀb 

2 Õerre deñlü baña cehl iåbÀt iden bilmez henÿz 

KÀàıdın ãaydum úarışdurdum úati vÀfir kitÀb 

3 Şöyle dursun àayrısı ùarz-ı süòanda bu faúìr 

Çoú óurÿf itdüm tefennün ba‘żıların intiòÀb 

4 Óaddümüz midür HezÀrìye naôìre söylemek 

ÚÀfiyesin çalmaàıla şi‘re itdüm intisÀb 

5 ÙırsiyÀ aúrÀn ile meydÀna çıú varsa g...üñ 

Gelse Àlet ile saña itme andan ictinÀb 

XIX : A.4 b , B.7 b , C.5 b , D.4 a , E.5 b , F.6 a , G.5 b . 

3süòanda : süòandur C. /faúìr : óaúìr D. 4Óaddümüz 

midür : Óaddümüz degül E., F. /HezÀrìye : HezÀrì C. 

XX 

Fe‘ilÀtün Fe‘ilÀtün Fe‘ilÀtün Fe‘ilün

1 Ev içinde òaùabum gürgen olursa ne ‘aceb 

‘Alevinden ocaàum külòan olursa ne ‘aceb 

2 Úañlıcaú yalıların eyledi Àrzÿ göñlüm 

İskelesi baña pey-rev-zen olursa ne ‘aceb 

3 Bir úayıú ùut ola bir çifte ki Àheste gide 

Ùopraú ile içi Àbisten olursa ne ‘aceb 

4 Furtunasından elem çekme ãaúın deryÀnuñ 

Bulup eyyÀm eger yelken olursa ne ‘aceb 

5 Mevc-i óayretde úalup çizme kenÀrı zinhÀr 

Deñiz ortası saña mesken olursa ne ‘aceb 

6 Başı aldurma úoma ıãlada belki ãu seni 

Elüñe al yeke-i dümen olursa ne ‘aceb 

7 Bir mıãır şayúasına bÀrì kürekçi olsam 

Kenef-ÀsÀ kenÀr-ı revzen olursa ne ‘aceb 

8 ŞÀ‘iriyyet baña bir mevhibedür bì-şübhe 

Güfte-i mühmelümüz puòten olursa ne ‘aceb 

9 Benüm Àb-rìzì Receb olmış idi üstÀdum 

Baña ùaúduúları úulp gilden olursa ne ‘aceb 

10 Ben ki tekmìl-i maúÀmÀt u uãÿlÀt itdüm 

NaàamÀtum tenedür nÀten olursa ne ‘aceb 

11 ÙırsiyÀ pìşe-i çinganeye ùa‘n itme ãaúın 

Funda baòşında keçi reh-zen olursa ne ‘aceb 

XX : A.4 b , B.7 b , C.6 a , D.4 a , E.6 a , F.6 b , G.5 b . 

1óaùabum : óaùab-ı B., D., E., F., G. 

2Úañlıcaú : Úaànıca D. /yalıların : yalıları 

C. //İskelesi : İskeleler E., F., G. 3ùut : 

ùop E. 4//eyyÀm : eyyÀmı D. 6belki : belkim 

C., D. 7 bu beyit B.’de yer almıyor. 8baña : 

saña B. 9Àb-rìzì : Àb-rìzci E. 

XXI


1 Yolda bir yolcı görürseñ ùut hemÀn şalvÀrın öp 

Bindügi óayvÀna óürmet eyle de çultarın öp 

2 Ùobraya girmez söz ile belki bir pÀ-bend ider 

Çul çek iósÀnına aàyÀruñ yanında yÀrin öp 

3 Zÿr görürseñ köstegi úır hìç izine uàrama 

Gebre vü úaşaàı ile yaúlaş ayaúların öp 

4 Úaşaàı gösterme ata depmesinden pek ãaúın 

äaçların oòşa uãÿliyle yanaş efsÀrın öp 

5 Depme vü süsme iderse yine oòşa gerdenüñ 

Hem beşinci ayaàıyla iki úulaúların öp 

6 Baúma òor manastıra gir úor gibi bir er yatur 

Sür yüzüñ yardım dile òÀk-i der ü dìvÀrın öp 

7 Ger pazarcı olmaú isterseñ úolayın söyleyem 

İskelede meyve ùartan kimsenüñ úanùÀrın öp 

8 Yılda bir küfri olur úavm-i naãÀrÀnuñ gözet 

Her birine iltiyÀm it çehre-i murdÀrın öp 

9 ZevrÀú-ı İslÀmı deryÀda görürseñ ÙırsiyÀ 

Ser-fürÿ eyle yanaş var yanına lumbarın öp 

XXI : A.4 b , B.8 a , C.6 a , D.4 b , E.6 a , F.6 b , G.6 a . 

1//óayvÀna : beygire E., F., G. 2Ùobraya : Tobraya B., 

C., D., E., F., G. 2//iósÀnına : iósÀnuña D. 4 bu beyit E. 

ve F.’de yer almıyor. 5gerdenüñ : ãaçlaruñ E., F., G. 

7söyleyem : söylemem B. 

XXII 

Mef‘ÿlü MefÀ‘ìlü MefÀ‘ìlü Fe‘ÿlün 

1 DükkÀnda ãatardum úoyı yÀrÀna mürekkeb 

Dirhemcigi bir pÀreye ammÀ ne mürekkeb

2 Cüz’ìce mürekkeb yalamış dirler efendi 

Aàzında bulaşmışlara her yana mürekkeb 

3 Hìç yazı nedür bilmeyene al dinilür mi 

LÀzım olur elbet yine yazana mürekkeb 

4 KÀr isteyen alurdı sepetli şìşelerle 

Mekteb dolaşur ãatmaàa ãıbyÀna mürekkeb 

5 Hep úaraúura düş gibi geldi baña Ùırsì 

Dökildi bulaşdı hele her yana mürekkeb 

XXII : A.5 a , B.8 a , C.6 b , D.4 b , E.6 b , F.7 a , G.6 a . 

1ãatardum : ãatarum D., F. /úoyı : úurı D. 

2bulaşmışlara her : bulaşmış göre E., F., G. 

3//elbet yine : elbette F., G. 4alurdı : alur 

da D. 5geldi : bilmem B., C. 

XXIII 


1 Bir zemÀn besledüm evlÀd yerine bir merkeb 

Úati iõ‘Ànsuz idi hìç yoàıdı õerre edeb 

2 Öyle nÀzende büyütdüm ki yetişmez arpa 

Yidügi fodla-i seg-bÀn vü yulaf daòi ‘ineb 

3 Heves-i av ile aldı birisi ‘Àriyetì 

Aç úomış virmemiş arpa o faúìre iki şeb 

4 Úati àayretli idi haylamadı hìç eşegüm 

Görmedüm miålini gezdüm iki yıl ŞÀm u Óaleb 

5 Derlemez gÿşı dibi elli vaúıyye yükden 

Úatır idi ãoyı lakin depegen bed-meşreb 

6 Yükledüp arúasına kili zuúÀúlar dolaşup 

äatıcaú fÀ’iøini yirdüm içinden ben hep 

7 Az imiş ‘ömri nedür çÀre òar-ı bì-baòtuñ 

Eceli geldi ãarımsaú toòumı oldı sebeb

8 Aàlayup göz yaşı dökdi didi Ùırsì-àamnÀk 

Ayaàı sivri imiş geçdi yere Àh merkeb 

XXIII : A.5 a , B.8 a , C.6 a , D.5 a , E.6 b , F.7 a , G.6 a . 

2yetişmez : yimez hìç B., C., D., G.; yimezdi 

E., F. 6zuúÀúlar : ãoúaúlar F., G. //yirdüm : 

virdüm F., G. 

XXIV 


1 BÀàçeye havuç ekdüm cümle ãoàan oldı hep 

Acısından gözlerüm Àh úıbúızıl úan oldı hep 

2 Úırú beş aúçem gitdi kül oldum Gedik Paşada 

ben 

Ülfet itdüm külòanìler perìşÀn oldı hep 

3 Bir zemÀn buú‘a-nişìn ãÀóib-i nefs bir şeyò idüm 

Daàılup cümle mürìdüm ùaàda çoban oldı hep 

4 Bir iki ÀàÀze itdüm evc uãÿlinde bu şeb 

Usta Corci gÿş idüp didi ãıfÀhÀn oldı hep 

5 Bir ùulum peynir yapayum diyü çoú sa‘y eyledüm 

Süd ãuluymış ÙırsiyÀ yayıúda ayran oldı hep 

XXIV: A.5 a . 

TE HARFÝ 

XXV 


1 DükkÀn-ı tehìde oturup gÀhì siñek ùut 

Hem cibre-i engÿr ile gel yemleyerek ùut

2 Bir muà-beçe eylerse saña ‘arø-ı maóabbet 

Úoyvirme anuñ dÀmen-i murdÀrını pek ùut 

3 Cevr eylemege mÀ’il olursa saña dil-ber 

Zort gelme yüzin oòşayaraú hem öperek ùut 

4 Bir pÀresi çoú kÀra yapışmaúsa murÀduñ 

Eyyÿba var ‘Aúlì gibi maymun u şebek ùut 

5 Mÿm al elüñe bÀàçeleri durma hemÀn gez 

Gice dolaş ördek gibi sümükli böcek ùut 

6 ÓammÀma varup kìse sürinmek diler iseñ 

DellÀklara baú elli sekiz òurcını pek ùut 

7 Çiftlikde öküz gibi tehì gezme ãaban sür 

Süd dökmeme úavliyle bir emzikli inek ùut 

8 ŞÀdì-i ãubaşı görin aóbÀbuña gÀhì 

ZÿúÀúda cübbe ãat yanına düş de etek ùut 

9 ‘Ìd irdi ãalıncaú úurup ey Ùırsì-i nÀ-dÀn 

äıbyÀnı gezindürmege yaldızlı eşek ùut 

XXV : A.5 b , B.8 b , C.7 a , D.5 a , E.7 a , F.7 b , G.6 b . 

1oturup gÀhì : otur aóyÀna E., F.; otur aóyÀnÀ 

G. 4yapışmaúsa murÀduñ : yapışmaú diler iseñ 

E., F., G. 5F. ve G.’de bu beyit yoktur. 6F. 

ve G.’de bu mısra yoktur. /Sürinmek diler iseñ 

: sürinmekse murÀduñ D. 9.ãalıncaú úurup : 

ãalıncaàı úur F., G. 

XXVI 


1 ÓÀlümi ãormaz aóibbÀ oldı úab-ı òal şikest 

Çıúdı içinden úati çoú fÀre-i mühmel şikest 

2 NÀãur oldı ellerüm orduda çeşme úazmadan 

Óikmeti gör oldı ùopraú ùaşınan gerdel şikest

3 Cümle ölçüm ma‘rifetli loncada yoú çingene 

Yapduram çadırda fÀnÿs aãduàum çengel şikest 

4 Úorúum oldur ki sayis ÓÀcı Receb küsdi baña 

Ola kim meclisde balàam bıraàan engel şikest 

5 Bir manava ùabla-kÀr olmaú murÀdum ÙırsiyÀ 

Dil şikest mìzÀn şikest hem ùabla-i döngel 

şikest 

XXVI : A.5 b , B.8 b , C.7 b , D.5 a , E.7 a , F.7 b , G.6 b . 

2úazmadan : úazmada C. 3yoú çingene : çingene 

yoú B.,C., D., E., F., G. 

XXVII 


1 ZÀhid bizi cin gibi ider òÀneye da‘vet 

İtmek diler iòlÀã ile pinhÀnì úabÀóat 

2 Gelmez o perì òalvete çil pÀrecik ister 

Mümkin mi aña úurı söz ile ide raàbet 

3 äayd itmege dil-dÀrı varaúlı ‘araba ile 

At MeydÀnına çıúdı àulÀm-pÀre nedÀmet 

4 Taúlìd-i úavÀfì úapama oldı açıúdan 

Úasım gününe düşmek ile oldı iãÀbet 

5 MıúrÀø-ı demürci ufacıú kesdi efendi 

Gösterdür irisiyle ufaàı saña elbet 

6 Olduúda òar-ı nÀza süvÀr ardına düşme 

Ol Úaragöz-i aàyÀr saña reng ide şÀyet 

7 Her şu‘bede ÓÀcı ‘İvaż olursa da Ùırsì 

TekrÀr yine eyler idüm perdeye raàbet 

XXVII : A.5 b , B.9 a , C.7 b , D.5 b , E.7 b , F.7 b , G.6 b . 

6bu beyit E’de yoktur. /olursa da : olursa baña E., F., G. 

XXVIII


1 Şi‘re döşenüp kendiñe gel itme siyÀset 

‘UnvÀn ile destÀruñı AllÀha emÀnet 

2 İşkenbeden elfÀô-ı mülevveå aúın idüp 

Ol àamzesi TÀtÀr gibi eyledi àÀret 

3 Gel başuñ içün bize úonaú vir arayalum 

Hep itdi aúın leşker-i elfÀô ise àÀyet 

4 AàyÀra çapul ãan‘atını gösterelüm gel 

Hep meşveret ile olur eş‘Àra i‘Ànet 

5 Peynir ùulumuyla gice gündüz cedelüm var 

Úayd oldı hemÀn başuma yoú cÀy-i selÀmet 

6 Burnaz begüñ erbÀb-ı òıred burnını görse 

Òavfinden ider şübhesüz ol demde úabÀóat 

7 Ben nÀm ile şÀn ile HezÀrì olayım da 

Ùırsì àazeliyyÀtuma hep itsün ihÀnet 

XXVIII : A.6 a , B.9 a , C.7 b , D.7 b , E.7 b , F.8 a , G.7 a . 

2aúın idüp : aúın itdi B., C., D. 5//yoú : çoú 

F. 

XXIX 

MefÀ‘ilün Fe‘ilÀtün MefÀ‘ilün Fe‘ilün 

1 Gezinme àayrı ãabÀódur yanaàına var yat 

Darıldı burnını ötdürüyor begüm pat pat 

2 Metìn ü ãaà olurmış Anaùolı çocuàı 

GirÀn-bahÀdur anuñ-çün beli nuóÀs-i dü-úat 

3 Çekildi Bozburuna ùoàrı gitdi çekdirme 

Meded yetişdüre gör var úumanyasın iki úat

4 Büyükdür ‘arãası Burnaz begüñ serÀyınuñ 

Semend-i ùab‘ına bir kerre zÿr idüp ãaçar at 

5 Çalışdı pÀreden atmaàa çoú o muà-beçeyi 

PiyÀde Ùırsìyi fil köprisinde eyledi mÀt 

XXIX : A.6 a . 

SE HARFÝ 

XXX 


1 Bezm ehline sürdüm yine rindÀne müåelleå 

Leb-rìz-i çanaú eyledüm ammÀ ne müåelleå 

2 Ney mey görelüm bÿselik it rÿy-i nevÀdan 

Faãlı bir iken eyledi cÀnÀne müåelleå 

3 Bir ayaú ile dil-beri mest eyleyemezsin 

Devr eylemese meclisi peymÀne müåelleå 

4 Bir iki çanaàıla yapılmaz anı bil de 

ÚÀ’il ãıraya durma içür cÀne müåelleå 

5 Úulúullar ile gerçi ùutar bezm-i ãurÀóì 

Çoú velvele ãaldı velì her yana müåelleå 

6 Bir ãavt irişüp gÿşına şeyò başladı raúãa 

Nevbet mi virür kimseye devrÀne müåelleå 

7 Bezminde nuúl-i çorba-i işkenbe yidür hep 

Mersin balıàıyla içür oàlana müåelleå 

8 Keyfiyyet-i ekşi şìre bozdı içümi lìk 

Almam dile bir daòi óakìmÀne müåelleå 

9 YÀrÀna mey el virmedi hep şìreye bozdı 

Òarc-ı fuúarÀ’ ãanma kibÀrÀne müåelleå 

10 Gör zÀhidi kim itdi riyÀ bÀdeyi dökdi

Úoydı yine bir kirlice fincÀne Müåelleå 

11 Ey Ùırsì yeter òalù-ı kelÀm eyleme zinhÀr 

Ekşi boza iç içme mülÿkÀne müåelleå 

XXX : A.6 b , B.9 a , C.8 a , D.5 b , E.7 b , F.8 a , G.7 a . 

2Ney mey : Mey ney B. // cÀnÀna : yÀrÀna D. 

3//eylemese : eyleye F., G. 4//cÀne : òÀna B. 5Úulúullar 

ile gerçi ùutar bezm-i ãurÀóì : ÚÀfileleri döndi 

ãurÀòìlerüñ ammÀ E.; áulàuleleri döndi ãurÀòlerüñ ammÀ F., 

G. 5//veli : hele F., G. 7çorba : şorba D. 8lìk : pek E. 10 

bu beyit G.’de yoktur. 10//kirlice : gizlice B., C. 

XXXI 


1 Bu deñlü masòaralıàa kibÀrdur bÀ‘iå 

ReõÀlete ùama‘umla nigÀrdur bÀ‘iå 

2 ŞitÀnuñ ortasına irmedi kömür bitdi 

äoàuú edÀlara bir dalya úardur bÀ‘iå 

3 Úara yel ile dipi gözlüye göz açdurmaz 

Ùutılmaàa ùolıya rÿzàÀrdur bÀ‘iå 

4 Köpek olalı bir av aldı gerçi Burnaz beg 

Bu rütbe şöhrete ãayd ü şikÀrdur bÀ‘iå 

5 Ta‘accüb eylemeñüz òalùa-zenligüme benüm 

Bu rütbe ruòãata hep i‘tibÀrdur bÀ‘iå 

6 Ma‘Àrif ile benüm şöhretüm yoú ey Ùırsì 

Bu deñlü masòaralıàa kibÀrdur bÀ‘iå 

XXXI : A.6 b , B.9 b , C.8 b , D.6 a , E.8 a , F.8 b , G.7 b . 

1düñlü : rütbe G. //ùama‘umla : ùama‘ıyla C.; ùama‘ıla 

D. 3gözlüye : körlere F. 4av aldı : av avladı E., F. /gerçi 

Burnaz beg : beg-i Burnaz E., F., G. //rütbe : deñlü F. 

6//deñlü : rütbe G. Bu mısra G.’de yarım bırakılmış. 

XXXII


1 Geh boza içüp gÀhì şıra gÀh müåelleå 

Çoú ãopa yidürdi baña bil Àh müåelleå 

2 Tersanede gelmişdi úapudanlıàa yolum 

İtdürdi beni göz göre ber-rÀh müåelleå 

3 Dört üstine õevú eyler idüm ger tek ü tenhÀ 

Girseydi hele destüme bir çÀh müåelleå 

4 Geh çamura düşüp gehi úolluúda êayaú yir 

İtmez deli mi bir daòi dil-ò v Àh müåelleå 

5 Beş dÀne cühÿd mürdesi itmez yine işbÀ‘ 

Virdi o úadar Ùırsiye iştÀh müåelleå 

XXXII : A.7 a . 

CÝM HARFÝ 

XXXIII 


1 Çehre-i menóÿsumuz nÿr ile itmez imtizÀc 

Kim sinekler ãarı zenbÿr ile itmez imtizÀc 

2 Úanda baúsañ büsbütün aóvÀl-i ‘Àlem böyledür 

MÀhì -i úolyoz saúanúur ile itmez imtizÀc 

3 Selmek ÀàÀz eyleyüp aàyÀr aàırsa òar gibi 

Öyle bed-ÀvÀze mÀhÿr ile itmez imtizÀc 

4 SÀz-gìrìde naôìrüm yoú diyü tel úırmadan 

İki telli neyle ùanbÿr ile itmez imtizÀc 

5 Bir úazanda úaynasa yüz yıl ne mümkin ÙırsiyÀ 

Ermenì ile yehÿd zÿr ile itmez imtizÀc

XXXIII : A.7 a , B.9 b , C.8 b , D.6 a , E.8 a , F.8 b , G.7 b . 

1menóÿsumuz : nÿrumuz E.; bì-nÿrumuz F., 

bozumuz G. //kim : at E., F., G. 3Selmek : 

Şarúı D. /aàırsa : añırsa B., C., D., E., F., 

G. //bed-ÀvÀze : bed-ÀvÀz D. 4SÀz-gìrìde : 

SÀz-gìrlikde E., F., G. 5//zÿr : düz G. 

XXXIV 


1 äaçlı devri olup oàlan ile pìç-ender-pìç 

Oldı ol zülf-i perìşÀn ile pìç-ender-pìç 

2 äaúalın virüp ele ortaya girmiş purasa 

äarmaşıú olmış ıãıràan ile pìç-ender-pìç 

3 Òayli òod-bìnlik idüp şalàam efendi delisin 

Baàladum ben daòi uràan ile pìç-ender-pìç 

4 Çamura düşdi úaøa ile aàaçdan ùırùıl 

Oldı bì-çÀre ãoàulcan ile pìç-ender-pìç 

5 ‘Adlì-dìvÀne uzatdı sözi zencìr itdi 

Oldı bu Ùırsì-i rindÀn ile pìç-ender-pìç 

XXXIV : B.10 a , B.9 a , C. 9 a . 

HA HARFİ 

XXXV 


1 äavãa kÀrum olur ise baña yoràan meftÿó 

Oldı ve’l-óÀãıl bÀzìçe-i şeyùÀn meftÿó 

2 Kimsenüñ yoú g...i meksÿr oúuya her nerede 

Gelse bu resm ile gel yazıda úalúan meftÿó

3 Baòtı var ÓÀcı Receb girdecilik itse eger 

Úanúı çÀrşÿya varursa aña dükkÀn meftÿó 

4 äupare minder ü raóle seriúa itsem eger 

Çerge bÀbı gibi hep mekteb-i ãıbyÀn meftÿó 

ÙırsiyÀ her ne zemÀn nÀmumı yazsam úurımaz 

Serpeyüm dirsem olur üstine rìg-dÀn meftÿó 

XXXV : A.7 a , B.10 a , C.9 a , D.6 a , E.8 b , F.9 a , G.7 b . 

2//gelse : gele F. //resm ile ger : resm üzere 

E., F., G. //yazıda : yazıyla E., F., G. 3itse 

: itsem D. /eger : úaçan E., F.; daòi G. 

//úanúı : úanàı E. //çÀrşÿya : çÀrsÿya B., E. 

4itse : itsem F., G. 

XXXVI 

Müfte‘ilün Müfte‘ilün Müfte‘ilün Müfte‘ilün 

1 Yaóni ile turşi-i şalàam virür insÀna feraó 

Girde balıú çorbası hem virdi ôarìfÀne feraó 

2 Bezmi müheyyÀ görelüm úaşúaval-i ökçe ile 

Çorba-i işkenbe daòi óÀãıl ider cÀna feraó 

3 Oàlanı gör leb urup ol sÀàara dip gösteriyor 

Áleti eksükli görüp geldi o mestÀne feraó 

4 Ò v Àcelerüñ úaşmeriyem kimse begenmez beni hìç 

Masòara-i ‘Àlem iken gelmedi aúrÀna feraó 

5 Meclisi ÀmÀde idiñ yÀr ile şey mey görelüm 

Mest olalum gelsün o dem seyr iden iòvÀna 

feraó 

6 ŞÀ‘ir-i nÀ-dìde fenem úÀfiye vÀfir bilürüm 

áayrıda bir yoàıken bunda sekiz dÀne feraó 

7 Ò v Àcelerüñ yüzi ãuyı Ùırsi-i pÀkìze-süòan 

Cümle-i vaútümde baña olmadı bìgÀne feraó 

XXXVI : A.7 a , B.10 a , C.9 b , D.6 b , E.8 b , F.9 a , G.8 a .

1//çorbası : şorbası D. //hem : hep B. 2Bezmi 

: Bezm-i D. //Çorba : Şorba E. 6fenem : benüm 

G. 7//Cümle : Millet E., F., G. 

HI HARFÝ 

XXXVII 


1 Beni tenhÀ bulıcaú virdi hemÀn şerbeti şeyò 

Şevú ile óücrede ùutdurdı yalan himmeti şeyò 

2 Pìş-rev devr-i revÀn ile alup úÀnÿnı 

Urdı mıørÀb-ı óaúìúatle nihÀn óaøreti şeyò 

3 Bÿselik itdi nevÀdan ùutıcaú şeh-nÀzı 

Úabø iken başúa maúÀm itdi yaman lìneti şeyò 

4 Kendini pìrì taãarruf ider iken ‘acebÀ 

Böyle mi gördi beyÀn ide sülÿk rü’yeti şeyò 

5 Òayli zu‘mınca taãarruf atına binmiş iken 

Devletin soñra depüp úaldı yayan nikbeti şeyò 

6 Ra‘şe-dÀr oldı hemÀn dem göricek oàlanı 

Taòliye itdi uyup nefse hemÀn óalveti şeyò 

7 ÙırsiyÀ sen de g...üñ var ise çıú meydÀna 

Baş gösterdi cübb aàzından inan Àleti şeyò 

XXXVII : A.7 b , B.10 b , C.9 b , D.6 b , E.8 b , F.9 a , G.8 a . 

1//ùutdurdı : yutdurdı G. 2//óaúìúatle : 

óaúìúatde D. 4kendini : kendüyi F. //böyle : 

şöyle B., D. //beyÀn ide sülÿk : sülÿk ide 

beyÀn B., C., D., E., F., G. 

DAL HARFÝ 

XXXVIII


1 Gice ãoóbetlere gitme uyup aàyÀra meded 

Úorúum oldur düşürürler seni bir yÀra meded 

2 Yüzük oynı diyerek iş çıúarurlarsa eger 

Oyuna girme çalarlar saña bir úara meded 

3 Dizilüp de ãıraya gelme miyÀna óaõer it 

Bal gibi ùatlı görin ‘Àşıú-ı nÀ-çÀre meded 

4 El virürse o ãırıú úaddine aàyÀruñ o dem 

Öyle sille ur aña olmaya bir çÀre meded 

5 Bir aàaçdan ata bin saña úolan çeksünler 

Gümüşì çille görin dìde-i simsÀra meded 

6 Ò v ÀcegÀndan olalı irmedi destüm başuma 

Oldı cer semti vücÿh ile bu àam-ò v Àre meded 

7 Òaylì ù...lı er ister kefeyi ide murÀd 

19. Ol zemÀnda irişürdi bu sitem-kÀra meded 

20. 8 İbtidÀ’ bir kere ù... kefesi oldı diyü 

Baña çoú gördiler ol manãıbı hem-vÀre meded 

9 Bir iki kerre kefe ò v Àcesi oldum Ùırsì 

Müstefìd olamadum bir iki yüz pÀre meded 

XXXVIII : A.7 b , B.10 b , C.10 a , D.6 b , E.9 a , F.9 b , G.8 b . 

1//düşürürler seni : seni düşürürler C. 2oynı 

diyerek : oyunı diyü F., G. 3Dizilüpde : 

Düzilüpde E., F., G. 4virürse : irerse F., G. 

7murÀd : mezÀd D. 9//Müstefid olamadum : 

İstifÀde idemedüm E., F., G. 

XXXIX 

FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilün

1 Bir zemÀn gördüm ben iki dÀne yÀrÀn mütteóid 

Ádemi azdurmaàa hep cümle şeyùÀn mütteóid 

2 Zencefe ferÀceler uyàun degüldür ekåerì 

Zencef olmazsa olur reng ile àayùan mütteóid 

3 Hep balıú envÀ‘ı yir deryÀda biribirlerin 

ÓÀãılı olduúları yoúdur ki bir Àn mütteóid 

4 Hìç úaúavan gibi bilmem müttefiú dünyÀda ben 

Gelse bir yere olur keyvÀnla keyvÀn mütteóid 

5 ŞÀ‘irÀn içre HevÀyìye muúalliddür diyü 

ÙırsiyÀ hep oldı erbÀb-ı süòan-dÀn mütteóid 

XXXIX : A.8 a , B.11 a , C.10 b , D.7 a , E.9 b , F.10 a , G.8 b . 

4müttefiú : mütteóid B., C., F., G. //bir yere 

olur keyvÀnla : olur yine keyvÀn ile F., G. 

5//hep oldı : olduñ mı F.; oldılar G. 

ÕEL HARFÝ 

XL 


1 ‘Arø-ı óÀl eylemege yÀre yazarlar kÀàaõ 

Meger ÀbÀdì ola olmaz aña her kÀàaõ 

2 äulu olursa mürekkeb úati rüsvÀ yazılur 

Çeker elbet anı mÀnende-i sünger kÀàaõ 

3 Söz gerek dil-bere doldurmaàa sìm ü zer ile 

Serpme olursa ger altun bula zìver kÀàaõ

4 Öyle pÀk ola ki gözler úamaşa baúduúça 

Ola mÿmcı úuşaàı gibi ser-À-ser kÀàaõ 

5 Óarbeliler daòi taãvìr olınursa Ùırsì 

Yazıcılar diye gördükde muãavver kÀàaõ 

XL : A.8 a , B.11 a , C.10 b , D.7 a , E.9 a , F.9 b , G.8 a . 

Bu gazel E., F., G.’de dal harfinde “kÀàıd” 

redifi ile yer alıyor. 

2äulu : äula C.; äuyı G./rüsvÀ : rüsvÀy C. 

3Söz gerek B., C.; Sözlerüñ B., C., D. //altun 

bula : altundan E. //bula : lÿle C. 

XLI 


1 Yapar bizüm ÓÀcı Buràud börek güzìde leõìõ 

äabÀó ãabÀó ıãıcacıú ider resìde leõìõ 

2 Çörek yapar ramaøÀnda oruç ùutanlara hep 

İrince ’ída ãatardı şeker ‘aúìde leõìõ 

3 Benümle òÀnesine vardı óÀcı bir kerre 

Beş altı dürlü reçel gördi Kel Velìde leõìõ 

4 Ne dadı ne ùuzı vardur dinür mi öyle söze 

ZemÀne şÀ‘irinüñ yapduàı úaãìde leõìõ 

5 Ùuyÿr-ı sÀ’ire ùavuú òurÿs efendi degül 

Olur òamìr ile ger olsa úaz beside leõìõ 

6 Úudÿmıdur getüren vecde dervişÀnı hep 

Olur mı úarabaş aúrÀnı nev-demì de leõìõ 

7 HevÀyi post-nişìni ben oldum ey Ùırsì 

21. Vezinde nÀúıãum olsa ider keşìde leõìõ 

XLI : A.8 a , B.11 a , C.10 b , D.7 a , E.9 b , F.10 a , G.8 b . 

4bu beyit G.’de yoktur. 4Ne dadı ne ùuzı 

vardur dinür mi : Ne milóı ne biri var limon 

F. /öyle : böyle D. 5efendi : miåÀli B., C.

ger olsa : muràÀn u F., G. 6Úudumıdur : 

Úudÿm neydür D.; Úudÿmumuz E., F., G. /getüren 

: getürür E., F., G. 

XLII 


1 Úurı etmekle ùutar rÿzeyi çingane leõìõ 

Acı úuvvetle urur tìşeyi sindÀna leõìõ 

2 Oùaya atdı bu şeb yÀri raúìb Àdemsüz 

Geldi maòfìce ùa‘Àm óÀãılı şeyùÀna leõìõ 

3 Pek òafìf eù‘ımedür pancar u şalàam pıraãa 

‘Alef-i tÀze gelür evdeki óayvÀna leõìõ 

4 Beyøanuñ dÀnesi bir pÀreye çıúdı óayfÀ 

Şehriye òoş gelür her gice úayàana leõìõ 

5 Enker-i ãavt ile itdükçe ÀàÀze Ùırsì 

Didi òammÀr-ı úoca baú şu òoş elóÀna leõìõ 

XLII : A.8 a . 

RI HARFÝ 

XLIII 


1 Aúıtsam cÿy-i naôm-ı şi‘rümi çirk-Àbdur dirler 

Yuvarlansam içinde sebz-i ser murà-Àbdur 

dirler 

2 Úoca-vÀrì başına bir yeşil úalpaú al da gey 

Nereye varsın elbette bizüm bevvÀbdur dirler 

3 Yidüm bir úaç ãopa ümmìd ãuãıyla bu şeb efsÿs 

Bilenler hep bizüm oàlan içün pür-ò v Àbdur 

dirler

4 Pıraãa ãafóasından terziye bir òırúa yapdurdum 

Pesend idüp görenler Hind işi şerb-Àbdur 

dirler 

5 Evümde yapudan úalmışdı bir çölmek aşı Ùırsì 

Gelüp hep úoñşular nÿş eyleyüp vişn-Àbdur 

dirler 

XLIII : A.8 b . 

XLIV 


1 Artin n’idem ki ùanbÿre-i bì-me’Àl çalar 

Ùıfl-ı òattÀna cÀriói engüşt-i bal çalar 

2 Pek pek gözet ãaúın hele óammÀmda Úıbùìyi 

Hìç şübhe yoú ki boş gidemez peştemÀl çalar 

3 Gÿş eyledüñ mi naàmelerüñ Fındıú oàlunuñ 

ÚÀnÿn üzre ãanki rehÀvì úıral çalar 

4 Úoyun ‘aúıllı bir gidisüñ baú HezÀriyÀ 

Ùaàda çobÀn pìçe oùurmış úaval çalar 

5 Varma óammÀmcı oàlı ile gice bir yere 

Gözden àubÀrı bÀd gibi bì-òayÀl çalar 

6 MinúÀrın uydurup dem-i teşhìr-i ôarùıya 

Burnazı gör ki ôurnayı Ùırsì çatal çalar 

XLIV : A.8 b . 

XLV 


1 Aòurda yemligi úaùır deper úırar geçürür 

Yuları ipden olursa çeker úırar geçürür 

2 Keser ãapı girer ise eline tÀzelerüñ

äoúar delügine òalúı keser úırar geçürür 

3 Görürse sÀzlıgı úalmaz úarÀrı ol demde 

Girerse sÀza åemerci gezer úırar geçürür 

4 ŞitÀ içün iki tennÿr yapsa ùoàramacı 

Demür çivi bulamazsa şecer úırar geçürür 

5 Yazın daòi úati yaàmurlar olduàın gördük 

Úoca aàaçları seller sürer úırar geçürür 

6 ZemÀne tÀzeleri dÀ’imÀ ziyÀnı sever 

Eline bir puãadı virseler úırar geçürür 

7 Úaşıúçılar úaşıàa zer nişÀn içün Ùırsì 

Pirinç teller[i] alur da eger úırar geçürür 

XLV : B.11 b , C.11 a . 

XLVI 


1 Alaca destÀr ile aàyÀr şeklin gösterür 

Milletin farú eylemem Bulàar şeklin gösterür 

2 Burunı mìr Burnazuñ bir àÀr şeklin gösterür 

Var iki dÀne enigi mÀr şeklin gösterür 

3 Eksük olamaz va‘deyi arturmada aàyar ise 

Òusye-teyn ile deger úanùÀr şeklin gösterür 

4 Òalúa ùatlı gösteriş içün külÀh-ı sükkeri 

Başına geymiş pelid ‘ayyÀr şeklin gösterür 

5 Dürlü dürlü renge girmiş pür-refÿ ferÀcesi 

Çuúacılarda olan mÿstÀr şeklin gösterür 

6 Úuyruàı yoúdur diyü gördüm ‘abÀ geymiş gelür 

Úuyruú ardında raúìbüñ mÀr şeklin gösterür 

5 Ò v ÀcegÀn içre ‘aceb Ùırsì gibi úaşmer mi var

äarduàı destÀrı da mumbÀr şeklin gösterür 

XLVI : A.8 b , B.11 b , C.11 a , D.7 b , E.9 b . 

2. ve 3. beyitler A. ve D. yer almıyor. 

6Úuyruàı : Úuyruàum B., C. 

XLVII 

MefÀ‘ilün Fe‘ilÀtün MefÀ‘ìlü Fe‘ilün 

1 Aàır yüki ola çamurda ol óimÀr düşer 

Ayaúda õerre úadar úalmasa úayar düşer 

2 Úışı bu şehrümüzüñ evsaù-ı şitÀda olur 

Ki úara yel esicek yaàmur ile úar düşer 

3 Uzarsa ãavm-ı naãÀrÀ gibi bürÿdetümüz 

Kömürlüge o zemÀn cemre bì-şümÀr düşer 

4 äaçaú buzı gibi zÀhid ùoñarsa şevúınden 

Gider şu‘ÿrı zuúÀúda o bì-úarÀr düşer 

5 Raúìb-i pìre ùayaú lÀzım eyleme àaflet 

‘AãÀsı olmayıcaú elde iòtiyÀr düşer 

6 Bu úışda ensebi manúal kenÀrıdur ammÀ 

Birisi yelpazeler ise çoú şerÀr düşer 

7 Gelürse Dobrıca beygirleri bu bÀzÀra 

Bizüm de óiããemüze bir çürük ùavar düşer 

8 Eger üzengi vü úusúun úolanı tÀmm olsun 

äoàuúda ùutmaz ise ellerüm yular düşer 

9 Dilencilikde hele Ùırsiye bedel olmaz 

Bulursa cerr idecek bir úapuyı dar düşer 

XLVII : A.8 b , B.12 b , C.13 a , D.7 b , E.10 a , F.10 b , G.9 a . 

1//úalmasa : úalmaya E., F., G. //Ki úara yel 

esicek : Úara yel ile gelür E., F., G. 

4//şu‘ÿrı : gezerse F. //zuúÀúda : ãoúaúda D., 

E., F., G. 6bu beyit E.’de 8. beyitte yer

alıyor. /Bu úışda : Odamda F., G. /ammÀ : 

ancaú F. //yelpazeler ise : yelpaze eylerse 

F.; yelin eylerse G. 7//ùavar : tìmÀr F. 9hele 

: saña F., G. /Ùırsiye : ÙırsiyÀ F., G. 

//úapuyı : úonaàı F. 

XLVIII 


1 Ey aşçı úabaú baãdı ile lengeri ùoldur 

Arta aşı maùbaòda yisün itleri ùoldur 

2 AàyÀr vekìl-i òarc olayum dirse anı úor 

Hìç maùbaòuñı ùutma tehì dil-beri ùoldur 

3 Meclisde raúìbi mezelendür böcek ile 

Etmek bozasın sür yürisün ãÀàarı ùoldur 

4 Úol-başı olayum dir iseñ saña naãìóat 

Aúçe ile olur kìseñe sìm ü zeri ùoldur 

5 Var loncaya kendüñe münÀsib bir oùa ùut 

Anda ne úadar var ise raúã-Àveri ùoldur 

6 SÀzende vü def-zen saña yardah ki gerekdür 

Hep curcunaya lÀzım olan úaşmeri ùoldur 

7 Aúçe ile ùutarlar ùaúımıyla dügün olsa 

Anda daòi bir oùaya çengìleri ùoldur 

8 Ma‘lÿm ola ki úol-başılıàuñ çıú çaànaya 

Bir dÀ’ire olsun baña def-zenleri ùoldur 

9 Ùırsì oùayı ferş-i óaãìr ile döşet de 

Úırpındı-i derziyle daòi minderi ùoldur 

XLVIII : A.9 a , B.13 a , C.13 a , D.7 b , E.10 a , F.10 b , 

G.9 a . 

1Úor : úo B., C., E., F., G.; úoà D. //Arta : 

Artan B., C., D., E., F., G. //yürisün : getür

ol F., G. 6yardah ki : yardımda D. 7ùaúımıyla 

: ùaúımuñla B., C., D., E., F., G. 

XLIX 


1 Ayaãofiya eùrÀfı şitÀbÀn olduàum yerdür 

ÒuãÿãÀ külòan-ı óammÀmı sÿzÀn olduàum yerdür 

2 O semtüñ kÀr-gÀh-ı berberi meşhÿr iken cÀnÀ 

TirÀşum òÀùırıy-çün anda pÿyÀn olduàum yerdür 

3 SerÀyuñ balùası dil-berleri mümtÀz olur àÀyet 

Yolında baş úoyup destÀr-cünbÀn olduàum yerdür 

4 Du‘À almış meger óalvÀcılar şìrìn olur ekåer 

Şeker ùopı gibi pÀyında àalùÀn olduàum yerdür 

5 Atum oynaàı At MeydÀnı oldı tÀ ezel Ùırsì 

Küçükden her ùaraflarda feres-rÀn olduàum 

yerdür 

XLIX : A.9 a , B.13 a , C.13 b , D.8 a , E.10 b , F.11 a , G.9 b . 

1Eùrafı : MeydÀnla B., C. ; MeydÀnı E., F., G. 

/şitÀbÀn : ki óayrÀn E., F., G. 2meşhÿr : 

ma‘mÿr E., F., G. //anda : ol ki F., G. 

//pÿyÀn : iskÀnE., F., G. 3balùası : óalvÀcı 

B.; balùacı C., D., E., F., G. /dil-berleri : 

tÀzeleri E., F., G. /mümtÀz : şìrìn B.; maócÿb 

E.; maóbÿb F., G. /àÀyet : ekåer E., F., G. 

//yolında : yolına E., F., G. //destÀr-cünbÀn 

: yıllarca mihmÀn E., F., G. 4almış meger : 

almaú ile E., F., G. /ekåer : àÀyet E., F., G. 

//pÀyında : yanınca B., C.; her bÀr E., F., G. 

5oldı tÀ : olmışdı F. //Küçükden herùaraflarda 

feres-rÀn : Úati vÀfirce beygirle şitÀbÀn E., 

F., G. 

L


1 O naòl-i nev-resìdem her şeyi aòşam içün ãaúlar 

Úati àayretli úopdı büsbütün itmÀm içün ãaúlar 

2 FütÀdeler işidüp nÀm-ı nìkin itdiler taósìn 

Bilenler öyle bir muàlim-pesendi nÀm içün 

ãaúlar 

3 HilÀl-i rÿzede imsÀke cidd ü sa‘y idüp muàlim 

Gürÿh-ı püştÀnı pey virüp bayram içün ãaúlar 

4 Etegin ùaş ile zen-pÀreler ùoldurmanuñ aãlı 

Gice rÿspìye varup ùaşlamaàa dÀm içün ãaúlar 

5 Yeñi eåvÀb idindi bir semÿr úalpaú ile Ùırsì 

MüselmÀna taòallüf eyleyüp bed-nÀm içün ãaúlar 

L : A.9 b , B.13 b , C.14 a , D.8 a , E.10 b , F.11 a , G.9 b . 

1nev-resìdem : nev-resìde E. 4//varup : vardı 

G. 5//MüselmÀna : MüslìmÀna C. 

LI 

FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilün 

1 Bìze oàlanuñ cefÀsı òoş gelür 

áayri[ye] óüsn-i edÀsı òoş gelür 

2 Çuúa-i iskerlete meyl eylemem 

Usturumcanuñ ‘abÀsı òoş gelür 

3 İútiøÀ itdi o pìre bir dayaú 


4 Aşçısından illerüñ yoú fÀ’ide 

Her kişinüñ meh-liúÀsı òoş gelür 

5 NÀfe-i Mosúov gibi yoú mu‘teber 

Hem Úazaàuñ cül-úafÀsı òoş gelür

6 ÚÀmetüñ gördükde ‘Àşıúlar didi 

Dil-berüñ işte burası òoş gelür 

7 Müft bir yelpaze bulsa yellenür 

Burnaza bÀd-ı hevÀsı òoş gelür 

8 Gerçi àayrı ùatlılardan bıúmışuz 

Lìk Edirne baúlavası òoş gelür 

9 ÙırsiyÀ usúumrı dolması ile 

Lüferüñ baña tavası òoş gelür 

LI : A.9 b , B.13 b , C.14 a , D.8 a , E.10 b , F.11 a , G.9 b . 

2eylemem : eylemez D. 3itdi : ider D. 5//hem : hep F., 

G. 8//lìk Edirne : Edirnenüñ E., G. 9dolması ile : 

ãovutması F. //baña : ancaú E., F., G. 

LII 


1 Şeyò efendi ‘aceb oàlan ile òalvetde midür 

Cin gibi ãÿfìleri eylese da‘vet demidür 

2 Şeyòi cÀdÿ gibi hep ãÿfìleridür uçuran 

Keşf olur aña maúÀm evc-i sa‘Àdetde midür 

3 Gör ne çille çekeyor tekye-nişìn olanlar 

äÿfì burnından aúan cümlesi åıúlet demidür 

4 Óücreye muttaãıl itdürdi kenìfi şeyòüm 

Bÿy-ı müstekreheni şemm ile rÀóatde midür 

5 Óalúa-i devre ‘araú-çìn ile girmiş dil-ber 

äavt-ı yÀhÿ ile bir na‘raya àayret demidür 

6 Ayaú almaú hevesiyle úoma elden sa‘yi 

Belki başa çıúasın ‘arø-ı óaúìúat demidür 

7 Úarabaş ney-zene keşf oldı menÀmında uãÿl 

ÙırsiyÀ çekdügi hep resm-i ùarìúat demidür 

LII : A.9 b , B.13 b , C.14 b , D.8 b , E.11 a , F.11 b , G.10 a .

1ãÿfìleri eylese : ãÿfìler ile anı F. 2//olur 

: olup E. 3tekye-nişìn : çille-nişìn B., C., 

F. 4şeyòüm : şeyòi G. 5//bir na‘raya : na‘ra 

ile E., G.; ol na‘raya F. 

LIII 


1 Benüm her bir dişüm ãÀbÿnı óalvÀdan güõÀr eyler 

ÒuãÿãÀ azılarum seng-i òÀrÀdan güõÀr eyler 

2 Atum oynaàı meydÀnum olaldan ‘arãa-i eş‘Àr 

Benüm mihmìz-i çizmem çeşm-i a‘dÀdan güõÀr 

eyler 

3 áubÀrından óaõer eyle úarayel esdügi demde 

Kömür úayıúları hep rÿy-i deryÀdan güõÀr eyler 

4 Efendi bu ãoàuúlarda odun başlar belÀsıdur 

FenÀ güz úorúusından rÀh-ı tenhÀdan güõÀr 

eyler 

5 ‘Aceb mi yelúovan dirlerse Ùırsì óaúúuña lÀyıú 

Yaz eyyÀmında murà-ı ùurna bÀlÀdan güõÀr eyler 

LVIII : A.10 a , B.14 a , C.14 b , D.8 b , E.11 a , F.11 b , 

G.10 a . 

1//seng-i òÀrÀdan : çarò-ı vÀlÀdan E., F., G. 

2meydÀnum olaldan ‘arãa-i eş‘Àr : ‘arãa-gÀh-ı 

eş‘Àr oldı meydÀnum E., F., G. //Benüm : Ki 

her E., F., G. 

LIV 

Mef‘ÿlü FÀ‘ilÀtü MefÀ‘ìlün FÀ‘ilün 

1 Her rÿz u şeb dükkÀnını ‘aùùÀr açar úapar 

Keskince çÀrşÿ òırsuzı her bÀr açar úapar 

2 Bir cöngi var ãıàır dili zÀhid baúar yine 

YÀrÀn görürse olmada bìzÀr açar úapar

3 Oàlan yataà-ı vuãlatı ‘arø eyler ‘Àşıúa 

TenhÀ girince destüñe yalvar açar úapar 

4 Bir úancıú eşşegi ùutup almış öñinede 

Şaşúınlıú ile revzeni aàyÀr açar úapar 

5 Bulsa yolını oàlanuñ elbette ÙırsiyÀ 

ErbÀb-ı ãuãa yoràanı nÀ-çÀr açar úapar 

LIV : A.10 a , B.14 a , C.15 a , D.8 b , E.11 b , F.12 a , G.10 a . 

1dükkÀnını ‘aùùÀr : ‘aùùÀr dükkÀnını D. 

//çÀrşÿ : çÀrsÿ E. 2//olmada : itmede F., G. 

3vuãlatı : vaãlını B., C. 5elbette : ister ki 

F., G. 

LV 


1 SükkÀn-ı sünbeki hele sünger alur ãatar 

Nalbur gürÿhı Àheni eñser alur ãatar 

2 Bulduúda müşterìsini hìç eylemez dirìà 

Sìm ü zeri görince o dil-ber alur ãatar 

3 Kendüye ãan‘at eyledi çingane úarısı 

Lonca yerinde úancıú eşekler alur ãatar 

4 Úoltuúçı úıãmı pÀre diyü pÀrelenmede 

Bir şey bulınca dördi berÀber alur ãatar 

5 Ùatlı görinmek isteyen aóbÀba ÙırsiyÀ 

GÀhìce Eàriboz işi köfter alur ãatar 

LV : A.10 b , B.15 a , C.15 a , D.9 b , E.11 b , F.12 a , G.10 b . 

1SükkÀn : ErbÀb E., F., G. /hele : yine F., G. 

//Àheni : timurı E., F.; demüri G. 4úısmı : 

ãınıfı F., G. //Bir şey bulınca : Bir yere 

gelse E., F., G. 5görinmek isteyen : görinmekiçün 

E., G. /ÙırsiyÀ : kÿfte-ò v Àr E., F., G. 

//GÀhìce : Bu Ùırsì E., F., G.

LVI 


1 Úurıçeşme benüm bì-‘aúl u ser-òoş oldıàum yerdür 

Yanumda ıstaúoz midye çaàanoz hep berÀberdür 

2 SifÀl-i feslegen olsa úadeó bezminde aàyÀruñ 

Ayaàın al ki başı aşaàı gelsüñ o kÀferdür 

3 Óaõer eyle ãaúın bed-mest olup òalúa doúunmaúdan 

Eger àavàÀ iderseñ zaòm-ı ãoymantı muúarrerdür 

4 äopa başına biñ altun olursa yinmez anı bil 

Teretor ile yirse bir kişi àÀyet dil-Àverdür 

5 Emìn-i maùbaò-ı sÀbıú Òalìli seyir idenler dir 

ÚıyÀs eyle anuñ sìmÀsına çingane dil-berdür 

6 Úapan óammÀlı-veş nevbet ùutardum ò v ÀcegÀn içre 

Neler çekdüm efendi ôarùa-ÀsÀ bunca demlerdür 

7 ‘Aceb mi aãma úuyruú olsa Ùırsì ile kelb-À-kelb 

Biri faããÀl u küfrÀnü’n-ni‘am birisi úaşmerdür 

LVI : A.11 a , B.15 b , C.16 a , D.9 b , E.11 b , F.12 a , G.10 b . 

1bì-‘aúl u : bì-‘aúl-ı D. //hep berÀberdür : olduàum 

yerdür B., C. 2//al ki : al da B. 3//iderseñ : iderse B.; 

idersem D. 5//ÚıyÀs eyle anuñ sìmÀsına : Anuñ ãÿretine 

miúyÀs eyle E., F., G. 6ùutardum : çekerdüm E. 

7//küfrÀnü’n-ni‘Àm : küfrÀn-ı ni‘Àm B., C. 

LVII 


1 Dülger olsam baña bir buràu keser mi bulýnur 

Çiftçi olmaú dilesem baña baúar mı bulýnur 

2 Böyle pÀlÀn u úolan óasreti çekmek dursun 

İdünürseñ úaùırı uyàun eger mi bulýnur

3 Dil-beri aldadalum seyr-i kemerler görelüm 

Naúd-i cÀnı úoyacaú àayrı kemer mi bulınur 

4 Keçinüñ pek severüm àÀyet ile mumbÀrın 

Ùaúımı düzgün ola tÀze ciger mi bulınur 

5 Böyle bì-ma‘nÀ àazel söylemede ey Ùırsì 

Hele inãÀf idelüm sen gibi er mi bulınur 

LVII : A.11 a , B.15 b , C.16 b , D.10 a , E.12 a , F.12 b , 

G.10 b . 

2Böyle pÀlÀn u úolan óasreti çekmek dursun : Çoú zemÀn 

óasret-i pÀlÀn u úolanı çekerüm E., F., G. //İdinürseñ : 

İdeyüm bir F., İdinem bir G. 4Keçinüñ pek severüm àÀyet ile 

mumbÀrın : Severüm dolmasını àÀyet ile mumbÀruñ F. //ola : 

olup E. 5//Hele inãÀf idelüm sen : Sìne úoy elüñ sen E.; El 

úoyup dese bir Àdem F.; El úoyup diye bir Àdem G. 

LVIII 


1 Vaø‘uñ gören ey ùurfe úodoş úaşmeri n’eyler 

Darı bozasın nÿş iden sükkeri n’eyler 

2 Dil-ber ‘araú u bÀde umar meclise gelse 

Aàdayla yapılsa daòi nìlÿferi n’eyler 

3 ‘Áşıúlarını deftere yazmış mı didiler 

Dil-ber çetele úullanıyor defteri n’eyler 

4 Dirmiş ki benüm dil-ber ile başúa işüm var 

YÀ öpmege ister yÀ fülÀn dil-beri n’eyler 

5 Gelse úara úız çergeye meclisde düzilse 

ÒÀlì ola aàyÀrdan ol itleri n’eyler 

6 ÚınnÀb ile baàlar anı mÀnend-i süpürge 

Çinganelerüñ çergeleri eñseri n’eyler 

7 Ormanda úara úız da çekişmiş úocasıyla 

Biri birine böyle ãoàuú sözleri n’eyler

8 Úara úızı tenhÀ bulup arasına girsem 

Barışmaàa buldum yolunı reh-beri n’eyler 

9 Baãuñ ãırıàı úara úıza çergede bir gün 

Barışda işin gör olur olmazları n’eyler 

10 TiryÀkìleri şehrümüzüñ masòaradur hep 

Yoú cÀnı birinüñ diyeler sükkeri n’eyler 

11 Bir ùÀs aş içün Ùırsì ‘imÀrete üşürse 

Bir baúraç içür aş úomaàa lengeri n’eyler 

LVIII : A.11 b , B.16 a , C.17 a , D.10 a , E.12 a , F.13 a , 

G.11 a . 

1//bozasın : bozası E., G. //sükkeri : kevåeri 

F., G. 3yazmış mı : yazmaz mı B., C., D., E., 

F., G. 7//Biri birine : Birbirine D. 8girsem : 

girdüm E. 9 ve 10. beyitler B. ve C.’de yer 

yer değiştirmiştir. 10//sükkeri : süngeri D.; 

şekeri G. 11 

LIX 


1 äaúal başı daàıtmaúdan àaraø iõ‘Ànumuz vardur 

Bayaúlı yoràan el virmez bizüm yoràanumuz 

vardur 

2 Elüme bir semüz et girse göñlüm istedi cÀnÀ 

Musaúúa‘ yapduraydum úurı bÀdincÀnumuz vardur 

3 Raúìbüñ ipligi bir gün çıúar bÀzÀra seyr eyle 

Saúın ser-rişte virme eskiden uràanumuz vardur 

4 Varup bizüm kibÀra úaşmer olmaú kÀr içün ise 

BezistÀnda bizüm bir Hind işi dükkÀnumuz 

vardur 

5 äorarsa odanuñ ferşin raúìbe vir cevÀbın sen 

Bir orta kiçesiyle iki dÀne yanumuz vardur

6 Gürÿh-ı ò v ÀcegÀn içre beni siz yalıñuz ãanmañ 

Biri ‘Adlì biri ‘Aúlì gibi aúrÀnumuz vardur 

7 Size ger óubb-i müshil olsa lÀzım YLkym yersüz 

Bizüm de lavdanayla óub sÿrincÀnumuz vardur 

8 Gerek işden gerek dişden gerek yaşdan su’Àl 

olmaz 

Yoàısa pÀremüz cepde úurı ‘unvÀnumuz vardur 

9 Úurıdan úurıya bir şey bulaşmaz dirler ey 

Ùırsì 

Bizüm bu sözleri iåbÀta biñ bürhÀnumuz vardur 

LIX : A.11 b , B.16 a , C.17 b , D.10 b , E.13 a , G.11 b . 

2//bÀdincÀnumuz : bÀõincÀnumuz B., G. 

4BezistÀnda : BedestÀnda G. 6beni : bizi E., 

G. /siz : sen D. 7olsa lÀzım : lÀzım olsa B., 

C., D., E., G. //yersüz : göster D. 8dişden : 

başdan D. /yaşdan : dişden D. 

LX 


1 Òıyar vaútinde yÀrÀn ‘azm-i bÿstÀn eylemez n’eyler 

Oturup ãapına daú õevú ü seyrÀn eylemez 

n’eyler 

2 Nedìm olsam vezìrüñ birine bir kerrecik görseñ 

MurÀd eylerse beni mìr-i Boàdan eylemez 

n’eyler 

3 Bu şehrüñ balçıàın bilseñ ne zaómetler virür òalúa 

ÒuãÿãÀ beygiri atı bıcılàan eylemez n’eyler 

4 MüsemmÀ lÀleler reng almaàa başlar aña nisbet 

Gürÿh-ı 

çÀk-i girìbÀn eylemez n’eyler 

zrÅ!nU 

5 Çiçekçiler ocaàı mevsim-i lÀle irişdükde

Yanup yaúılaraú anda çerÀàÀn eylemez n’eyler 

6 Benüm de lÀciverdì lÀlemi seyr eyleyen Ùırsì 

Görüp ùaúımlarum hep anda iskÀn eylemez 

n’eyler 

LX : A.12 a , B.16 b , C.17 b , D.10 b , E.12 b , F.13 a , G.11 b . 

1yÀrÀn : aóbÀb D. //daú : dek B., D. 2olsam : 

olsa D.; olsañ E., F., G. //beni : seni E.; 

anı F., G. 5Bu beyit F.’de yoktur. 5//anda : 

anlar E. 

LXI 


1 Raúìb-i zişt-liúÀ cÀ-be-cÀ gelür görinür 

MiåÀl-i ãÿret-i úalyon baña gelür görinür 

2 Gören bıyıúlarını yellenürdi òavfinden 

Aña vücÿh ile bÀd-i hevÀ gelür görinür 

3 Diler ki ‘Àşıú-ı bì-çÀresiyle ùatlı ola 

Şeker külÀhı geyüp dil-rübÀ gelür görinür 

4 Giceyle uyòuda mekteb ò v Àcesinüñ gözine 

äaóan böregi ile baúlava gelür görinür 

5 Eyü yimek pişirür aşçı baóåe girse eger 

Bizüm de aşçumuz ol meh-liúÀ gelür görinür 

6 Benüm bu masòara ebyÀtumı kim oúursa 

Süòan-şinÀs olana hep ãafÀ gelür görinür 

7 Aúındıda ãuyını buldı naômın ey Ùırsì 

Düşerse ardına hep mÀcerÀ gelür görinür 

LXI : A.12 a , B.17 a , C.18 a , D.11 a , E.12 b , F.13 b , 

G.12 a . 

2Bu beyit B. ve C.’de yoktur. 3Diler ki : 

Dilerdi F., G. 5girse : gelse F., G. 6olana : 

ise aña E.

LXII 


1 Burÿtından raúìbüñ yel gibi dÿr olmamuz yegdür 

Vücÿda nef‘i var çıúsun da mesrÿr olmamuz 

yegdür 

2 Raúìbi úıyma úıyma itmek içün gördügüm yerde 

Didi óasret-keşi mÀnend-i sÀùÿr olmamuz yegdür 

3 Keş olup cümle yÀrÀna keş aàızlı didürmekden 

ZuúÀúda müşterì-i peynir-i lor olmamuz yegdür 

4 Uzaúdan pirpiri dil-berlerüñ óayrÀnı olmaúdan 

Dimisinden esìr-i bend-i uçúur olmamuz yegdür 

5 KibÀruñ vaø‘-ı nÀ-bercÀsını görmekden ‘Àlemde 

Düşüp küpler dibinde miål-i me‘cÿr olmamuz 

yegdür 

6 MürÀì uàri-i sÿret-i yumurtacı olmaúdan 

Pa-pÿşlar ìradında mest ü maòmÿr olmamuz 

yegdür 

7 MiåÀl-i ustura geldi o kim kesdürmeden aldı 

Yumurùacı óÀcılardan úaçup dÿr olmamuz yegdür 

8 O mor çaúşırlı óÀcılar yüzini görmemek içün 

Düşüp ãaórÀlara ‘azm-i NìşÀbÿr olmamuz yegdür 

9 Açılsa zrÅ! nU lar vaúti gelse Ùırsì-i zÀra 

ÇerÀàÀn eyledükde şem‘-i kÀfÿr olmamuz yegdür 

LXII : A.12 a , B.17 a , C.18 a , D.11 a , E.13 a , F.13 b , 

G.12 a . 

1Burÿtından : Bıyıàından E., F., G. 2bu beyit 

E.’de yoktur. /Raúìbi : Raúìbe B. 3//zuúÀúda : 

BÀzÀrda E., F., G. 4//Dimisinden : Pabuşlar F.

end-i uçúur : bend-i şalvÀr D.; semt-i 

maòÿr F. 5bu beyit F.’de 6. beyitte yer 

alıyor. /KibÀruñ vaø‘-ı nÀ-bercÀsını görmekden 

‘Àlemde : O mor çaúşırlı óÀcılar yüzini 

görmemek içün F. //dibinde : dibine E., G. 

//küpler dibinde miål-i me‘cÿr : mÀcerÀlara 

‘azm-i NìşÀbÿr F. 6bu beyit E.’de yoktur. 

F.’de 5. beyitte yer alıyor. 8beyit F. ve G. 

‘de yer alıyor. 

LXIII 


1 Gice ‘akkÀm-ı meş‘al-keşle yÀrÀn olmamuz yegdür 

ŞerÀr-ı nÀrdan gÀhìce sÿzÀn olmamuz yegdür 

2 Hemìşe ãırtumuz pÀlÀn-ı àayret yaàır itmekden 

MükÀrì beygiri gibi bıcılàan olmamuz yegdür 

3 NaóÀfetle kibÀruñ meclisinde òor görinmekden 

VecÀhet kesb idüp manôarda dızman olmamuz 

yegdür 

4 Düşüp ÓÀcı Receb ardına sevdÀya ãataşmaúdan 

ŞitÀb idüp öñince mÀh-i şa‘bÀn olmamuz yegdür 

5 ŞitÀda ÙırsiyÀ itler gibi úapu dolaşmaúdan 

Olup bir kül kedisi evde óayrÀn olmamuz yegdür 

LXIII : A.12 b , B.17 a , C.18 b , D.11 a , E.14 a , F.14 b , 

G.13 a . 

1//ŞerÀr-ı nÀrdan gÀhìce : İçinde ùop-ı meş‘al 

gibi E., F., G. 2Hemìşe ãırtumuz pÀlÀn-ı 

àayret : PalÀn-ı àayret ile böyle ãırtumuz E., 

F., G. 3NaóÀfetle kibÀruñ meclisinde òor 

görinmekden : ZemÀne kibÀrı meclisinde úaşmer 

olmaúdan E., F.; ZemÀnemüz meclisinde úaşmer 

olmaúdan G. //kesb idüp : gösterüp B., C. 

//VecÀhet kesb idüp manôarda dızman : Varup 

çañlı kilìsÀ içre ruhbÀn E., F., G. 4//öñince 

: öñinde E., F., G. 5//Olup bir kül kedisi

evde : MiåÀl-i kül kedisi E., G.; Olup da kül 

kedisi F. 

LXIV 


1 Boza-keş suòreleri gör mey-i nÀb isterler 

Var iken úaşúaval öñce cev-i Àb isterler 

2 Bal ãuyı virdi óarÀret o úadar ser-òoşa 

Bir ãaóan turşì iki kÀse òoş-Àb isterler 

3 Laóm-i zÀ’id bile girmez eline heftede bir 

Kÿfte-ò v Àrlar oynadup yine kebÀb isterler 

4 G...i yoúdur birinüñ aúçe ãayup almaàa 

Duúa õimmìyi bulup eski şarÀb isterler 

5 Gitdiler beş kişi buz-òÀneye yüz aúçe ile 

Biri birinden ara yerde óisÀb isterler 

6 Úaşmer olmış boza keyfiyle ser-À-pÀ yÀrÀn 

Unudup kendilerin çeng ü rebÀb isterler 

7 Aş çıúar bir úapuya girsem eger ey Ùırsì 

Ufaú ekmek daòi aş úoymaàa úab isterler 

LXIV : A.12 b , B.17 b , C.18 b , D.11 a , E.13 a , F.14 a , 

G.12 b . 

2ser-òoşa : mestÀna E. 3Kÿfte-ò v Àrlar : Kÿfteò 

v arÀn D. 5buz-òÀneye : mey-òÀneye E. /yüz : 

dört E. 6ser-À-pÀ : ser-À-ser E.7//ekmek : 

etmek B., C., F., G. 

LXV 


1 Çıú ùÀú-ı vaãl-ı dil-bere úorúma ùayaúlıdur 

áÀyet esÀsı ãaà u metìn dört ayaúlıdur

2 Bizüm eşekle itme cedel beg úoşar velì 

Ancaú úuãÿrı var ki köküş úulaúlıdur 

3 Teslìm iderdi baña zimÀm-ı taãarrufı 

Şol òÀã zer ki nÀmı cihÀnda bucaúlıdur 

4 Gelmezdi bÀr-ı miónet-i cevr ü cefÀsı hìç 

Şol muàlimüñ ki dil-beri üştür dudaúlıdır 

5 Vaút-i saòÿrda olma muãırr-ı pÀ-çeye ãaúın 

Eyler ziyÀde Àteşini ãarımsaúlıdur 

6 Hìç gÿş ider mi rindiyÀ nÀúÿs-ı leylìyi 

BÀb-ı óarìm-i pìr-i muàÀn çınúıraúlıdur 

7 KÀfir küçültdi şìşeyi gitdükçe az az 

ErbÀb-ı keyfi şimdi zemÀnuñ çanaúlıdur 

8 Úuùnı yerine geydi HezÀrì bir eski çul 

Görilmemiş cihÀnda nuúÿşı ùaraúlıdur 

9 Ùırsì ‘aceb mi oynasa eùfÀl ile hemìn 

Anaùolıda masúaù-ı re’si Uşaúlıdur 

LXV : A.12 b . 

LXVI 


1 Seni eglendürecek bu gice bÀzìçem var 

Ortada suòre var óoúúa-i cÀm-ı Cem var 

2 Çatal abdÀllı dede açma úuùunuñ úapaàın 

Bint-i rez-veş naôar it arada nÀ-maórem var 

3 Vaútidür bir pÀrelik ter ãalata al eve gel 

Úıra burnuñ diregüñ kÿb ùolusı sirkem var

4 Gice yaàmura ùutılsam da ne àam bekçiyem 

Kepenekden daòi ãırtumda benüm hìç nem var 

5 Başlı başına úıyÀs itme bu ãaónı ‘Adlì 

‘Arãa-i naôımda Ùırsì gibi bir sersem var 

LXVI : A.13 a . 

LXVII 


1 Pilava çÀşnì viren pelte midür zerde midür 

Söyle ey aşçı baña bunları ezberde midür 

2 Südle ãadriyye gibi yüz aàı olmaz yimege 

YÀ muóallebì ‘ÀşÿrÀ ile defterde midür 

3 SÀ’ir envÀ‘-i ùa‘Àmı úati vÀfir bilürüm 

Bilmezem varsa úuãÿrı hele sükkerde midür 

4 Sen de kÀàıdçı delisi gibi girme yimege 

Dimesünler saña göñli gözi lengerde midür 

5 Yapdurayum dir iken úaãr-ı viãÀli yıúdum 

Bu úabÀóat bilemem bende mi dülgerde midür 

6 Temeli şimdi hele bir direk ister dipden 

áayrı noúãÀnı ‘aceb taótada eñserde midür 

7 NÀ-tirÀş olduàın aàyÀruñ işitdük bilürüz 

Bir tirÀş olmaà içün gözleri berberde midür 

8 Kendüyi àÀ’ib idüp gitdi gibi bì-çÀre 

Naôarı bilmezüz oàlan yataàı yerde midür 

9 Öyle ãÀlió geçinür üstine úıl úondurmaz 

Bilmem ölçüm midür ol sükkeri perverde midür 

10 ‘Ömrümüzde bu úadar yapduàumuz ÀåÀruñ 

Cümlesi bende mi ŞÀnì gibi úaşmerde midür

11 Gelmedi başuma beglik ‘acebÀ ey Ùırsì 

Küfeki ùaşda mıdur yoòsa ki mermerde midür 

LXVII : A.13 a , B.18 a , C.19 a , D.11 b , E.13 b , F.14 a , 

G.12 b . 

2Südle : Şöyle B.; Sütle C.; Südü E., F., G. 

3bu beyit B. ve C.’de 4. beyitte yer alıyor. 

4bu beyit F.’de 3. beyitte yer alıyor. 5yıúdum 

: Àri E., F., G. 6bu beyit D.’de yoktur. 

/şimdi hele : ola úoy bir E., F., G. 

//noúãÀnını ‘aceb : noúãÀnını bil F., G. 7bu 

beyit G.’de 8. beytle yer değiştirmiştir. 

/işitdük : efendi G. 7//Bu mısra E.’de 8// ile 

yer değiştirmiştir. //olmaú-içün : içün ‘aceb 

G. 8/ bu mısra F.’de 9/ ile yer 

değiştirmiştir. 9//sükkeri : şekeri G. 

10//bende mi ŞÀnì gibi úaşmerde midür : bende 

midür ŞÀnì-i úaşmerde midür C. 11beglik ‘acebÀ 

: beg úanúısıdur F., G. //Küfeki ùaşda mıdur 

yoòsa ki : Bilmem ÀyÀ küfeki ùaşda mıdur F., 

G. 

LXVIII 


1 Dil-bere geydürecek sÀde midür òÀre midür 

Raàbeti yoòsa çetariye mi bel-dÀre midür 

2 Ne şekil ister ise geydüreyüm söyle baña 

Úanavìz bir biniş ile ùuralı pÀre midür 

3 Bilürüm ben bıçaàuñ òançerüñi hìç bilmem 

Úara timur mıdur yoòsa na‘l-pÀre midür 

4 İt úadar raàbeti yoúdur didiler aàyÀruñ 

Bilemem ol köpegi aú mıdur úara mıdur 

5 Muótemeldür ki úabÀóat ide Ùırsì raúìb 

Bilmezüz dona mıdur niyyeti şalvÀra mıdur

LXVIII : A.13 b , B.18 a , C.19 b , D.11 b , E.13 a , F.14 b , 

G.12 b . 

2ister ise : ister iseñ B., C. /baña : aña G. 

//iki ùuralı : vü ùuàralı beg F.; ile ùuàralı 

G. 3ben bıçaàuñ : buçaàını E.; bıçaàın G. 

//yoòsa : yoòsa ki D. 4//Bilemem : Bilmezüz 

E., F., G. 5Muótemeldür ki : Òavfüm oldur ki 

E., F., G. 

LXIX 

Mef‘ÿlü MefÀ‘ìlün Fe‘ÿlün 

1 Var òÀnesine kim saña gel dir 

Úaşmerlik ile aña maóaldür 

2 Bezm-i kibÀre gir curcunayla 

Maúbÿl olayum dirseñ sehildür 

3 Bel virse úaãr-ı dil-ber ‘aceb mi 

PÀlÿde gibi ãudan temeldür 

4 Girde kebÀbına leõõet viren 

Bol büber ile ince baãaldur 

5 YÀrÀn úızılcıú òoş-Àbı ister 

Aàdayla pişmiş òÀliã reçeldür 

6 Taót-ı revÀnı yolda götüren 

Dört olmaz ise iki baàaldür 

7 Úurşunı düşmiş türbe miåÀli 

ÓÀcı Velìnüñ başı da keldür 

8 BÀd-i hevÀ zift olsun da gelsün 

Müft sirke baldan ùatlı meåeldür 

9 Semt-i Hevayì pey-revlerinden 

Eş‘Àr-ı Ùırsì pek bì-bedeldür 

LXIX : A.13 b , B.11 b , C.11 b , E.14 b .

2bu beyit A. ve D.’de yoktur. //sehildür : maóaldür B., C. 3 bu beyit 

B. ve C.’de yoktur. //PÀlÿde gibi ãudan : PÀlÿde-i ãu gibi E. 4leõõet 

: çaşnì B., C., E. 5virse : ister B., C. 7düşmiş : ãoyulmış B., C., E. 

/miåÀli : gibi B., C., E. 8//Müft : Bol B., C. 9 bu beyit B.ve E.’de 

şöyledir: 

Ùırsì Hevayìye pey-rev oldı 

Şi‘rin gören didi bi-bedeldür 

LXX 


1 Çekdiri úalyeta başdan başa pÀy-zan iledür 

Úalyon erbÀbı olan cümlesi tersanelidür 

2 Çekdiride ‘araú u bÀde gören mestÀne 

Aşçı bulàur pilavı yapdı ki kestanelidür 

3 Úıl ‘ayıbsuz çelebi gördüm o dem bir çocuàa 

Semtini ãordum anuñ didi Peyk-òÀnelidür 

4 Ben çiçekçiler içinde úati nÀm-Àver iken 

zrÅ!nU úuzılarum var hepsi enelidür 

5 äoàan-ı sünbüli İzmirden itdüm taóãìl 

Naròını indi yine úandìli on dÀnelidür 

LXX : B. 12 a , C. 12 a . 

LXXI 


1 Zìnet-i çekdiri hem úalyeta pÀy-zÀnladur 

Úırlaruñ õevúı de tÀzì ile tavşanladur 

2 Bileyüm geldügüni faãl-ı bahÀruñ dirsin 

Deve òÀrıyla ‘alÀmÀt-ı yapışkanladur 

3 Ò v Àcelerüñ naõarı baúlava tebsisinde 

Mektebüñ zìneti her vech ile ãıbyÀnladur

4 LÀleler de biner elbet ãapa cÀnum çelebüm 

Dibini gördügi dem bilmede iõ‘Ànladur 

5 Áh bir kerre açılduàını görsem bÀrì 

LÀlenüñ gice ãafÀsı da çerÀàÀnladur 

6 Saúfı manúafa óayvÀn maraøıdur ammÀ 

Beygürüñ aúãaması zaòm-ı bıcılàanladur 

7 ÓaşerÀt ile o Fındıú dede óaşr olmaà içün 

İtse nev-rÿz anuñ aúreb-i aúrÀnladur 

8 ÙırsiyÀ görmege göz boncuàı aã bu àazele 

Eåer-i òÀmeñüzüñ şöhret-i ‘unvÀnladur 

LXXI : B. 12 a , C. 12 a . 

LXXII 


1 Bu zemherìr úara úışuñ ibtidÀ’sıdur 

Ekåer bürÿdetiyle geçer iútiøÀsıdur 

2 Rÿ’yÀda úara úoncolosı görmek isteyen 

Mihter ‘Alìye baúsun o deyrüñ papasıdur 

3 Úar ùopı gibi dil-beri görseydi it raúìb 

Edirne buzı gibi ùoñardı sezÀsıdur 

4 Úara yelüñ bürÿdeti úışlarda çoú olur 

Keşişlemeyse úara yelüñ aú babasıdur 

5 EncÀmı úara úoncolosuñ õimmiler hemÀn 

äuya bıraàa óaçı ùoñarsa ãafÀsıdur 

6 Şalàam efendi sebzelerüñ berg ser-firÀzıdur 

Berg-i lisÀn tor u óavuç hevÀsıdur 

7 EfkÀr-ı cemre ãoàuú ile bükdi úaddümi 

Düşdi üçi de kìseye birden òaùÀsıdur

8 Yaz ibtidÀsı bÿstÀn eken dosta söyleyüñ 

Úuş úonmasun dir ise ‘ilÀc et úafÀsıdur 

9 áayrı õaòìre oldı temÀm odun isterüm 

Ùırsì bu demde odun ise baş belÀsıdur 

LXXII : B. 12 a , C. 12 b . 

1zemherìr : zemherì de C. 

LXXIII 


1 Bir çölmege úulp ol ki òaùÀdur dimesünler 

İçinde olan şey’e de mÀdur dimesünler 

2 Kelüñ emi olsa başına olur efendi 

Kÿsec kel ola çavuş aàadur dimesünler 

3 Bal ãuyı içüp ùatlı görinmege çalış kim 

äoymanùı lu‘Àbına sezÀdur dimesünler 

4 äÿfì-i ãarımsaúçılaruñ ùaylasÀnından 

Òavf eyle ki püskülli belÀdur dimesünler 

5 Yellenmege bir úaz tügi yelpaze idin de 

Vir aúçesini bÀd-ı hevÀdur dimesünler 

6 Bir meclise varduúda geçür üstüñe nÀsı 

Bilmezmiş ol aàyÀr-ı maúÀdir dimesünler 

7 Úaşmerlik idüp olma reõìl ‘Àleme Ùırsì 

Ser-mÀye aña bir şilúÀdur dimesünler 

LXXIII : B. 12 b , C. 12 b . 

4ùaylasÀnından : ùaylasÀnında C. 

LXXIV 


1 Bir potaç úıçlı çocuú sevdüm yapusı ferlidür 

äordum ardın aradum didiler ol Benderlidür 

2 Üstine çıúup filandara dikeydüm diyerek 

Merkezin buldum ùaúışdurdum anuñ mióverlidür 

3 Yanuma aldum yaturdum anı işúampavya-veş 

Ortasına bir seren dikdüm ser-À-pÀ zerlidür 

4 Rubè-ı meskÿnda bulınmaz öyle nÀzikdür pelid 

Gözleri kemòÀdur ammÀ gerdeni úatmerlidür 

5 İki el iki ayaúla òidmete bel baàlamış 

Bir ‘amelle enderÿndan çıúmadur kìlerlidür 

6 Enginarı Darıcayla İzmidüñ òoş-òÿr degül 

Mu‘teber olan Sitanbul enginarı yerlidür 

7 ÙırsiyÀ erbÀb-ı ‘işret Àletin düzmiş raúìb 

Kendüye bir çotra yapdurmış demür çenberlidür 

LXXIV : B.14 a . 

LXXV 


1 Gelibolıdan arpacıú her sene nev-ãoàan gelür 

Acısı çeşm-i bedlerüñ gözine her zemÀn gelür 

2 Rÿspìyi görsem o gün alsam görebilsem işini 

Bel‘um olup girer araya bir iki òazÀn gelür 

3 Úorúana ùamla inmeden lÀzım olur aña oluú 

İzmid ile äaúaryadan çöplüge nÀv-dÀn gelür 

4 Boynuzum olsa bir úaşıú yapdurur idüm arada 

Çekme elem atım atım boynuz-ı gergedan gelür 

5 Úış güni yapılan àazel Ùırsì-i zÀre bì-bedel 

Bir úapama girse eger oúuyana yaman gelür

LXXV : B.15 a . 

LXXVI 


1 Bu dermÀnsuzluàum göñlümce oàlansuzluàumdandur 

PerìşÀn olduàum àÀyetle iõ‘Ànsuzluàumdandur 

2 Olur olmaz yere mÿm dikmenüñ vechi bu derece 

MurÀdum üzre bir sìmden şem‘dÀnsuzluàumdandur 

3 Dibimde illet-i bÀsÿr zaómet virmenüñ aãlı 

Yatar úalúardum eåvÀbumla yoràansuzluàumdandur 

4 Düşerdüm tÀzelikde öñüne nÀsuñ sa‘Àdetle 

O vaø‘ı şimdi itmem àayrı erkÀnsuzluàumdandur 

5 Köpek gibi úopardum aàzuma gelseydi bir baldur 

Ki datsuz olmalarum şimdi dendÀnsuzluàumdandur 

6 Ezel ip cÀn-bÀõı olduúlarum var idi ey Ùırsì 

Unudılmaàa bÀ‘iå şimdi uràansuzluàumdandur 

LXXVI : B.16 b . 

ZI HARFİ 

LXXVII 


1 Dolama sÀde úaftan geymeyüz bir dürlü cebsüz biz 

O Dürzìler ki òÿysuz oldılar olduú sebebsüz biz 

2 BÀzÀr úovan biraz iplikçiler var cümlesi 

dirler 

Alup ãarçanları ãarmaàa olmayuz kelepsüz biz

3 Kömür-ÀsÀ yüzümüz úara ‘Àciz úullaruz cümle 

Gerek ùabò-ı ùa‘Àma olmayuz bir dem óaùabsuz 

biz 

4 Birisi Úıbrısa varmış şikÀyet eyleyüp dir kim 

HevÀsı àÀyet alçaú görmedük bir kimse tebsüz 

biz 

5 Görürler naômumuz óayvÀn olanlar hìç 

begenmezler 

Ararlarsa eger Àdem gibi kÀn-i edebsüz biz 

6 Binüp çapúun óimÀra tÀze maømÿnı zuúÀúlarda 

Dererdük düşürürdük cümle gündüzlerde şebsüz 

biz 

7 HevÀyìye olup pey-rev dir imiş Ùırsi-i úaşmer 

Bu vÀdìde àazel ùaróında erbÀb-ı laúabsuz biz 

LXXVII : A.14 a , B.18 a , C.19 b , D.12 b , E.16 b . 

1//olduú : şimdi C. //O : Bu E. 2BazÀr : Pazar B., C., 

D. 3Kömür-ÀsÀ : Kömür gibi B., C. //olmayuz : olmazuz B. 

4Birisi Úıbrısa varmış : Biri Úıbrısa varmış da E. /dir kim 

: dirdi E.5naômumı : naômumuz E./ óayvÀn : cìvÀn B. 

6//Dererdük : Direrdük B., C.; Dürürdük E.//düşürürdük : 

gördügümüz E. //cümle : yerde E. 

LXXVIII 


1 Vezn olmayıcaú güfte-i mühmel àazel olmaz 

Án olmayacaú tÀze de zìrÀ güzel olmaz 

2 ÙÀs g...i olan başda olur ãafvet-i ãaúal 

äÀf olmayıcaú her ser-i bì-mÿda kel olmaz 

3 Áteş-õede ôann eyleme her berg-i çenÀrı 

Temmÿza dÿçÀr olmasa yapraú úazel olmaz 

4 Urmazsañ eger tÀzelere çÿb-ı ser öyle 

Úalúana çomaú anlara êarbü’l-meåel olmaz 

5 Ùırsì gibi tel úırmaàa ser-rişte bulurdum

Ùanbÿr-ı mecÀõìde velì perde tel olmaz 

LXXVIII : A.14 a , C.19 b , D.12 b , E.15 b , F.15 b , G.13 b . 

1güfte : lafô F., G. //zìrÀ : cÀnÀ E., F., G. 

2ÙÀs g..ti : Ùavanı D. 4//êarbü’l-meåel : 

êarb-ı meåel D., E., F., G. 5//perde tel : 

ehl-i tel C., E., F., G. 

LXXIX 


1 Biz bu şehrüñ úış güni yaàmurla úarın görmişüz 

Cümle eùfÀlüñ úızaúlarla úayarın görmişüz 

2 Hìç göz açdurmaz dipi kör odabaşıya müdÀm 

Çec gibi esüp ãavurmanuñ ne kÀruñ görmişüz 

3 Açılup lÀle gibi dÀà-ı derÿn oldı baña 

ÓÀãılı ãoàuúlaruñ vÀfir øırÀrın görmişüz 

4 İsteseñ bir yük kömür dirler bu ne yüz úarası 

Buña úÀni‘ olmayup evden úovarın görmişüz 

5 Dostluàı òovardagÀnuñ cümle buz üstindedür 

Úaldırım yeñiçerisinüñ vaúÀrın görmişüz 

6 áabàabı kÿtehdür av almaz dimek bühtÀn olur 

Mìr-i Burnazın bu úış ãayd u şikÀrın görmişüz 

7 Rÿm ili beygirleri tenbel olur ãanma ãaúın 

Dobrıca eùrÀfınuñ eşkin ùavarın görmişüz 

8 Bir úapuya varsa bir Àdem eli boş òÀdimÀn 

NerdübÀndan yoú aàa diyü ãavarın görmişüz 

9 Ardına düşüp zaàarlar gibi eyler cüst ü cÿ 

Ehl-i sÿúuñ rÿz ü şeb kÀrın ararın görmişüz 

10 Pek iridür úarpuzı gerçi bizüm bÿstÀnlaruñ 

Mevsiminde Lanúanuñ böyle òıyarın görmişüz 

11 ÙırsiyÀ çoú çoú yelüp gezme otur rÀóatde ol

Sen úılıúlı ehl-i cerrüñ i‘tibÀrın görmişüz 

LXXIX : A.14 b , B.18 b , C.20 a , D.12 b , E.15 a , F.14 b , 

G.13 b . 

1yaàmurla : yaàmur u E., F., G. //úızaúlarla : 

úızaúlarda B., C. 4bu ne : ne bu E., F. 

5//yeñiçerisinüñ : yeñiçerisine G. 6//bu úış : 

bu gün B:; úışuñ E.; úışın F. 7ãanma : ãanmañ 

E. //Dobrıca etrÀfınuñ : Ùobrıcanuñ úati çoú 

E., F.; Dobrıcanuñ úati çoú G. 8eli boş : tehi 

dest E., F. 9düşüp : düşdük F. /eyler : itdük 

F., G. //sÿúuñ : şevúuñ G. //rÿz ü şeb : gÿnegÿn 

E., F., G. 10gerçi : gerçek F. //böyle : 

vÀfir E., F., G. 11yelüp : gezüp E./gezme : 

yelme E. //ehl-i cerr : sÀ’ilÀnuñ E., F., G. 

//i‘tibÀrın : aàyÀrın E. 

LXXX 


1 Gicelerde pister ü yoràana girmiş çıúmışuz 

Dil-ber içün úati çoú dükkÀna girmiş çıúmışuz 

2 Dil-berüñ görseydüm işúampavya-ÀsÀ yataàın 

Anuñ-içün manúa-i pÀy-zÀna girmiş çıúmışuz 

3 Biz bu rÿzàÀrda çoú furtunalar görmişüz 

CÀy-i maòlaãdur diyü limana girmiş çıúmışuz 

4 Ehl-i keyfe süzme afyon cüst ü cÿ içün faúìr 

ÇÀr-şÿlarda on on beş òÀna girmiş çıúmışuz 

5 Úırcalı Vardar gibi bir òalúa ùartılmaú içün 

Bir aàaçdan kefesi mìzÀna girmiş çıúmışuz 

6 Manúır-ÀsÀ úÀle gelmez masòara ebyÀtumuz 

Bir züyÿf aúçe gibi hemyÀna girmiş çıkmışuz 

7 Manãıb olduúda beni zencìrler øabù eylemez 

ÙırsìyÀ bu bendeñüz dìvÀne girmiş çıúmışuz 

LXXX : B.19 a , C.20 b .

2görseydüm : görseydüñ C. 

LXXXI 


1 Bir biniş itdüm bizüm oàlana àayùan istemez 

Zencefin al aùlas ister àayrı elvÀn istemez 

2 Göñlüm ister kim mücerred dil-beri evlendürüp 

Dört ayaúlı olduàın görsem ben iòvÀn istemez 

2 Bir düzen ister kefal avın sever dil-bercigüm 

Oturur tenhÀda bizler gibi dalyan istemez 

4 ZÀhid-i òar bir Tatar beygirine úÀ’il iken 


5 Düşdi pÀ-bende úırar bir gün bu zÀhid köstegi 

Ol palÀn-ı àayreti çekmede aúrÀn istemez 

6 Ùorbaya girmez sözi aãlÀ tekellüm eylemez 

Bir yular ister Yemenden lìk noúãÀn istemez 

7 Oldı bu Ùırsì HevÀyì pey-revi bir dÀnecik 

Görse kendi gibi bir úaşmer àazel-ò v Àn istemez 

LXXXI : A.14 b , B.18 b , C.20 b , D.13 a , F.15 a , G.14 a . 

1//Zencefin : Zencefüñ D.; ÜstÀdı F., G. 

2Göñlüm : Ùab‘umuz F., G. /ister kim B ister 

ki B., C. ; ister F., G. 3//bizler : bizüm F., 

G. //dalyan : ùalyan F. 4Tatar : Urus F., G. 

/beygirine : bÀr-gìrine D. 5bu : o F., G. //Ol 

: Bu F., G. 6//ister : lÀzım F., G. //lìk : 

daòi F., G. 7//Görse kendi gibi : Kendi gibi 

görse F., G.; Gör ki kendi gibi B., C 

LXXXII 

Fa‘ilÀtün Fa‘ilÀtün Fa‘ilÀtün Fa‘ilün

1 Úış güni ãoàuú àazel yapılsa insÀn istemez 

Bu ãoàuk sözler ider insÀnı óayrÀn istemez 

2 Gördiñüz mi geldi úara úoncolosla erba‘ìn 

Şiddet-i sermÀyı hìç ta‘rìf ü tibyÀn istemez 

3 Öyle úarlar yaàdı göz açdurmaz oldı körlere 

Bir lodos esse erürdi úarı bÀrÀn istemez 

4 Var ‘alÀúam Edrene buzına úarı sevmezem 

Bir civÀn olsa göñül ‘Àlemde seyrÀn istemez 

5 Var bayaúlı òırúası ãÿfì ider dervìşligi 

Daàıdur ãaúúÀl başı yÀrÀna yoràan istemez 

6 Bu ãoàuú sözler ãaçaú buzı gibi ùoñdurdı hep 

Úar u buz maóv olduàın bir dürlü ãıbyÀn istemez 

7 ÙırsiyÀ gitdükçe úaşmer oldı eş‘Àruñ senüñ 

Masòara eglencedür bir àayrı dìvÀn istemez 

LXXXII : A.14 b , B.19 a , C.21 a , D.13 a , E.15 b , F.16 a , 

G.14 b . 

2úoncolosa : úoncolosla D., E., F., G. 

//sermÀyı hìç : sovukları E., F., G. //ta‘rìf 

ü tibyÀn : ta‘rìfe yÀrÀn F., G. 3//erürdi : 

eridi B.; eridür C. //úarı : ebr ü E., F., G. 

6//Úar u buz : Úar buzı D. 

LXXXIII 


1 Úırlarda gezilmez hele beygirsüz eşeksüz 

Dil-berle yatılmaz úurı yerlerde döşeksüz 

2 Düş zelle gibi ardına lÀzımsa saña yÀr 

Taóãìline bir dürlü ‘ilÀc olmaz emeksüz 

3 äıbyÀnı yolıyla bele yatur ùaúımıyla 

GehvÀreyi rüsvÀ ider Àb-rìz ü sübeksüz

4 Timur yay ile bögri raúìbüñ hedef olsa 

Gitmez yüregine ola bir oú ki yeleksüz 

5 Çiftlik öküz ile úoyun ile yaúışur hep 

Beklenmez efendi iki üç dÀne köpeksüz 

6 ZÀhid düze bir meclisi darı bozasıyla 

Olmazdı anuñ naúli de bir dürlü böceksüz 

7 Öñünde de ardında da medóin ider Àdem 

MihmÀnını her kim úoyuvirmezse yimeksüz 

8 TiryÀkì àıdÀsı gibi atar ùutar elbet 

Gelmez birinüñ keyfi de ãamsayla böreksüz 

9 Yapmaú àaraøum dil-bere bir bel dolaması 

Úaldırsa görenler dimesünler ki eteksüz 

10 Bir bez alayum geydüreyüm dirse raúìbe 

Mekteb úapaması gibi olaydı çiçeksüz 

11 Çinganeye açdurma aàız òÀneñ öñünde 

Ùırsì gelür ise saña maymun u şebeksüz 

LXXXIII : A.15 a , B.19 a , C.21 a , D.13 a , E.15 a , F.15 b , 

G.14 a . 

3//rüsvÀ : berbÀd D.; rüsvÀy E., F., G. 4yay 

ile : yay ola E., F. /raúìbüñ : raúìbi D., F. 

//hedef : nişÀn F., G. //yüregine : yüregi-veş 

E., F., G. 5//yaúışur : yaraşur B., C. 

6//Olmazdı : Olmaz F. 7medóin ider Àdem : 

medóin ider oldum C.; medóini iderdüm E., F., 

G. //her kim : zÀhid E., F., G. //úoyuvirmezse 

: úoyuvirmezdi F., G. 10Bir bez : Bir bir B. 

//olaydı : ol da D. 

LXXXIV 


1 Úuş avı murÀd eyler iseñ gitme tüfeksüz 

äaçma ile yanaş ãayd ola dirseñ saña şeksüz

2 Úundaúda iken ùoldura gör furãat olursa 

Yaúlaş da ùabanca ile olur olmaz emeksüz 

3 Aàızlaya gör virme ãaúın kimseye falya 

Áteş ideler belki dibüñden n’ideceksüz 

4 Sükkerli òoş-Àb gibi hemÀn ùatlı görin kim 

Óaúúuñda bu ‘Àlem dimesün saña nemeksüz 

5 ZÀhid degneksüz gezeyor óikmeti vardur 

Úaşmerlik iderse n’ola köy buldı köpeksüz 

6 Beslerse kebÿter çelebiler çubuú ister 

ÁlÀt-ı kümesdür bu olacaú mı düneksüz 

7 Yaz günleri vızlar sinegi olmaya bir yer 

İsterse aóibbÀ bu faúìr-òÀne sineksüz 

8 Iãlat da úo úurı úoma zìrÀ ki dögilmez 

Olmaz aña ùoúmaúçı gerek bir de dibeksüz 

9 Bu Ùırsì faúìr öginerek kendimi bildüm 

Olmaz didiler óÀãılı bir dürlü köteksüz 

LXXXIV : A.15 a , B.19 b , C.21 b , D.13 b , E.16 a , F.16 a , 

G.14 a . 

2//ãayd ola dirseñ : rÀm ola dil-ber E., F., 

G. 2//Yaúlaş da : Baúılsa B. 3//ideler : ideli 

F., G. 4ùatlı : ãanki C. / görin kim : görin 

de E., F., G. //dimesün saña : n’ola dirlerse 

E. 5vardur : bu kim E., F., G. //iderse : 

iderek E., G.; iderken F. //n’ola : hele E., 

F., G. 6//bulacaú mı bu düneksüz : olacaú mı 

düneksüz B.; olacaú mı bu düneksüz C., E., F., 

G.; olacaú mı o düneksüz D. 9//óÀãılı bir 

dürlü : ol ite bir dürli F.; óÀsıl bir dürli 

G. 

LXXXV 

Müfte‘ilün Müfte‘ilün Müfte‘ilün Müfte‘ilün

1 Orta güz oldı maùara úalmadı hìç minnetümüz 

Bükdi belüm ãuyı úara balçıàadur niyyetümüz 

2 Yol erine yol ãorayum çeşmeleri bul ãorayum 

Anda varup dul ãorayum úalmadı hìç rÀóatumuz 

3 Bir úoca úarı alayum úadrini anuñ bileyüm 

Yolına komış olayum òora geçe Àletümüz 

4 Söyle o furtuna ne dir söz ideyüm dirse eger 

Manda ayaàı paça var yoú úoyuna úudretümüz 

5 Ùırsi-i miskìne bu úış itdi ãoàuú úati çoú iş 

Böyle bürÿdetli geliş kesdi bütün ùÀúatümüz 

LXXXV : A.15 a , B.19 a , C.22 a , D.13 b , E.16 a , F.16 a , 

G.14 b . 

1maùara : muùahhar C. 4//úudretümüz : 

àayretümüz C. 5Ùırsi-i miskìne : Ùırsiye 

rindÀna E.; Ùırsi ne rindÀna F. //bütün : teb 

ü F. 

LXXXVI 


1 TÀzelik õevúın refÀhiyyetle sürmişlerdenüz 

HÀlümüzce úati çoú donanma görmişlerdenüz 

2 TÀ ãabÀvetden beri bu ‘Àdeti terk itmedük 

İsteyen cÀna etek serpüp de durmışlardanuz 

3 Çoú cidÀl itdük ‘adÿlarla ve lÀkin édyrAf 

TÀ úızılbaşa varup durmış oturmışlardanuz 

4 Biz veàÀ-yı úıããada òaylì dil-Àverlik idüp 

ÚahramÀn úÀtil-ÀsÀ kelle burmışlardanuz 

5 Òalùumuz vardur úati vÀfir bizümde ÙırsiyÀ 

Her zerre ò v Àruz gerçi kim òaylì 

úudurmışlardanuz

LXXXVI : A.15 b , B.20 a , C.22 a , D.14 a , E.16 b , F.16 b , 

G.15 a . 

4//úÀtil-ÀsÀ : úÀùilüz çoú E., F., G., 5úati vÀfir 

bizüm de : bizüm de úati vafir D., E. 

LXXXVII 


1 Gelmedin úış kömürümle odunum oldı óarez 

Olmasun kömür odun başuña gelsün bir kez 

2 Yarmasıyla çeke başına birer àuruş olur 

Yimek isterseñüz al lÀzım olur bÀrì birez 

3 Nev-civÀn ister efendi göñül aãlÀ úocamaz 

Bu bürÿdetle ùoñar buz gibi úarı sevmez 

4 Hìç yel evlÀdı úadar düşmen-i poyraz olmaz 

Esse bir kez àaøabından úararur da gülmez 

5 Úarda ger bulsa bizüm gibi àarìb çingeneyi 

Deli poyraz çalar elbette emÀn hìç virmez 

6 Deli poyrazla güreş idüp olursam àÀlib 

Aralıàı çekerüm óavlıyı aãlÀ gelmez 

7 Zemherìrde yapılan naôma ãoàuú aldurma 

ÙırsiyÀ uàraya bÀsÿra devÀ kÀr itmez 

LXXVXII : B.20 a , C.22 b . 

6poyrazla : poyraz ki C. 7Zemherìrde : 

Zemherìde C. 

LXXXVIII 

MefÀ‘ìlün Fe‘ìlÀtün Fe‘ìlÀtün Fe‘ilün

1 Yaãaúçı degnegi şeyòe ‘aãÀ yerin ùutmaz 

Yumurùa úayàanası baúlava yerin ùutmaz 

2 Keçi meõÀúına baúılsa çergedür ma‘úÿl 

Velìk çerge-i çingan serÀ yerin ùutmaz 

3 Ben ÀsitÀnede mÀliyyeye vekìl oldum 

Olınca pÀre nanay àam ãafÀ yerin ùutmaz 

4 Güz irdi mevsim-i berd oldı şimdi kürk ister 

O pösteki-i úuzı çalúafa yerin ùutmaz 

5 Köpek olalı bir av aldı gerçi Burnaz beg 

Giderse kimse anuñ àÀlibÀ yerin ùutmaz 

6 HevÀyì postı tehì úaldı nÀmı dillerde 

Senüñ de kimse daòi ÙırsiyÀ yerin ùutmaz 

LXXXVIII : A.15 b , B.20 a , C.22 b , D.14 a , E.16 a , F.16 b , 

G.15 a . 

2//Velìk : Niçe F., G. 3mÀliyyeye : mÀliyyede 

C. 4//O : Ki G. 5aldı gerçi Burnaz beg : 

avladı beg-i Burnaz E., F., G. 

LXXXIX 


1 Eski òırsuzlardanuz biz kÀrvÀnı beklerüz 

Atlıyuz yoldaşlarumuzdan yayanı beklerüz 

2 Oda erbÀbı tetimmÀt-ı bisÀùı óıfô ider 

Biz úaraúullıúçıyuz úara úazanı beklerüz 

3 Tepsi tepsi rÀóatü’l-óulúÿmı iller yapdurur 

Ùatsuz olsun ayda bir gelsün revÀnì beklerüz 

4 Bir gelür gider daòi olmazsa hìç boş durmayuz 

Yolcı úaràası gibi yollarda òÀnı beklerüz

5 Kimse çıúmasun diyü úaãr-ı viãÀl-i dil-bere 

ÙırsiyÀ her birümüz bir nerdübÀnı beklerüz 

LXXXIX : A.16 b , B.20 a , C.23 a , D.14 a , E.17 a , F.17 a , 

G.15 b . 

1kÀrvÀnı : kÀrbÀnı B., C. //Atlıyuz : Atlanan C. 

2tetimmÀt-ı bisÀtı : tetimmÀtı bisÀtı B., E.; tetimmÀtı 

puãadı F. //biz : bir B., C. 3//Ùatsuz olsun : Ùatlı gelsün 

B., C. 5Kimse çıúmasun diyü : Kimseler çıúmasun E., F., 

G./dil-bere : tÀzeye B., C.//birümüz bir : birlerümüz E., 

F., G. 

SİN HARFİ 

XC 


1 Kendi òÀneñde otur itme ãaúın òÀna heves 

Bir boàaz úaydı içün eyleme dükkÀna heves 

2 Kiçi ‘aùùÀr gibi hey’et-i ma‘kÿsa eyle 

İtme sen úaşmer olup meclis-i rindÀna heves 

3 Kirli úalmış gice cinler yalamışdur zinhÀr 

İtme tiryÀkì gibi telveli fincana heves 

4 Keyfi geldükde àıdÀsı gibi atar ùutar 

İtmedi õerre kadar beñzemek insÀna heves 

5 LÀlecilik ideyüm dirseñ eyü lÀle idin 

Eyleme iki gözüm lÀle-i nu‘mÀna heves 

6 zrÅ! nU lar dile gelmez iki taóta var ise 

İtme beyhÿde yere sen de ÇırÀàÀna heves 

7 Ùırsì-i zÀre kim ‘ayb eylemege úÀdir úÀdir 

İtse şÀyestedür ol úaşmere rindÀna heves 

XC : A.16 a , B.20 b , C.23 a , D.14 b , E.17 a , F.17 a , G.15 b . 

1//her òÀna : dükkÀna F. 2//İtme sen : İtmesün 

B., C.; Gelmesün F., G. 3Kirli úalmış gice cinler 

yalamışdur : Gice cinler yalaya kirli úalursa E.,

F., G. 5iyü : egi B.; eyü C., D., E., F.,G. 

7úÀdir kÀdir : úÀdirdür B., C., D., E., F., G. 

ŞİN HARFİ 

XCI 

Mef‘ÿlü FÀ‘ilÀtün Mef‘ÿlü FÀ‘ilÀtün 

1 Bir nev-àazel yapayum işkenbeden idüp cÿş 

Yaàlı yere bıraúma incitmesün anı mÿş 

2 BÀr-gìr-i Herseküm var aúãadı úıç ayaàı 

Mìò degdi ôann iderdüm inmiş meger úara úuş 

3 Düşde miyÀn-ı yÀri úoçdum òayÀl iderdüm 

ÓammÀm kütügi imiş eylermişüm der-Ààÿş 

4 Minnet ÒudÀya yine úasım ile görişdük 

Furtuna oldı pìşìn itdük yazı ferÀmÿş 

5 VÀlì-i mülk-i naômum vaãlı deli başumdur 

Seg-bÀn olalı ‘Adlì daòi HevÀyi çavuş 

6 Süpründilikde úalmış Ùırsì gibi cevÀhir 

Çıúdı baúır ‘ayÀrı úahrından oldı òÀmÿş 

XCI : A.16 a , B.21 a , C.23 a , D.14 b , E.17 b , F.17 a , 

G.15 b . 

2Bar-gìr : Beygir G. //degdi : indi F. 

//iderdüm : iderdüñ G.//inmiş : itdi F. 

3koçdum : gerçek E., F., G. //eylermişüm : 

eyledügüm E., F., G. 4bu beyit E., F. ve G.’de 

yoktur. //pìşìn itdük : pìşìn itdüm B., C. 

5başıdur : başumdur E., F., G. 

XCII 


1 Úapuya bir piristÿ-zÀde gelmiş 

Yıúılmış çergesi feryÀde gelmiş

2 ÒarÀccı úoròusından yola çıúmış 

Yaza úatlanmamış sermÀde gelmiş 

3 Hele Fındıú dede olmış KlHn! ? 

FelÀtÿniyesüz çi sÀde gelmiş 

4 Geçer laúlaúla ‘ömri leylegüñ hep 

Eşekler cümlesi ÀmÀde gelmiş 

5 Geçen nevbet emìn-i kÀàıd iken 

Kefe olmış òilÀf-ı ‘Àde gelmiş 

6 O muà-beççe iletmiş desti dolu 

Bu Ùırsìye mübÀrek bÀde gelmiş 

XCII : B.21 a . 

XCIII 


1 O ãallar kim Edirnede kenÀr-ı cÿya baàlanmış 

Düşüp hep bir ãıraya cümlesi bir ãuya baàlanmış 

2 O zencìrler ki úırda gerden-i Àhÿya baàlanmış 

O dìvler hep meåeldür gìsÿ-yı cÀõÿya baàlanmış 

3 äaúın tel úırmadan pek iótirÀz it tÀr-ı ùanbÿruñ 

Bir ucı úuyrıàında bir ucı buràuya baàlanmış 

4 Raúìb-ÀsÀ ùaúılmış ıstaúozı deng-i çaúşıra 

O uçúurlar ki dil-berde miyÀn-ı mÿya baàlanmış 

5 Pazarda baàçe-vÀnlar óalúa reng itdüklerin 

gördüm 

Biraz na‘nÀ biraz salluta var şeb-bÿya 

baàlanmış 

6 Manav dükkÀnına vardum üzüm almaàa seyr itdüm 

Hevengüñ ipleri dükkÀndaki çatuya baàlanmış

7 Raúìb-i bed-liúÀ mercÀn du‘Àsın óırz-ı cÀn 

itmiş 

Naôardan óıfô içün úınnÀb ile bÀzÿya baàlanmış 

8 Bize ip ùaúmaduñsa zenberek ipsüz dime zinhÀr 

Bir ucı zenberekde bir ucı úapuya baàlanmış 

9 Biraz tiryÀkiler var úaşmer-i ‘Àlemdür ey 

Ùırsì 

Şeker úoymışlar adın cümlesi uyòuya baàlanmış 

XCIII : A.16 a , B.21 a , C.23 b , D.14 b , E.17 b , F.17 b , 

G.16 a . 

2bu beyit E.’de yoktur. //cÀõÿya : cÀdÿya B., 

C., D., F., G. 3ùanbÿruñ : ùanbÿrum D. 4deng : 

reng F. //O : Ol B., C., D., E., F., G. 

5Pazarda : BazÀrda B., D., E., F., G. 

/baàçevÀnlar : bÀàçevanlar B. //var : da E., 

F. 6almaàa : alduúda B., C., D., E., F., G. 

/seyr itdüm : seyr oldum C. //dükkÀndaki : 

dükkÀnda D. 8ùaúmaduñsa zenberek : ùaúmadı 

zenberege E., F., G. 9‘Àlemdür : ‘Àlemde G. 

//úoymışlar adın : úoymış adını E.; úoymış 

adına F., G. 

XCIV 


1 Nedür ol zişt-liúa suòrede bìgÀne baúış 

Yoòsa bengi midür ÀyÀ ne bu mestÀne baúış 

2 Paşalardan birisi vÀlidesin itmedi hìç 

Nedür ol óeykel-i menóÿs ile mìrÀne baúış 

3 G...i var ise óakìm-i HLkym söyleñ gelsün 

İtsün ÀlÀtuma bir kerre óakìmÀne baúış 

4 TÀzelikde úati çoú meyyite itmişdi ‘ilÀc 

Dirilürdi o dem itdükde ôarìfÀne baúış

5 ŞÀni-i àaddÀra revÀcı viren eş‘arumdur 

Hìç utanmaz mı nedür yine bu hezelÀne baúış 

6 ÙırsiyÀ HLkym ‘unvÀn virüp itme vaãfın 

Öyle it òalúa ider vaø‘-ı sefìhÀne baúış 

XCIV : A.16 b , D.15 a , E.17 b , F.17 b , G.16 a . 

2Paşalardan : Paşalaruñ E., F., G. 3bu beyit 

E., F.,G.’de 4. beyitte yer alıyor. 4 bu beyit 

E., F.,G.’de 5. beyitte yer alıyor. 5bu beyit 

E., F., G.’de 3. beyitte yer alıyor. 

XCV 


1 Geldi meydÀna yine tÀze yemiş 

Başladı bed-reviş ü nÀze yemiş 

2 Pìş-keş Lanúa òıyarı gitdi 

İki ùabla beg-i Burnaze yemiş 

3 Mÿm yaàı ùamladuàından azacıú 

FÀre bir úaz tüyi yelpaze yemiş 

4 Derziye gitdi dögüşmiş oàlan 

Arada ol da bir endÀze yemiş 

5 Úati àayretlice úopdı Ùırsì 

Hep kemÀlin bulıcaú tÀze yemiş 

XCV: A.16 b , B.21 b , C.24 a , D.15 a , E.18 a , F.18 a , G.16 a . 

2Pìş-keş Lanúa òıyarı : Pìş-keşlik úızıl aàaç F., G. 

3ùamladuàından : ùamlamaú ile F., G. //tüyi yelpaze : tügi 

yelpaze E., F.,G. 

XCVI 


1 Ò v Àceden úaçmanuñ aãlı nedür oàlana çekiş 

Terbiyet vir öñine al da SüleymÀna çekiş 

2 Bir iki úÀfiye buldum aña ser-òÀne çekiş 

Geldi úış úoca úarı yapmadı teròÀne çekiş 

3 Òavf iderseñ bıyıàından o raúìbüñ cÀnÀ 

Durma yel gibi geç andan dìv-i merdÀne çekiş 

4 Öperek oòşayaraú ardına düş çelebinüñ 

Òalú içinde aña yüz virme de rindÀne çekiş 

5 Yem dolup oltayı yutdur da düzenle çeke gör 

Ol zemÀn gelmez ise dil-ber-i dalyane çekiş 

6 Úapucı Gürcì gelüp gidene òalù eylemekde 

Bit úadar raàbeti yoúdur o pür-zivÀne çekiş 

7 Şeh-nişìn yap àazele çÀşnìsini al Ùırsì 

Beñzedüp yapmaz ise dülger-i nÀ-dÀne çekiş 

XCVI : B.21 b . 

XCVII 


1 Òançer elinde oàlan ider òÀm gösteriş 

Çaúşır cebinden ‘Àşıúa bir dÀm gösteriş 

2 Afyon bıçaàı elde çeküp na‘ralar gider 

Eyler zuúÀúda ‘Àleme øıràÀm gösteriş 

3 Bir iki pÀrelik bozayı iç de ãoñra gör 

Maúãÿdı cümlenüñ saña ibrÀm gösteriş 

4 Afyon u berşe olma müdÀvim hele ãaúın 

Eyler netìcesi seni ser-sÀm gösteriş 

5 Pek boylu bosluyum diyü havuç ÙırsiyÀ 

Baú baú sepetde eyledi şalàam gösteriş

XCVII : A.16 b . 

äAD HARFİ 

XCVIII 


1 Uãlu otur ref‘-i óicÀb itme ãuã 

Kimseye gel telò-cevÀb itme ãuã 

2 Balàam olup girme söz arasına 

Òılù iderek òalúa ‘aõÀb itme ãuã 

3 Hem dayanur hem ıãıdur ayaàuñ 

Úalçını tebdìl-i çorab itme ãuã 

4 Masòaralıú aúçe ider ôann idüp 

Kendüñe gel õerre òiùÀb itme ãuã 

5 Yüridügüñ duymasun eller senüñ 

Maãùabada böyle şitÀb itme suã 

6 Hindi dilencisine döndük emÀn 

BÀri gel iôhÀr-ı niãÀb itme ãuã 

7 Açma úuùınuñ úapaàın ÙırsiyÀ 

Vişne òoş-Àbını lu‘Àb itme suã 

XCVIII : A.17 a , B.21 b , C.24 b , D.15 a , E.18 a , F.18 a , 

G.16 b . 

1ref‘-i óicÀb : telò-cevÀb E., F., G. //telòcevÀb 

: ref‘-i óicÀb E., F., G. 3ıãıdur : 

ıãınur B., C. 5eller : itler E., F., G. /senüñ 

: gibi F., G. //G.’de bu mısra yoktur. 

XCIX 


1 Mìkeli çamura úaú cìfe-i murdÀrına baã 

Pek büyükdür úırıla şevú ile minúÀrına baã 

2 G...i varısa ç...üm derdine baúsun Lkym 

Anı şÀúÿl gibi kevn-i dil-figÀrına baã 

3 Sen kemÀnı ãarı oàlı gibi ùut rÿy-i dügÀh 

RÀst gelmezse eger bÀrì nevÀ tÀrına baã 

4 Gice ãoóbetde yüzük oyna raúìb ile hemÀn 

Yeñicek tamàayı pìşÀnına ruòsÀrına baã 

5 Bulayum eksügüñi dirse senüñ kim Ùırsì 

Durma tenhÀda yanaş yanına úanùÀrına baã 

XCIX : A.17 a , B.22 a , C.24 b , D.15 b , E.18 a , F.18 a , 

G.16 b . 

1çamura úaú : úaú çamura E., F.; úat çamura G. 

2derdine baúsun : derdini bilsün E., F., G. 

//gÿn-i : göre G. 4//pìşÀnına : pìşÀnı vü E. 

5kim : ey E., F., G. 

DAD HARFİ 


C 

1 Saúfı manúafa dirler var iki dÀne maraø 

Birisi irse olur zümre-i óayvÀna maraø 

2 ZÀhidi óuúne-i Lkym o úadar itdi øa‘ìf 

Yüridi rìó-i bevÀsìr gibi her yana maraø 

3 Ùa‘n iderken maraø-ı i...ye geldi başuma 

‘Áúıbet itdi sirÀyet bizüm oàlana maraø

4 Üstine taóta biti gibi üşerler dil-berler 

Her zemÀn tÀze gelür ãÿfì-i nÀ-dÀna maraø 

5 Bir uyuz var ki anuñ nÀmına úurı dirler 

ÙırsiyÀ başlı başına o da bir dÀne maraø 

C : A.17 a , B.22 a , C.25 a , D.15 b , E.18 b , F.18 b , G.16 b . 

2bu beyit F.’de 3. beyitle yer değiştirmiş. 

4üşerler : üşer E. //ãÿfì-i nÀ-dÀna : ãÿfìye 

rindÀna E., F., G. 5nÀmına : nÀmını E. /dirler 

: kodılar E., F. 

TI HARFİ 

CI 


1 Lafô-ı na‘nÀ yazılur söylemede nÀne àalaù 

Zaàar-ÀsÀ arayanlar bula aóyÀne àalaù 

2 Elegimãaàma dinür aãlı ‘alÀ’im-i semÀ 

Böyle şöhret bula ol da àalaù ammÀ ne àalaù 

3 Baàçenüñ bir gÿşesi olsa úamışlıú cümle 

Kim ne úadar ki diye anda ney-istÀne àalaù 

4 Maàdonozdur àalaùı mi‘de-nüvÀz ile ma‘n 

Ne úadar dinse sezÀ vaø‘-ı kibÀrÀne àalaù 

5 Ger ararlarsa àalaù vÀfir olur bunda faúaù 

ÙırsiyÀ alınanı òÀmeye beş dÀne àalaù 

C : A.17 b , B.22 a , C.25 a , D.15 b , F.18 b , G.17 a .

1//arayanlar : ararısañ F., G.//bula : biri F. 

3Baàçenüñ : BÀàçenüñ B., F., G.//úadar ki diye : úadar 

diyeler F. 

CII 


1 Bulmadum bu yıl olan úışlarda cÀnÀ irtibÀù 

MÀ-cerÀ bulmaz bu yaàmurlarla úaù‘À irtibÀù 

2 Gördiñüz mi bu sene berdü’l-‘acÿzuñ şiddetin 

Hìç şitÀ faãlında bulduñ mı ser-À-pÀ irtibÀù 

3 ZÀhid-i úaşmer ãaçaú buzı gibi ùoñdı hemÀn 

MÀh-ı Àzer geldi bilmem var mı óÀlÀ irtibÀù 

4 Úırlaàıç ãoàuúları hep lÀúlÀúıyyÀta çıúar 

Yoú iki úuşlar ãoàuúlarında aãlÀ irtibÀù 

5 Hefte óarfi gibi kendin şaşıran bilmez henÿz 

ÙırsiyÀ dört yılda bir buldı kebìsÀ irtibÀù 

CII : A.17 b , B.22 b , C.25 a , D.15 b , E.18 b , F.18 b , 

G.17 a . 

1aãlÀ : cÀnÀ D. 2//Hìç : Biz E., F., G. //bulduñ mı : 

bulmaduú E.; hep bulduú F., G. 3//geldi : irdi E., F., G. 

//var mı : daòi D. 4laúlaúıyyÀta : laúlaúıyyÀta B., C., D., 

E., F., G. 

CIII 


1 Ùunca ãuyın gördüm uzaúdan aúar ãandum ki şaù 

äoyınup atdum içine kendümi mÀnend-i baù 

2 Ma‘rifet deryÀsı buldum ol maóalde kendümi 

Dürr-feşÀnum söylesem çıúmaz lisÀnumdan àalaù 

3 Mevc-i elfÀôum biri birin úovar deryÀ gibi 

Şayúa-i dil ortada |svlaYfUary-U

4 Düşdi girdÀba zemÀne şÀ‘irÀnı cümle hep 

Añlar cÀy-i selÀmet der-keñÀr olmaú faúaù 

5 Ben àazel yapmaúda yazı yazmada pek mÀhirem 

Kim ne úÀdir diyeler óaúúumda bilmez òÀme-úaù 

6 ÙırsiyÀ bulduñ kemÀli ma‘rifetde yoú sözüm 

Çıúarursın sünger ile göricek bir yerde òaù 

CIII : A.17 b , B.22 b , C.25 b , D.16 a , E.18 b , F.19 a , 

G.17 a . 

2ol maóalde kendümi : kendümi ol maóalde D. 

3Mevc-i elfÀôum : Mevcü’l-elfÀôum G. 4bu beyit 

F. ve G.’de yoktur. 5bu beyit E.’de yoktur. 

/pek : bì- F., G. //óaúúumda : çıúmadum C. 

//diyeler óaúúumda bilmez : óaúúına bilür 

diyeler F., G. // 6kemÀli : kemÀlin E. /bulduñ 

: bulmış F., G. /ma‘rifetde yoú : merkezin 

yoúdur E., F., G. //bir yerde : her yerde B. 

ZI HARFİ 

CIV 


1 Bıraàur heftede bir kürsìye lenger vÀ‘iô 

Her zemÀn zÀhid-i òar şevú ile diñler vÀ‘iô 

2 Vechine baúsañ ‘alÀmÀt-ı semÀ ôÀhirdür 

Bilmem ‘AyntÀbi gibi masòara úaşmer vÀ‘iô 

3 Kim görürse o úıyÀfetle mükeóóal çeşmin 

Diye her vech ile Úaragöze beñzer vÀ‘iô 

4 Başda dil-dÀdesi boynunda ridÀsı der-kÀr 

Virür ol ãÿret ile kendüye zìver vÀ‘iô

5 Zen-perest olmaàla başına ‘avret üşürür 

Hep cimÀ‘ baóåin açar ortaya ekåer vÀ‘iô 

6 Ùutdurur naúl-i vuøÿdan daòi istibrÀdan 

Gösterür òalúa àılÀf-ı õikr-i ebter vÀ‘iô 

7 Yüzi yoú balùa-i çingane gibi bir yerde 

Óiyel envÀ‘ını hep eylemiş ezber vÀ‘iô 

8 Kendi perverdesi bir dÀne daòi var didiler 

Görmedük böyle pamuú gibice dil-ber vÀ‘iô 

9 İbn-i peynirciyi de füc’Àeten itmişler şeyò 

ÙırsiyÀ muàlime òÿy oldı iderler vÀ‘iô 

CIV : A.17 b , B.22 b , C.25 b , D.16 a , E.19 a , F.19 a , 

G.17 b . 

1aàır : aàur F., G. 2‘alÀmÀt : ‘alayìm E., F., 

G. 3//Diye : Didi E., F., G. 4//kendüye : 

kendine B. 5//baóåin açar : baóåini úor E. 

//ekåer : yer yer E., F., G. 6naúl-i : naúã-ı 

D. //bu mısra F. ve G.’de 7. Beytin ikinci 

mısra ile yer değiştirmiş. //õikr : kibr G.7bu 

beyit E.’de yoktur. 8bir dÀne daòi var : var 

daòi bir dÀne D. //òÿy : òoş F. 

AYN HARFİ 

CV 


1 Eşek yaàır olınca úocınur elbet semer mÀni‘ 

Aña tìmÀr iderdüm n’eyleyem fikr-i sefer mÀni‘ 

2 Raúìbi tìr-i Ùatar ile urur öldürürdüm lìk 

Demir türsinden arúasında vardur bir siper 

mÀni‘ 

3 Yer olsa bir çubuàum vardur aãma daldururdum ben 

Velì úorúum budur kim idemem var ò...ler mÀni‘

4 Benüm úızmış úızum ‘Àşıúlarına va‘d idüp dirmiş 

Size her gün çıúardum olmasa bìm-i peder mÀni‘ 

5 N’idem keyfüm gelüp úaşmerlik itsem bezm-i 

dil-berde 

Olur elbette Ùırsì iki üç dörder beşer mÀni‘ 

CV : A.18 a , B.23 a , C.26 a , D.16 a , E.19 a , F.19 b , G.17 b . 

2//bu mısra B.’de 3. beyitte yer alıyor. 

2//arúasında vardur bir : anuñ arúasında ki F. 

3vardur : var ki E., F., G. /ben : lìk B., C. 

//Velì : Oldur E., F., G. //kim : ki C. 

//budur kim idemem var : idemem bende vardur 

E., F., G. 4va‘d : ‘ahd F., G. //çıúardum : 

giderdüm F., G. //olmasa : n’eyleyem E.; 

bileyüm F. 

GAYN HARFİ 

CVI 


1 Óaúúa şükür alnum açıú yüzüm aà 

LÀf u güõÀf urmadan itmem ferÀà 

2 Gerdel ile úazma kürek var iken 

Oldı efendi baña ùaà üsti bÀà 

3 Ardı aúın itmese b...údur işüm 

FÀ’ide ne eyledügümden dimÀà 

4 Naôm-ı dürer-bÀrumuzuñ cümlesi 

Oldı Mudurnı cevzi gibi ãaà 

5 Ölçüm olan şÀ‘irüñ eş‘Àrını 

Eylesün MevlÀ işidenden ıraà 

6 Nükte-şinÀsam hele ben ÙırsiyÀ 

Óaúúa şükür alnum açıú yüzüm aà

CVI : A.18 a , B.23 a , C.26 a , D.16 b , E.19 a , F.19 b , 

G.17 b . 

1//urmadan : itmeden B., C., E. 3bu beyit 

F.’de yoktur. /itmese : itmişe C.; olmaz ise 

F., G. /yoúdur : yoú E. 5//Eylesün MevlÀ : 

Eyleye MevlÀ B., C.; Eylesün AllÀh G. 6//Bu 

mısra C. ve F.’de yoktur. G.’de eksik olarak 

mevcut. Nükte-şinÀsum hele ben ÙırsiyÀ şükür 

Óaúúa G. 

FE HARFİ 

CVII 


1 Ùutmış evümde bÀàçeyi çalı ùaraf ùaraf 

Batdı ayaàa igne miåÀli ùaraf ùaraf 

2 Vardum ÓiãÀra devr-i aóibbÀya der-beder 

Çıúdı öñüme desti ãopalı ùaraf ùaraf 

3 Úadr-i raúìbe döndi ãuya meyli var yine 

Dipden úazıúla ùutar o yalı ùaraf ùaraf 

4 Kelb-i Silivri gibi úopardı ayaàumı 

Burnaz beg ol donanma cemÀli ùaraf ùaraf 

5 Fikr-i daúìúa õerre sözüñ var mı ÙırsiyÀ 

Bir gice fÀre deldi çuvalı ùaraf ùaraf 

CVII : A.18 a , B.23 b , C.26 b , D.16 b , E.19 b , F.19 b , 

G.18 a . 

3Úadr-i raúìbe : Úadd-i raúìbe B., D., E., F., G. 

//úazıúla : úızaúla B. 5//Bir : Bu E. 

CVIII 


1 Dizer ‘Àşıúları úarşusına oàlan ãaf ãaf 

Çivi-i kÿs gibi çıúdı yola rindÀn ãaf ãaf 

2 Mektebe her biri geldükde yerin fehm eyler 

Oturur taótanuñ eùrÀfına ãıbyÀn ãaf ãaf 

3 Cümle mìrÀn-ı Mıãır çıúsa úaçan divÀna 

Hep selÀmına durur zümre-i keyvÀn ãaf ãaf 

4 ÒünkÀr atları çayır vaúti gelüp çıúduúda 

İki cÀnibinde durur seyrine yÀrÀn ãaf ãaf 

5 Her úaçan olsa ÀlÀy geçdügi yolda Ùırsì 

Duralar seyrine hep zümre-i nisvÀn ãaf ãaf 

CVIII : A.18 b , B.23 b , C.26 b , D.16 b , E.19 b , F.20 a , 

G.18 a . 

2her biri geldükde : geldükde her biri G. 

5//nisvÀn : insÀn E., F., G. 

KAF HARFİ 

CIX 


1 Ehl-i seferüm bir úaùırum bir semerüm yoú 

Geçdüm yeñiden yarı yamalı òararum yoú 

2 Şaşurdı şitÀ bendeki şol rütbe efendi 

Áteş úoyacaú evde de köhne ùaàarum yoú 

3 Gitmek àamını çekmez idüm õerre úadarca 

Yollarda ocaú úazmaàa balùa keserüm yoú 

4 Gice úaraguda çıúmaúlıú olursa 

Kendüm gibi bir tuófe muãanna‘ fenerüm yoú 

5 CerrÀrlıú ile gerçi ki bir çadır idindüm 

Yükletmege beygir alacaú sìm ü zerüm yoú

6 Perde götürüp yolda òayazulcı olurdum 

Yanumca benüm yardah olup def çalarum yoú 

7 Bir şu‘bede-bÀõum hele Ùırsì-i fehìmüm 

Düşdi deñize ùobra ile óoúúalarum yoú 

CIX : A.18 b , B.23 b , C.27 a , D.16 b , E.19 b , F.20 a , 

G.18 a . 

1//yamalı : ‘Àlì C. //òararum : àırarum E., F., G. 

2//evde de : oùada B., F., G. 3Gitmek : Geymek F. //balùa : 

balùam E., F., G. 4úaraguda : úarañulıkda G. //çıúmaúlıú : 

çıúmaú G. 5çadır : çayır E. //beygir : bÀr-gìr E., F. 

6götürüp : getürüp G. 

CX 


1 İster úara úız çergede aàyÀre yapışmaú 

LÀzım aña aúçe idecek kÀre yapışmaú 

2 Ùopraú olup ormanda ayaà altına düşdi 

Úaãdı bu ki balçıú gibi dìvÀre yapışmaú 

3 Funda payına loncaya gitmiş úara oàlan 

Süpürge ãapı úaldı aña çÀre yapışmaú 

4 PervÀzı endÀmını gördükde murÀdum 

Tutúal gibi pìş-taóta-ı dil-dÀre yapışmaú 

5 Raúã-Àver olan oàlanı Ààÿşa alursañ 

LÀzımdur anuñ alnına çil pÀre yapışmaú 

6 Zenbÿr-i eşek gibi ãoúar yÀri görürse 

Furãat düşürüp niyyeti minúÀra yapışmaú 

7 Paydosçı iderler beni beglik yapularda 

Ùırsì àaraøum bu sene mi‘mÀra yapışmaú 

CX : A.18 b , B.24 a , C.27 b , D.17 a , E.20 a , F.20 a , G.18 b . 

4/gördükde : gördükçe B., C. 6bu beyit G.’de 

5. beyitte yer alıyor. 6//Furãat : Vaútin E., 

F., G.

CXI 


1 BÿstÀn ekdüm bu sene olmadı hìç ãarı úabaú 

Var ise sizde òıyar bizdeki úarpuza baú 

2 Gonce-leb cÀriyeyi gül gibi alsam úucaàa 

Şevú ile hem öperek oòşayaraú úoúlayaraú 

3 Baña da óÀãılı ekdi didiler degdi naôar 

Yer ãıçanı yedi hìç úoymadı bir dÀne başaú 

4 Elüme girer ise ben de diraòt-i yÀre 

Úalem aşı ideyüm ùutmaz efendi yapraú 

5 Daòl iden masòara eş‘Àruma aãlın bilmez 

ÙırsiyÀ masòaralıú oldı baña sedd-i ramaú 

CXI : A.19 a , B.24 b , C.28 a , D.17 b , E.20 a , F.20 b , 

G.18 b . 

3óÀãılı : óÀãıl G. 4Elüme girer ise : Girse 

elüme bir kez E., F., G. 

CXII 


1 NiyÀzı úara úıza it dadandurıncaya daú 

Ayaàını elini öp utandurıncaya daú 

2 Uãÿl ile öñin al ardına úaçurma ãaúın 

Azar azar vire gör tÀ dayandurıncaya daú 

3 Bezimde ùolıya ùut virme ruòãatı zinhÀr 

Beş altı dÀne çanaú baã ki úandurıncaya daú 

4 Ùulum olursa úara úız yapardı úalburı 

äatardı isteyene bel dolandurıncaya daú 

5 Eger o mel‘ÿn elüñe girer ise ormanda

Aralıàın gözet iş gör ki bandurıncaya daú 

6 Güzel ãu almış idi mart içinde yaàmurdan 

Çalışdı çalúadı Àòir bulandurıncaya daú 

7 Lüfer gibi düzen ile elüñe girdügi dem 

äıúup ãızurdı o dil-ber ãulandurıncaya daú 

8 DolÀb ile úara úız úuyı-veş girerse ele 

MiåÀl-i delv aña var gel boşandurıncaya daú 

9 Şebek gibi beni oynatdı úara oàlan gör 

Mudanya beygiri-veş úan úaşandurıncaya daú 

10 äonı burarsa bıyıú úorúudur diyü òalúı 

Neler çekildi yel-ÀsÀ inandurıncaya daú 

11 Çıtaú dügünleri olsa úoşıya óÀøır ol 

äıçan tüyi òarı besle yarandurıncaya daú 

12 Ùaúıldı zÀhid-i òar yanına úabaú gibice 

O ipçi oàlına tÀ ip úuşandurıncaya daú 

13 Úazanda vir úızana diyü òaylì pend itdüm 

Úazancı-zÀdeye pÀre úazandurıncaya daú 

14 CihÀnda masòaralıúla çalışdı bu Ùırsì 

Bütün ãıàÀr u kibÀrı uãandurıncaya daú 

CX : A.19 a , B.24 a , C.27 a , D.17 a , E.20 b , F.20 b , G.18 b . 

2al : ey G. 3ruòãatı : furãatı C. 4bu beyit 

E.’de yoktur. 5bu beyit E.’de yoktur. 6almış 

idi : alur imiş D. //Àòir : ‘avret E. 7bu 

beyit E.’de yoktur. //ãızurdı : ãızdururdı D. 

8úuyı-veş : úuyı gibi F. //MiåÀl-i delv : Úo 

aàa gibi E. 10bu beyit E.’de yoktur. /ãonı 

burarsa : Burarsa ãonı F., G. //çekildi : 

çekeydi B. 12// O : Ol B., C., E., F., G. 

//zÀdeye : oàlına G. 13//-zÀdeye : oàlına E., 

F. //pÀre : aúçe E. 

CXIII


1 Gice ãoóbetde oyun oynama baş olmayıcaú 

Araya girme ãaúın anda òırÀş olmayıcaú 

2 Çubuàum böyle úıãa baña cilÀsuz olmaz 

Tìz-i dest eyleyemez anda telÀş olmayıcaú 

3 Berberüñ rindidür ol üstine úıl úondurmaz 

Müşterìye bulur ol ãuçı tirÀş olmayıcaú 

4 Gelmez eùfÀl-i zemÀn mektebe şimdi güç ile 

Úapama çıúmaya hem àayrı ma‘Àş olmayıcaú 

5 Kürsìye çıúsa da pend eylese òalúa vÀ‘iô 

Diñlemezler anı tÀ gözleri yaş olmayıcaú 

6 Olsa yüz dürlü ãoàuú yinse yine insÀnuñ 

Úarnı doymaz ıãıcÀú çorba-i mÀş olmayıcaú 

7 ÙırsiyÀ her úapuya sürtme naãìóat diñle 

Bir dilim etmek ile bir ãaóan aş olmayıcaú 

CXIII : A.19 a , B.24 b , C.28 a , D.17 b , E.20 b , F.21 a , 

G.19 a . 

2bu beyit E. ve F.’de yoktur. /Çubuàum böyle 

úıãa baña : Çubuàum úıãa baña böyle G. 3bu 

beyit E.’de yoktur. 3úıl úondurmaz : ùoz 

úondurmaz D. 6yüz : biñ F. //ıãıcaú : azacıú 

D. //mÀş : baş F. 

KEF HARFİ 

CXIV 

Fe‘ilÀtün MefÀ‘ilün Fe‘ilün 

1 Úaldı mÿmsuz begüm şem‘dÀnuñ 

Bilürüm ben orasını anuñ 

2 Aúçesüz bel mi baàlar insÀna 

Añlanıldı dimÀàı oàlanuñ

3 KÀfiri bir yana ki miåli mi var 

Bizüm evdeki çıplaú eyvÀnuñ 

4 Sökmege àÀyet ellerüm yaúışur 

Bilmezem dikmesini yoràanuñ 

5 Yolcıya úış güni úır el virmez 

Úıymeti Àteş iledür òÀnuñ 

6 Açılup lÀle mevsimi geldi 

Zevúı vardur begüm ÇırÀàÀnuñ 

7 Güreş itmek murÀdı Ùırsinüñ 

İşte meydÀn varısa dermÀnuñ 

CXIV : A.19 b , B.24 b , C.28 b , D.17 b , E.21 a , F.21 a , 

G.19 a . 

4//Bilmezem : Bilürüm F. 5úır : yol B. 

CXV 


1 Bir ùalıúam var küçük anı eşek çekmek gerek 

Çekmeyüp tenbellik eylerse kötek çekmek gerek 

2 Hìç binici óaúúına úıãraú úadar bilmem faúìr 

Úusúuna úuvvet diyü úolanı pek çekmek gerek 

3 Mìr-i Çirmen olmaàa ùÀlib olan bìgÀneler 

İki yelkendür öñünce bir yedek çekmek gerek 

4 äayd-ı dil-ber eylemek her Àdemüñ kÀrı degül 

Ardına düşüp köpek gibi emek çekmek gerek 

5 Dil-beri dalyana aàyÀr-ı siyeh-rÿ gel dimiş 

G...e peynir úıãdurup yine semek çekmek gerek 

6 Fìl çekmez göñlini ol mìr-i Burnazuñ hele 

‘Arøı yoúdur rızúını belki siñek çekmek gerek

7 Çırnıàı şeyùÀn aúındısına uàratma ãaúın 

ÙırsiyÀ yelken kürek gÀhì yedek çekmek gerek 

CXV : A.19 b , B.25 a , C.28 b , D.18 a , E.21 a , F.21 b , 

G.19 b . 

1ùalıúam : balıàum D. 4bu beyit E., F., G.’de 

yoktur. 5bu beyit E., F., G.’de yoktur. 

7//yelken kürek gÀhì yedek : gÀhì yedek yelken 

kürek F., G. 

CXVI 


1 Beygir gibi çapúun yüri gel itme eşeklik 

Menzil süren itmez hele bir yerde yemeklik 

2 Virsem eline bir kere geydürsem o şÿòa 

ÇÀl-pÀre müãaddef dimi dìbÀsı eteklik 

3 Bir berbere didüm ki dükkÀnuñda siñek çoú 

Úuyruú ãalarum didi o mÀnend-i siñeklik 

4 AàyÀra otuz úırú degnek ister efendi 

Yapdurdı kümes lÀzım olur aña düñeklik 

5 Úuş besler iseñ söyle úuşuñ adını bilsek 

İki adı var úaràa-i àammÀz ile keklik 

6 ÚaããÀb başı aàa nüdemÀsından olursañ 

Taóãìl-i yapaàı ide gör iki döşeklik 

7 Çiftlik hevesi úalmadı Ùırsì ùÀúımıyla 

äatduú úoyunı yoú işümüz şimdi köpeklik 

CXVI : A.20 a , B.25 a , C.29 a , D.18 a , E.21 a , F.21 b , 

G.19 b . 

2//ÇÀl-pÀre : ÇÀr pÀre B., E. 4//Yapdurdı : 

Yapdursa D. //olur : olan D. 5bu beyit E.’de 

yoktur. 6başı aàa : başılaruñ E., F., G. 

7//äatduú : äatdum B., C.

CXVII 

Fe‘ilÀtün Fe‘ilÀtün Fe‘ilün 

1 Úati bed-òÿyluàı var aàyÀruñ 

Pek büyükdür úıragör minúÀruñ 

2 Seni paydosçı iderlerse eger 

Diñledürsin nefes-i òar-vÀruñ 

3 Virdi bel úaãr-ı viãÀlì didiler 

Ortasına aàaç ister yÀrüñ 

4 Taóta-pÿşda beni gördi ekåer 

Hep keser-dÀr ile úazma-dÀruñ 

5 Mu‘temed olur isem yapulara 

S...eyüm anasını mi‘mÀruñ 

6 Baúsa da ger tekine farú idemez 

Ùopı yoú ise eger úanùÀruñ 

7 Düşme maømÿna olursa sÀde 

Yaz güni söyledügüñ eş‘Àruñ 

8 Dil-beri aldada gör yolını bul 

Ola ãaàdan ãaàa cümle kÀruñ 

9 Uçúurı çözmege óÀcet úalmaz 

Büyük imiş yaúası şalvÀruñ 

10 ÔurafÀ heykelüñi görse güler 

ÙırsiyÀ masòaradur eş‘Àruñ 

CXVII : A.20 a , B.25 b , C.29 a , D.18 a , E.21 b , F.22 a , 

G.19 b . 

1òÿyluàı : òÿluàı B., C. //büyükdür : büyümiş E. 

//úıragör : úıralar G. 2//Diñledürsin : Diñleyelüm E., F., 

G. 4bu beyit E.’de yoktur. 6//Ùopı yoú ise : Yoú ise ùopı 

E., F., G. //eger úanùÀruñ : ger o úanùÀruñ B. 10//eş‘Àruñ 

: eùvÀruñ B., C., D., E., F., G.

CXVIII 


1 Ey metni küçük meclise ÀmÀde mi geldüñ 

Eşek gibi bu def‘a baàal-zÀde mi geldüñ 

2 AàyÀrı görüp yel gibi geçdüñ bıyıàından 

Ol demleri sen yeltenerek yÀde mi geldüñ 

3 ErbÀb-ı raúã masòaraya daòl iderekden 

Sen curcuna envÀ‘ını ìcÀde mi geldüñ 

4 Ùatlı ola ãoóbetlerümüz diyü miyÀne 

Şekkerci külÀhı ile óalvÀde mi geldüñ 

5 Òurcı úapama gibi biri her biri geydi 

Yazdur diyü bu def‘a hemÀn sÀde mi geldüñ 

6 SÀ’ir oyunuñ eylemeden tekmìlin 

El úuúlası ögrenmege üstÀde mi geldüñ 

7 Ey Ùırsi saña masòaralıú oldı musaòòar 

Úaşmerlere yardah olup imdÀde mi geldüñ 

CXVIII : A.20 a , B.25 b , C.30 b , D.18 b , E.21 b , F.22 a , 

G.20 a . 

5biri : bizi E., F., G. 6bu beyit E.’de 

yoktur. /SÀ’ir oyunuñ eylemeden tekmìlini : 

Tekmìlini sÀ’ir oyunuñ eylemedin sen F., G. 

CXIX 

Müfte‘ilün Müfte‘ilün Müfte‘ilün Müfte‘ilün 

1 Meclis-i tÀze düzene boza ile bÀde gerek 

Úaşúaval ökçe ile her şeyi ÀmÀde gerek 

2 Enginarı sebzelerüñ hepsine tercìó idene 

Istaúoz u midye ile óavyar o nÀ-şÀde gerek

3 Gel gözüñi aç úapama mevsimi geçdi çelebi 

Kirlenüp itseñ deyişik saña iki sÀde gerek 

4 İki úat olursa da dil-berüme iç ùonı ger 

áÀyet ile ola beyÀø aña ale’l-Àde gerek 

5 ŞÀ‘ir-i nÀ-dìde fenüm nÀmuma Ùırsì didiler 

Yazduàumı oúumaàa bir sehl-imlÀ de gerek 

CXIX : A.20 b , B.25 b , C.30 b , D.18 b , E.22 a , F.22 b , 

G.20 a . 

1//her şeyi : her kişi B., C. 2tercìó idene : tercìó 

iderüm B. //ile : vü E., F. //o nÀ-şÀde : ol arada E., F. 

3//deyişik : degişik D. 4olursa da dil-berüme iç ùonı ger : 

olur ise de dil-berüm iç ùonı geyer B.; olursa da dilberüme 

ger iç ùonı E.; olur ise de dil-berüme iç ùonı F.; 

olursa da dil-berüme iç ãuyı sen G. 5fenüm : benüm F., G. 

//oúumaàa : oúumada B. 

CXX 


1 äan‘atı bÀd-i hevÀ buldı yel oàlı yelerek 

TÀ raúìbüñ bıyıàından geçeyor yellenerek 

2 Hele ãoràuççılar içinde yerüm besbelli 

VÀlidem baúla falı açmada üstÀõ idi pek 

3 Beni aàyÀr demür gibi dökerdüm dir imiş 

Şübhesüz oynadurum ben anı mÀnend-i şebek 

4 Def çalan yoúdur uãÿl ile bizüm dÀ’irede 

Gizlice ãıtma gibi ben ùutarum çifte dü yek 

5 ÙırsiyÀ sen de kemÀlüñ var ise icrÀ it 

äu gibi ezber idüp söyle gezerken düm tek 

CXX : A.20 b , B.26 a , C.31 a , D.18 b , E.22 a . 

2//üstÀõ : üstÀd B., C., D., E. 3dökerdüm : 

dökerüm E. 4çalan : çalar B., C.

CXXI 

MefÀ‘ilün Fei‘lÀtün MefÀ‘ilün Fe‘ilün 

1 Bu deñlü masòaralıúla elüñ nesin gördük 

NigÀh-ı luùfı yoú ol aóvelüñ nesin gördük 

2 Bulursa úaşınacaú ùırnagı şu Burnazuñ 

äaúın dime ki o murdÀr kelüñ nesin gördük 

3 Úapu dolaşduàı demler görürdük iósÀnuñ 

Çekilmez oldı hele tenbelüñ nesin gördük 

4 Çeküp geçürdi beni óaddeden bu çarò-ı denì 

ZemÀnumuzda o ehl-i telüñ nesin gördük 

5 ZemÀne bÀàçelerinden òaber yoú ey Ùırsì 

Yetişmiş on beş aàaç döngelüñ nesin gördük 

CXXI : A.20 b , B.26 a , C.29 b , D.19 a , E.22 a , F.22 b , 

G.20 b . 

1deñlü : rütbe G. /masòaralıúla : masòaralar 

E., masòaraña F. 2ùırnaàı : ùırnaú ol F., 

G./şu : beg-i E., F. /Burnazuñ : Burnaz F., G. 

4geçürdi : çevirdi F., G. //o : biz E.; da F. 

5óaber : òayır B., C., D., F., G. 

CXXII 


1 Bir zemÀn úarnabit ü bamyaya bìgÀne idük 

Biz daòi şehrì gibi mÀ’il-i úayàana idük 

2 Úızıl-ırmaàa varup rengine aldanduú biz 

Bezm-i dil-berde dem-À-dem úurı kestane idük

3 Yufúa açmaúda dile düşmiş idük ‘Àlemde 

Girdeciler naôarında úati merdÀne idük 

4 Yiyüp içdüklerümüz çıúsun içinden diyerek 

Çoú zemÀn demler idüp kÀtib-i salòÀne idük 

5 Bir keşìş dil-beri sevdÀsı ile úara geyüp 

F. Úara düşler görerek sÀkin-i büt-òÀne idük 

6 Biri ‘Adlì biri ‘Aúlì birisi de bu faúìr 

Ò v acegÀn içre bir aúrÀn iki üç dÀne idük 

7 Ò v acegÀn zümresine girmedin ey Ùırsì-faúìr 

NÀn-ı çavdar ile biz óasret-i teròÀne idük 

CXXII : A.20 b , B.26 a , C.30 a , D.19 a , E.22 b , F.22 b , 

G.20 b . 

1//Biz : Ben C.; Daòi F., G. //gibi : gibi bir 

F.; gibi biz G. 4diyerek : dir idük E., G. 5bu 

beyit F. ve G.’de 6. beyitle yer değiştirmiş. 

/geyüp : geydürdi E., F., G. //görerek : 

görürdük C. 6Biri ‘Adlì bir ‘Aúlì : Bir ‘Aúlì 

biri ‘Adlì G. /birisi de bu faúìr : bu faúìr 

gelebile E., F., G. //bir aúrÀn : daòi bir E., 

F., G. 7//NÀn : Hüner C. //ile biz : ile F.; 

ile hem G. 

CXXIII 


1 Var yavan derziye çaàır baña cÀnum diyerek 

Ardın al öñüne úat rÿzla yavanum diyerek 

2 Alsun endÀze vü mıúrÀżı öñüme gelsün 

Göstereyüm olacaàını civÀnum diyerek 

3 Ayaàa söz düşürüp baña ùumansuz didiler 

Eskidi úalmadı ayaúda ùumanum diyerek

4 Anı şalvÀr çıbıàıyla döger idüm bulsam 

Ayaàıyla dolaşup dökdi duòÀnum diyerek 

5 Gelmedin bu úara úış úar ile yaàmur yaàdı 

G. ÒÀnemüñ her ùarafı aúdı ùavanum diyerek 

6 Sebze-i úışda havuç şalàam ile tev’emdür 

Ùab‘umuz úalyasın özler de ìmÀnum diyerek 

7 Úardeş olmış yine Fındıú dede úancıú it ile 

Yavrısın úoynına almış ùoramanum diyerek 

8 Olsa zih-gìr nişÀn beze geçürürdüm ol dem 

Varmaz oldı nişÀne şimdi ãapanum diyerek 

9 ÙırsiyÀ altuna baturmaàa ‘ahd itmiş idük 

Sözüñe durubdur yañşaú ozanum diyerek 

CXXIII : B.26 b , C.30 a . 

1//yavanum : canum C. 3//Eskidür : Eskiden C. 

LAM HARFİ 

CXXIV 


1 Eylÿle irüp köhne bahÀr eyledi bülbül 

Ne günlere úalduú diyü zÀr eyledi bülbül 

2 Ùırùır güle üşmiş úonacaú dal bulamadı 

Darıldı anı cümle şikÀr eyledi bülbül 

3 ÚÀşmerlik idüp mÿmlamaàa òayli çalışdı 

Hìç diñlemedi leyl ü nehÀr eyledi bülbül 

4 Bülbülci çivisin degişince àażabından 

Úarın aàrısına girdi vaúÀr eyledi bülbül 

5 Ùırsì gibi eşşeklere taúlìd iderekden 

ÁàÀze sekmekde úarÀr eyledi bülbül

CXXIV : B.26 b . 

CXXV 


1 Hìç úayıú yoú Filbede Edirnede yek-pÀre ãal 

Bir kürek yoúdur ãırıúlarla gider hem-vÀre ãal 

2 Úıããa-ÀsÀ úısdururlarsa seni bir ùar yere 

Bir aralıàın gözet úuzàun gibi bì-çÀre ãal 

3 Pek çalış kÀr eyle bayramlarda çoçuúlar biner 

Ki çevir dollÀbı Defter-dÀrda gehvÀre ãal 

4 Her n’idem dil-ber kebÿter besler ise sen daòi 

Bir kümes yap da yuva ãaydur uãÿlle yÀre ãal 

5 DÀm u dÀne kepçedür ÀvÀreler ãayd itmege 

Gördügüñ yerde zaàar gibi hemÀn ÀvÀre ãal 

6 Bir düzenle dil-beri dalyana da‘vet eyleyüp 

Biñ niyÀz ile yanaş da uçúur u şalvÀre ãal 

7 Ger g...i olup saña úarşu úor ise ÙırsiyÀ 

Dal y.. ol ardına düş durma var aàyÀre ãal 

CXXVI : A.21 a , B.27 a , C.31 a , D.19 a , E.22 b , F.23 a , 

G.20 b . 

1//hem-vÀre : yek-pÀre B., C., F., G. 2Úıããa- 

ÀsÀ : Úıããa gibi B., C. 3//defter-dÀrda : 

defter-dÀrda ki B., C., D., E., F., G. 4yap da 

: yap dur D., E., F., G. 5ÀvÀreler ãayd : 

ãayd-ı ÀvÀre E., F., G. 6eyleyüp : eyle de E., 

F., G. //yanaş da : yanaşup E. 7olup : varsa 

D. 

CXXVI 


1 Bir donanma olsa ‘Àlemde cemÀl eksük degül 

Curcuna-çün iki úanbur üç ùopal eksük degül 

2 Burnaz oàlı varmış arslan-òÀneye bir gün yine 

Kendi gibi görmiş iki üç çaúal eksük degül 

3 Eskilerden Yorgi baúúÀl úaldı yüz yıllıú 

dükkÀn 

Anda úurı elli yıllıú úaşúaval eksük degül 

4 Ma‘deninde pìç gibi baúır çıúar külçe gelür 

Böyle maòlÿt olduàından úìl ü úÀl eksük degül 

5 BÀàçe úapusındadur mìve-fürÿşuñ ekåerì 

Cümle envÀ‘-i fevÀkih portaúal eksük degül 

5 Ordu ÀlÀyında aàyÀr olsa ger sÀr-vÀn başı 

Söyle eşşeklenmesün beygir baàÀl eksük degül 

6 Ò v ÀcegÀn içre demür gibi aàırsın ÙırsiyÀ 

Bir çeki belkim gelürsin iótimÀl eksük degül 

CXXVI : A.21 b , B.26 b , C.31 a , D.20 a , E.23 a . 

1//curcuna-çün : Curcunaya B., C. 2Burnaz oàlı 

: Mìr-i Burnaz B., C. 3//Anda úurı elli yıllıú 

: Elli yıllıú anda úurı B., C. 4bu beyit B. ve 

C.’de yer alıyor. 5ekåeri : zübdesi B., C., 

D., E. //Cümle : SÀ’ir B., C., E. 6//Söyle : 

Kendi B., C.; Söylen E. //beygir : bÀr-gìr D. 

7demür gibi aàırsın ÙırsiyÀ : demür türsi gibi 

gel aàır ol B., C., E. //Bir çeki belkim 

gelürsin iótimÀl : Bir çeki Ùırsì gelür hìç 

iótimÀl B., C., E. 

CXXVII 


1 Beygirüm var iki dÀne birisi úır biri al 

Cevizüñ ãaàını isterseñ egrisinde úır al

2 Kendi küçüklügin aàyÀr zaàar gibi bilür 

Ulusın farú ider ise n’ola mÀnend-çaúal 

3 Çiftligi illere ıãmarlama bekle hele ben 

Çalarum úırlara çıúduúça çobÀn gibi úaval 

4 Paşa yanında deli başı göñüller aàası 

Ùaúınurlar alay olduúda úanat-ı úartal 

5 ÙırsiyÀ sen HevÀyìye çün olduñ pey-rev 

Oúuyanlar güler eş‘Àruñı olmazsa mÀ’il 

CXXVII : A.21 a , B.27 a , C.31 b , D.19 b , E.22 b , F.23 a , 

G.21 a . 

2küçüklügin : küçükken B. //aàyÀr : kendi F., 

G. //ider ise n’ola : ider aàyÀr ise F., G. 

3illere : körlere F., G. /bekle hele ben : tek 

dur bekle F., G. //çıúduúça : çıúduúda B., 

C. 4Paşa yanında : Paşalaruñ E., F., G. /deli 

başı : deli başlısı E., F., G. /göñüller : 

göñülli B., F.; göñli C. /aàası : başlısı E.; 

başısı F., G. 5//eş‘Àruñı: eş‘Àruña B., C. 

CXXVIII 


1 Bal ãuyı girse virür boza-i çavdara òalel 

Güve otlarsa gelür úıymet-i çulùara òalel 

2 Óoúúa-bÀzuñ ne úadar seyr ideni çoú olsa 

Virür elbet o úadar ustaya hem-vÀre òalel 

3 Mÿm yaàıyla ùolı çam taótası enbÀr olıcaú 

Ne úadar diş biler ise viremez fÀre òalel 

4 Ögerek pek de çıraúmana çıúarma keçiyi 

‘Arøı var ise gelür ol keçi ‘aùùÀre òalel 

5 ÙırsiyÀ ùorba-i maømÿn dökilürse zuúaàa 

ÓÀlic-ÀsÀ ipe diz gelmeye güftÀre òalel

CXXVIII : A.21 a , B.27 b , C.32 a , D.19 b , E.23 a , F.23 b , 

G.21 a . 

1Bal ãuyı girse : Hele bal ãuyı E. //çavdara : òunkÀra 

F., G. 2Óoúúa-bÀõuñ ne úadar : Ne úadar óoúúa-bÀõ E., F., 

G. /seyr ideni çoú olsa : erbÀbı çoú olsa canÀ E., F., G. 

//elbet o úadar ustaya : elbette üstÀdına E.; elbette 

erbÀbına F., G. 3olıcaú : olsa E., F., G. //biler ise 

viremez : bileseler idemez F., G. 4pek de : sen de F., G. 

/keçiyi : zìrÀ F., G. 5dökilürse : dökildi E., F., G. 

/zuúaàa : ãoúaàa E., F., G. 

CXXIX 


1 Bir tÀze iken sìnesi billÿr idük evvel 

Ser-tÀ-úadem üftÀdelere nÿr idük evvel 

2 Hem nüsòa-ı dìbÀce-i semmÿr idük evvel 

ÚÀúÿm u vaşaúla daòi ma‘mÿr idük evvel 

3 Sincab ile sañsar degüldi naôarumda 

Tilki-i siyeh geymede mecbÿr idük evvel 

4 Çaàum geçecek didiler ebnÀ-i zemÀne 

Maócÿbı olup luùfına maàrÿr idük evvel 

5 Bu şehre gelüp hìn-i şebÀb içre ãoúulduú 

ÓammÀm-ı çuúurda daòi nÀùÿr idük evvel 

6 Fincancılıàa kÀrumuzı óaãr iderekden 

SevdÀ-zede-i kÀse-i faàfÿr idük evvel 

7 Çoú vaútümüz oldı ki bu ‘Àlemde efendi 

Óasret-zede-i şÿrba-i bulàur idük evvel 

8 Etmekçi Hüseynüñ sözi úaşmerlik ile biz 

Beynü’l-ôurafÀ òaylice meşhÿr idük evvel 

9 Girdük ò v acelik yolına mÀnend-i süpürge 

Hep defter-i çinganede mesùÿr idük evvel 

10 Muêóik yerine úoymaz idi bay u gedÀsı

Biz ò v Àceler içre úati ãonùur idük evvel 

11 İller ‘aba yaàmurluàı başlıú geyer iken 

Ùırsì yine pÿşende-i lÀhÿr idük evvel 

CXXIX : A.21 b , B.27 b , C.32 a , D.19 b , E.23 a , F.23 b , 

G.21 a . 

3degüldi : degüldür D. //geymede : geymege D. 

4//Maócÿbı : Maócÿb F., G. 7bu : şu E. 

//şÿrba-i : çorba-i B., C., F., G. 10úoymaz 

idi : úoymış idi F. /gedÀsı : gedÀyı B. 11‘abÀ 

: aba E., F. //pÿşende-i lÀhÿr : pÿşìde-i 

lÀhÿr E., F., G. 

CXXX 


1 YÀre düşmen yaúlaşursa gir araya engel ol 

Genç nigÀh eylerse saña sen de aña aóvel ol 

2 Úasım irişdi ãaçaú buzı gibi gel ùoñmadan 

RÀóat isterseñ bol Àteşle esìr-i manúal ol 

3 Yel úovanlıú itme dirler menzil olmaz boş etme 

Oldur ne süridürler sen bir eşek-i tenbel ol 

4 Bir manavuñ destine girdükde yoúluúda bulın 

DervişÀna ki Úızılcıú ki HkrÅa döngel ol 

CXXX : B.27 b . 

5 Başdan ey Ùırsì saña dimesünler cÀ-be-cÀ 

Luùf bu kim başuña bir iş gelürse LknÁ? ol 

MİM HARFİ 

CXXXI


1 Ben egerde gördügüm luùfı semerde görmedüm 

BÀr-gìr Herseküñ vaø‘ını òarda görmedüm 

2 FÀre-ÀsÀ mìr Burnazuñ iki maòdÿmı var 

Şübhesüz burnından inmiş cÀn-verde görmedüm 

3 Arayup gezdüklerüm úaldı baña yüz úarası 

Bir küçük şayúa kömür yükli Fenerde görmedüm 

4 Bir delük açsam diyü buràu gibi fırfır döner 

Desterenüñ gördügi kÀrı keserde görmedüm 

5 Çoú pilav úuzàunlıàı itdüm cihÀnda ÙırsiyÀ 

Zerde renginde pilav üstinde zerde görmedüm 

CXXXI : A.22 a , B.28 a , C.32 b , D.20 a , E.23 b , F.24 a , 

G.21 b . 

3Arayup gezdüklerüm : İsteyüp bekledüklerüm 

E.; İsteyüp bekledügüm F., G.//Bir küçük şayúa 

kömür yükli : Bir kömür yükli küçük şayúa B., 

C., D.; Bir kömür bÀrı çeker şayúa E., F., G. 

5itdüm cihÀnda : ‘Àlemde itdüm E., F., G. 

CXXXII 


1 BahÀriyye evüñ ãaónında úaãr-ı Rÿm yapdurdum 

Bütün dehlìzini ser-tÀ-úadem ölçüm yapdurdum 

2 Ser-À-pÀ revzenin ãÀàar cÀm ile eyledüm tezyìn 

Tavanı lÀmbasın Bih-zÀda naúş-i Rÿm yapdurdum 

3 Úırıú ùuàlalarından bir murabba‘ ùarafa óavø oldı 

Demür fevvÀreler resmini cümle bÿm yapdurdum 

4 Açıldı lÀle-i dÀà-ı nihÀnum zrÅ! nU gibi 

ÇerÀàÀn itmege büberüñ yaàından mÿm yapdurdum

5 Odur úorúum ãoàuúlarda üşürse ãırtı lÀzımdur 

Bizüm oàlana geydürmek içün füyÿm yapdurdum 

6 Ùarìúumdan uãandum çorbacılıú úalıbın geydüm 

Anuñ-çün Àstin-i úontuşa òurùÿm yapdurdum 

7 HemÀn ancaú úuúayla bir süpürge úaldı ey Ùırsì 

Keçi yapsun anı da àayrısın mektÿm yapdurdum 

CXXXII : A.22 a , B.28 a , C.32 b , D.20 a , E.23 b , F.24 a , 

G.21 b . 

3//fevvÀreler resmini cümle : fevvÀrelerüñ 

cümle-i resm F., G. 4nihÀnum : derÿnum B., C. 

/lÀle-i dÀà-ı nihÀnum zrÅ!nU gibi : zrÅ! 

nU -lar gibi nihÀnı dÀà-ı sìnemde D., F., G. 

5bu beyit E.’de yoktur. 6Ùarìúumdan : 

Ò v acelıúdan E., G. 7HemÀn ancaú úuúayla : 

Faúaù úalıb-ı úuúayla F., G. //mektÿm : maòtum 

F., G. 

CXXXIII 


1 Dil-beri aldatmaàa yaldızlı boncuú isterüm 

Hem ola óoúúa aàız çekme buruncuú isterüm 

2 Bir evüm úaldı zügürtlükden damaya çıúmaàa 

Oynasun úarşumda òaãmum bir oyuncuú isterüm 

3 Aç gözlilik idüp ‘Àlì øiyÀfet istemem 

Bir úalender-meşrebüm sizden ãomuncuú isterüm 

4 áayriler ‘ídiyye şÀlı cÀmeler kesdürdiler 

Ben de Maànisa úumaşından zıbuncuú isterüm 

5 Dört ayaúlı lÀzım ey Ùırsì øa‘ìf olursa da 

ÚÀfiye olsun diyü bir de úoyuncuú isterüm 

CXXXIII : A.22 a , B.28 a , C.33 a , D.20 b , E.24 a , F.24 a , 

G.21 b . 

2evüm : oyun G. 3‘Àlì : sizden F., G. 

4//úumaşından : alacası E., F., G.

CXXXIV 


1 Efendi bu gice rÿ’yÀda ben bir nev-civÀn yapdum 

Çalışdum ãıdú ile gerçek úıyÀs itdüm hemÀn yapdum 

2 Şu úandìl-zÀde Vecdì óaúúuña dir ba‘øı yÀrÀnı 

Fetìl-i şavúı yandurdum hem öpdüm hem fülÀn 

yapdum 

3 Uãÿlıyle çıúayum şeh-nişìn-i úaãr-ı dil-dÀre 

äamanlı ver ki senden bir varaúlı nerdübÀn 

yapdum 

4 G...i var ise Lkym çÀşnì ùutsun bir kere gelsün 

MurÀd üzre òıyÀrşenbe balından cÀvidÀn yapdum 

5 Uyuz gibi bütün yÀrÀna bir eglencedür Ùırsì 

Bu deñlü masòara elfÀôı cem‘ itdüm divÀn 

yapdum 

CXXXIV : A.22 a , B.28 b , C.33 a , D.20 b , E.24 a , F.24 b , 

G.22 a . 

2Şu : O C., F. //Fetìl-i şavúı : Fetìli şimdi 

D. //yandurdum : yaúdum D. 3çıúayum : çıúardum 

C.; çıúarum G. 4bir kerre gelsün : bize gelsün 

B., C. //òıyÀrşenbe : òıyar-şenber B., G. 

CXXXV 


1 Enginar tarlasına girse raúìb-i bed-nÀm 

Ùırtıl üşdi diyü yel gibi çekerler ÀlÀm 

2 Sa‘y idüp sen de bıyıú ùutma çalış óaúúuñda 

Dimesünler ùama‘ından ider ol istişmÀm 

3 Uzadup boynını ùavuúlar içinde aàyÀr 

Úayabaşı daàıdup úaz gibi itmekde òarÀm

4 Kim görürse beni Beç ördegine beñzediyor 

Reviş ü cünbişümi seyr iden erbÀb-ı kirÀm 

5 Úara oàlan úaçaraú Edirneye oldı revÀn 

Gözine masúıù-i re’sin alup itmiş aòşÀm 

6 İbtidÀ’ b...lıca òandeúde yemeklik itmiş 

äoñra ayu deresinde varup itmiş ÀrÀm 

5 ÙırsiyÀ dÀ’irede sen de vaùan ùut da otur 

Bizi oynatma şebek gibi idüp basù-ı kelÀm 

CXXXV : A.22 b , B.28 b , C.33 b , D.20 b , E.24 a , F.24 b , 

G.22 a . 

1//Ùırtıl : Ùırıl F. 7//kelÀm : merÀm E., F. 

CXXXVI 


1 MÀh-ı ãıyÀm içinde bir nev àazel yapayum 

Ádem gibi olursa iki de el yapayum 

2 Úaãr-ı viãÀl yÀri bel virdi pek didiler 

Egri aàaçlar ile dipden temel yapayum 

3 MÀh-ı ãıyÀm ‘Arabca Türkì oruç ayıdur 

Bu sözleri pişirüp başúa reçel yapayum 

4 Bir ehl-i keyif görsem elde àıdÀ ùutarken 

Şeker-i ‘ulüvv iderse ben de ‘asel yapayum 

5 Øa‘f-ı oruçla ãoàuú geldi ikisini birden 

Bir post idinür isem kürke bedel yapayum 

6 Çirkin olursa dil-ber baúmam yüzine anuñ 

Girsün elüme bir kez Ùırsì güzel yapayum

CXXXVI : A.22 b , B.28 b , C.33 b , D.21 a , E.24 b , F.24 b , 

G.22 a . 

2bu beyit B.’de 3. beyitte yer alıyor. /Úaãr-ı 

visÀli yÀri : Úaãr-ı viãÀl-i yÀri D., F., G. 

/bel virdi pek didiler : àÀyet çörek didiler 

E, F., G. 4 keyif : keyfi D. /ùutarken : 

yaparken B., C. 5ikisini : ikisi B. 6dil-ber : 

oàlan C. 

CXXXVII 


1 Ùayfa ile pay içün loncaya çoúdur seferüm 

Áteş-i funda ile yanumda dÀ‘im çekerüm 

2 Her birinüñ şebek ü maymunı var ayusı 

ÚÀ’ilem úancıú olursa daòi tek olsun òarum 

3 Beni yel oàlı diyü õemm iden erbÀb-ı bıyıú 

Yelüme uàramasun diyü çalışup yelerüm 

4 Baña beñzer hele bu dÀ’irede hìç yoúdur 

Def gibi úızmış olur fÀne yaúar çergelerüm 

5 Yatdı it uyòusına başını úaldurmaz hìç 

Klkym ger deger ise eli úalúar õekrüm 

6 Elüme girse eger tÀze şarÀb ile kebÀb 

Bezm-i tÀze yaparum bÀdeyi bezden süzerüm 

7 Mezelenme beni ey Ùırsì ferÀàat ile 

Úoma úaşmer yerine belki saña pek küserüm 

CXXXVII : A.22 b , B.29 a , C.34 a , D.21 a , E.24 b , F.25 a , 

G.22 b .

2//tek : yek E. //olsun : olsa C., D., F., G.; 

ola E. 3//çalışup : çalışur E., F., G. 

5úaldurmaz hìç : hìç úaldurmaz B., C. 6şarÀb 

ile kebÀb : kebab ile şarÀb B., C. 7//pek : 

ben F., G. 

CXXXVIII 


1 Ben perende atmada aúrÀn u emåÀl istemem 

Yalıñuz yügrükdenüm bir àayrı çingan istemem 

2 áÀyet mÀhirüm àırbÀl içinde oynarum 

PehlevÀn-ı sÀ’ire nisbetle meydÀn istemem 

3 Yalıñuz közde kör ayu ile itdüm çoú güreş 

Ben ayaú almaúda aúrÀnumdan iõ‘Àn istemem 

4 Küp gibi düşdüm òarÀccı úorúusından ormana 

Çergemi yaúdı benüm bir delü seyrÀn istemem 

5 ÙırsiyÀ sen de HevÀyì-meşrebin itme çü rìz 

Ben hele bu òÿyda bu meşrebde insÀn istemem 

CXXXVIII : A.23 a , B.29 a , C.34 a , D.21 a , E.25 a , F.25 a , 

G.22 b . 

1aúrÀn u emåÀl : emåÀl u aúrÀn B., C., D., E., 

F., G. 2àırbÀl : úalbur E., F., G. 3güreş : 

ãavaş B., C. 4//delü dürli B., C., D., F., G. 

5bu òÿyda bu meşrebde : bu dìnde bu ìmÀnda E., 

F., G. 

CXXXIX 


1 Dülgerüm çap n’idügin bilmem 

İ...yüm ãap n’idügin bilmem

2 Heves itsem süpürge baàlamaàa 

Çivi úınnÀb n’idügin bilmem 

3 Luúayum aùlı úaraca severüm 

‘Ídde dollÀb n’idügin bilmem 

4 ŞÀ‘irÀn içre ben fehìmüm lìk 

Neår ü elúÀb n’idügin bilmem 

5 Ger óavÀdiå girer ise elüme 

Giceler ò v Àb n’idügin bilmem 

6 Yoúdur eşşekligüme hìç bir söz 

Şeker ü şÀb n’idügin bilmem 

7 Sözümüñ gerçegi budur çelebi 

Lafô-ı keõõÀb n’idügin bilmem 

8 Çıúar ise eger dehÀnumdan 

Áb-ı çirk-Àb n’idügin bilmem 

9 Hep yehÿdì ‘araúdur içdügümüz 

Boza vişn-Àb n’idügin bilmem 

10 Aú yazıyla úızıl deli göreli 

Úalmadı tÀb n’idügin bilmem 

11 Londura çuúası geyüp Ùırsì 

Kürk-i sincÀb n’idügin bilmem 

CXXXIX : A.23 a , B.29 a , C.34 a , D.21 a , E.25 a , F.25 b , 

G.22 b . 

4bu beyit G.’de yoktur. 4fehìmüm : kelìmüm F. 

5girer ise : girse bu F., G. 8//Áb-ı : Áb u 

D., F., G. ./içdügümüz : içilen E. 11F. ve 

G.’de bu beyit şu şekilde geçiyor : Ò v ÀcegÀn 

içre ben fehìmüm lìk 

Neår ü elúÀb n’idügin 

bilmem

CXL 


1 Úalya-i şalàam gözümüñ nÿrı cÀnumdur benüm 

Enginaruñ tÀzesi rÿó-ı revÀnumdur benüm 

2 Midye gözlü ùurfe sözlü bir raúìbe mÀ’ilüm 

ÒÀna gider her zemÀn yaònì úapanumdur benüm 

3 ÒÀnemüñ ferşin ãoranlar maú‘adumdan ãormasun 

Aãlı üç ocaú başıyla iki yanumdur benüm 

4 Kendi inãÀf eyleyüp dirmiş raúìb-i bed-liúÀ 

Zerde-veş beñzüm ãarardan za‘ferÀnumdur benüm 

5 Ögrenince úatì çoú ùaşlar idüm ben ÙırsiyÀ 

Mÿ-be-mÿ menzil süren úıldan ãapanumdur benüm 

CXL : A.23 a , B.29 b , C.34 b , D.21 b , E.25 a , F.25 b , 

G.23 a . 

1//rÿó-ı revÀnumdur : àÀyet cÀnumdur F., G. 

2sözlü : yüzlü G. //ÒÀna gider : ÒÀne-gìdür 

F., G. 3//iki : başúa B., çift C. 5úati : od 

ile F. /ùaşlar idüm ben : ùaşlar idüm ki F., 

G. 

CXLI 


1 Bir güzel oàlancıàa óalvÀ-yı mermer çignedüm 

Demür geldi aàzuma gÿyÀ ki sükker çignedüm 

2 ‘Áşıúa úuyruú yaàı ãatmaàa müştÀú itmiş hemÀn 

Aldum aàızından ãaúız-mÀnend köfter çignedüm 

3 Sefere mi çıúmış raúìbüñ ‘illet-i bÀsÿrdan 

ÄdHtrva ? perhìz ùa‘Àmı ùolu lenger çignedüm 

4 Çoú dügünlerde aşÿb yüritüp güreşler eyledüm 

Bendeñ ayular gibi òaylì dil-Àver çignedüm

5 Mektebde göz baàcılıú óoúúa-bÀõlıú iderek 

Ben RifÀ‘ìler gibi aàzumda aòger çignedüm 

6 Gÿn-À-gÿn murdÀrlıàa yollarda görmezlik ile 

ÙırsiyÀ Burnaz beg oàlanıyla berÀber çignedüm 

CXLI : B.29 b . 

CXLII 


1 Niçe bir çergede ser-òoş olayum 

Düşüp ormanlara medhÿş olayum 

2 Sirkeden keskin ararsa úara úız 

Arnavud Àleti pÀlÿş olayum 

3 KilÀruñ yanına uàrarsam eger 

Aç kediler gözine mÿş olayum 

4 İsterüm rÀóat idem ãırtında 

Hele bir dil-bere ben dÿş olayum 

5 Yazılurdum o beyÀø ùÀbyalara 

Bir kere diz-dÀr-ı varoş olayum 

6 Bit úadar raàbet iderlerse baña 

Úapucı Gürcì SiyÀvuş olayum 

7 Görinüp cinn gibi çarpardum anı 

Ocaàın birine çavuş olayum 

8 Çorbacı-ı ‘acemìler gibi ben 

Niçe bir óasret-i úonùuş olayum 

9 Bengi-veş vÀúıf-ı esrÀr olıcaú 

Bezm-i tiryÀkìde maàşÿş olayum 

10 Zenne oyunlarına çıúmaú içün 

Niçe bir mÀ’il-i ser-pÿş olayum

11 Úuşuñuñ adını bilmem Ùırsì 

Úaràa ol ben de úara úuş olayum 

CXLII : A.23 b , B.30 a , C.35 a , D.21 b , E.25 b , F.26 a , 

G.23 a . 

7bu beyit D.’de yoktur. 10Zenne oyunlarına 

çıúmaú içün : Oyun-ı zenneye çıúmaúlıú içün 

E., F., G. 

CXLIII 


1 Keklik gibi murà-ı dili meydÀne düşürdüm 

Úaçdı úovalarken anı bÿstÀne düşürdüm 

2 Oàlan gibi ardını alup òayli çalışdum 

Bu nev-àazele kekligi ser-òÀne düşürdüm 

3 Bezm-i meyi gördüm hele mersin balıàıyla 

Midye pilavın zÀhid-i nÀ-dÀne düşürdüm 

4 Eylük ideyüm diyü úayıúdan çıúar iken 

Ùutdum elini olmadı mestÀne düşürdüm 

5 Ùoldurmış idüm maúremeyi yolda giderken 

YÀrÀna úapışsun diyü kestane düşürdüm 

6 Şìr ü gani Mÿsìçe bir óayyize úapıldum 

Bed-nÀm úamışda úamış eyvÀne düşürdüm 

7 Ne esdi ãavurdı ise hep bÀd-ı hevÀdur 

MÀnend-i çekirge dili òarmane düşürdüm 

8 Ayu gibi ben úara úızı oynadaraúdan 

Aldatdum anı deñ ile ormana düşürdüm 

9 Aãlında demür gibi ãoàuú ùutdum anı ben 

äoñra tavını buldurup ummÀne düşürdüm 

10 Duymış úocası zelle gibi arduma düşmiş 

Úapdum ayaàın it gibi bir yana düşürdüm

11 Ta‘dÀd iden aóbÀb bulurlar araduúda 

Ùırsì bu àazelde on iki dÀne düşürdüm 

CXLIII : A.23 b , B.30 a , C.35 a , D.22 a , E.25 b , F.26 a , 

G.23 b . 

1//úovalarken : úovalayaraú F., G. 5//YÀrÀna : YÀrÀn E. 8ben 

úara úızı : úara úızı ben B., C. 9//tavını : ùavını B., F., G. 

//buldurup : buldurdum D., F. 11aóbÀb : aóbÀba G. /bulurlar : 

düşürdüm F., G. 

NUN HARFİ 

CXLIV 


1 Şarúı-i gergef oúı ‘azm-i ÓiãÀr olduúça sen 

Naúl it öñce úaşúaval bÀde-ò v Àr olduúça sen 

2 Minnet itme kimseye al ayaàı elden úoma 

Dimesün óaúúuñda úaşmer neş’e-dÀr olduúça sen 

3 Hìç yalılaruñ ãavaşı eksük olmaz it úoşı 

Durma meydÀndan yol üstinde úavar olduúça sen 

4 Baş u úıç yoú bir óacı Şa‘bÀn işi úayıàa bin 

áayrı úıç göster öñin al der-kenÀr olduúça sen 

5 Var sütÿn-ı bÀd-bÀn güncük kürek daòi seren 

Bìm-i deryÀ çekme aãlÀ rÿzgÀr olduúça sen 

6 Bir palÀn lÀzım saña ipden üzengi bir yular 

Hìç piyÀde úalmaz idüñ bir òimÀr olduúça sen 

7 Der-beder gezmekde çoú òayruñ olurdı ÙırsiyÀ 

Mıãr eşegi gibi eşkince ùavar olduúça sen 

CXLIV : A.24 a , B.30 b , C.35 b , D.22 a , E.26 a , F.26 b , 

G.23 b . 

1olduúça sen : itdükçe sen D. //úaşúaval : 

úaşúavalın F. 2ayaà al : al ayaàı B., C.

3//meydÀndan : meydÀnda B., C. 4//áayrı : 

áayra E., F. 5bÀd-bÀn : bÀà-bÀn E. //aãlÀ : 

ãaúın B., C., D., G. 

CXLV 


1 Bu yaz bÿstÀnlaruñ itmiş öküz ber-bÀd n’eylersin 

ZemÀnsuz bir daòi anı idüp ÀbÀd n’eylersin 

2 Ekinciye esüp ãavurduàuñ bÀd u hevÀdur hep 

Bizüm eåvÀbumuz ipden idüp ey bÀd n’eylersin 

3 Ne reng itdi baña gör duòter-i rez bÀà-ı 

‘Àlemde 

Kökin kes kendicigüñ ùutmasın ıràad n’eylersin 

4 Nedür fikr-i odun dirken bütün hep başuma geldi 

Yarılsa daòi başuñ eyleme feryÀd n’eylersin 

5 Bu şehrüñ germ ü serdin yel gibi çekdüklerin yoúsa 

Bıyıú bur dimesünler tÀ saña üstÀd n’eylersin 

6 Yerüp öküzlik itme buzaàı yaónìsini zìrÀ 

Yinür bol kimyon ile pişse ber-mu‘tÀd 

n’eylersin 

7 Gürÿh-ı ò v ÀcegÀn içre úati úaşmersin ey Ùırsì 

Bu deñlü masòara şi‘ri idüp inşÀd n’eylersin 

CXLV : A.24 a , B.30 b , C.36 a , D.22 b , E.26 a , F.26 b , 

G.24 a . 

2bÀd u hevÀdur : bÀd-ı hevÀdur C., D., F., G. 

//eåvÀbumuz : úuşaàumuz D. 3baña : saña E. 

/gör : ol F., G. //ùutmasın : ùutma hìç E. 

4dirken bütün hep : dirken ki bir bir F., G. 

//yarılsa : yazılsa B. 5//bur : burma E., F., 

G. //dimesünler tÀ : dimesünler E., F., G. 

7//inşÀd : icÀd E., F. 

CXLVI


1 Bir çıtaú úaşmer ôuhÿr itdi diyÀr-ı Rÿmdan 

İòtiyÀr olmış da farúı úalmamış hìç bÿmdan 

2 Bu sene óalvÀ-i úudret geldi tÀze Rÿmdan 

Ben de bir tebsi getürdüm rÀóatü’l-óulúÿmdan 

3 Bir gice oàlana ãuãa itme gelse òÀùıra 

Ra‘şe-dÀr olur vücÿdum bìş-ter maómÿmdan 

4 Ùatlı ùatlı ãoóbet eyler söyledürsin dil-beri 

DÀ’imÀ sükker ezer ãoóbet yapar ma‘dÿmdan 

5 Hendese erbÀbı cümle bir yere gelüp didi 

Farú olınmaz burnı mìr Burnazuñ òurùÿmdan 

6 Bir úayıú ùutmış raúìb-i bed-likÀ Àşÿb ile 

Farúı yoúdur ba‘øı dìvÀrlardaki mersÿmdan 

7 Karayel òiffet ile esse gelür bÀd u hevÀ 

Úurtılur elbet dümen ãuyın ùutan mevhÿmdan 

8 Úayıàa eşşek gibi binmiş düşüp deryÀlara 

Şiddet-i furtuna zaómet virdi esdi Rÿmdan 

9 Úalmadı güncük kürek úaçurdı elden abliyi 

‘Áúibet bì-çÀre úayıúçı uçurdı úumdan 

10 Aàzum açsam dökilür yaàmur gibi ãapır ãapır 

Cümle úaşmer sözlerüm ma‘lÿm olur mefhÿmdan 

11 Dürlü dürlü úÀlıba ifrÀà iderler ÙırsiyÀ 

Masòara ebyÀtumı Óaúú ãaúlasun ölçümden 

CXLVI : A.24 a , B.30 b , C.36 a , D.22 b , E.26 b , F.28 a , 

G.24 b . 

3//bìş-ter : úorúum E., F., G. 4//ezer : akar 

E., F., G. 5Hendese erbÀbı cümle : Gördi 

erbÀb-ı hendese F., G. /gelüp didi : gel didi 

B., C., F. 6ùutmış : bulmış F., G. 7bÀd u hevÀ

: bÀd-i hevÀ F., G. //mevhÿmdan : meróÿmdan D. 

9úaçurdı : úaçurduú B., C. 10Aàzum : Aàız D. 

CXLVII 


1 ‘AãÀ çıúdı úapunuñ birisinden bir ‘abÀ dirken 

Úati hercÀyilik itdi aña ãÀóib-i vefÀ dirken 

2 Úapucı Gürci yıúdı arøumuz yoú yire hem sögdi 

Yanında bit úadar raàbetsüz oldum ÀşinÀ dirken 

3 Beni úayda ãataşdurdı kömürlerle odunlar hep 

Ki bir bir başuma geldi yine õevú ü ãafÀ 

dirken 

4 Varup yaylaúa çıúdum úara baòtı gör ki úış baãdı 

Felekden bir gün uàurlayalum bÀd-i hevÀ dirken 

5 Ta‘accüb eylemeñ hìç mìr Burnazuñ edÀsına 

O mühmel fücaeten beg oldı evvelden aàa dirken 

6 Azaú gibi yere ey Ùırsi olduñ şimdi defter-dÀr 

Ezel kÀàıd-emìni muêóik-i ‘Àlem gedÀ dirken 

CXLVII : A.24 b , B.31 a , C.36 b , D.22 b , E.26 b , F.28 a , 

G.25 a . 

2//raàbetsüz oldum : meràÿb iken hem E., F., 

G. 3bu beyit E.’de yoktur. /kömürlerle : kömür 

ile B. /odunlar hep : odundur hep B.; odun 

derdi C.; hem odunlar F., G. 4baãdı : geldi D. 

//uàurlayalum : uàrulayalum G. 5hìç : ol F., 

G. //mühmel : kÀfir E., F., G. //evvelden : 

evvel F.; evveldi G. 6olduñ : oldı C. //kÀàıdemìni 

: kÀàaõ-emìni B.

CXLVIII 


1 Taròana benüm sofradaki nÀn senüñ olsun 

Kestane benüm meclis-i yÀrÀn senüñ olsun 

2 Kÿteh çeñelüdür av alamaz dimesünler 

TÀzì benüm olsun úoca ùavşan senüñ olsun 

3 CÀnÀ seni ben bir düzen ile ùutayum da 

Kepçe benüm olsun úoca ùalyan senüñ olsun 

4 MÿsÀ aàa ortaú olalum gel senüñ ile 

Ol bÀàçe benüm bu b...lıca bÿstÀn senüñ olsun 

5 Úardaş gibi pay eyleyelüm cümle úazancı 

Altunı benüm manúır-ı hemyÀn senüñ olsun 

6 Ùırsì yaluñuz úazımalar şÀnuña düşmez 

Biri benüm olsun biri her Àn senüñ olsun 

CXLVIII : A.24 b , B.31 a , C.37 a , D.23 a , E.27 a , F.28 b , 

G.25 a . 

2çeñelidür : çeñelerdür F., G. //úoca : daòi 

F., G. 4//ol : hep E., F., G. 5bu beyit E.’de 

yoktur. //hemyÀn : aúrÀn F., G. 

CXLIX 


1 Bezm-i meyde úara úız ‘arø-ı óicÀb eylemesün 

Yüzine úalburı ùutsun da ‘itÀb eylemesün 

2 Mezelendürmesün ormanda raúìbe zinhÀr 

Baàrumı Àteş fundayla kebÀb eylemesün

3 BÿstÀn mevsimidür meclisüñ encÀmında 

Be-meded úarpuzı tebdìl-i òoş-Àb eylemesün 

4 İçer ise götürecek úadar içsün aàyÀr 

Kendisin úaşmer idüp àarú-ı òallÀb eylemesün 

5 Söyleyüñ úara úıza tÀze düzilsün meclis 

Her ne dirseñ söze yatsun da cenÀb eylemesün 

6 Úocasın dögerek oynadıver ayu gibi úız 

DÀ’ire içre sögüp böyle ‘aõÀb eylemesün 

7 Aralıàa girelüm biz daòi bir iş görelüm 

Üstine varmayacaú keşf-i niúÀb eylemesün 

8 Yolını bulduàumuz dem araların yaparuz 

Bizi şermende idüp redd-i cevÀb eylemesün 

9 Gösteriş eyleyerek ãalınaraú ol aàyÀr 

Söyle gehvÀreyi tebdìl-i dolÀb eylemesün 

10 Bir Urus beygiri ‘Àşıúlısı oldum diyerek 

Çerge-i aúla uyup böyle şitÀb eylemesün 

11 ÙırsiyÀ sükker ile yapdura görsün oàlan 

Reçel vişneyi aàda ile lu‘Àb eylemesün 

CXLIX : A.25 a , B.31 b , C.37 a , D.23 a , E.27 a , F.28 b , 

G.25 b . 

2zinhÀr : zìrÀ F. //kebÀb : óarÀb D. 3BÿstÀn 

mevsimidür : Mevsim-i bÿstÀn ola E., F., G. /encÀmında : 

eyyÀmında D. 6F. ve G.’de 6. ve 7. beyitler yer 

değiştirmiş. /Úocasın : Úocasını B., C., D., F., G. 

/dögerek : úara úız F., G. /ayu gibi úız : ayu gibi B., C., 

F., G. 9. ve 10. beyitler E.’de yoktur. 9//Söyle : Böyle F. 

11sükker ile : şeker ile C. /oàlan : söyle F., G. 

CL 


1 Yufúa şikemüm aşçı başıya òaber olsun 

Bir yaóni pişürsin bize cüz’ì biber olsun

2 Meşrebce muãaúúa‘ yimek isterseñ efendi 

BÀdencanuñ al yerlisini hep kemer olsun 

3 KÀàıdcı delisi gibi fikrüm yimek oldı 

Úahvaltıya zeytÿn ile peynir úaşar olsun 

4 Kesdür sözüñi bir delik aç cenb-i raúìbe 

LÀzım saña bir buràu ile bir keser olsun 

5 Ayırmadı bizden gözin aàyÀr-ı sitem-kìş 

Çıúsun da ãalınsun görelüm beş beter olsun 

6 Ben mÀlik-i eşşek olabilsem semer ile 

‘Aybıyla úabÿl eylerüm alnı saúar olsun 

7 Yerden ayaàum úalúsun o lÀzım baña Ùırsì 

Yoòsa eger üstinde bir eski kemer olsun 

CL : A.25 a , B.31 b , C.37 b , D.23 b , E.27 b , F.29 a , G.25 b . 

2//BÀdencanuñ : BÀõencanuñ B., C., G. 3fikrüm 

: fikri F., G. 4cenb : ceyb B., C.; bögr E., 

F., G. 5bizden gözin aàyÀr-ı sitem-kìş : aàyÀr 

ise bizden gözini hìç E., F., G. /sitem-kìş : 

sitem-keş B., D. 6Ben mÀlik-i eşşek : MÀlik-i 

eşşek C. //alnı : ‘aynı B., C.; eylem E. 

7úalúsun : úalúa E., F., G. 

CLI 


1 Yaúlaşdı mübÀrek ramaøÀn müjdeler olsun 

Keyf ehli maórÀlarına hem-óaber olsun 

2 Atduúları ùutduúları hep elde àıdÀdur 

İster ki biri birlerini bì-keder olsun 

3 MÀhiyyeci mÀh-ı ramaøÀnı görür ise 

Alur fetili úandile deste yüzer olsun 

4 Úandìl uçurur gicelerinde ôurafÀsı

KÀàıd uçuran gündüzi ehl-i óaõer olsun 

5 Taãvìr ider eãnÀf naòilici úuşı mÿmla 

Söyletmedin alur çocucaúlar birer olsun 

6 Almış ramaøÀn ãÿfileri destine tesbìó 

Çeküp çevirür kendi diler mi øarar olsun 

7 Teravióe-çün mescide gidenlere lÀzım 

İşkenbe fener yoú ise kÀàıd fener olsun 

8 Úaşmerlik ile rÿze-i hicri unudurduú 

İfùÀra ne var ise götür mÀ-óaøar olsun 

9 ÓalvÀcıları eski serÀyuñ daòi cümle 

áÀzìleri irmikden iderler ki ter olsun 

10 Bir ùatlıca kÀra hevesüñ var ise al ãat 

Óavlı-i cevÀmi‘de ‘aúìde şeker olsun 

11 Òardal gibi keskinlige Ùırsì heves itme 

Daràınlıàı çal yerlere zìr ü zeber olsun 

CLI : A.25 a , B.32 a , C.37 b , D.23 b , E.27 b , F.29 a , 

G.26 a . 

1müjdeler olsun : ayına irdük E., F., G. 

//Keyf ehli maórÀlarına hem-òaber olsun : 

ErbÀb-ı keyfe hele ãadmeler olsun E., F., G. 

2àıdÀdur : àıdÀsı E., G. 3//úandìle : úandìli 

E. //deste : deşte B., C. 4gicelerinde 

ôurafÀsı : ôurafÀsı gicelerinde D. //uçuran : 

uçurur E., F., G. //ehl-i : on biñ E., F., G. 

5//Söyletmedin : Söylemedin G. //alur 

çocucaúlar : alurdı çocuúlar B., C. 6bu beyit 

E.’de yoktur. //Çeküp : Çeker F., G.7gidenlere 

: zÀhid gide E., F., G. //kÀàıd : kÀàaõ B. 

8//götür : getür G. 10ãat : ãal D. 11//yerlere 

: yire de F., G. //zìr ü zeber : zìr zeber D. 

CLII 


1 Öñ olup körlere bir dürlü delìl olma ãaúın 

Anlaruñ gözlerine sürme-i mìl olma ãaúın 

2 Girme àavgÀsına borcuñ yoú ise medyÿnuñ 

Ödedürler saña bir dürlü kefìl olma ãaúın 

3 Çekme óavlı söze söylet oturan yÀrÀnı 

Mìr Burnaz gibi her yerde åaúìl olma ãaúın 

4 Yüzi yerde büyümiş bir çelebidür diyeler 

Her ne isterler ise vir de baòìl olma ãaúın 

5 Ò v ÀcegÀn içre yedekçi gibi at ùut Ùırsì 

Virme ser-rişteyi hìç òalúa reõìl olma ãaúın 

CLII : A.25 b , B.32 a , C.38 a , D.23 b , E.28 a , F.29 b , 

G.26 a . 

2yoú ise : var ise F., G. 3söze : sözi F., G. 

/yÀrÀnı : yÀrÀna F., G. //Mìr : Esìr E. 

5//ser-rìşteyi : ser-rişte E. //hìç : bu B., 

C., D., F., G.; ãaúın E. 

CLIII 


1 İt uyòusına varma gözüñ aç uyan uyan 

Söyle lisÀn-ı óÀl ile derdüñ yegÀn yegÀn 

2 Sen de emìn-i maùbaò-ı sÀbıú Òalìl gibi 

Sözlerüñi ùoparlama söyle ‘ayÀn ‘ayÀn 

3 Bir Ermenì papası mezÀrına vardı da 

Keşkek pişürdi cÀnuña degsün úazan úazan 

4 B...lıca bülbüli gibi dil ötse Ermeni 

áÀyet leõìõi òalúa gelür hep yavan yavan 

5 Degnek kürek raúìbe úocamış êayaú gerek 

Ùırsì òulÿã-ı himmeti ‘arø it cihÀn cióÀn

CLIII : A.25 b , B.32 b , C.38 b , D.24 a , E.28 a , F.29 b , 

G.26 b . 

1//derdüñ : derdi F. 3vardı da : varda yi B., 

C. //cÀnuña : cÀnına B., F., G. 

CLIV 


1 Eger taóta silerseñ bez fenÀdur nev‘-i süngerden 

Eger úaftan yaparsañ kendüñe yapdur ser-À-serden 

2 Eger raúã-Àver olmaú ister iseñ curcuna ögren 

Görenler hep disünler saña yoúdur farúı 

úaşmerden 

3 Óacı Buràud beni ùÀs-bÀz idüp çoú oyun ögretdi 

KemÀlüm bildürince òayli geçdüm òalúa 

çenberden 

4 Úoãaydum naúd-i eşküm nem var ise yolına anuñ 

Vücÿh ile tirÀşum óaôô iderdi tÀze berberden 

5 Siñek gibi görinmez gözlerine ‘Àşıú-ı zÀrì 

HemÀn úuyruú ãalar def‘ itmek-içün durduàı 

yerden 

6 Úayış gibi ãarılsam mÿmiyÀna úıl úadar ben de 

Keder úalmaz fülÀn virsün dimezdüm àayrı dil-berden 

7 Eger Mıãra varursañ şarù olan anda eşeklenmek 

Ne semte gitmek isterseñ geçilmez hìç 

eşeklerden 

8 Balıú çorbasını ra‘nÀ yapar gül gibi üstÀdı 

İki parmaú ziyÀde ùondurur fi’l-cümle 

lengerden

9 Müsellim ôann ider herkes úapusın görse Ùırsìnüñ 

İki iskemle yapdurmış iki yanında mürverden 

CLIV : A.25 b , B.32 b , C.38 b , D.24 a , E.28 a , F.29 b , 

G.26 b . 

1úaftan : òaftÀn B., C., D., E., F., G. 2raúã- 

Àver olmaú ister iseñ : raúúÀã olayum dirseñ 

evvel E. 3çoú oyun : oyun C. //òayli geçdüm 

òalúa çenberden : òalúa geçdüm òayli çenberden 

E., G. ; òalúa geçdüm nice çenberden F. 5gibi 

: deñlü E., F. //durduàı : dutduàı D. 

6//dimezdüm àayrı : dimem olursa F., G. /ra‘nÀ 

: a‘lÀ D. 9//yanında : yanına B., C. 

//mürverden : mermerden D. 

CLV 


1 Ò v Ànende gürÿhıyla hem-ÀvÀz olamazsın 

Ney-zen dedelerle daòi dem-sÀz olamazsın 

2 SÀza girerüm diyü bize ùafra ãatarsın 

Hem tel úıraraú ùÀlib-i şeh-nÀz olamazsın 

3 Ùunca ãuyına ‘Àriyetì köpri yapılsa 

Meşrebce anuñ altına ùonbaz olamazsın 

4 On iki àuruş ile gelüp at pazarında 

At beygir alup ãatıcı cÀn-bÀz olamazsın 

5 Burnuñ büyümekle seni hìç kimse ãayar mı 

Burnaz bege taúlìd ile Burnaz olamazsın 

6 MuràÀn-ı yaban aralarında büyümekle 

Sen bencileyin boynı uzun úaz olamazsın 

7 Úarışma óarìfÀneye Ùırsì saña düşmez 

Üç beş penez aúçeyle úumÀr-bÀõ olamazsın 

CLV: A.26 a , B.32 b , C.39 a , D.24 a , E.28 b , F.30 a , G.26 b .

1hem-ÀvÀz : hem-ÀàÀz G. 

CLVI 


1 Bir àazel ùaró eyle kim Óaymanalar reşk eylesün 

İçine çaúıl döşet dìvÀneler reşk eylesün 

2 Óavø ile fısúıyye vü fevvÀre yap òulyada sen 

Ôann ile fehm eyleyen bìgÀneler reşk eylesün 

3 İbtidÀ’ şey mey tedÀrük idelüm eşşek gibi 

Yiyüp içelüm bize mey-òÀneler reşk eylesün 

4 Zìb-i meclis ıstaúoz ãallutası ile böcek 

Öyle yapdur kim saña kestaneler reşk eylesün 

5 Hezl idüp meclisde yÀrÀnı mezelenme ãaúın 

Ùaş gibi sengìn görin mestÀneler reşk eylesün 

6 Şimdi úışdur beyøanuñ ãallutası virmez øarar 

Şöyle yapdur kim ãarı úayàanalar reşk eylesün 

7 Bezm-i yÀrÀna girince neş’e-dÀr ol ÙırsiyÀ 

Dön hemÀn fırlaú gibi peymÀneler reşk eylesün 

CLVI : A.26 a , B.33 a , C.39 a , D.24 b , E.28 b , F.30 a , 

G.27 a . 

2//fehm : şek B.; reşk C.3şey : şìr G. 

//içelüm bize : içüp bizlere D. 5mezelenme 

ãaúın : mezelendürme gel E., F., G. 6//Şöyle 

yapdur kim : Gördügüñ demde F., G. 

CLVII 


1 Hìç binici olmayan çapúun ùavarı n’eylesün 

Herseküñ beygirleri varken óimÀrı n’eylesün 

2 Arúasında ister ‘uşşÀúuñ óuøÿr itdürmege 

Dizgin añlar tÀze düşkün iòtiyÀrı n’eylesün 

3 Bozmadı hìç çiftesin serd oldı pek tek durmadı 

ÚÀncıú eşşekler gibi ùutmaz yuları n’eylesün 

4 Yem döküp pÀ-bend idüp köstekleye gör dil-beri 

Üstine var rÀm olur ol ıøùırÀrı n’eylesün 

5 Bir civÀn ile úışın ãarılmaú ister göñlümüz 

ÚÀ’il olmaz ùab‘umuz buz gibi úarı n’eylesün 

6 Masòara ebyÀt ile buldurdı Ùırsì ãuyını 

Aúmaz ise ùamlamaz úurı pıñarı n’eylesün 

CLVII : A.26 b , B.33 a , C.39 b , D.24 b , E.29 a , F.30 b , 

G.27 a . 

1//beygirleri : bÀr-gìri E.; beygiri F., G. 

2Arúasında ister : İster arúasında E., F., G. 

//‘uşşÀúuñ : ‘uşşÀúın B., C., D.; ‘uşşÀúa E., 

F.; ‘uşşÀúı G. 3hìç : pek D. 5//göñlümüz : 

ùab‘umuz D.; bu göñül E., F., G. 6Ùırsì ãuyını 

: äuyın ÙırsiyÀ E., F., G. //ùamlamaz : 

ùamlasun E: //pıñarı : bıñarı B., C., D., F., 

G. 

CLVIII 


1 Bir boza iç ey çıtaú k’anuñ òumÀrı olmasun 

Yalıñuz sev tÀzeyi hìç yÀr-ı gÀrı olmasun

2 Cümlenüñ ma‘lÿmıdur pek ÀşikÀre gün gibi 

Sürçer elbet beygirüñ õerre úayarı olmasun 

3 Zelle-ÀsÀ ardına düşmezdi oàlancıúlaruñ 

Zümre-i muàlimlerüñ elde òıyarı olmasun 

4 ‘ßd yerine lÿlesine bir aàaç ãoúsam gerek 

‘ßd-ı MÀverdì degül ‘ÿd-ı ÚamÀrì olmasun 

5 ‘İlletüñ envÀ‘ı hep ãoàuúdan olur ÙırsiyÀ 

Óaôô olınmaz úış güni Àteş kenÀrı olmasun 

CLVIII : A.26 b , B.33 b , C.39 b , D.24 b , E. ve F.’de 

“olmaya” redifi ile yer alıyor, G.27 a . 

1k’anuñ : anuñ E. //yÀr-ı gÀrı : yÀri marı G. 

2//pek : hep G. 5//Óaôô : Óıfô B., C. 

CLIX 


1 Ùatlı ãoóbet ola sükkerden hemÀn 

Bıúmışuz óalvÀ-i mermerden hemÀn 

2 Damları berbÀd ider àÀyet maùar 

Cümlenüñ feryÀdı sañsardan hemÀn 

3 Bir murÀdum üzre ùam aúùarmaàa 

Bulmadum iõ‘Ànlar dülgerden hemÀn 

4 Úarnumuñ ãapı úımıldar öñümde 

Gelse birisi güzellerden hemÀn 

5 Ger öñüme gelse àÀyet óaôô idi 

Bu tirÀşum tÀze berberden hemÀn 

6 Sevdügüm yaàlı yidi bir loúmacıú 

Virmedi gÀhì-i úatmerden hemÀn 

7 Bezm-i meyden vir ayaàı ÙırsiyÀ 

Mert olup vire inan yerden hemÀn

CLIX : B.33 b , C.40 a . 

7//vir : baã C. 

CLX 

Mef‘ÿlü FÀ‘ilÀtün Mef‘ÿlü FÀ‘ilÀtün 

1 EncÀm-ı erba‘ında òamsìni gördi yÀrÀn 

Üç beş gün içre ùutdı bÀàçe için ıãıràan 

2 Ol it raúìbi gördüm dil-dÀre diş bilermiş 

Azıları úurısun olmış úuduz ıãıràan 

3 Evlenmek ister imiş berdü’l-‘acÿzı alsun 

Bula cezÀsın ‘aàyÀr aóbÀb ola şÀdÀn 

4 Úış içre yapılan hep ãoàuú olur şübhesüz 

Ört üstine üşitme pür-nev bayaúlı yoràan 

5 Usúumrı mevsiminde bir düzene ãataşdı 

Oldı çiroz bu Ùırsì aàyÀre úaldı ùalyan 

CLX : B.33 b , C.40 a . 

3//şÀdÀn : òandÀn C. 

VAV HARFİ 

CLXI 


1 Áteş olmaz yaz güni lÀzım olur insÀne úav 

Niyyetüm yÀrÀna itmekdür hemÀn sÀlyÀne úav 

2 Köhne menzil olsa süknÀ anda úÀbil olmasa 

Dirler idi óaúúına olmışdur ol vìrÀne úav 

3 Al úarındaşum úavın úavı murÀduñ var ise 

Nerm ola sünger gibi hem bir çaúışda yane úav 

4 Úaót olursa dirhemin üç pÀreye çıúsa alur 

Ehl-i keyfi ùaş ile çaúmaú úonan hemyÀne úav

5 Aúçedür anuñ ùılısm-ı a‘ôamì ol fetó ider 

Bir defìnedür ki ehl-i keyf olan yÀrÀne úav 

6 Rengi kestane ùorısı at gibidür ekåerì 

Almış idük biz beş on dirhemcigin ammÀ ne úav 

7 Eksük itme ÙırsiyÀ bu üç şeyi lÀzım olur 

Biri kibrìt biri çıra birisi her òÀne úav 

CLXI : A.26 b , B.33 b , C.40 b , D.25 a , E.29 b , F.31 a , 

G.27 b . 

1yaz güni : her zemÀn E. //Niyyetüm : Minnetüm D. 3. 

ve 4. beyitler E.’de yoktur. 3úarındaşum : úarındaşa C.; 

úarındaşın G. //Nerm ola : Nerm olur B. //hem : hep B., C. 

4olursa : olup da B., C. /dirhemin : dirhemi F. /alur : 

olur C. //úonan : úoyan G. 6//biz : bir C., F. 7//birisi : 

biri de E., F., G. 

CLXII 


1 Keyfüñ ara úarışma ãaúın úaşmeri boş úo 

Ùutma ùolıya geldügi dem dil-beri boş úo 

2 Leb ur da ne vardur diyü hìç kimseye ãorma 

Bulduàuñı içinde yi de lengeri boş úo 

3 Çalış bir ayaú evvel anı haôm ola dirseñ 

İç ùutma elüñde bozayı ãÀàarı boş úo 

4 Hìç baàlama mÀnend-i úaùır başını zìrÀ 

Binsem gerek ey ÓÀcı Úucur gel òarı boş úo 

5 ‘Áşıú ‘Ömerüñ Gevherinüñ sözlerini yaz 

Ùoldurma müzaòref söz ile defteri boş úo 

6 MÀnend-i úabaú yanuña ister ki ùaúılsun 

Uzat ipin aàyÀr-ı siyeh peykeri boş úo 

7 Bir it ki eniklemiş ola varma óaõer it 

Yanından ıraú git o úuduz itleri boş úo

8 Düşme üzerine varıcaú dÀr-ı şifÀya 

MurdÀrlıú atarlar saña mecnÿnları boş úo 

9 Úorúup da senüñ tìàını hìç yÀda getürmem 

Öldürdi buçaàuñ beni gel óançeri boş úo 

10 Áyìne gibi başına and içdi inandum 

Úıl deñlü òaùÀ eylemeyüp kelleri boş úo 

11 Bir sofra úadar bÀàçesi var Ùırsi-i zÀruñ 

Hep zrÅ!nU açdı hele tÀb-Àveri boş úo 

CLXII : A.27 a , B.34 a , C.40 b , D.25 a , E.30 a , F.31 a , 

G.27 b . 

2kimseye : dil-beri B., C.; kimseyi G. 

4//Úucur : Úuduz F.; Úudur G. 6ister ki : 

isterse F. 7varma óaõer it : it óaõer anda F. 

//ıraú : uzaú D. //git : it C.; ol D. 8Düşme : 

Varma F., G. /varıcaú : düşicek F., G. 

10//eyleyüp : eylemedi B., C., D., E., F., G. 

HE HARFİ 

CLXIII 


1 Faúìrüñ mÀlik oldum bir óamre 

Keçi gibi çıúar dolma dìvÀre 

2 äapar reftÀrına ‘Àşıú olanlar 

Eşeklendi anuñla buldı çÀre 

3 Alayduú ardına berdü’l-‘acÿzüñ 

İrerdük ılàÀr ile nev-bahÀre 

4 BahÀruñ zìneti ãoàan ãarımsaú 

Ekìk mi‘de-nevÀzı ÀşikÀre 

5 BahÀr ile raúìb ÀmÀde geldi 

Otur Ùırsì naôar eyle bahÀre

CLXIII : B.34 a , C.41 a . 

3ardına : ardını C. 

CLXIV 


1 Düşdi gözelik ardına muàlim yorulınca 

Hep cÀy-i òalÀlarda çalışdı duyulınca 

2 Bayraú açup ‘asker çekegör üstine yÀruñ 

Mudurnı cevzi gibi çalış tÀ úırılınca 

3 GehvÀre gibi al öñüne ögret güzele 

Ma‘ãÿm belemek nice olur aña yolınca 

4 Eglence ider mevsim-i óavuçda çocuúlar 

FÀnÿs gibi şem‘ diker için oyılınca 

5 Úapusınuñ al ardını òırsuz úoma girsün 

Sür sürmeyi başdan dibe dek olsun olınca 

6 Balùacıları eski serÀyuñ boyar oldı 

Bıyıúlarını hep bozayorlar üzülince 

7 Vecdìye belìàÀne naôìre nice mümkin 

Ùırsì daòi bir ùurfe àazel yapdı óalince 

CLXIV : A.27 a , B.34 b , C.41 a , D.25 b , E.30 a , F.31 b , 

G.28 a . 

2cevzi : úozı E., F., G. 3//gibi al : gözet E. 

/ögret güzele : dil-bere ögret C., D., E., F., 

G. //nice : naãıl F., G. 4bu beyit B. ve .’de 

5. beyitle yer değiştirmiştir. 6//boz ayular : 

boz ideler E.; bozayorlar F. 7//óÀlince : 

yolınca C. 

CLXV 


1 Başladum bir àazeli yapmaàa óarf-i hÀda 

Yapar iken àaşeyÀn geldi baña tenhÀda 

2 Yaàdı yaàmur ãuyını buldı temÀm aldı güzel 

Seni ıãlatmadı hìç úanda idüñ yaàmada 

3 Vize topraàı olup pişse yolıyla lÿle 

Ol güzel úullanılur àayrı döner pÿlÀda 

4 Oyun oynarlar ise sen de miyÀna gelegör 

Úarış Àdemlere de ùatlı görin óalvÀda 

5 Úara úışda yapılan naôma gerekdür úapama 

Ùoñdurursın àazeli geydürür iseñ sÀde 

6 Òaberüm var ki böcek perhìzine girdi raúìb 

Úoncolos yapulu úaşmer işi yoú dünyÀda 

7 Óaçı suya bıraàup ùoñdurur ise o sene 

Bereket olur imiş aralarında zÀde 

8 Didiler böyle àazel çıúrıú-ı tamıyla olur 

Bir maranúoz yapamaz miålini bu eånÀda 

9 Hele çigdem gibi pek masòara úopduñ Ùırsì 

Ò v ÀcegÀn içre eşüñ yoú gibidür inşÀda 

CLXV : A.27 a , B.34 b , C.41 b , D.25 b , E.30 b , F.31 b , 

G.28 a . 

1//Yapar iken : Yapayorken G. 3yolıyla : 

yolınca F., G. 5bu beyit B. ve C.’de yoktur. 

8Didiler : Diyeler G. 9úopduñ : çıúduñ F. 

CLXVI 


1 Gedik Paşa-i ‘Àlem úanda külòan úanda ben úanda 

Yaúÿb òÀkister itdi òırúamı ten úanda ben úanda 

2 Didüm oàlana sen BaàdÀd ilinde ben Balaùda Àh

Ne úÀbildür ki hem-meclis olam sen úanda ben 

úanda 

3 Kim eyler daúú-i bÀb ÀyÀ görebilsem diyüverdüm 

Yetişmez úÀmetüm òayfÀ ki revzen úanda ben 

úanda 

4 Süpürge baàlamaúda üstüme úaù‘À gelür yoú lìk 

Baña ekserci dirler imiş Àhen úanda ben úanda 

5 Düşümde boynuzum bitmiş bu gice gördüm ey Ùırsì 

‘Aceb dihúÀni-i òarúında óirmen úanda ben 

úanda 

CLXVI : A.27 b . 

CLXVII 


1 Bu şehrüñ úuzàunı işitse bir yerde pilav zerde 

ÚarÀr itmez miåÀl-i zìbaú ol bì-çare bir yerde 

2 Uãÿlüyle ùutup úara úızı perde ãıyırdurduú 

Óüseynìye çıúardı tÀziyÀne olsa bir perde 

3 Úati dìvÀnedür zencìr uãÿlinden hìç ayrılmaz 

Raúìb olursa beste baàlanur çenberde o ferde 

4 Süpürge baàlamaúda úara oàlan òayli mÀhirdür 

Eline ãap girerse elli baàlar yatduàı yerde 

5 Gürÿh-ı ehl-i keyfi ùatlı olsun dirseñ ey Ùırsì 

RevÀnì rÀóatü’l-óulúÿm úapdur daòi perverde 

CLXVII : A.27 b , B.35 a , C.42 a , D.25 b , E.30 b , F.32 a , 

G.28 a . 

2ãıyırdurduú : ãıyırdaraú E.; ãıyırdıyduú F. 

//tÀziyÀne : yaz yana F. 3//Raúìb olursa beste 

: Eger beste olursa F., G. //baàlanur : 

baàlayuz C.

CLXVIII 


1 Eger sözinde durursa civÀn murÀdumca 

Öper fülÀn ider idüm nihÀn murÀdumca 

2 HemÀn anı everüp dört ayaúlı eyler idüm 

Görürdüm işini ol dem inan murÀdumca 

22. 3 MübÀlaàa severüm ùolmasını sulùÀnum 

Elüme girse ufacıú ãoàan murÀdumca 

4 Uãÿl ile çıúarum şeh-nişìn-i dil-dÀre 

Bulınsa idi eger nerdübÀn murÀdumca 

5 Úumı gözetleyerek úoymam abliyi elden 

äuları ben bilürüm her zemÀn murÀdumca 

6 Benüm olursa biri Üsküdar piyÀdesinüñ 

Efendi yapdurayum bÀd-bÀn murÀdumca 

7 Sütÿn ile serenüm olmasa şikeste benüm 

Giderdüm orsa poça rÀygÀn murÀdumca 

23. 8 Dümen ãuyın ùutagör furtuna olursa eger 

Al arduña yekeyi gel ùayan murÀdumca 

9 KenÀrı al gözüñe biz saña du‘À iderüz 

äu úapdı úarada ãarı çıyan murÀdumca 

10 äıçan düşerse başı yarılur úonaàumda 

Gelüp gören dir idi òÀndÀn murÀdumca 

11 ÓamÀmcı äÀlió aàa gibi gerçegi dükenüp 

Yapardı Ùırsì daòi çoú yalan murÀdumca 

CLXVIII : A.27 b , B.34 b , C.41 b , D.26 a , E.31 a , F.32 a , 

G.28 b . 

1sözinde : sözine E., F., G. //ider idüm : iderdüm D.; 

iderüm E. 2everüp : avıdup D. /eyler idüm : ider idüm D. 

4//Bulınsa idi : Bulınur ise E.; Elüme girse F., G. 5bu

eyit F.’de yoktur. 9saña : senüñ F., G. 9du‘À iderüz : 

du‘À çekerüz E., F.; du‘Àcuñuz G. 10başı yarılur úonaàumda 

: úonaàumda yarılur başı B., C., D., E., F., G. 11 Ùırsì 

daòi çoú : Ùırsì-i àaddÀr F.; Ùırsì-i rindÀn G. 

CLXIX 


1 Almaú ile kediye bir gice ben Ààÿşe 

Bir úalıp ãÀbÿnı çaldurdum efendi mÿşe 

2 NÀn-ı zindÀn mezemüz úaşúaval ökçe ile 

Boza-ı darı ile başladum ‘ayş u nÿşe 

3 Yapılayum dir iken yolda yıúıldum gitdüm 

Hep görenler beni beñzetdi hemÀn ser-òoşa 

4 Evde bir cÀriyemüz var ki gelür bÀnÿdur 

Öyle furtuna ki dönmiş idi hemÀn bayúuşa 

5 İbn-i peynircide üç kungureli şeyò oldı 

Baòtuñ vücÿbına úuúa şÀlı almış dÿşa 

6 Meåel olmış bÀbası oàlına bir bÀà virmiş 

Virmemiş oàlı üzümden bÀbaya bir òoşa 

7 YÀri gördüm geliyor elde çubuú lÿlesi boş 

Gel úuzum ùoldurayum çıúmayasın hìç boşe 

8 Keyfi geçmişde àıdÀsını atup ùutayor 

Terbiyet oldı Bn% ? bì-veche ol maàşÿşe 

9 Mercimek çorbasını kimse yimez ey Ùırsì 

Bir sehl-i òal úatılup mÀ’il ola mayòoşa 

CLXIX : B.35 a , C.43 b . 

8àıdÀsını : àıdÀsı gibi C. 

CLXX 


1 Arnavud şerbeti içsem yine cÀnÀne ile 

Ùoldururdum ãoúaàı na‘ra-i mestÀne ile 

2 Úaşmer-i ‘Àlem olup curcuna ile cÀnÀ 

Bezm-i yÀrÀna girerdüm úurı kestane ile 

3 Girdeci dükkÀnı açmaú dilerüm çÀrşÿda 

Bir şÀkird olsa ki yufúa aça merdÀne ile 

4 Bol ãarımsaú ile fodla ile olursa severüm 

Her ãabÀó def‘-i òumÀr itmege teròÀne ile 

5 Gice gündüz öñine gelme aàanuñ diyerek 

Çekişür úadınsı cÀriye-i dür-dÀne ile 

6 Girüp aralarına òayli çalışdum güç ile 

Hep barışdurdum anı himmet-i merdÀne ile 

7 Ùartılur muşmula-veş dest-i manavda bunamış 

Bir ùutar kendüsini tÀze ôarìfÀne ile 

8 Bir ãanur ikisinüñ leõõetini añlamayan 

Bir degül kÿfteli şorbÀ ãarı úayàana ile 

9 Arnavud Vaãlì ile bir olur ise ikisi 

Úıralar zencìri Ùırsì gibi dìvÀne ile 

CLXX : A.28 a , B.35 b , C.42 b , D.26 a , E.31 a , F.32 b , 

G.28 b . 

1//ãoúaàı : zuúaàı B., C. 3çÀrşÿda : çÀrsÿda 

E. //şakird : şakirdüm E., F. //olsa ki : ola 

E., F., G. 5gelme : gelmez C. //Çekişür 

úadınsı : Úarısını çekişür D.; Úadınsı çekişür 

F., G. 6Girüp aralarına : Aralarına girüp E., 

F., G. 8bu beyit B. ve C.’de yoktur.//şorbÀ : 

çorba F., G. 9ile : gibi G: 

CLXXI 


1 Bir boza iç ey çıtaú kim hìç òumÀrı olmaya 

Yalıñuz sev tÀzeyi hìç yÀri marı olmaya 

2 Cümlenüñ ma‘lÿmıdur pek ÀşikÀre göz gibi 

Sürçer ol beygir ki ayaúda úayarı olmaya 

3 Zelle-ÀsÀ ardına düşmezdi oàlancıúlaruñ 

Muàliminüñ ellerinde ger òıyarı olmaya 

4 ‘ßd yerine lÿlesine bir aàaç ãoúsam gerek 

‘ßd-i MÀverdì degül ‘ÿd-i ÚamÀrì olmaya 

5 ‘İlletüñ envÀ‘ı hep ãoàuúdan olur ÙırsiyÀ 

Óaôô olınmaz úış güni Àteş kenÀrı olmaya 

CLXXI : A.28 a , E.31 b . 

1kim hìç : anuñ E. 2pek : hep E. //ol beygir 

ki ayaúda : elbet beygiri õerre E. 

3//Muàliminüñ ellerinde ger : Zümre-i 

muàlimlerin elde E. 

CLXXII 


1 Kedi küçük olursa aña gör boz fÀre gösterme 

Yılar hìç bir daòi varmaz ãaúın ÀvÀre gösterme 

2 Çatalcaya varup geldükde bir çiftlik idin 

soñra 

Naôardan óıfô içün maóãÿlüñi aàyÀre gösterme 

3 Şükÿfe-perver olursañ hemÀn lÀle idin ammÀ 

Açılma zrÅ! nU -ÀsÀ dibin ‘ayyÀre gösterme 

4 Batursam altuna başdan ayaàa eyligüm bilmez 

Ùopuz ister o úızmış cÀriyem àaddÀre gösterme 

5 Bizüm ma‘ãÿm ise sevdÀlıdur baàlanmaàı sevmez 

äalıncaàı sever àÀyet hemÀn gehvÀre gösterme 

6 Çocuúları üşütme Bor bezinden sÀdeler geydür 

Sözinde dur da anlara alaca òÀre gösterme

7 Ùoàan-ı naômumuz çiftçi eline düşmişe döndi 

Mülevveå itmesün ölçüm olan murdÀre gösterme 

8 Diraòt-i gül dibinde sen àazel ùaró eyleme zìrÀ 

Üşer ùırùıl óaõer eyle ãaúın bì-çÀre gösterme 

9 Maranúoz işi bir tÀze àazel yapıldı ey Ùırsì 

MurimmÀt istemez gel Ermenì neccÀre gösterme 

CLXXII : A.28 b , B.35 b , C.42 b , D.26 b , E.31 b . 

2geldükde : geldükçe B., C. 3//‘ayyÀre : 

‘aàyÀre B., C. 4Ùopuz : Debbÿs B., C. 

7//murdÀre : merdÀne B., C. 8//eyle : úıl D. 

CLXXIII 


1 Üşündi eylemiş taóta biti yoràane düşdükçe 

EmÀn virmez úırardum anları her yane düşdükçe 

2 Binüp mÿm-òÀneden bir úayıàa ser-mest iken 

yÀrÀn 

Olur úaşmer deñiz ortasına mestÀne düşdükçe 

3 Hele bir úol-başı olsam da raúã itsem 

dügünlerde 

Yine úol úırdı dirler bir güzel oàlane 

düşdükçe 

4 Úışın yola gidenler yükini azaylasun zìrÀ 

áırÀre neşf ider yolda çamur sisÀne düşdükçe 

5 Atarlar ùaşı elbette diraòt-i meyve-dÀr üzre 

O ùıfl-ı bü’l-hevesler óaôô ider kestane 

düşdükçe 

6 Úuraú olsa mükedderdür bütün bÿstÀncılar ammÀ 

Úudurur sebzeler yaàmur yaàup bÿstÀne düşdükçe 

7 Biraz yÀrÀn idin kim başuña fırlaú gibi dönsün 

ZuúÀúda úaldura Ùırsì seni rindÀne düşdükçe

CLXXIII : A.28 b , B.36 a , C.43 a , D.26 b , E.32 a , F.33 a , 

G.29 a . 

1//úırardum : úırarum E., F., G. 2iken : olup 

F., G. 3raúã itsem dügünlerde : raúã-Àver olup 

dursam F., G. 4yükini : yüklerin B., C., E., 

F., G. 6mükedderdür : keder eyle E., F., G. 

/ammÀ : cümle E., F., G. 7//ZuúÀúda : äoúaúda 

E., F., G. 

CLXXIV 


1 Heykel-i menóÿsuña baú destüñe al Àyine 

Ùurp ãıúayum sen gibi şÀ‘irlerüñ ÀlÀyına 

2 Gizleyüp yayı oú atdum sìnesin itdüm nişÀn 

Zaòm açup bir dÀnecük düşdi raúìbüñ payına 

3 Áb-zede olur diyü çoú vesvese itdüm yine 

Ba‘żı ebyÀtum düşürdüm äulıúulle çayına 

4 Zelle-ÀsÀ ardına düşmişdi gördüm KLkym 

Ayılmış bÿstÀncı úırda beş mıãır buàdayına 

5 ÙırsiyÀ buldı ãuyın gerçekden eş‘Àruñ senüñ 

Úaşmer olsun bÀri eylersin sözüñ icrÀyına 

CLXXIV : A.28 b , B.36 a , C.43 a , D.26 b , E.32 a , F.33 b , 

G.29 a . 

2F. ve G.’de 4. beyit 2. beyitte yer alıyor. 

4ardına düşmişdi gördüm ...üñ : M...üñ ardına 

düşmiş göñlini B., C., D., E., F., G. 

CLXXV 


1 Ey ùurfe úodoş heykel ü ‘unvÀnuma degme 

Úaşmer olamam saña girìbÀnuma degme 

2 Eşşeklik idüp tel úırasın ‘Àleme úarşu

Ey şÀne ãaúın zülf-i perìşÀnuma degme 

3 İpsüz diyü daòl itmeyeler şimdi faúìre 

EåvÀb serilen bÀàçede uràanuma degme 

4 Ùoñdurmaú ise zemheride söyle murÀduñ 

Yoú ise eger pister ü yoràanuma degme 

5 Ùaà üsti baña bÀà ider ger yaza çıúarsam 

ÙÀzì gibi gel ùaàdaki ùavşanuma degme 

6 Elli sekize yoldaş olalı bunı buldum 

Ùırsì meded ardumdaki oàlanuma degme 

CLXXV : A.29 a , B.36 a , C.43 b , D.27 a , E.32 a , F.33 b , 

G.29 a . 

3itmeyeler : eyleyeler E., F., G. /şimdi : 

bekle B., C.; belki o F., G. 5bu beyit E.’de 

yoktur. /ider : olur F., G. /ger yaza : yaza 

F., G. 

CLXXVI 

Mef‘ÿlü FÀ‘ilÀtün Mef‘ÿlü FÀ‘ìlÀtün 

1 Ben mÿ-miyÀn-ı yÀri aldum hemÀn òayÀle 

Altun ile yanaşsam gelmezse úìl ü úÀle 

2 Virsem eline bir kez ãaçum ile ãaúalum 

Alsa güzel tamÀmen iş gelse i‘tidÀle 

3 AàyÀr ise dem-À-dem bizden gözin ayurmaz 

Çıúmazsa bÀri evden ùutsun hemÀn óavÀle 

4 MÿsÀ aàa ölüsin farú eylemez didiler 

Anuñ içün efendi dönmiş hemÀn çaúale 

5 Adı çoban köpegi hìç úurda varmaz ol it 

Öyle ‘acìb heykel beñzer bütün cemÀle 

6 Bu zemheride òaftÀn àÀyet pamuúlı lÀzım 

Geydürsem ayda bir kez ol úaşları hilÀle

7 Ùırsì gibi çobana bir àayrı sÀz yaúışmaz 

SÀza girerse bÀrì meşú eylesün úavale 

CLXXVI : A.29 a , B.36 b , D.27 a , E.32 b , F.33 b , G.29 b . 

2//iş gelse : gelse iş E., F., G. 6zemheride : 

zemherìrde B., D., E., F., G. 

CLXXVII 


1 Dil-rübÀnuñ bir gice vardumdı tenhÀ üstine 

Bì-tekellüf olmayan varmaz müheyyÀ üstine 

2 ‘Uúdeler eyler o şÿò-ı dil-firìbüm ‘Àşıúa 

Varmayınca keşf olınmaz böyle ma‘nÀ üstine 

3 Şaşúını tiryÀkinüñ ãaymaz ãoñın yir kÿftesin 

Hìç yaúışmaz lavdanom ma‘cÿn na‘nÀ üstine 

4 Ol raúìb-i zişt-ãÿret dönmede pervÀne-veş 

‘Áúıbet bir gün düşer şem‘-i kilìsÀ üstine 

5 Mìr-i Burnaz ise aãlÀ beñzemez bir kimseye 

Burun otun ekmeden yimez o óalvÀ üstine 

6 Bozburuna çekdiri varınca pÀy-zenler bütün 

Uàramış ishÀle vardum ben temÀşÀ üstine 

7 Çün bıraúdılar dumÿr-ı ishÀlden geldi fütÿr 

İtdiler bir bir úayalıàuñ çıúup tÀ üstine 

8 ZevrÀú-ı úumla gibi furtunaya rÀst gelse de 

Bulur eyyÀmuñ çıúar elbette deryÀ üstine 

9 Engine çıúma göremezsin úıyıların ãaúın 

Yelken altı olmayınca varma a‘dÀ üstine 

10 Zÿr görürseñ ÙırsiyÀ boncorne di úarşu úoma 

Üstdür el elden varınca ‘arş-ı a‘lÀ üstine

CLXXVII : A.29 a , B.36 b , C.44 a , D.27 a , E.32 b , F.34 a , 

G.29 b . 

1vardumdı : vardum da B., C., D. 2eyler : eyle 

C.; idüp F., G. /şÿó-ı : şÿóum C. /dil-firìbüm 

‘Àşıúa : dil-firìb ‘uşşÀúına E., F., G. 4ziştãÿret 

: bed-liúÀ G. 7fütÿr : ża‘f E., F., G. 

9úıyıların : úıyıları D., E. 

CLXXVIII 


1 Bulursañ dil-beri tenhÀ ãoúul gerdÀne merdÀne 

äaúın úaşmer olup òalù eyleme sekrÀne meúrÀne 

2 Limon ãıúmış g..ine mÀderi ùoàduúda aàyÀruñ 

O keskinlikdür it gibi ãalar gerdÀne merdÀne 

3 SerÀyuñ nekbeti bÿstÀniyÀnı hìç óayÀ itmez 

Edebsüzdür yanında anlaruñ külòÀne mülòÀne 

4 MeşÀyiò ãÿretinde mürtekib müdminleri gördük 

Yaraşmaz mÀ-teúaddem berü şeyòÀne mey-òÀne 

5 Resen-bÀõ olmaàı şÀyeste görmem ben saña Ùırsì 

24. Gel olma ‘Àleme úaşmer çıúup uràana muràÀne 

CLXXVIII : A.29 b , B.37 a , C.44 b , D.27 b , E.33 a , F.34 a , 

G.30 a . 

3bustÀniyÀnı : bustÀncıları E., F., G. 5ben 

saña : saña ey E., F., G. 

CLXXIX 


1 Hìç inanılmaz efendi hele bu insÀna 

Her biri dir ùazıya ùut úaça gör ùavşana 

2 Bize yel oàlı dimekde ‘arøı yÀrÀnuñ 

Poyrazuñ àayrıyı àÀyet severüz merdÀne

3 Bıyıàın gördi raúìbüñde üzildi ol dem 

Yel gibi yellenerek gitdi hemÀn çingane 

4 Ne eserse bu ãoàuúlarda gelür bÀd-i hevÀ 

Yelúovan dinse sezÀ óaúúumuza el’Àne 

5 Anlaruñ çekdügi bu úorúu òarÀccıdandur 

Çergemi yaúdı diyü úaçdı faúìr ormana 

6 Funda-ÀsÀ ipe ãapa gelecek bir sözi yoú 

äoàuú Àhen dökilüp hìç gele mi sindÀne 

7 Bizi ayu gibi oynatmasun ol dÀ’irede 

Def gibi úızmaya şÀyed yüzümüz rindÀne 

8 Úış güni böyle bürÿdetde degişmem aãlÀ 

Bir bayaúlı kebeyi Hind işi üç yoràana 

9 Türki baàlar diyü úaşmer olasın ey Ùırsì 

Saña şehrì dimek isnÀd olur inãÀfÀne 

CLXXIX : A.29 b , B.37 a , C.44 b , D.27 b , E.33 a , F.34 b , 

G.30 a . 

2‘arżı : ‘arżı ol F. 3raúìbüñde üzildi : 

üzildi raúìbüñde D. 4bu beyit E.’de yoktur. 

5çekdügi : úorúduàı D. //òarÀccıdandur : 

òarÀccıdan kim D. 7//şÀyet : àÀyet G. 8Úış 

güni böyle : Úışın böyle bir F.; Úış olup 

böyle G. /bürÿdetde : bürÿdetle B. 

CLXXX 


1 YÀrÀna börek olsa da úatmer begenilse 

Üstine ekerdüm daòi sükker begenilse 

2 Óalúa olur ise üzerine yayılaraú 

Çalışur idüm ãıdú ile dil-ber begenilse 

3 Pür-ma‘rifetem ben size bademle yapardum

Eàriboz işi sükkeri köfter begenilse 

4 Úuzàun-veş ‘imÀretler üşerken pilav ile 

Zerde getürürdüm iki lenger begenilse 

5 Meşhÿr olayum cerr ile Ùırsì gibi bende 

Úaşmerlik ile itdügüm işler begenilse 

CLXXX : A.29 b , B.37 a , C.45 a , D.28 b , E.33 b , F.34 b , 

G.30 a . 

2olur ise üzerine yayılaraú : olur eger üstine 

cÀnlar virüp cÀn F. 4‘imÀretler : ‘imÀrete E., 

F., G. 5ile : idüp F. 

CLXXXI 


1 Fındıú altunıyla yalvarsam gerek cÀnÀneye 

Üçcegiz yapsam gelür bì-şübhe bende òÀneye 

2 Òidmet-i ‘uşşÀúa bel baàlar da dÀmen-der-meyÀn 

Arúasında gezdürür úÀ’il olur üç dÀneye 

3 Arúalıçdan úurtılan MÿsÀ aàayı seyr idüñ 

Bir úaval çalmaú yaúışmazken heves òalayına 

4 Her ne deñlü òÀk-i İstanbul olanlar var ise 

Meyl iderler ekåerì lapa ile úayàanaya 

5 Beste olsa bu àazel zencìr uãÿlinde eger 

Oúımaú şÀyestedür bu Ùırsi-i dìvÀneye 

CLXXXI : A.30 a , B.37 b , C.45 a , D.27 b , E.33 b , F.35 a , 

G.30 b .

CLXXXII 


1 Yine bir nev-àazel yapdum olur yÀrÀne eglence 

Disünler oúuyanlar gülerek ammÀ ne eglence 

2 Òoş-Àbcı úarılar yolda dügünde müşterì bulsa 

äatardı úayısı ile úurı kestane eglence 

3 Varaúlansa àazelleri çıúsa bayramlarda meydÀna 

Gelürdi seyre ser-tÀ-pÀ olur ãıbyÀne eglence 

4 Ayaúdan úalmayalum diyü elden geldügi rütbe 

Çıúardum başa hÀda bir àazel rindÀna eglence 

5 HevÀyìdür bu vÀdìde bizüm üstÀdumuz Ùırsì 

Olur bu masòara ebyÀtumuz yÀrÀna eglence 

CLXXXII : A.30 a , B.37 b , C.45 b , D.28 a , E.33 b , F.35 a , 

G.30 b . 

1olur : ola F., G. 3//olup : olur E., F. 

4//rindÀna : yÀrÀna B., C, 5//yÀrÀna : ‘irfÀna 

B., C., E., F., G. 

CLXXXIII 


1 BaúúÀl içürdi baña ãarb sirke kÀse kÀse 

Döndi hem iki gözüm úan ile ùolı ùÀse 

2 Ben alına inandum pancar gibi boyandum 

‘Áşıú olup úapladum ol lebleri kirase 

3 ÒaftÀn úalıbı Kfrvf başúa işin göreydüm 

Bir çintiyan biçeydüm uysun o bir libÀse 

4 Türk arúasından eksük olmaya hem elinden 

Meyyitüñ külüng ü kürek bÀrÿd òar durmase 

5 Bir òidmet ile getmek olursa Anúaraya

MÀlik olurdum anda tebsi úadar nuóÀse 

6 Girse elüme furãat ne herzeler yir idüm 

Bir kez müsellim olsam ben belde-i Payasa 

7 Meşú itmek ister iseñ tel úırmadan óaõer it 

Bozuú düzilse görinme sen çalàıcı Minasa 

8 Hep ò v acegÀn-ı dìvÀn ta‘dÀd olınsa bir bir 

Óadden ziyÀde oldı ãanmañ gelür úıyÀse 

9 Çün ò v acegÀn içinde nÀm-Àver oldı àÀyet 

Úaşmerlik ile Ùırsì düşdi zebÀn-ı nÀse 

CLXXXIII : A.30 a , B.37 b , C.45 b , D.28 a , E.33 b , F.35 a , 

G.30 b . 

4bÀrÿd : bÀrÿdı E., F., G. /mÀse : nÀse G. 

7//düzilse : düzen D., E., F., G. //sen : ol 

G. 8bu beyit B. ve C.’de yoktur. 9Çün : Hep C. 

/içinde : içre C. 

CLXXXIV 


1 Eglenilmez úış güni yÀr olmasa kÀşÀnede 

Beklenilmez yalıñuz bayúuş gibi vìrÀnede 

2 Bir bürÿdet düşdi erbÀb-ı keyifüñ beynine 

Her biri buz gibi doñdı úaldı úahve-òÀnede 

3 Yaz günidür hep àıdÀ gibi atup ùutduúları 

Úış güni Beç ördegi gibi úalurlar lÀnede 

4 Çün ãoàuúdan ba‘øı dervìşÀn gibi bì-çÀreler 

Erba‘ìni dar çıúardılardı çille-òÀnede 

5 Bu sene hìç úaymaduú yoúdur úızaúlar yaàlayup 

Òayli bir eglence oldı zümre-i ãıbyÀnede

6 Tecrübe itmiş úati vÀfir kişiler böyle dir 

İrtibÀù olmaz ayaúla zümre-i mestÀnede 

7 Úış güni úahvaltıya şÿr-bÀ yiyen gelsün diyem 

äarımsaúla yaàlı etmekler gerek teròÀnede 

8 Naôm-ı şìrìnüm görenler reşk idüp didi baña 

Böyle pişkin görmedük bir dürlü óalvÀ-òÀnede 

9 Úaşúaval öñce zindÀn etmeginden àayrısı 

Naúle lÀyıú úalmadı ey Ùırsi şey mey-òÀnede 

CLXXXIV : A.30 b , B.38 a , C.46 a , D.28 b , E.34 a , F.35 b , 

G.31 a . 

1olmasa : olmaya F., G. 2bu beyit F.’de 

yoktur. //doñdı : ùoldı B. 7bu beyit F.’de 

yoktur. /şorbÀ : çorba B., C., E., G. 

9Úaşúaval-ı ökçe : Ökçe-i úaşúavalı E., F., G. 

//Naúle lÀyıú : Bu miåilli F., G. 

YE HARFİ 

CLXXXV 


1 Úış geldi bu ‘aãruñ úati serd oldı hevÀsı 

Maóżar-ı nefsi gibi bürÿdetli şitÀsı 

2 Çıúdı kömürüñ baùmanı yüz pÀreye oldı 

Bir el kiri idi yüzümüñ úaldı úarası 

3 Baş üzre yeri var o hilÀl-i ramÀżÀnuñ 

NÀmı oruç ayı didi Türküñ büleàÀsı 

4 Nÿrı ùa‘Àn itdi o meh-pÀrenüñ ol dem 

Teşrìfi ile ‘Àlemi ùoldurdı øiyÀsı

5 Manúır buòurı ãatmaàa başladı çocuúlar 

Böyle olagelmiş bu ayuñ neşv ü nemÀsı 

6 ÇÀrşÿda oruç keyfi duòÀn arayaraúdan 

Eski Yeñice ùaşlıàa düşdi ôurafÀsı 

7 ‘AyyÀş-ı zemÀn ebniye-i keyfi ne bilsün 

Afyon ile úahveyle olur keyfüñ esÀsı 

8 Aòşam u ãabÀó keyfe uyup iki eliyle 

TiryÀkilerüñ ùutduàı úahveyle àıdÀsı 

9 Oldı ramaøÀn Àòir ü ‘íd eyledi cümle 

TiryÀkiler eãnÀfınuñ a‘lÀ vü gedÀsı 

10 Úaşmerlige meşúum yetişeydi diyerekden 

El úuúlası oynatmaàa çıúdı nüdemÀsı 

11 ÒurmÀyı ùorı çapúun eşekle yola çıúdum 

Aldı bütün eùrÀfumı fellÀó àurebÀsı 

12 Çil pÀre girerse elüme bende efendüm 

äarf eylemenüñ var bilürüm õevú u ãafÀsı 

13 Biz suòre-i ‘Àlem geçinürken yine cÀnÀ 

LÀyıú mı ki taúlìd ide şehrüñ süfehÀsı 

14 Ùırsì hele úaşmerligi sen itme ferÀmÿş 

ŞÀnìye ne àam şimdi úabÿl oldı du‘Àsı 

15 VÀlì-i Mıãır óażret-i YaóyÀ-i zemÀnuñ 

Naòıl-ı germì sÀyesidür mesken ü cÀsı 

CLXXXV : A.31 a , B.38 a , C.46 a , D.29 a , E.34 b , F.35 b , 

G.32 b . 

5başladı : başlardı F., G. 6ÇÀrşÿda : ÇÀrsÿda 

E. 8//bu mısra C.’de yoútur. 9bu beyit B.’de 

yoktur. 9//bu mırsa C.’de yoktur. 10yetişeydi 

: yetişdi B., C. 14 ve 15. beyitler C. ve

G.’de yer değiştirmiş. 15VÀlì : SulùÀn E., F., 

G. 

CLXXXVI 


1 äoàan u ãarımãaúda bizüm ãab mı úaldı 

Bu dÀneleri dirmeye úınnÀb mı úaldı 

2 Seyircileri aldı óarÀret içe içe 

BÀùıye şerbetçide vişn-Àb mı úaldı 

3 Der-ban acı çeşm dökenlerde 

Úanbur vü ùopal maòlaãı pìş-bÀb mı úaldı 

4 Çoú çeşme yapuldı bizüm İstanbulumuzda 

Hep úurıdı birinde daòi Àb mı úaldı 

5 Hep ferve-fürÿşı arayanlar zaàar-ÀsÀ 

Beyhÿde gezer ãırçalı sincÀb mı úaldı 

6 Var idi ezel òırãı yeker ayucılarda 

Şimdikilerinde yekecek tÀb mı úaldı 

7 Ùırsì hele úaşmerlik ile òalúa görindi 

Úarışmaduàı girmedügi bÀb mı úaldı 

CLXXXVI : B.38 b . 

CLXXXVII 


1 Beygir olmazsa eşeklen saña yoúdur żararı 

Ger palÀñuñ yoú ise kendüñe al bir semeri 

2 Dimesünler zurafÀ saña yuları eksük 

Eşekün çapúunın al úalmayasın yolda geri

3 Elüñe tÀze girerse anı úaçurma gözet 

Ardın al óiss ider ‘Àşıúları geçme ileri 

4 Úoma çıplaú çocuàı belki üşür geydüre gör 

ÚÀ’il olursa eger herzesini yir pederi 

5 Zenne çalış ki ıãınsun aralıú bulduúça 

Görinürse ãoàur elbet aña yüz gibi eri 

6 Böyle úıãraàuma öküz gibi baúarsun Ùırsì 

LÀ-naôìr idi iki olmasa ger çifteleri 

CLXXXVII : B.38 b . 

CLXXXVIII 


1 FÀre yükde bu gice bir iki yoràan deldi 

Kediler görmedi bir vech ile pinhÀn deldi 

2 Taóta bendüñ çüridi óavlısı vìrÀn oldı 

Döşeme taótaların ùamla-yı bÀrÀn deldi 

3 Küp dibi çevre çamur olmaú ile sulùÀnum 

Her ùarafında ôuhÿr itdi ãoàulcan deldi 

4 äuãadum da ãulamaduñ beni diyü dil-ber 

Meşk-i saúúÀyı bıçaàıyla nümÀyÀn deldi 

5 Binişüm eski diyü óıfôa çalışdum yine 

Orta parmaàı ile ardumı yÀrÀn deldi 

6 Bir muãanna‘ fener aldum ki cedìd-i işkenbe 

Götürürken eve ùaş atdı da ãıbyÀn deldi 

7 İbn-i çadırcıyı medó itme ãaúın ey Ùırsì 

Pek tülek òırsuz idi Çorlıda bir òÀn deldi 

CLXXXVIII : A.31 b , B.39 a , C.46 b , D.29 b , E.35 a , 

F.36 a , G.33.

3bu beyit F.’de yoktur. 4ãulamaduñ : ãulamadı 

E., F., G. 5yine : cümle G. 

CLXXXIX 


1 Úoncolos yapulu ‘aàyÀr ise mevzÿn er idi 

Dil-beri gördi óicÀbından o mecnÿn eridi 

2 Ùoñdı bì-çÀre ãaçaú buzı gibi ãoàuúdan 

Güneşi gördi de mÀnende-i Ceyóun eridi 

3 äıcaàı àÀyet ile keskin olur Edirnenüñ 

Ba‘żı cÀmi‘lerüñ üstindeki úurşun eridi 

4 Pek çelimsüz görinür úırdı ricÀl-i Mıãrì 

ÒulefÀ’dan birisi daòi NÅAL! ? er idi 

5 Ba‘żı eşşek anı óalvÀ-yı ãabÿnì ãandı 

25. Aldı aàzına köpürdi úara ãabÿn eridi 

6 Bì-şu‘ÿr olduàına bu daòi bir şÀhiddür 

Ceyb-i tiryÀkìde kÀàıd ile ma‘cÿn eridi 

7 Der-beder gezmege meşúı var idi ‘Àlemde 

Ùırsì-i bì-çÀre ŞÀnì gibi úuzàun er idi 

CLXXXIX : A.31 b , B.39 a , C.47 a , D.29 b , E.35 b , F.36 b , 

G.33 a . 

3äıcaàı àÀyet ile : äıcaàı úati pek F.; äıcaàı 

ki àÀyet pek G. 6Ceyb-i tiryÀkìde kÀàıd ile : 

ÚÀàıd ile ceyb-i tiryÀkìde F., G. //kÀàıd : 

kÀàaõ B., C. 

CXC 

MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün

1 Beni baór-i àama ãaldı turunc u portaúal úaydı 

Büyük úayd imiş ‘Àlemde àırÀr hegbe çuval úaydı 

2 Açardum çerge-i baúúÀlı Ordu-yi hümÀyÿnda 

Çerez nev‘ì bulınsa mümkin ancaú úaşúaval 

úaydı 

3 Sögüş yirken yemekliklerde úalsa diş arasında 

Var iken boynuzum serde ãaúın çekmeñ òalÀl 

úaydı 

4 Úuyumcı ãan‘atın işlerdüm ammÀ pÿteyi atdum 

İşüm altun olurdı olmasaydı úìl ü úÀl úaydı 

5 Geçerken bal úapanından bu úış bir ùatlı şey gördüm 

Palamud arúasında buzda bir dÀne óamÀl úaydı 

6 KenÀrumda dal kütük göreyüm diyü söylerken 

Yitürdi kendüsin oàlan çözildi peştemÀl úaydı 

7 TerÀzÿlandı úanùÀr aàmamaú üzre biraz gitdi 

Ayaàı baãmadı düz çamura düşdi ùopal úaydı 

8 Şükÿfe beslemekden baòtumuz olsaydı ‘Àlemde 

Úaranfil besler idüm olmasa ammÀ sifÀl úaydı 

9 Úati úaşmer óarìfüm ÙırsiyÀ küttÀb arasında 

Donanmada beni seyr eyleyen çekmez cemÀl úaydı 

CXC: A.31 b , B.39 a , C.47 a , D.29 b , E.35 b , F.36 b , G.33 b . 

1//àırÀr : òarar C.;eger F. 3bu beyit F.’de 

yoktur. //çekmeñ : çekme B., C., D. 5úış : gün 

F. 6KenÀrumda : KenÀr-ı ãuda F., G. 7//düz : 

kör 

B., C. 8beslemekden : beslemekde B., 

C.9//Donanmada beni seyr eyleyen : Beni seyr 

eyleyen donanmada E., F., G. 

CXCI 

MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün

1 KebÀb ile úavurma içre ey aşçı ãoàan yoú mı 

Vekìl-òarca dimezsüñ eksügi sende lisÀn yoú mı 

2 Òıyar bÿsùÀnuñı ãÿfì g...üñ var ise sen bekle 

Otur Àdem àayra dime bir pÀs-bÀn yoú mı 

3 Y...lanmış gelür muàlim arardı tÀze àavàÀlar 

Alup ardına úalúanı durur bir pehlevÀn yoú mı 

4 N’içün óayvÀnlıú eyler ol raúìb-i bed-liúÀ bilmem 

‘Aceb feryÀdı açlıúdan mı yemlikde ãaman yoú 

mı 

5 Görüp yaàmurı ùamlardan güzel ãu almaàa mÀ’il 

Bütün almaú dilerse ãor yanında nÀv-dÀn yoú mı 

6 Bodur bir ‘Àşıúum irmez elüm ol úadd-i bÀlÀya 

Çıúardum dört ayaúlı olsa bir kez nerdübÀn yoú 

mı 

7 N’edem yaàmur yaàarsa ùamladan úorúarsın ey Ùırsì 

Evüñde oùalaruñ birisinde hìç tavan yoú mı 

CXCI: A.32 a , B.39 b , C.47 b , D.30 a , E.36 a , F.37 a , 

G.33 b . 

1//dimezsüñ : dimez ise B., C. //eksügi : 

eksügin B., C. 2bÿstÀnuñı : bÿstÀnını B., C., 

D., F., G. 5ãor yanında : gir yanında F., G. 

7òìç tavanı : nÀv-dÀn B., C., D. 

CXCII 


1 Didüm götürürsin hele seyrÀne yoàurdı 

Ekşitme yidür büsbütün oàlane yoàurdı 

2 Aşçılıàına cÀriyenüñ söz yoú efendi 

Yufúa açacaú òÀmÿrı ammÀ ne yoàurdı

3 Gezmekle biraz günde yüzüm yandı diyerek 

Sürdi yüzine gözine dìvÀne yoàurdı 

4 Úış günleri àÀyet severüm şÿr-bÀsını Àh 

Şeh-bÀõ bize úabaàıyla teròÀne yoàurdı 

5 Düşmiş boàazı derdine Ùırsì ne bu óırãı 

İçmiş dökerek pister ü yoràane yoàurdı 

CXCII: A.32 a , B.39 b , C.48 a , D.30 a , E.36 a , F.37 a , 

G.34 a . 

4şorbÀsını : çorbasını E., F., G. /Àh : pek 

B., C., F., G. 5//İçmiş dökerek : Dökmiş 

içerek E., F., G. 

CXCIII 


1 Menzilci ùavarı gibi sür‘Àt bize degdi 

Yemeklik içün it gibi ruòãat bize degdi 

2 YÀrÀn arasında yine destÀra ùaş atup 

Üslÿbumı pìş ùutdı da nekbet bize degdi 

3 ÓalvÀya çaàurdı bizi úış gicesi yÀrÀn 

ÚÀ’il olıcaú ãıraya ãoóbet bize degdi 

26. 4 Oldı pederüm pìşesi neccÀr idi anuñ 

áayrì yoú idi vÀriåi Àlet bize degdi 

5 Ùırsì-i fehìmüz süòan-ÀrÀy-ı zemÀnuz 

Gitdiyse HevÀyì n’ola nevbet bize degdi 

CXCIII: A.32 b , B.39 b , C.48 a , D.30 b , E.36 b , F.37 b , 

G.34 a . 

2atup : atdı B. 2//bu mısra C.’de 3// ile yer 

degiştirmiş. 3//ãıraya : ãırada B., C. 4bu 

beyit D.’de yoktur. 4pederüm : pederi B., C. 

5n’ola : hele F., G. 

CXCIV


1 Göñül ùaàuñ başından indi düşdi yÀre besbelli 

Açıldı lÀle-veş ruòãat bulınca yÀre besbelli 

2 Úoruú geldi görindi ãapa bindi dil-berüm müjde 

MiåÀl-i zrÅ! nU beg düşdi hep yek-pÀre 

besbelli 

3 Úızıl alayı reng aldı diyü ‘Àrż-ı neşÀù itdi 

Düşürdi oda ‘aàyÀrı o Àteş-pÀre besbelli 

4 Görince ben de düşdüm ardına òaylì emek çekdüm 

Duyıldı úıããamuz yoúdur mecÀl inkÀre besbelli 

5 Çalışdum òayli ol şÿòı úucaàa almaàa ammÀ 

Aàır geldi ne óÀcet urmaàa úanùÀre besbelli 

6 ÓarÀret virdi baña çevrenüñ yapduàı ãarmalar 

Yine sirke úomışdur Arnavud bancare besbelli 

7 Bu gice ãoóbetüñ er başısı olmışsın işitdük 

Yüzüñde bir iki üç dÀne úalmış úare besbelli 

8 ZemÀne dil-beri ber-vech ile minúarle ãayd 

olmaz 

‘Araúla bÀde ister hem daòi çil pÀre besbelli 

9 Bıyıú burduúda çekmiş anı òavfinden ne geldiyse 

KenÀrsuz taóta pişkün ile naúl ‘aàyÀre 

besbelli 

10 Dört oúúa mı alur úandìl aàızlı çölmegi buldı 

Úırıú ãaúsı dibiyle süzdiler hem-vÀre besbelli 

11 Çıúarsa mey-fürÿşuñ mìr-i Burnaz süd úarındaşı 

Neseb iåbÀt ider bir şey úomaz nÀ-çÀre 

besbelli 

12 Girince içine biñ reng ider bì-şübhe ol àaddÀr 

Yise müshilci çıúarur evvel biñ pÀre besbelli

13 Girüsin fikr iderken ÙırsiyÀ ãor hem su’Àl eyle 

Dile gelmez úabÀóat eyler ol şalvÀre besbelli 

CXCIV: A.32 a , B.40 a , C.48 a , D.30 a , E.36 a , F.37 a , 

G.34 a . 

1başından : başında F., G. //bulınca : bulındı 

B., C. 3bu beyit F.’de yoktur.3//o : ol E. 

4òayli : bend-i D. 5òayli ol : bunca dem F., 

G. /şÿòı : şÿòa B., C. 7//dÀne : yerde B., C., 

F., G. 8 ve 9. beyitler G.’de yer değiştirmiş. 

8bÀde ister : bÀdecik D. 9burduúda : burmaúda 

E., F. /çekmiş : çekdi G. //pişkün ile naúl : 

pişkün naúl ile B., C. 10Dört : Beş B., C., 

E., F., G. /çölmegi : çömlegi B., C. 11//nÀçÀre 

: bì-çÀre D. 12bu beyit C.’de yoktur. 

/çıúarur : çıúardı F.; çıúar olup G. 13iderek 

: iderken E. /ãor hem : ãorsam B., . /idüp : 

eyle B., C. 

CXCV 


1 Bir øiyÀfet eyledüm ben yaòni bir çorba iki 

Ùatlı ùatlı ãoóbet itdüm turşi bir óalvÀ iki 

2 Yazsalar aãlì bıyıú vaãl olsa úÀfa àayn olur 

İki dürlü oúınur ma‘nÀsı bir imlÀ iki 

3 Müttefiúdür ãuãa bÀbında efendi ekåerì 

Resm-i òaùda ãuãanuñ lafôìsi bir ma‘nÀ iki 

4 Dìde-i ‘aàyÀre úara ãu gibi çoúdur gelen 

Edirne şehrinde ‘Arda ãuyı bir deryÀ iki 

5 ÙırsiyÀ envÀ‘ õi-rÿóı òadd-i aòlÀú eylemiş 

Emr-i Óaúla her birinüñ burnı bir ‘aynÀ iki 

CXCV: A.32 b , B.40 a , C.48 b , D.30 b , E.36 b , F.37 b , 

G.34 a .

CXCVI 


1 Bu faúìr-òÀneye bir yaòni úapan gelmez mi 

Soframuz çıúduàunı görse inan gelmez mi 

2 Òalúa şìrìn geleyor ùatlı dili Rÿmìnüñ 

Ermenìnüñ dili bed sözi yavan gelmez mi 

3 Dil atup b...lıca bülbül gibi çekse daòi 

Böyle murdÀr sözi ‘aàyÀre yalan gelmez mi 

4 Çüridi úaba ãoàanuñ acısın çoú çekdük 

Gelibolıdan ‘aceb yerli ãoàan gelmez mi 

5 FÀre bolı deñize fÀ’ide dir ‘Àúıllar 

27. äaúlasaú peyniri dollÀba ãıçan gelmez mi 

6 LÀlecilik ideyüm baòtumı bir kez ãınayum 

Taòtama zrÅ! nU ekdükde sinÀn gelmez mi 

7 Böyle beyhÿde müzaòref sözi alsa aàıza 

İşiden kimseye Ùırsì àaåeyÀn gelmez mi 

CXCVI: A.32 b , B.40 b , C.49 a , D.30 b , E.37 a , F.38 a , 

G.34 b . 

4úaba : yerli F., G. //yerli : bir yerli C. 

5bu beyit F.’de yoktur. 6bu beyit F.’de 

yoktur. 

CXCVII 


1 YÀ úÀfiyesinde yine bir nev-àazel oldı 

Ùuàlayla kireçle òorasanla temel oldı 

2 Kerpiç gibi cümle àazelliyÀtumı ben de 

Bir úÀlıba dökdüm hepisi bì-bedel oldı

3 NÀ-puòte olan şi‘rümi aàdayla pişürdüm 

Úahvaltıya yÀrÀna müferrió reçel oldı 

28. 4 SeóóÀr imiş ‘Àşıú ise siór ile raúìbüñ 

Bindügi gibi arúasına bir baàal oldı 

5 Úıraù ile alurlar iken ‘Àrif olanlar 

Rÿspì-i Bolı-veş àazelüm mübteõel oldı 

29. 

30. 6 İrmez elümüz çam aàacınuñ depesine 

Bu fikr ise bir başúaca ùÿl-i emel oldı 

7 Bu masòara ebyÀtuña çirkin diyemezler 

Döngel gibi òÀm olmadı Ùırsì güzel oldı 

CXCVII: A.33 a , B.40 b , C.49 a , D.31 a , E.37 a , F.38 a , 

G.34 a . 

4bu beyit E.’de yoktur. 5bu beyit B., E., 

F.’de yoktur. 6//başúaca : başúa da B. 

7ebyÀtuma : ebyÀtuña G. 

CXCVIII 


1 ‘Aúlumı aldı tÀze bahÀruñ güzelligi 

Üzüm zemÀnı rÿy-i nigÀruñ güzelligi 

2 Avlar siñek ricÀl ü nisÀsı bu demde hep 

Olur kiras zemÀnı óiãÀruñ güzelligi 

3 äuyın bulunca gezdi o mestÀne it gibi 

Óayretde úoydı úurı pıñaruñ güzelligi 

31. 4 Hep baàçevanlaruñ gözi yazlarda açılur 

Burnında çiçegi o òıyaruñ güzelligi 

5 Ùırsì bir iki úaşmer ile óÀøır ol yüri 

Vardur kenÀr-ı cÿda çenÀruñ güzelligi 

CXCVIII: A.33 a , B.40 b , C.49 b , D.31 a , E.37 b , F.38 b , 

G.35 a .

2bu : ol F., G. 3//úoydı : kodı D., E. 5ol 

yüri : olagör D. //cÿda : ãuda F., G. 

//çenÀruñ : óiãÀruñ B., C. 

CXCIX 


1 O óammÀmlarda àalùÀn olmaduñ mı 

O külòanlarda sÿzÀn olmaduñ mı 

2 Úuraúlıú olduàın hìç istemezsin 

Çamurlarda ãoàulcan olmaduñ mı 

3 Raúìbe didiler it gibi sen de 

Ulu çÀrşÿda der-bÀn olmaduñ mı 

4 Alış viriş idene ùa‘n idersin 

Be hey ãÿfì sen oàlan olmaduñ mı 

5 Seni yÀrÀndan oldı didiler hep 

Sen anlar ile yÀrÀn olmaduñ mı 

6 Mudanya beygiri gibi çamurda 

Yürürseñ de bıcılúan olmaduñ mı 

7 Bayaúlı yoràan örtindükde Ùırsì 

Esìr-i úuùnı yoràan olmaduñ mı 

CXCIX: A.33 a , B.41 a , C.49 b , D.31 a , E.37 b , F.38 b , 

G.35 a . 

3//çÀrşÿda : çÀrsÿda E. 4idersin : edersüñ E. 

5 ve 6. beyit E.’de yoktur. 

CC 


1 Misket elması yidüm rÀyióa leõõet bÀúì 

Geçen ay turşì yidüm úaldı óarÀret bÀúì 

2 Var iken arúalıcum hìç bıyıàından úorúmam 

Çekerüm yel gibice bÀrını àayret bÀúì 

3 Deli berber bilegisi gibi düz olsa daòi 

Kelligi itsem tekellüm yine lüknet bÀúì 

4 Úaldırım mÿmcısı ùaşdan çıúarur etmegini 

Úaya başı daàıdur òalúa òuşÿnet bÀúì 

5 Áb-ı limon ile Ùırsì leke olmaz buldum 

BÀde-i nÀbe limon ãıúsa da óumret bÀúì 

CC: A.33 b , B.41 b , C.50 b , D.31 b , E.37 b , F.38 b , G.35 a . 

3daòi : eger E. //itsem : itse D. 

CCI 


1 Sitanbula bu yıl bir masòara Bulàardan geldi 

Sürilmiş óabb-ı müshille çıúup nÀ-çÀrdan geldi 

2 Kümeslerde naãìbüm düşire idüm diyerekden 

O óayvÀn düşmeni sañsar aşup dìvÀrdan geldi 

3 İşitdüm süngeri çÀrÿb ile silmiş süpürmişler 

Kufe kÿfe zibiller bÀàçe-i TÀtÀrdan geldi 

4 Elüñ atduàı ùaş ıraú düşer dirler meåeldür bu 

Yuvarlandı raúìbüñ başına ùaş yÀrdan geldi 

5 Üzilse virmez aãlÀ kimseye ser-rişte ipek-veş 

Aralıúda işin görmişde pÀk inkÀrdan geldi 

6 Kücide bez úomam girsem nigÀruñ tezgehine ben 

Ùoúunan bezlerüñ düz olması çenbÀrdan geldi 

7 Mekik atmaú gürÿh-ı çulóalarda bir kemÀl ancaú 

Baúır-ÀsÀ bize òÀliã òaber Lazlardan geldi

8 Úaçışduúlarını ùamdan görüp aãlın su’Àl itdüm 

Kedilerüñ firÀr-ı úorúu-i sañsardan geldi 

9 Odanuñ çevresin la‘l ile naúş itdürdüm ammÀ kim 

Tavanı lÀciverdì olması jengÀrdan geldi 

10 Úırıú ùuàlalarından óavø u fısúıyye yapıldı hep 

Varaúlanmış pirinc fevvÀreler mi‘mÀrdan geldi 

11 Bi-óamdullÀh ki aúçe taòtası deñlü yerüm 

vardur 

Pabuccıyla úızıl alası lÀle-zÀrdan geldi 

12 Dolaşmış alacaú şey bulamamış cümle óavuç almış 

Bizüm úoca úarı zenbìl ile bÀzÀrdan geldi 

13 zvfÆz òavfi dü-tÀ itdi piyÀde úaddini yolda 

O balçıú çoúluàı hep keåret-i emùÀrdan geldi 

14 Úışuñ bu rÿzgÀrı naàme-perdÀz oldı ey Ùırsi 

Nefìr-ÀsÀ ãadÀy-ı nev-be-nev minúÀrdan geldi 

CCI: A.33 b , B.41 a , C.50 a , D.31 b , E.37 b , F.39 a , G.35 b . 

2. ve 3. beyitler E.’de yoktur. 2diyerekden : 

diyerek gice B., C., G. 3silüp : silmiş B., C. 

4ıraú : uzaú D. 5bu beyit F. ve G.’de şu şekilde 

yer alıyor : Evin naúşın begendüm mesleküñ bu 

úalmış ey Ùırsì 

Tavanuñ lÀciverdì olması jengÀrdan 

geldi 

5virmez aãlÀ kimseye ser-rişte : kimseye serrişte 

virmez D. 8bu beyit E.’de yoktur. /itdüm 

: itdük E. 9çevresin : saúfını D. /ammÀ : ÀyÀ 

D. //Tavanı : KenÀrı D. 10yapıldı hep : 

yapılduúda B., C. 11//alası : elması D. 

13òavfi : úaydı D. 14Ùırsì : Naúşì C. 

CCII 

Mef‘ÿlü FÀ‘ilÀtü MefÀ‘ìlü FÀ‘ilün

1 Uzun úulaúlıdur hele merkeb didükleri 

Eşşekler atuñ ola siñek hep didükleri 

32. 2 AàyÀr eger óimÀra binerse palÀn ile 

Bin diyü emrüñ ismidür irkeb didükleri 

3 Úaşmerlik ile meclis-i òÀãa girer çavuş 

Hep òalúuñ oldur aña muúarreb didükleri 

4 Türkìde ãu úonup içilen úabuñ adıdur 

‘UrbÀn dilinde kÿze vü meşreb didükleri 

5 áayruñ cebinden umma ãaúın fÀ’ide saña 

Her kişinüñ yanında gerek ceb didükleri 

6 Oàlana sìm ü zer gerek anuñla rÀm olur 

Rÿspìyi aldadandur o àabàab didükleri 

7 Ùırsì girerse destüñe yek merdi bir kere 

Dib gösterendür aña urup leb didükleri 

CCII: A.34 a , B.41 b , C.50 b , D.32 a , E.38 a , F.39 a , 

G.35 b . 

1//bu beyit E.’de yoktur. 2. beytin 2. mısraı 

yer alıyor. 2eger óımÀra binerse palÀn ile : 

eger binerse palÀn ile óımÀra D. 3meclis-i 

òÀãa : meclis-i şÀha E.; bezme eger F., G. 

/girer : girek D. 4adıdur : ismidür D. 5saña : 

henÿz E., F., G. //gerek : saña B., C. D. 

CCIII 


1 Òanegi bir ùavuàum vardur efendi tepeli 

Gören Àdem ãanur olsaydı eger iki eli 

2 Ùonı çil hey’eti dil-ber küpeler gÿşında 

Didiler itdi temeååül úoca çavuş küpeli 

3 Arpadan gayrı yimez nÀzlı büyütdüm anı 

Oldı ùavuúlar arasında güzeller güzeli

4 Ger kibÀruñ delisi olsa merÀúì dirler 

FuúarÀ’dan olur ise diyeler aña deli 

5 Çekdi ùoúmaú úayışı gibi çevirdi dil-ber 

33. Òalúa gösterdi miyÀnını gören didi beli 

6 Kesme ùaşdan yapayum diyü çalışdı köşki 

Gÿşecik oldı ãu pÀlÿdesi gibi temeli 

7 Òalúa ùatlı görineydüm diyü bu Ùırsì-i zÀr 

Kendüñe bir çuúa kesdürdi ki rengi ‘aselì 

CCIII: A.34 a , B.42 a , C.50 b , D.32 a , E.38 b , F.39 a , 

G.35 b . 

1//eger : anuñ E. 3//FuúarÀ’dan : FuúarÀ’da 

E., F., G. //diyeler aña : aña dirlerdi F., G. 

6çalışdı : çalışdum B., C.; çalışduú E., F., 

G. 7//Kendine : Egnine E., F., G. //kesdürdi : 

idindügi F., G. 

CCIV 


1 Uçurdum úuş gibi elden òurÿsı 

İki sÀ‘atde buldı Engerusı 

2 Gerekse sÀze ‘aàyÀre ayaú-dÀş 

Güzel sÀzendedür Ùanbÿri Mÿsì 

3 Yetürmez óaúúını bir kimse anuñ 

Unutmayız o miåúÀli buàusı 

4 İkisi daòi vÀdìsinde yek-tÀ 

Görenler didiler insÀn úurusı 

5 Mey ÀlÀtin su’Àl eylerse Ùırsì 

Bezmde fındıàuñ óoşdur úoyusı 

CCIV: A.34 a , B.42 a , C.51 b , D.32 a , E.38 b , F.39 b , 

G.36 a .

CCV 


1 Aşçı úapayup maùbaòı seyrÀne mi çıúdı 

Úızmışlıú idüp fÀóişe yÀrÀne mi çıúdı 

2 Yaz geldi diyü sÀdece úahvaltı yerine 

Hep fodla-i seg-bÀn ile teròÀne mi çıúdı 

3 Görür gözi ò v Ànendelerüñ çorbacı oàlı 

Hep òalúa ider körlügi óaymana mi çıúdı 

34. 4 äalluta ider ıstaúozı ehl-i bezm hep 

Kör ùÀl‘i úulıyuz ise bir dÀne mi çıúdı 

5 ŞÀkird-i resen-bÀõ olayum dir bizüm oàlan 

ÜstÀde daòi varmadan uràane mi çıúdı 

6 Zencìr-i elem Ùırsiyi gerden-zede itdi 

‘Arø eylemege óÀlini divÀne mi çıúdı 

CCV: A.34 b , B.42 a , C.51 a , D.32 b , E.38 b , F.39 b , G.36 a . 

3bu beyit F.’de 4. beyitle yer değiştirmiştir. 

CCVI 


1 BinÀ-i vaãıl oàlan bel virüp dipden direklendi 

Úıãa gelmekle altı yanına beş parmaú eklendi 

2 Sitanbul gibi beygir-i ‘arba yoúdur eşekler 

çoú 

Varınca Mıãra aúrÀnı gibi ol da eşeklendi 

3 Ùuvar içün zemÀnında biraz arpa alınmışdı 

Yılına varmadan enbÀr içinde hep böceklendi 

4 Benüm erkÀn ferÀcem ùaş oùada on gün içinde 

Efendi durmaú ile òayli yerlerden çiçeklendi

5 KepÀze yerine ben úullanurken úadd-i aàyÀrı 

TatÀr oúı gibi elden çıúup bir kez yeleklendi 

6 Çalarlardı raúìb-i rÿ-siyehler bir gice ammÀ 

Öñümüze alup oàlanı arúasında beklendi 

7 Naãıl olursa bir yol úoldan ataruz diyü Ùırsì 

Raúìb-i dìv falya virmemek üzre tüfeklendi 

CCVI: A.34 b , B.42 b , C.51 b , D.32 b , E.39 a , F.40 a , 

G.36 a . 

1oàlan : olan E. 2beygir-i ‘arba yoúdur : at 

bÀr-gìr-i ‘arba E.; at beygir-i ‘arba F., G. 

//aúrÀnı gibi ol da : aúrÀnlarına baúdı E., 

F., G. 3//varmadın : varmadı F. //enbÀr içinde 

hep : enbÀrda arpa F. 4//yerlerden : yerleri 

E., F., G. 7bir yol : biz F., G. /diyü : diyü 

bu F., G. //dìv : dìve F., G. 

CCVII 

FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün FÀ‘ilÀtün 

1 Hemişe ùaş ùaşıdurdum beş on óimÀrum olaydı 

Frengi ipinden ola anlara yularum olaydı 

2 Ò v Àcelige heves ãanma kim eşekligümden idi 

Ma‘Àşa dÀ’ir ‘aúÀrum yÀòud tìmÀrum olaydı 

3 Gürÿh-ı ò v Àcelerüñ eskisi benüm gibi azdur 

Dilencilikle geçürmezdüm ‘ömri kÀrum olaydı 

4 BÀzar úovanlara taúlìd idüp bu gün getüreydüm 

äatardum iki sepet Lanúanuñ òıyarum olaydı 

5 CehÀletüm benüm ‘Àlemde gün gibi görinürdi 

Dir idi Ùırsì eger õerre i‘tibÀrum olaydı 

CCVII: A.34 b , B.42 b , C.51 b , D.32 b , E.’de yok, F.40 a , 

G.37 b . 

1//ipden : ipinden E. 2Ò v Àcelige : Ò v Àcelıàa 

B., C., E. /ãanma kim eşekligümden ide :

eşşekligümden oldı ãanursın E., F., G. 

3ò v Àcelerüñ : ò v ÀcegÀnuñ F., G. 4bu : bir D., 

F. 

CCVIII 


1 Rÿm ilinde ‘araba nÀmlı serüm gelmez mi 

Örtülü üsti içi ùolı òurrem gelmez mi 

2 äarı ú... hele hemşìre bulındı gebedür 

Vaż‘-ı óammÀl ile yeñi demde i... gelmez mi 

3 Eşşek erkek olur ise añurur bì-şübhe 

äavtı selemüñ olur elbette naàmem gelmez mi 

4 Kefe aldı ù... diyü meõÀú eyler nÀs 

Bayúuş idücek erbÀb-ı himem gelmez mi 

5 İstegüñ var ise gel yaàlı úavurma ala gör 

Her zemÀn Dobrıcadan körpe en‘Àm gelmez mi 

6 Bıyıàın görse bir Àdem enik-i Burnazuñ 

İtse òavfiyle úabÀóat ki sitem gelmez mi 

CCVIII: B.42 b . 

CCIX 


1 ‘Aceb sedd oldı bÀb-ı zer úapandı 

Dügündi hep o úapular úapandı 

2 Úapaması çıúar mekteb ne yerde 

Yediler vaúfını anlar úapandı 

3 Uãÿlüyle çeküp aldı yanına 

Oùada şeyó ile dil-ber úapandı 

4 Taãarruf ãÀóibidür şeyò-i fÀnì 

Uyup nefsine de yer yer úapandı

5 Yalardum baúlava tebsisi gibi 

Yaúa düşürdi sìmìn-ber úapandı 

6 Yimiş oldum òaùÀ-i YLkym ben 

Úabıø oldum ùabì‘atler úapandı 

7 RaúìbÀn ava çıúmış úışda geldi 

Bizüm çiftlikde ol itler úapandı 

8 Şıra destisinüñ aàzına Ùırsì 

Dökilmesün diyü sünger úapandı 

CCIX: A.35 a , B.43 a , C.52 a , D.32 b , E.39 a , F.40 a , 

G.37 b . 

1oldı : olup D. 2çıúar : çıúan G. /ne yerde : 

nerede F. 6bu beyit E.’de yoktur. 7çıúmış : 

gelmiş D. 

CCX 


1 Úış geldi de ‘aàyÀr eve dükkÀne úapandı 

Sa‘dì gibi ùoñdı düşüp ammÀ ne úapandı 

2 Áteş yimege başladı mÀnend-i RifÀ‘ì 

Úaşmerlik ile Àteş-i sÿzÀne úapandı 

3 İt gibi raúìbi úovaraú úırda düşürdüñ 

Bir úaryeye vardum orada òÀne úapandı 

35. 4 Bì-perde didilerdi YyYlzAy- cÀnÀ 

Úurdı var imiş perde ôarìfÀne úapandı 

5 Bir sille nice urdı Úaragöz ÒÀcì ÌvÀz 

Düşdi yüzi üzre o dem ammÀ ne úapandı 

6 Yaàlardı seni ‘Àşıú-ı şeydÀlaruñ ammÀ 

Bulınmadı bir dirhemi yaà-òÀne úapandı 

7 Dil-ber geçer iken ãapına doúuna düşdi 

Alt üste gelüp tÀbe-i úayàane úapandı

36. 8 Açma úuùınuñ úapaàını didi faúìre 

Açdı uãul ile yine rindÀne úapandı 

9 Ùırsì bir iki kÀse görüp ser-òuşe döndi 

Duramadı ayaúda o mestÀne úapandı 

CCX: A.35 a , B.43 a , C.52 a , D.33 a , E.39 b , F.40 b , G.37 b . 

3//vardum : varduú B., C., E., F., G. 4didilerdi: 

didiler F., G. 7bu beyit D.’de yoktur. 8bu beyit C.’de 

yoktur. /faúìre : faúirüñ G. 

CCXI 


1 ‘Ale-şeb-i pasúalyada ùopraú etdi 

SÀ’ir cinÀsı daòi çömlek ü bardaú etdi 

2 äordılar millet-i aysÀbì didi ümmetüm 

äoñra úaşmerlige götürdi mu‘allaú etdi 

3 Úara úız uyòuya dalmış da açılmış gör r! ? 

Girdi ara yerine birisi maùraú etdi 

4 Úara úız úaraya urmış da darılmış erine 

Úalburuñ dirilerin yeter de úasnaú etdi 

5 DÀ’imÀ tersinedür úara úızuñ hep àaêabı 

Ördege ilüñe ùartıldı é$r% etdi 

6 Úodı Ydnb Lc raúìb ortaya úaşmerilik ile 

Óoúúalar oynadaraú òayli yuvarlaú etdi 

7 KÀfe düşdi hevesi Àteşe yandı Ùırsì 

Úale gelsün diyü teròÀneyi zìbaú etdi 

CCXI: B.43 a , C.52 b . 

3bu beyit C.’de 5. beyitte yer alıyor. 

CCXII


1 BahÀr oldı aàaçlar hep şenlendi 

Deve dikenleri çıúdı düzeldi 

2 Uzandı ãu úabaàı gibi leylÀú 

äarıldı ãarmaşıú aña seslendi 

3 Hele ãarımsaàı var bÿstÀnuñ 

Naôardan óıfô içün çıúdı diñeldi 

4 Diken olduú raúìbüñ gözine biz 

Çıúup ãallansa da görsek maóaldi 

5 ‘Acìb kÀfirlik idüp kendüsini 

Unutdı gün ùoàusına yöneldi 

6 İşitdi manãıbından ‘azli Ùırsì 

áamından úaãúatı úaldı çömeldi 

CCXII: B.43 b , C.53 a . 

5‘Acìb : ‘Aceb C. 

CCXIII 

MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün MefÀ‘ìlün Fe‘ÿlün 

1 Keli seyr it òırÀş zaòm-ı nÀhundan úonaúladı 

TirÀş olduúda bì-mÿ úaldı dazlaú úabaúlandı 

2 Ùayanmaz hìç begüm tab-ı temmÿza biricik 

görseñ 

Uzandı reg-be-reg rıòvetle ãarúıldı ùayaúlandı 

3 ZióÀm tekyede devrÀne girmiş ol perì gördüm 

Düşerken şiddet-i vecd ile ardından ùabaúlandı 

4 Ç...üm bì-tÀb iken na-gÀh gördi gün yüzin 

ÚıyÀm itdi aña ikrÀm içün úalúup úalaúlandı 

5 Gelüp mey-òÀneye bir cÀm çekdi şÿr-i mestÀne 

Tevaúúuf itmeyüp Ùırsì o meclisden ayaúlandı

CCXIII: A.35 a , D.33 a , E.39 b , F.40 b , G.38 a . 

1úonaúladı : úonaúlandı D., E., F., G. //úaldı : 

úaldum E., G. 2bu beyit A. ve D.’de yoktur. /S...üm tÀb-ı 

temmÿza nÀ-taóammüldür ki seyr eyle F., G. 4bu beyit A. ve 

D.’de yoktur. 

MÜSTEZADLAR 

I


Mef‘ÿlü Fe‘ÿlün 

1 äatma bize luùf ile bıyıàuñla úıyÀfet 

Gösterme mehÀbet 

Úıbùì olasın saña hele çoú bu úabÀóat 

CÀ’iz ki sefÀhet 

2 BÀúì daòi beş oúúa sıfÀnÀò çıúan aydan 

PÀre vir efendi 

Defterlerümi eyledi gör maãraf irÀ’et 

‘Aynıyla ãadÀúat 

3 Bir aşçıya şÀkirdligi dil Àrzu eyler 

Aç gözlülüginden 

Bilmezsem eger baúlava yaònìye ne minnet 

Hìç çekme meşÀúúat 

4 CÀmi‘de pabuç çalduàumı bilmez iken ferd 

37. TenhÀ gözedürmiş 

Duyurdı cihÀn òalúına pÀk bir iki şirret 

Úusúunuma úuvvet 

5 B...luú ãubaşılıàına úaftan geyeli ben 

EsvÀú temizdür 

Ùırsìye hele eyledi ìrÀå-ı meõellet 

Çoú itdi reõÀlet 

I : A.6 a . 

VI. 

II 



1 ‘AyyÀşa ayaúdan alacaú bÀde gerekdür

38. İçe dökerekden 

Uyàun ola naúli bütün ÀmÀde gerekdür 

39. Her dürlü semekden 

2 Meclisde benüm gibi iki úaşmeri lÀzım 

H. SÀúì ola dil-ber 

Úatmerli börek gibi firistÀde gerekdür 

Keyfi gele yekden 

3 Darı bozasın nÿş iden erbÀb-ı riyÀya 

Hìç bÀde yaúışmaz 

Yiyüp içen eşşek gibi zühhÀde gerekdür 

EnvÀ‘-i böcekden 

4 TiryÀki olan berş ile afyon ile oynar 

40. İstanbulumuzda 

Anlara duòÀn úahve ‘ale’l-‘Àde gerekdür 

äamsayla börekden 

5 Cümle ôurafÀ seyr-i Boàaz úaydına düşdi 

äarıyara Gökãuya 

Her semtine ‘Àşıú ola üftÀde gerekdür 

41. Ayrılma Bebekden 

6 Úoyunda iken süd úuzısın alma úucaàa 

42. Belki ide bir ãuç 

GehvÀresi her dem anuñ ortada gerekdür 

Ayırma sübekden 

7 äÀóib çıúup eş‘Àruma dirmiş ki benümdür 

I. Ol ŞÀni-i bì-‘Àr 

Bilmez mi ‘aceb şi‘r ile inşÀda gerekdür 

Bir nebõe nemekden 

8 Naôm eyler iseñ bir ip ile mıãra‘ını ölç 

Eksüklügini bil 

Bì-ma‘na söze bir sehl-i imlÀ da gerekdür 

Úullan çekerekden 

9 Dülger olana buràu keser köştere lÀzım

43. Hem destere şÀúÿl 

Áletlerüñ envÀ‘ı her üstÀde gerekdür 

İşler sürerekden 

10 Yapu daòi tekmìl-i tetimmÀt ile ister 

Uràana gelince 

Bir tenge ile bir küfe ıràada gerekdür 

44. Úurtarma kürekden 

11 YÀrÀnına bir kimse eger ãoóbet iderse 

45. Pendüm budur ancaú 

Bir masòaraca Àdem o eånÀda gerekdür 

46. Eglendürerekden 

12 Ùatlı ola ãoóbet dir iseñ bir iki dÀne 

J. Şekkerci külÀhın 

Úaşmer olanuñ kimesi óalvÀda gerekdür 

Seyr it gülerekden 

13 äÀriú eline evc-i zebÿnum düşdi gitdi 

Bir ‘anteri úaldı 

Degişmege şimdi bir iki sÀde gerekdür 

Geysem öperekden 

14 Ùırsì yine bir ùurfe müõeyyel àazel itdüm 

47. AmmÀ güzel itdüm 

Taósìn ile destÀruma bÀlÀda gerekdür 

Bir rìşe yelekden 

15 VÀlì-i Mıãır óaøret-i paşaya du‘À it 

Yüz sür yere dÀ’im 

Her rÿz u şeb ed‘iye-i mu‘tÀde gerekdür 

48. Ayrılma dilekden 

II: A.10 a , B.14 b , C.15 a , D.9 b , E.29 b , F.27 a , G.24 a . 

1//bütün : bezm-i E., F., G. //semekden : 

böcekden D. 2benüm gibi : benüm-veş bir E., F., 

G. /iki úaşmeri : úaşmer mi B.; B. Ve C.’de 4. 

beyitten evvel 5. beyit yer alıyor. 4TiryÀki olan 

: TiryÀkileri F., G. /İstanbulumuzda : 

İstanbulumuzuñ E., F., G. //duòÀn : tütün E.

5Cümle : SÀ’ir E., F., G. /ôurafÀ seyr-i : 

ôurafÀsı da F. / äarıyara Gökãuya : Ta äarıyara 

dek E., F., G. //ola : olan E., F. 6Belki ide bir 

ãuç : Bil ide bir bir úabÀóat E., F., G. //dem 

anuñ : yÀrÀnuñ E.; bÀr anuñ F., G. //ortada : 

ÀmÀde B., C. 7//‘aceb : sefìh F., G. 8Bu ziyÀdeli 

beyit E.’de yer almıyor. /ip ile mıãra‘ını ölç : 

arşın ister ki sehmden F., G. 9lÀzım : şÀúÿl E., 

F. /Hem destere şÀúÿl : Yek-deste vü gÿnyÀ E., 

F., G. //Áletlerüñ : Bu Àletüñ E., F., G. //her : 

ol E., F., G. 10ister : olur E., F. /gelince : 

varınca F. //Úurtarma : Ayırma E., F., G. 11//Bir 

masòaca Àdem o eånÀda : Úuúa ile bir masòara 

óalvada E., F., G. 13 düşdi de : düşdi ki E., F., 

G. //şimdi bir iki sÀde : iki zebÿn ÀmÀde E., F., 

G. 14//Taósin ile destÀruma bÀlÀda : Bu sözleri 

óal eyleyen aófÀda E., F., G. //Bir rìşe yelekden 

: Hep dönerekden E.; Hep düşerekden F., G. 

15VÀlì-i Mıãır : SulùÀn-ı Mıãır E., F., G. /Yüz 

sür yere dÀ’im : Sür yerlere rÿyuñ E., F., G. 

//mu‘tÀde : ‘ale’l-Àde E., F., G. 

VII. 

III 



1 Òar ÏyAm ùorı çapúun u hem yoràa òarum var 

49. Úulaúları hem vÀr 

Maranúoz işi pÀk varaúlı semerüm var 

50. Pek seyre sezÀ-vÀr 

2 áÀyet eşegüm gösterişi òoşça efendi 

K. Kim gördi begendi 

Vüs‘atlice hem baàlanacaú evde yerüm var 

Arpa ùolı anbÀr 

3 Merd ise eger girdeci merdÀne gerekdür 

Yufúa aça bir bir 

Pür-ma‘rifetem dirse benüm de nelerüm var 

Söyletme beni var

4 Ben ò v Àcelerüñ úaşmeriyem hep bilür ÀfÀú 

51. Hem-pÀ ùopal İsóÀú 

BÀzìçe-i úuúla bilürüm úuúlalarum var 

İtmem size iôhÀr 

5 AúrÀnumı eş‘Àrda tazì gibi óÀlÀ 

Çullar dil-i şeydÀ 

Maømÿnları mÀnend-i zaàar çoú ararum var 

52. Ey Ùırsi-i bed-kÀr 

III: A.11 a , B.15 b , C.16 b , D.10 a , E.14 a , F.12 b , G.11 a . 

1u : ile /Úulaúları hem-vÀr : Ayaúları da çÀr E., F., G. 2gösterişi òoşça : yoràadur 

‘Àlemde E., F., G. //Vüs‘Àtlice hem : Allaha şükür E., F., G. //baàlanacaú : baàlayacaú 

E., F., G. //Arpa ùolı anbÀr : Arpam dolu anbÀr D.; Dirler baña óimÀr E., F., G. 

3//Söyletme beni var : Dimem aña zinhÀr E., F., G. 5AúrÀnumı eş‘arda tazì gibi : TÀzì 

gibi aúrÀnum eş‘Àrda E., F., G. //bed-kÀr : nÀ-çÀr E., F., G. 

VIII. 

IV 



1 Ma‘ãÿm işemiş pister ü yoràana disünler 

53. Bilmez çişi aãıl 

Óisseyleyemez úubóını el’Àna disünler 

54. Çocuú boya cÀnÀ 

2 GehvÀreye mÀ’il celbi bir ãallar olsa 

L. Varın virür oldum 

Dipden úoyu yarüñ ãalar ummÀna disünler 

Olsun da perÀne 

3 Úış gelenle her çengi başına odunlar 

áÀyetle bahÀrda 

LÀzım olur elbet aña ne disünler 

PinhÀn ü hüveydÀ 

4 Maómÿr beg eger meclise balàam bıraúursa 

55. Fir‘avn enigidür 

Úarışma söze ãuã bire çingane disünler 

İtmeñ sözin iãàÀ

5 Çingane òaracın üstine al da HevÀyì 

rd!zb Åa élrda ? 

Ol mìr varaú u pìr ki edìbÀne disünler 

56. Ey Ùırsi-i dÀna 

IV: B.17 b .

TAHMİSLER 


I 

1

Senüñ úalyonlıda şey mey görecek úudretüñ yoúdur 

Meze içünde zindÀn etmegine úuvvetüñ yoúdur 

Uyuz gibi ulaşup söyleme germiyyetüñ yoúdur 

CivÀnsun n’eyleyem üftÀdeñe hìç raàbetüñ 

yoúdur 

Perì-çihre güzelsün ôÀlim insÀniyyetüñ yoúdur 

2 

O úalyonlar dümensüz úullanılmaz úanda kim 

vardur 

Çanaúlıàa çıú ey aylaúçı baú yelkende kim 

vardur 

Saña baştarda gibi çatmaduú bir bende kim 

vardur 

Bu úaşlarla bu gözler bu tenÀsüb sende kim 

vardur 

Bulursun kendüñe bir ‘Àşıú elbet minnetüñ 

yoúdur 

3 

Çekilen yel gibi durdı geçen úışlar unutduñ mı 

Bıyıú burmaúla ol vaúti geçürmişler unutduñ mı 

Senüñle aramızda geçdi çoú işler unutduñ mı 

Nedür bu sendeki bìgÀne cünbüşler unutduñ mı 

Bizümle meróametsüz bì-vefÀ az ülfetüñ yoúdur 

4 

ÒimÀr-ı ùaşçı gibi yoràa bir eşşek-i teng-òÿsun 

Úati úaşmersin ammÀ n’eyleyem ki gerçek tengòÿsun 

Raúìb-i dìv sìretle gezüp bì-şek teng-òÿsun 

Güzelsün n’eyleyem pek bì-vefÀsın pek tengòÿsun 

Teraóóum n’idügin bilmezsin aãlÀ şefúatüñ 

yoúdur 

5

ÓavÀdiåler çıúar úuúla gibi Ùırsì yeñi her gün 

Olur olmaz yere gönderme ãaúın yengeñi her gün 

Yir idüm def gibi úaşmerlik ile silleñi her 

gün 

Gelürdüñ sevdügüm yoúlarduñ ‘Áãım bendeñi her 

gün 

Ne çÀre dìde-bÀnuñ mÀni‘üñ çoú ruòãatuñ yoúdur 

I : A.13 b , B.44 a , C.54 a , D.12 a , E.14 b , G.13 a . 

1a úalyonlıda : úalburlıda D. 1b Meze içünde 

zindÀn etmegine : Mezeye zindÀn etmegine daòi E., 

G. 1e ôÀlim : n’eylim D. 2b Bu beyit D.’de 2d 

mısraı ile yer degiştirmiş. 2d bu tenÀsüb : hep 

tenÀsüb B. 3. ve 4. bend B. ve C.’de yer 

değiştirmiş. 3a : durdı : derdi E., G. 3d bu 

sendeki : sendeki bu D. 5a Ùırsì : bilmem D. 5b 

yengeñi : bendeñi D. 5d Gelürdüñ : Severdüñ E. 

II 


1 

İzmaridle ıstaúozuñ bilmezüz àavàÀsı ne 

Her biri naúl olmaú ister Laz úarı ãahbÀsına 

Boza-nÿşÀna bu deñlü nÀz u istiànÀsı ne 

Didiler düş-nÀm idermiş ‘Àşıú-ı şeydÀsına 

Bed-zebÀnlıú hìç yaúışmaz ol mehüñ sìmÀsına 

2 

äuyı Úurıçeşmenüñ àÀyet de aúar bì-‘adìl 

Gerçi buldurdum ãuyın lakin ma‘Àşum pek úalìl 

Meşk-i saúúÀ çekmeden yaàır beni itdi ‘alìl 

Dökdi ãaçdı naúd-i eşküm eyledi òalúa sebìl 

Çeşmüm ‘ayniyle müşÀbihdür gümüş saúúÀsına 

Árzÿ-ızvrtl ile úara úız gÀhìce bir 

Gelmez ise çergeye şÀyed yüzüme kir gelür 

3

PÀreler çalı-i funda diyü dÀmen-çìdedür 

Ol óarÀmì àamzeli yeñiçerinüñ yaúışur 

Bir úapu úulı óelÀlì úÀmet-i bÀlÀsına 

4 

Ùomruú-ı óammÀma ger úulp olsa şeh-merdÀn olur 

Başuña bir kerre rÀst gelse naãıl seyrÀn olur 

Uyòuda dil-dÀre ãuãa olsa da noúãÀn olur 

Òayr olur encÀm-ı kÀrı her işi ÀsÀn olur 

Vaút-i furãatda nevÀziş eyleyen a‘dÀsına 

5 

Heykel-i menóÿsı kim çirkin görindi çeşmüme 

Òod-fürÿş u òoş-pesend òod-bìn görindi çeşmüme 

Dilki postını geyüp rengin görindi çeşmüme 

Çerkesì endÀm ile şìrìn görindi çeşmüme 

Tìr-veş Àñsuz urıldum bir Úırım mìr-zÀsına 

6 

Balıú ile eyledüm taòmise Ùırsì ibtidÀ’ 

Istaúoz ãallutasına cÀnumı itdüm fedÀ 

Eyledi elfaôuma taósìnler bay u gedÀ 

‘ÁãımÀ mìr-i süòandur şakir-i şìrìn edÀ 

Reşk ider erbÀb-ı dÀniş şi‘rine inşÀsına 

II : A.30 b , B.44 a , C.55 a , D.28 b , E.34 b , F.32 a , 

G.31 a . 

1e mehüñ : şehüñ B., E., F., G. 2c ile 2d 

C.’de yer değiştirmiş. 3b yüzüme : yüzine 

F. 3e bÀlÀsına : zìbÀsına E., G. 4a şehmerdÀn 

: şÀh-merdÀn F., G. 4d 

işi : işüñ G. 5a kim çirkin : aàyÀruñ E., 

F., G. 5b òoş-pesend : òod-pesend C., G. 

5c Dilki postını : Post-ı dilkiyi E., F., 

G. 6c Eyledi elfaôum taósìnler : Ùurfe 

elfÀôuma taósìnler eyledi E., F., G. 

III


1 

ŞeúvÀsı var dil-berüñ bÀsÿrdan pür-ıżùırÀb 

Hep dibindendür zorı ãormaz raúìb olan kilÀb 

Üstine bulsaú bulınur aña bir rÀm sevÀb 

‘Arż-ı ruòsÀr eyledi ol dil-ber-i ‘Àlì-cenÀb 

Yazuya ãalsun bu günden böyle rÿyuñ afitÀb 

Heykelüm úalmaz àururdan ey çuvalın sevdügüm 

Her zemÀn úırlarda çalduàı úavalın sevdügüm 

Şöhret içün boynına aãduàı şÀlın sevdügüm 

Muãóaf-ı óüsnüñ óaúúıy-çün ey cemÀlin sevdügüm 

Çün àarìbüm ùÀlibüm aç gel oúımaz az kitÀb 

Bir zemÀn Kürdler ‘abÀsı gibi geyerdüm ‘abÀ 

Çaldururdum ùavulum arduma alup muùribÀ 

Başlayup rÿy-ı nevÀdan itdi şeh-nÀzum ãabÀ 

Óaúú budur kim bì-bedelsin óüsnle ey dil-rübÀ 

Eylemişdür Óaúú seni maóbÿblardan intiòÀb 

2 

3 

4 

İki miåúÀl fındıú ile dört üzümle dostlar 

Ortaú olmaú istiyor şimdi bizümle dostlar 

Giceme farú itmez oldum gündüzümle dostlar 

Serde ‘aúl u fikr gördüm gündüzümle dostlar 

áamze-yi àaddÀruña dil eyleyilden intisÀb 

5 

Sevilmege başladum işkenbeden dÿr u dirÀz 

İnúıbÀżum var iken Ùırsì yine itdüm aàÀz

TÀzeler beyninde úaşmerlige buldum imtiyÀz 

Ey HezÀrì gör ne sengìn dildürür ol ser ü nÀz 

Cevr ü naz eyler baña Àhumdan itmez ictinÀb 

III : B.44 b , C.55 b . 

1a ŞeúvÀsı : Şekvesi C. 1c bulsaú : varsaú 

C. 1d dil-ber-i : dil-beri C. 3a ‘abÀsı : 

aàası C. 5a dÿr u dirÀz C. 5e Cevr ü nÀz : 

Cevr-i nÀz C. 

TARİHLER


I 

1 äorup didi ki biñ yüz elli dört sÀlinde bir úallÀş 

Cüyÿş-ı sebzevÀta úanúısını eyler idüñ baş 

2 Didüm bÀõencÀnuñ dürlüsi çoúdur úabaàuñ iki 

Biri ùolma biri úalya olur hìç eylemeñ peròÀş 

3 Mülÿòiyye vü bamya óÀlini ãorarsañ ‘Àlemde 

İkisi bir birine arúalaşup oldılar pÀ-dÀş 

Sene 1154 

4 N’ola ser-tÀc olursa sebzevÀta enginar lÀyıú 

Muãaúúa‘ yapıla úoz ile olmaz hìç aña bir aş 

5 Óurÿf-ı cevherìsiyle didüm tÀrìòini Ùırsì 

Cüyÿş-ı sebzevÀta eyler idüm enginÀrı baş 

I : A.36 a , B.45 a , C.56 a , D.34 a , E.40 a , F.41 a , G.39 b . 

1//Cüyÿş : Gürÿh E. 2bÀõencÀnuñ D., E. 4//olmaz : uymaz B., E., F. // hìç aña bir 

aş : aña hìç bir aş F., G. 5//eyler idüm enginarı baş : enginarı eyler idüm F. 

II 


1 Gürÿh-ı şÀ‘irÀn içre süòan-ver úÀfiye-dÀnum 

Güher-rìz olduàum añlar gören ÀåÀr u ‘unvÀnum 

2 HevÀyì postuna tÀzì gibi çoúdan oturtdılar 

Bu vÀdìde gören eùvÀrum işidenler elóÀnum 

3 Sicimden bir arış yapdum adı maãra‘ õirÀ‘ìdür 

Vezin nÀúıã gelürse söz yazam ma‘na-nÀ-dÀnum 

4 Bu naômum cevheri úìl ile eglenmez taãavvufdur 

Úuyumcılar idemez úÀl hep óÀll oldı sulùÀnum 

5 Ölürsem raómet ile yÀd olunam bir eåer olsun 

Bunı fikr itdüm ancaú eyleyem tertìb-i dìvÀnum 

6 Buçaúçılıú idüp Ùırsì yarım mıãra‘da derc itdüm 

Didüm itmÀmına tÀrìò bu tertìb-i dìvÀnum

Sene 1131 

II : A.36 b , B.45 a , C.56 b , D.34 a , E.40 a , F.41 a , G.38 a . 

1//Güher-rìz : Süòan-rìz F., G. 2//Bu : O E. 

3//gelürse : olursa G. //söz : óarf F. //yazam : yazaram 

C., D., E., F., G. //ma‘nÀ nÀ-dÀnum : na-dÀnum C.; ma‘nÀdÀnum 

E., F. 4cevherì : cevherin E.; cevherüm F., G. 

/eglenmez : egler yoú E., F. 5//itdüm : eyledüm D. 

//eyleyem : idüp D. 

SÖZLÜK 

A 

Àb (F.) : su. 

‘abÀ (A.) : yünden yapılmış kaba kumaş, aba; bu kumaştan 

yapılmış bol giyecek. 

ÀbÀd (F.) : mamur, şen, bayındır. 

ÀbÀdì (F.) : mamurluk, bayındırlık, şenlik; Hint’te 

Devletâbâd’ın âlâ âharlı kâğıdı. 

‘abd (A.) : kul, köle. 

abdÀl (A.) : dünya ile ilgisini kesip Tanrı’ya bağlanmış olan, derviş; aptal, şaşkın, ahmak. 

‘abd-i dÀ‘ì (A.) : duacı kul. 

Àbisten (F.) : gebe; dişi. 

abli (T.) : büyük yelkenlerin kuyruğunda olan ip olup daima elle 

tutulup onunla kullanılır. Kayıkta yelken açıldığı zaman, 

yelkenin iki yana kaçmamasını sağlar. 

Àb-rìz (F.) : ayakyolu; ibrik, çirkef çömleği, havruz; lâzımlık. 

‘aceb (A.) : acaba, hayret, şaşılacak şey. 

‘acebÀ (A.) : şüphe ve tereddüt bildiren edat, acaba. 

‘acìb (A.) : tuhaf. 

‘Àciz (A.) : eli ermez, beceriksiz, kabiliyetsiz; zayıf, güçsüz. 

‘acÿz (A.) : kocakarı. 

a‘dÀ (A.) : düşman. 

Àdem (A.) : adam. 

‘Àdet (A.) : görenek, usul, tabiat, alışkanlık. 

‘ÀdetÀ (A.) : bayağı, basbayağı. 

‘Adlì : (ö. 1156/1743-44) İstanbul’da doğdu. Asıl adı Mehmed 

olup Kul kethüdası Süleyman Bey’in oğludur. Divan’da hacegân 

oldu. Tarih bilir, tasavvufa yabancı olmayan bir şairdi. 

Osman-zâde Tâib’in çağdaşıdır. Tâib, onun gazellerini 

müstezat şekline sokarak alay etmiştir. 

‘adÿ (A.) : düşman, yağı. 

ÀfÀú (A.) : ufuklar, gök kenarları, gökle yerin birleşir gibi 

göründüğü yer. 

Àf-tÀb (F.) : güneş; güneşin ışığı; güzel; güzel yüz. 

ÀàÀz (F.) : başlama. 

ÀàÀze (F.) : müzik başlangıcı, çalgıcıların ve okuyucuların 

ahenk başlangıcı. 

Ààÿş (F.) : kucak. 

aàyÀr (A.) : gayrılar, başkalar, yabancılar.

aàyÀr-ı maúÀdir (A.) : kudretlerin yabancıları. 

Àh : ah, yazık; iç çekme, hayıflanma. 

aóbÀb (A.) : dostlar. 

‘ahd (A.) : söz verme; yemin; devir, zaman, gün. 

Àhen (F.) : demir; zincir; kılıç; sert, katı. 

Àheste (F.) : yavaş, ağır, yavaş yavaş. 

aófÀd (A.) : oğul, oğulları, torunlar; yardımcılar, 

hizmetkârlar. 

aòger (F.) : yanar, yanar kömür, ateş koru, kızıl ateş. 

aóibbÀ (A.) : dostlar, sevgililer, bildikler. 

Àòir (A.) : son, sonraki, en sonra; nihayet, son olarak. 

Àòirü’l-emr (A.) : en nihayet, sonunda. 

aòlÀú (A.) : insanda bulunan, ruhî ve zihnî hâller. 

aóvÀl (A.) : oluşlar, hâller, bulunuşlar, durumlar. 

aóvÀl-i ‘Àlem (A.) : dünyanın gidişi. 

aóvel (A.) : bir şeyi iki gören, şaşı. 

‘aúÀr (A.) : para getiren mülk. 

‘aúd (A.) : bağlama, düğümleme, bağlanma, düğümlenme; sözleşme, 

kararlaştırma; kurma, düzme. 

‘Àúıbet (A.) : nihayet, son. 

‘Àúıl (A.) : akıllı kimse. 

‘aúìde (A.) : ağdalanmış iken ufak ufak kesilmiş olan renkli 

şeker. 

‘akkÀm (A.) : deveci, katırcı; mahmil ile hacca giden surre 

alayı hizmetçisi; çadır mehteri. 

‘akkÀm-ı meş‘al-keş (A., F.) : meşale götüren deveci, çadır 

hizmetçisi. 

‘aúl (A.) : akıl, us. 

‘Aúlì : Divan şairi (İstanbul ?-1734). Asıl adı Mehmed’dir. 

Doğduğu semte nispetle Eyyubî Aklî Efendi olarak 

tanınmıştır. Evkaf kâtipliği yaptı. Baruthâne Nezâretinde 

bulundu. 

aúrÀn (A.) : eş ve benzer olanlar, yaşıtlar. 

a‘lÀ (A.) : pek yüksek; en yüksek. 

alaca (T.) : kıldan dokunmuş sergi, bir çeşit kilim; heybe; 

kenarları işlemeli büyük baş örtüsü; umumiyetle kırmızı 

zemin üzerine sarı çubuklu bir pamuklu kumaştır. 

alÀ’im (A.) : nişanlar, belgeler. 

‘alÀ’im-i semÀ (A.) : al yeşil kuşak, eleğimsağma, gök kuşağı. 

‘alÀúa (A.) : ilgi, ilişki. 

ÀlÀm (A.) : kederler, elemler, acılar, sızılar. 

‘alÀmÀt (A.) : izler, nişanlar. 

‘alÀmÀt-ı semÀ (A.) : gökyüzü işaretleri. 

ÀlÀt (A.) : vasıtalar, aygıtlar. 

ÀlÀy (F.) : alay. 

‘alef (A.) : hayvan yemi; ot, saman, yulaf. 

‘ale’l-‘Àde (A.) : âdet olduğu üzere, bayağı, basbayağı. 

‘Àlem (A.) : dünya, cihan. 

Àlet (A.) : vasıta; aygıt. 

‘Àlì (A.) : yüce, ulu. 

‘Àlì-cenÀb (A.) : cömert; şerefli, haysiyetli kimse. 

‘alìl (A.) : kör; sakat; hasta. 

AllÀh (A.) : İlâh, mabud, Tanrı.

ÀmÀde (F.) : hazır, hazırlanmış. 

‘amel (A.) : iş; niyet; sürgün, iç sürmesi. 

ammÀ (A.) : ama, fakat, lâkin, ancak; şu kadar ki, o kadar ki, 

öyle ki. 

Àn (A.) : lâhza, pek az bir zaman. 

Àñ (T.) : beyin, zihin, fehim, zekâ, müdrike, hıfz, yad. 

Anaùolı : Türkiye’nin Asya kýtasýnda bulunan topraklarýna 

verilen ad. 

‘anber (A.) : ada balığının bağırsaklarında toplanan 

yumuşak, yapışkan ve misk gibi kokan, kül renginde bir madde; 

güzel koku; güzellerin saçı. 

Anúara : Ýç Anadolu’nun yukarý Sakarya bölümünde il merkezi. 

Þehir içinden Engürü suyunun geçtiði ovanýn bir kenarýnda 

kurulmuþtur. 

‘anteri (A.) : entari, elbise. 

‘Àr (A.) : utanma. 

‘araú (A.) : rakı. 

‘araú-çìn (A.) : kenarlarının ve içinin ter ile yağlanıp 

kirlenmemesi için külah veya kavuğun altına giyilen takkenin 

adı. 

ÀrÀm (F.) : durma, eğlenme, dinlenme; yerleşme, istirahat etme, 

karar kılma. 

‘Arda : Meriç ýrmaðýnýn Edirne karþýsýnda saðdan aldýðý önemli 

kol. 220 km. Bulgaristan topraklarýndan doðar genel olarak 

batý-doðu doðrultusunda uzanarak Kýrcaali’den geçer. 

arış (T.) : çözgü. 

‘Àrì (A.) : çıplak; hür; -sız. 

‘Àrif (A.) : bilen, bilgili, irfan sahibi. 

‘Àriyetì (A.) : ödünç, iğreti. 

arúalıç (T.) : hamal semeri. 

Arnavud : Arnavutluk halkýndan veya bu halktan olan kimse. 

arpacıú (T.) : soğanın dikilen küçük hâline denir. 

‘arãa (A.) : yer, toprak. 

‘arãa-i eş‘Àr (A.) : şiir arsası, şiir sahası. 

‘arãa-i naôım (A.) : nazım arsası, nazım sahası. 

‘arş (A.) : çardak, çadır; cumba, kafes; çatı, dam; dokuzuncu 

kat gök; taht. 

‘arş-ı a‘lÀ (A. ) : göğün en yüksek tabakası. 

‘arø (A.) : bir büyüğe sunma, gösterme, bildirme, önüne koyma. 

‘arø-ı esÀmì (A.) : isimleri sunma. 

‘arø-ı óaúìúat (A.) : hakikati sunma, hakikati gösterme. 

‘arø-ı óÀl (A.) : “hâlin bildirilmesi”, ne hâlde 

bulunduğunu bildirme; dilekçe. 

‘arø-ı òÀl-i ‘ÀcizÀne-i bì-mecÀl (A.) : aciz hâlin bildirilmesi. 

‘arø-ı hicÀb (A.) : utancını bildirme. 

‘arø-ı maóabbet (A.) : muhabbeti bildirme. 

‘Àrż-ı neşÀù (A.) : sevincini bildirme. 

‘arż-ı ruòsÀr (A., F.) : yüzünü gösterme. 

Àrzÿ (F.) : istek, heves. 

-ÀsÀ (F.) : gibi. 

aãÀ (A.) : deynek, sopa; dervişlerin taşıdıkları sopa. 

ÀsÀn (F.) : kolay. 

‘asÀkir (A.) : erler.

ÀåÀr (A.) : izler, nişaneler, alâmetler; abideler,; hikâyeler; 

an’aneler, gelenekler. 

‘asel (A.) : bal; cennetteki dört sudan biri. 

‘aselì (A.) : bal renginde olan; Yahudilerin ayırt edilmek 

üzere omuzlarına takdıkları sarı kumaş; eskiden kullanılan bal 

renginde bir çeşit kumaş. 

‘Áãım : Divan şairi (Bosna ?-1710). Bosna mahkemesi 

başkâtipliğinde bulundu. Şiirlerinde Râmî Paşa, Sâbit ve 

özellikle Bâkî’nin tesiri hissedilir. Mürettep divanında 

Râmî, Habib, Mehmed, Tayyar gibi vezirlerle Sultan Mustafa, 

şair Sâbit ve bazı devlet adamlarına yazdığı mersiyeler 

vardır. Divanı vardır. 

ÀsitÀn (F.) : eşik. 

ÀsitÀne (F.) : eşik; payitaht; büyük tekke; Allah’a yakın 

kimselerin kabri; merkez Osmanlı Devletinin merkezi olması 

dolayısıyla tahsisen “İstanbul” manasına da gelir. 

‘asker (A.) : er. 

aãl (A.) : asıl, kök, dip, kütük, temel, esas, kaide, kural; 

hakikat; soy, nesep; bir şeyin belli başlı kısmı; başlangıç; 

baş; yer; sıhhat; hakikî, esaslı, halis, safi; esasen, 

zaten, başlıca, en ziyade, alelhusus; hakikaten. 

aãlÀ (A.) : hiçbir vakit. 

aãlì (A.) : asla mensup, hususî, seçkin. 

‘aãr (A.) : yüzyıl. 

astÀr (F.) : giyecek, perde, çanta, ayakkabı gibi şeylerde, 

kumaşın veya derinin iç tarafına geçirilen ince kat. 

Àstin (A.) : esvab kolu, yen. 

Àstin-i úontoş : Tatar han ve beylerinin yüzü, harç işlemeli 

üstlüğü tarzında dar yenli kapaniçenin diğer bir nevi olan 

kıyafetin kolu. 

‘Àşıú (A.) : birine, bir şeye tutkun; evvelce ordularda, 

kışlalarda, köy odalarında ve mahalle kahvelerinde gerek 

kendinin gerek başkalarının sözlerini sazla ve sözle dile 

getiren kimse, halk şairi; ahbap, hazret. 

‘Áşıú ‘Ömer : Saz şairi (Konya 1651?- İstanbul 1707?). Hayatı 

hakkında kesin bilgiler yoktur. Muntazam bir medrese tahsili 

görmese de kendisini yetiştirerek diğer âşıklara nazaran 

üstün bir bilgi seviyesine ulaşmıştır. Şiirlerinde Divan ve 

Halk Edebiyatının etkileri bir arada sezinlenir. 

‘Àşıú-ı şeydÀ (A., F. ) : delicesine seven kimse 

‘Àşıú-ı zÀr (A., F.) : inleyen âşık. 

ÀşikÀre (F.) : belli, açık, meydanda. 

ÀşinÀ (F.) : bildik, tanıdık; bilen, tanıyan. 

Àşÿb (F.) : kargaşalık; karıştırıcı. 

‘ÀşÿrÀ (A.) : muharrem ayının onuncu günü pişirilen buğday 

tatlısı, aşure. 

‘aùÀ (A.) : bağışlama, bahşiş. 

At MeydÀnı : İstanbul’da bulunan meşhur bir meydandır. 

Àteş (F.) : od, hararet, kızgınlık. 

Àteş-i sÿzÀn (F.) : yakıcı ateş. 

Àteş-pÀre (F.) : ateş parçası, kıvılcım. 

Àteş-õede (F.) : yakılmış, yakılan.

aùlas (A.) : ipekten dokunmuş esvaplık bir kumaş olup al, mavi, 

sarı daima düz renklidir. 

aùlı úaraca (T.) : ağaçtan at ki, üzerine çocuklar bindirip 

tekerlek üstünde gezerler. Atlı karıncanın küçüğüdür. 

‘aùùÀr (A.) : güzel kokular, iğne iplik vesaire satan, 

aktar. 

ÀvÀre (F.) : serseri, boş gezen, işsiz güçsüz, aylak; dağınık, 

perişan. 

-Àver (F.) : getiren, taşıyan. 

‘avret (A.) : kadın, zevce, avrat. 

ÀyÀ (F.) : şüphe ve tereddüt bildiren edat. 

ayaú-dÀş (T., F.) : yoldaş. 

Ayaãofiya : Doðu Roma Ýmparatorluðu devrinde Ýstanbul’da 

yapýlan en ünlü Bizans kilisesi. 

‘ayÀn (A.) : belli, açık, meydanda. 

‘ayÀr (A.) : altın ve gümüş ve başka kıymetli madenlerin karışma 

derecesi. 

‘ayb (A.) : utanılacak şey, kusur, leke. 

Àyìne (F.) : ayna. 

‘ayn (A.) : göz; aslı, kendisi; bir şeyin aslı, tıpkısı; 

kaynak, pınar; Osmanlı alfabesinin yirmi birinci harfi. 

‘aynÀ (A.) : iri ve güzel gözlü. 

‘AyntÀbì : Antepli. 

‘ayş (A.) : yaşama. 

‘ayyÀr (A.) : çok gezen, kurnaz, hırsız, hilekâr, dolandırıcı; 

palyaço, komik, maskara. 

‘ayyÀş (A.) : çok içki içen. 

‘aõÀb (A.) : işkence, keder. 

Azaú : M. Ö. 5. asra doðru Tanais (Don) ýrmaðýnýn denize 

döküldüðü yerde Yunanlýlar tarafýndan Tanais adý ile kurulan 

þehir. Büyük bir ticaret merkezi idi. Sonradan Tana adý ile 

tanýnan þehir, bölgenin baþlýca ticaret merkezi ve Moðol 

ülkelerine giden kervanlarýn hareket noktasý oldu. 

a‘ôamì (A.) : en büyük, en çok. 

Àzer (F.) : ateş. 

‘Àzim (A.) : niyetli, kesin karar veren. 

‘azl (A.) : işinden çıkarma, yol verme. 

‘azm (A.) : kasıt, niyet, karar. 

B 

bÀb (A.) : kapı; geçit, boğaz; bölüm. 

bÀb-ı zer (A., F.) : altın kapı. 

bÀd (F.) : yel, rüzgar; doğudan esen hafif hoş rüzgar; 

nefes, soluk; ah sesi, ah çekme; övme, söz; büyüklük taslama, 

kibir; şarap. 

bÀd-bÀn (F.) : yelken; gemi sereni. 

bÀde (F.) : şarap içki. 

bÀde-ò v Àr (F.) : şarap içen. 

bÀde-i nÀb (F.) : halis, duru şarap. 

badem (T.) : badem ağacı yemişi. Farsça aslı “bâdâm”dır.

a‘de (A.) : sonra. 

bÀd-ı hevÀ (F.) : bedava. 

bÀdincÀn (A.) : patlıcan. 

bÀà (F.) : bağ, büyük bahçe, bostan. 

baàÀl (F.) : koltuk. 

baàl (A.) : ester, katır. 

bÀà-bÀn (F.) : bahçıvan, bağcı. 

bÀàçe (F.) : bahçe. 

bÀàçe-i TÀtÀr (F.) : Tatar bahçesi. 

baàçevan (T.) : bahçıvan. 

BaàdÀd : Aþaðý Mezapotamya’nýn kuzey kenarýnda il merkezi. 

Þehir Basra körfezinden 530 km uzaklýkta Dicle nehri kýyýsýnda 

kurulmuþtur. 

bahÀr (F.) : kışla yaz arasındaki mevsim. 

bahÀriyye (F.) : padişah tarafından yeniçeri ağasından 

itibaren ocak ağalarıyla yeniçeri kâtibine verilen baharlık. 

baòìl (A.) : hasis, cimri, tamahkâr. 

baór (A.) : deniz; büyük göl veya nehir. 

baór-i ‘aùÀ (A.) : lütuf ve bağış denizi. 

baór-i bì-kerÀn (A., F.) : sonsuz, sınırsız deniz. 

baór-i àamm (A.) : keder denizi. 

baór-i hüner (A, F.) : hüner denizi. 

baór-şi‘r (A.) : şiir denizi. 

baóå (A.) : konuşulan şey, söz; iddialaşma. 

baòş (F.) : bağış, ihsan. 

baòt (F.) : talih, kader, kısmet; kargı. 

bÀ‘iå (A.) : sebep olan, gönderen, icap ettiren. 

baúar (A.) : sığır. 

bÀúì (A.) : Tanrı; daimî, kalıcı; alt taraf; artık, artan, fazla 

geri kalan, bundan başka. 

baúúÀl (A.) : sebzeci; pirinç, şeker, peynir, zeytin ve 

benzerleri gibi şeyler satan kimse. 

baúraç (T.) : kulplu bakır kap. 

bÀlÀ (F.) : yüksek, yukarı, üst, yüce; boy. 

Balaù : Ýstanbul’da Haliç’te Fener ile Ayvansaray arasýnda 

büyük mahalle. Ýstanbul alýnınca esirler buraya iskân edildi. 

Araplarýn Bizanslýlara karþý yaptýklarý savaþlarda esir düþen 

Arap þairleri, eserlerinde bu semtten bahsederler. XVII. asırdan 

bu yana daha çok Museviler oturmaktadýr. 

balya (T.) : büyük denk, yük; bağlı, kaplı ve kılıflı emtia. 

bÀnÿ (F.) : kadın, hanım. 

bÀr (A.) : yük. 

-bÀr (F.) : yağdıran, serpen, saçan, döken. 

bÀrÀn (F.) : yağmur. 

bÀr-gìr (F.) : yük tutan, yük kaldıran; beygir, at. 

bÀr-gìr-i Hersek (F.) : Hersek’in beygiri. 

bÀrì (F.) : hiç olmazsa, bir kerre; hasılı, hulâsa. 

bÀrÿd (F.) : barut. 

baãal (A.) : soğan ve benzeri gibi kökler. 

basù (A.) : yayma, açma, uzun uzadıya anlatma; rica hâli. 

basù-ı kelÀm (A.) : söz söyleme.

Àsÿr (A.) : mayasıl; kalın bağırsağın iltihabı sebebiyle 

etrafından kan ve cerahat gelmesi. 

baştarda (İ.) : Osmanlı donanmasında kullanılan kadırga 

türünden bir savaş gemisi. 

bÀùıye (A.) : içki sürahisi. 

baùù (A) : kaz; kaz şeklindeki sürahi, su kabı. 

bayaú (T.) : eski. 

bÀz (F.) : şehbaz, şahin; açık; oynatıcı, oynayan; tekrar, geri; 

yine; bir kulaç boyu; iniş; fark etme, ayırma; sel uğrağı; 

yan taraf; karış; dönük; şarap; haraç. 

bÀzÀr (F.) : pazar, çarşı; alışveriş, pazar yeri. 

bÀzÀr úovan (T.) : satıcı. 

ba‘żı (A.) : birazı, bir kısmı; kimi. 

bÀzìçe (F.) : oyuncak; oyun, eğlence. 

be (F.) : kelimelere -e hâlini verir; -e kadar manasını verir. 

Bebek : Ýstanbul’da semt. Rumeli yakasýnda Arnavutköy ile 

Rumelihisarý arasýndadır. Bebek adýný Ýstanbul’un fethi 

sýrasýnda Fatih’in görevlendirdiði bölükbaþýnýn lâkabýndan aldý. 

Kuzey rüzgarlarýna kapalý olduðundan eski devirlerden beri çok 

beðenilen bir sayfiye yeri idi. Bebek’te Osmanlý 

Ýmparatorluðunun güçlü devirlerinde saraylar ve bahçeler inþa 

edilmiþtir. 

Beç : Çeyiz, hibe manasına Viyana’ya verilen addır. 

Avusturya anlamında da kullanılmıştır. 

bed (F.) : fena, yaramaz, çirkin; kötülük; ateş 

tutuşturmaya mahsus yarı yanmış paçavra. 

bed-ÀvÀz (F.) : fena sesli. 

bedel (A.) : karşılık, karşı; bir şeyin yerine verilen ve yerini 

tutan şey. 

bedestÀn (F.) : değerli eşya ve mücevherlerin alınıp satıldığı 

çarşı. 

bed-kÀr (F.) : işi, hareketi kötü; işi, hareketi fena. 

bed-liúÀ (F.) : kötü yüzlü, çirkin suratlı. 

bed-nÀm (F.) : kötü adlı, fena tanınmış, adı kötüye çıkmış. 

Bed-òÿy (F.) : kötü huylu, huysuz; kötü huy. 

bed-zebÀn (F.) : ağzı pis, ağzı bozuk; kötü dil. 

belÀ (A.) : gam, keder, musibet, afet, ceza, gayet zor iş, büyük 

gaile. 

belÀàat (A.) : iyi, güzel, pürüzsüz söz söyleme, 

uzdillilik; sözün düzgün, kusursuz yerinde ve adamına göre 

söylenmesini öğreten ilmin adı. 

bel-dÀr (T., F.) : Osmanlı ordusunda dağ geçitlerini açan, 

temizleyen ve koruyan, buradan geçenlerin güvenliğini 

sağlayan görevliler. 

belemek (T.) : çocuğu kundaklamak, sarmak, beşiğe 

bağlayarak, sararak yatırmak. 

belìàÀne (A.) : beliğcesine, fasih ve düzgün olarak. 

bend (F.) : bağ, yular, rabıta, bağlama; birini emri altına 

alma; boğum, mafsal; su biriktirmek için iki dağ arasında 

yapılan set, baraj; su mecrası için yapılan kemer; bağlayan 

bağlanmış; başından sonuna kadar aynı vezinde bir çok beyitli 

parçalardan meydana gelen ve kısım kısım gazel tarzında 

kafiyeleri değişen manzumelerin her bir parçası.

ende (F.) : kul, köle, bağlı; intisap eden, taraftar. 

Bender : Moldovya şehri. Diniester’in sağ kıyısında XV. asırdan 

kalma kale. 

bende-i MevlÀnÀ (F.) : Allah’ın kulu. 

bend-i òar (F.) : eşek yuları. 

bend-i şalvÀr (F.) : şalvar bağı. 

bengì (F.) : benk tiryakisi, esrarkeş. 

ber (F.) : yaprak (berg’in hafifletilmişi). 

-ber (F.) : alan, getiren. 

berÀber (F.) : birlikte bulunan, bir arada, müsavi, bir hizada, 

farksız. 

berbÀd (F.) : perişan, harap, viran; pis, fena, kirli. 

berd (A.) : soğuk. 

berdü’l-‘acÿz (A.) : kocakarı soğuğu. 

bereket (A.) : bolluk; meymenet, saadet, mutluluk; Tanrı 

vergisi. 

berg (F.) : yaprak. 

berg-i çenÀr (F.) : çınar yaprağı. 

ber-mu‘tÀd (F., A.) : alışıldığı, âdet olduğu, her zaman olduğu 

üzere. 

ber-rÀh (F.) : yolda, yol üzerinde. 

berş (A.) : afyon şurubu, keten yaprağı ile yapılan bir çeşit 

müsekkin macun; arzu, gönül isteği. 

ber-vech (F., A.) : olduğu gibi, olarak. 

beste (F.) : şarkının makam ve ahengi. 

bevÀsìr (A.) : basurlar; mayasıllar. 

bevvÀb (A.) : kapıcı, çocukları evlerine getirip götüren okul 

hademesi. 

beyÀn (A.) : anlatma, açık söyleme, bildirme. 

beyÀø (A.) : aklık; yumurta akı, aydınlık; ak. 

beyhÿde (F.) : boşuna, boş yere, beyhude. 

beyn (A.) : ara, aralık; arada, araya, arasında. 

beynü’l-ôurafÀ (A.) : zarifler arasında. 

beyøa (A.) : daha ak, çok beyaz. 

bezm (F.) : içkili, eğlenceli meclis, dernek. 

bezm-i dil-ber (F.) : dilber meclisi; gönül alanların meclisi. 

bezm-i ‘irfÀn (F., A.) : irfan meclisi, ilim ve hüner meclisi. 

bezm-i kibÀr (F., A.) : büyükler ve ulular meclisi. 

bezm-i mey (F., A.) : şarap meclisi. 

bezm-i ãurÀóì (F., A.) : surahi meclisi. 

bezm-i şarÀb (F.) : şarap meclisi. 

bezm-i tÀze (F.) : yeni meclis. 

bezm-i tiryÀkì (F.) : tiryaki meclisi. 

bezm-i yÀrÀn (F.) : dostlar meclisi. 

bıcılàan (T.) : hayvanların ayaklarında olan sulu yara. 

bì- (F.) : kelimelerin başına getirilince olumsuzluk bildiren 

bir ek; -sız -siz, -maz -mez. 

bi- (A.) : başlarına eklendiği zaman kelimeleri -e hâline 

getirir; ile, için manalarını vererek Farsça’daki be- edatı 

ile aynı işi görür. 

bì-‘adìl (F.) : benzersiz, benzeri olmayan. 

bì-‘aúl (F., A.) : akılsız. 

bì-baòt (F.) : bahtsız, talihsiz.

ì-bedel (F.) : benzersiz, eşsiz. 

bì-çÀre (F.) : çaresiz, zavallı. 

bìgÀne (F.) : kayıtsız, ilgisiz; yabancı; dünya ile ilgisini 

kesmiş olan. 

bi-óamdullÀh (A.) : Allah’a şükürler olsun. 

Bih-zÀd (F.) : İran’da tanınmış bir ressam adı. 

bì-úarÀr (F., A.) : kararsız; rahatsız. 

bì-keder (F., A.) : kedersiz, dertsiz, tasasız, kaygısız. 

bi- kerÀn (F.) : sınırsız, sonsuz, uçsuz, kenarsız. 

billÿr (F.) : gayet parlak ve şeffaf taş veya pek temiz cam, 

kristal. 

bìm (F.) : korku; tehlike. 

bì-ma‘nÀ (F.) : anlamsız, manasız. 

bì-me'Àl (F.) : anlamsız, hükümsüz, saçma sapan. 

bìm-i deryÀ (F.) : deniz korkusu. 

bìm-i peder (F.) : baba korkusu. 

bì-mÿ (F.) : tüysüz, kılsız. 

binÀ’ (A.) : yapı; ev; yapma, kurma. 

binÀ-i vaãıl (A.) : kavuşma evi. 

biniş (T.) : ata binmek fiili ve tarzı; vaktiyle ata 

binildiği zaman giyilen resmî kıyafet; ulemanın bazı merasimde 

giydikleri geniş cübbe, her tarafı geniş, kolları altından 

dikişsiz resmî ilmiyye cübbesidir . 

bint ( A.) : kız, kerime, duhter. 

bisÀù (A.) : kilim, minder, döşeme, keçe, yayga. 

bì-şekk (F., A.) : şüphesiz. 

bìş-ter (F.) : daha fazla, daha çok. 

bì-şu‘ÿr (F., A.) : şuursuz, idraksiz, düşüncesiz. 

bì-şümÀr (F.) : hadsiz, sonsuz, payansız, pek çok, sayısız. 

bì-tÀb (F.) : bitkin, yorgun. 

bì-tekellüf (F., A.) : külfetsiz, zahmetsiz; özensiz; 

gösterişsiz, yapmacık. 

bì-vech (F., A.) : sebepsiz. 

bì-vefÀ (F., A) : vefasız, hayırsız, dönek. 

bìzÀr (F.) : rahatsız, bıkmış, usanmış, küskün. 

boàası (T.) : bir nevi astarlık seyrek bez, iplikleri fitil 

fitil bir nevi. 

Boğaz : Karadeniz’i Marmara üzerinden Akdeniz’e baðlayan iki 

boðazdan kuzeyde olan Ýstanbul Boðazýnýn iki yakasýna 

verilen ad. 

Boàdan : Prut ve Tuna arasında Romanya’da bir vilâyettir. 

Bolı : Batý Karadeniz bölgesinde il merkezi. Meþhur 

kaplýcalara sahiptir. 

Bor : Ýç Anadolu Bölgesinde, Niðde iline baðlý ilçe merkezi. 

Burada halýcýlýk, dericilik, dokumacýlýk yaygýndýr. 

Bosna : Osmanlý İmparatorluðunun idare bölgesi. 1463’te 

fethedilerek Rumeli Beylerbeyliðine baðlandý. Save, Dirin ve 

Dalmaçya arasında bir vilâyettir. 

boza (T.) : darıdan yapılan mayalı içki. 

Bozburun : Gemlik ve Ýzmit körfezleri arasýnda batýya doðru 

uzanan Armutlu yarýmadasýnýn bitim yeri. 

bÿ (F.) : koku. 

buòÿr (F.) : tütsü.

uú‘a-nişìn (A., F.) : nahiyede oturanlar. 

Bulàar : Slavların güney kolundan olan bir halk ve bu 

halkın soyundan olan kimse; Bulgaristan’a özgü olan, 

Bulgaristanla ilgili olan. 

bÿm (A., F.) : baykuş. 

buràu (T.) : nefesli sazlardan birinin adı idi, nefirden daha 

uzundu, ucu kıvrık olursa kürrenay adı verilirdi. Nefir, 

kürrenay gibi çalınırdı. Bu sazlarda delik yoktur. 

burnaz (T.) : minkarî, büyük hörgüçlü burnu olan, kalak; III. 

Ahmed’in hanende ve sazendelerinden olan Hasan Çelebiyi 

verilen isim. 

burÿt (A.) : bıyık. 

bÿselik (F.) : Türk müziğinin iki numaralı basit makamı ve garp 

müziğinde “mineur”ün mukabili. En eski makamlardandır. 

bÿstÀn (F.) : gül ve çiçek kokularının çok olduğu yer, bahçe. 

bÿy (F.) : koku; ümit, umma; sevgi; tamah; huy, tabiat; kısmet, 

pay, nasip. 

bÿy-ı müstekrehen (F., A.) : iğrenç koku. 

bühtÀn (A.) : yalan, iftira. 

büleàÀ (A.) : beliğ olanlar, belâgat sahipleri, düzgün ve 

tertipli olarak meramını anlatanlar. 

bül‘um (A.) : hançere, gırtlak. 

bürhÀn (A.) : delil, ispat, tanık. 

bürÿdet (A.) : soğukluk. 

büt-òÀne (F.) : puthane. 

C 

cÀ (F.) : yer, mevki, mekân. 

cÀ-be-cÀ (F.) : yer yer. 

cÀdÿ (F.) : cadı, büyücü; gulyabani, hortlak, karakoncolos, 

vampir; çirkin, kocakarı, acuze; çok güzel göz. 

cÀ’iz (A.) : işlenilmesinde cevaz olan; olabilir, olur. 

cÀm (F.) : sırça, cam; bardak, kadeh, şişe ve toprak cinsinden 

şarap kadehi. 

cÀme (F.) : elbise, çamaşır. 

cÀmi‘ (A.) : içinde namaz kılınan ibadet yeri. 

cÀn (F.) : can, ruh; hayat, yaşayış; gönül. 

cÀnÀ (F.) : ey can, ey sevgili. 

cÀnÀn (F.) : sevgili, gönül verilmiş, maşuka. 

cÀn-bÀz (F.) : can ile oynayan, canını tehlikeye koyan, 

canbaz, hayranlık uyandıran oyunlarla canlarını hiçe sayarlar 

ip, direk üzerinde gösteriler yaparlar; aldatıcı; hayvan 

alışverişiyle meşgul olan kimse; eski fedaî atlı asker. 

cÀnib (A.) : taraf, cihet, yan. 

cÀn-ver (F.) : canavar, can alıcı. 

cÀrió (A.) : yaralayan; insanın el ayak gibi azası. 

cÀriye (A.) : para ile satın alınan halayık, hizmetçi kız; 

harpte esir düşmüş veya odalık olarak alınmış kız. 

cÀriye-i dür-dÀne (A., F.) : inci tanesi gibi olan cariye. 

cÀvidÀn (F.) : daimî kalacak olan, sonrasız, ebedî, bengi. 

cÀy (F.) : yer.

cedel (A.) : sert münakaşa, tartışma; kavga. 

cedìd (A.) : yeni, kullanılmamış. 

cefÀ (A.) : eziyet, incitme. 

cehÀlet (A.) : cahillik, bilmezlik. 

cehl (A.) : bilmezlik. 

celb (A.) : çekme, çekiş; kendine çekme; yazı ile çağırma. 

celbendi (T.) : cüzdanın büyüğüdür. 

cem‘ (A.) : toplama, yığma; birden fazla insan, hayvan ve 

eşyayı gösteren isim. 

cemÀl (A.) : yüz güzelliği. 

cemre (A.) : ateş hâlinde kömür, şubat ayında azar azar 

artan sıcaklık; haç töreninde bir defa taş atılması. 

cenÀb (A.) : şeref, onur ve büyüklük terimi olarak kullanılır, 

hazret; huzur. 

cenb (A.) : yan, taraf. 

cerr (A.) : çekme, sürükleme; eskiden medrese talebesinin, 

mübârek üç aylarda köylere dağılıp halka, dinî öğütlerde 

bulunmak, namaz kıldırmak veya müezzinlik etmek suretiyle 

para ve erzak toplaması. 

cerrÀr (A.) : dilenci, arkasında sürükleyen; harp 

aletleriyle donatılmış kalabalık ordu. 

cev (F.) : arpa. 

cevÀb (A.) : sorulan şeye verilen karşılık. 

cevher (A.) : maya, öz; elmas, değerli taş; (evvelce) Horasan’da 

ve Şam’da yapılan kılıçların demirlerinde görülen siyah ve 

beyaz dalgalı benekler, çizgiler; yalnız noktalı harfler 

hesap edebilmek suretiyle ve “ebced” hesabıyla yazılan çok 

defa manzum olan tarih. 

cevherì (A.) : cevhere, değerli taş veya inciye ait olan, 

bunlarla yapılmış veya işlenmiş bulunan. 

cevher-i naôm (A.) : nazım cevheri. 

cev-i Àb (F.) : arpa suyu. 

cevr (A.) : haksızlık, eza, cefa, eziyet, gadir, zulüm; 

sitem; tarikat adamının ruhen ilerlemesine mâni olan şey. 

ceyb (A.) : cep; gömleğin açıklığı, yarığı. 

Ceyóun : Amuderya orta çýðrýna verilen ad. Yukarý kesiminde 

Sovyet-Afgan sýnýrýný izler. 

cezÀ’ (A.) : ceza, karşılık (iyi ve kötü) azap. 

cibre (T.) : üzümün şırasından vesair usareden kalan posa 

ve çekirdek süprüntüsü, tekeş. 

cidÀl (A.) : karşılıklı kavga, savaş; zorlu, hararetli konuşma. 

cidd (A.) : bir işi gerçekten çalışıp işleme; ciddîlik. 

ciger (F.) : ciğer, bağır; avaz; keder, sıkıntı. 

cihÀn (F.) : dünya, âlem. 

cilÀ (A.) : parlatma, parlaklık. 

cimÀ (A.) : çiftleşme (insan hakkında). 

cinÀs (A.) : münasebet, benzeyiş, bir çok anlamlara yorulabilen 

söz, imalı, telmihli söz, lastikli söz, telaffuzu bir, 

manası ayrı olan kelimelerin bir sözde bulunması. 

cinn (A.) : gözle görülmez lâtif cisimlerden ibaret bir 

yaratık (mahluk); pek zeki ve anlayışlı kimse. 

civÀn (F.) : genç. 

cönk (T.) : uzunlamasına açılan eski şiir ve destan dergisi.

cÿ (F.) : akarsu, ırmak, çay. 

cumhÿr (A.) : halk, ahali; başı boş kalabalık. 

curcuna (F.) : Türk musikisinde bir küçük usul. 

cÿş (F.) : coşma, kaynama; coşma, taşma. 

cÿy (F.) : nehir, akarsu, ırmak. 

cübb (A. ) : kuyu. 

cübbe (A.) : sarıklı din adamları ile bazı yaşlı kimselerin 

giydikleri uzun üstlük. 

cüdÀ (F.) : ayrı, ayrı düşmüş, ayrılmış. 

cühelÀ (A.) : bilgisizler, bilmezler. 

cühÿd (A.) : Yahudi. 

cümle (A.) : bütün, hep; fiil, fail ve mefulden meydana 

gelen manalı söz. 

cüll (A.) : çul. 

cünbiş (F.) : kımıldanma, hareket. 

cüst (F.) : arama, araştırma. 

cüyÿş (A.) : askerler, ordular. 

cüz’ì (A.) : az, pek az, az miktarda. 

Ç 

çaàanoz (T.) : kabukluların on ayaklılar takımından, eti 

için avlanan, pavuryaya benzer küçük su hayvanı; deniz yengeci. 

çaàna (T.) : :meydanı boş bulup cesaret alıp söylemek. 

çÀh (F.) : kuyu, çukur. 

çÀk (F.) : yarık, yırtık; yırtmaç. 

çÀk-i girìbÀn (F.) : elbisesinin yakası yırtılmak, kederli 

olmak. 

çaúşır (T.) : ince kumaşlı, uzun bir nevi şalvar. 

çalúafa (T.) : başı parlak tüylü bir nevi kızıl kurt; 

kurdun ense derisinden yapılan kürk. 

çÀl-pÀre (F.) : ağaçtan yapılmış dört parçadan ibaret köçek 

zili, çalpara. 

çam (T.) : dikenden ibaret olan yaprağını kışın da dökmez 

bir ağaç cinsi ki eseriya yüksek ve soğuk yerlerde yetişir. 

çap (T.) : ekser yuvarlak, genellikle mücessem şeylerin 

nisabı, ölçüsü, ölçecek alet. 

çapúun (T.) : çapan, yürük, yelip koşucu, atın yürüyüşünden 

bir ayak eşkin, çabuk at; hercai, derbeder, çul tutmaz, uçarı, 

serseri. 

çapul (T.) : çapılan şey, yağma, çete. 

çÀr (F.) : dört; çare; tuğla ve çanak, çömlek fırını. 

çarò (F.) : çark, tekerlek; felek, gök; yaka; ok yayı; 

çakır doğan; tef; devreden, dönen. 

çÀrsÿ (F.) : dört taraf, dört tarafı olan şey; pazar, çarşı. 

çÀrşÿ (F.) : çarşı. 

çÀrÿb (F.) : süpürge. 

çÀşnì (F.) : çeşni, lezzet, tat; tadımlık. 

Çatalca : Marmara bölgesinin Çatalca-Kocaeli bölümünde ilçe 

merkezi.

çec (T.) : savrularak samanından ayrılmış tahıl yığını; 

kabuğu çıkarılmış fındık, ceviz ve mısır; şalgamın sap ve 

yaprakları; üzümün suyu alındıktan sonra kalan posası. 

çehre (F.) : yüz, surat; surat asma; şekil. 

çehre-i menóÿs (F., A.) : uğursuz surat. 

çehre-i murdÀr (F.) : kirli, pis yüz. 

çekdirme (T.) : çektirme işi, çektiri, büyük yelken kayığı; 

sökülebilir elbise, yemek ve salon dolaplarının tablalarını 

birbirine tutturmak için metal ve plâstikten yapılmış bağlantı 

parçası. 

çekdiri (T.) : yelkenleri olmakla birlikte kürekle de yol 

alan eski zaman gemisi, çektirme; kürekli gemi. 

çeki (T.) : tartı, odun ve taş tartımında kullanılan dört 

kantardan oluşan ölçü; tertip. 

çelebi (T.) : Tanrıya mensup; görgülü, terbiyeli, olgun; 

bey; okuma bilen, okumuş; Bektaşî ve Mevlevî pirlerinin en 

büyüklerine verilen unvan; Hristiyan tüccar. 

çenÀr (F.) : çınar, çınar ağacı. 

çenbÀr (F.) : çenber. 

çenber (F.) : tahtadan veya demirden yapılan daire veya 

halka, kasnak; başa bağlanan yemeni; esirlik, bağımlılık. 

çeng (F.) : el; pençe; kanuna benzer dik tutularak çalınır 

bir çeşit saz; eğri. büğrü. 

çengì (F.) : çeng denilen sazı çalan kimse; oyuncu kız, çengi. 

çerÀàÀn (F.) : (evvelce) suçluların başlarına yaralar 

açarak ve her birine fitiller koyarak uçlarını yakmak suretiyle 

edilen işkence; etrafı aydınlatma, şenlik, donanma. 

çerge (T.) : göçebe çadırı, hafif oba, tente, iki direkli 

şemsiye kalenderi, çadır. 

Çerkesì : Kafkas dağlarının deniz tarafında Kırgız’dan madut bir 

kavme mensup olanlar. 

çeşm (F.) : göz. 

çetari (T.) : ipek ve ipekle karışık yollu dokuma; bir iplikle 

üç pamuktan mürekkep bir çeşit yerli kumaş. 

çetele (T.) : çizilerek veya oyularak açılan kertik; ekmekçi, 

sütçü gibi esnafın, uzunlamasına ikiye bölüp üzerine 

kertikler çenterek hesap tuttukları ağaç dalı. 

çevren (T.) : karaciğerden yapılan bir sucuk türü. 

çıúrıú (T.) : küçük dolap, devvare, bazı esnafın tezgâhı, kuyu 

dolabı. 

çınúıraú (T.) : çıngırdak, zengele, ufak çan. 

çıra (T.) : çam ağacının sakızı. 

çırÀàÀn : kandil donanması, şenlik, eğlence ve bilhassa Lale 

Devrinde saray, bahçe ve köşklerde yapılan eğlencelere ad 

olmuştur. 

çıraúman (T.) : üzerinde ateş ettikleri kule ve direk. 

çırnıú (T.) : iki başı eğri balıkçı veya tahıl kayığı. 

çıtaú (T.) : lisanı çetrefil olan Rumeli türklerine verilen 

isim. 

çıyan (T.) : çok ayaklılardan, sarımtırak renkte, zehirli 

böcek. 

çi (F.) : ne.

çille (F.) : zevk ve safadan el çekerek bir yerde kırk 

günlük ibadet; eziyet, sıkıntı; ibrişim, yün vesaire demeti. 

çimbÀr (T.) : Farsça çinber. Çulhadan bezin tezgâhta 

buruşmasını men için kullandıkları demir arşın gibi ucu tırnaklı 

alt bezi ki kenarından iliştirip gerer. 

-çìn (F.) : “toplayan, derleyen” manalarıyla birleşik kelimeler 

yapar. 

çingan (T.) : çingene. 

çingane (T.) : Hindistan’dan çıktıkları söylenen, dünyanın 

çeşitli yerlerinde göçebe olarak yaşayan bir topluluk veya bu 

topluluktan olan kimse. Bir kısmı İran’dan Irak’a ve Şam ve 

Mısır’a geçmiştir ki, onlara gacr, karacı, kıptî derler, ondan 

garba ve Endülüs’e ve Frengistan’a yayılmıştır, birtakımına 

çingen ve çirger denir. Kıpçak yolundan Avrupa’ya geçip 

Rumeli’ye ve ta Bohemya’ya yeni Çeh vilâyetine ve ondan her 

tarafa yayılmışlardır. Hâlen ekseri bedeviyette olup kendileri 

isimlerine rumakula derlerdi. Mevaları olan Ulah Boğdan’a 

Romanya denir. Demircilerine lungur, ayıcılarına ursal, 

çalgıcılarına lavtal denilir; cimri. 

çintiyan (T.) : içi astarlı kadın donu, şalvar. 

çirk (F.) : kir, pas, pis; yarada olan kan ve irin. 

çirk-Àb (F.) : çirkef, pis su. 

Çirmen : Trakya’da, Mustafa Paþa’nýn güneyinde, Edirne’nin 

kuzeybatýsýnda Meriç ýrmaðý üzerindeki köy. 

çiroz (T.) : yumurtasını atarak zayıflamış uskumru balığı 

ve bunun kurutulmuşu; çok zayıf kimse. 

çoban (T.) : davar, koyun, keçi sığır, manda sürülerini güden 

otlatan kimse. 

çolaú (T.) : eli veya kolu sakat olan. 

çomaú (T.) : sopa, değnek. 

Çorlı : Marmara bölgesinin Ergene bölümünde (Tekirdað ili) ilçe 

merkezi. 

çotra (T.) : ağaçtan yapılmış küçük su kabı. 

çökürmek (T.) : indirmek. 

çölmek (T.) : sifal, toprak kap. 

çÿb (F.) : ağaç, değnek, odun, sopa; çöp. 

çuúa (T.) : tüysüz, ince, sık dokunmuş yün kumaş; yazı yazarken 

âharlı yazı kâğıdı üzerine gezdirilen, tebeşir sürülen çuha 

parçasına verilen isimdir. Bu tebeşirle çuhanın gezdirilmesi 

kâğıtta âhardan olan yağların izalesi ve kâğıdın mürekkebi 

hakkıyla alması içindir. 

çuúa-i iskerlete (T., Fr.) : Venedik kumaşı. 

Çukur ÓamÀm : Fatih devri eserlerinden büyük çifte hamam idi; 

Fatih Külliyesinden Baş Kurşunlu Medresesinin hemen 

yakınında idi; yıkılmış ve izi kalmamıştır. 1829-1830 

yıllarından çok önce Çukur Hamam kapanmış ve mirî erzak 

anbarı hâlinde kullanılmaya başlanmıştır. 

çulha (T.) : ipten dokunan kumaş; el tezgâhında bez dokuyan 

kimse. 

çulùar (T.) : eyerin veya palanın üzerine örtülen kilim, halı 

gibi örtü.

D 

-dÀde (F.) : verilmiş. 

dÀà (F.) : yanık yarası; insan ve hayvan vücuduna kızgın 

demirle vurulan damga; işaret, im. 

dÀà-ı derÿn (F.) : iç yarası, gönül acısı. 

daòl (A.) : girme, karışma; tesir, nüfuz, niyet; fikir. 

dÀ‘ì (A.) : dua eden, duacı; davet eden, sebep olan. 

dÀ‘im (A.) : devamlı, sürekli. 

dÀ’imÀ (A.) : bir düziye, her vakit. 

dÀ’ir (A.) : ait, ilgili; devreden, dönen. 

dÀ’ire (A.) : çember; sınır içi; zilli tef; Osmanlı 

İmparatorluğu zamanında şehremanetinin belediye şubeleri. 

daúìúa (A.) : bir saatlik zamanın altmışta biri, dakika; ince 

düşünce, ince şey. 

daúú-i bÀb (A.) : kapı çalma. 

dalya (T.) : yıldız çiçeği. 

dalyan (T.) : deniz, göl ve ırmaklarda kıyılara yakın yerlerde 

ağ ve kazıklarla oluşturulan, büyük balık avlama yeri. 

dÀm (A.) : tuzak, ağ; yırtıcı olmayan vahşî hayvan. 

dÀmen (F.) : etek; görüşüp konuşulan kişi. 

dÀmen-der-meyÀn (F.) : eteği belinde, işe hazır. 

-dÀn (F.) : Arapça, Farsça, bazan da Türkçe kelimelere 

takılarak yer, mahfaza, kap manasına kelimeler meydana getirir; 

bilen, bilir 

dÀne (F.) : tane, tohum; çekirdek; kurşun, gülle. 

êarb (A.) : döğme, vurma; nazımda beytin ikinci mısraının son 

tef‘ilesi. 

êarbü’l-meåel (A.) : atalar sözü, ata sözleri. 

Darıca : Marmara Bölgesinin Çatalca-Kocaeli bölümünde 

(Kocaeli ili, Gebze ilçesi) bucak merkezidir. 

dÀr-ı şifÀ (A.) : şifa yurdu, sağlık yurdu; tımarhane. 

da‘vet (A.) : çağırma, çağrı; ziyafet; dua. 

debbÿs (A.) : topuz. 

def (F.) : tef. 

def‘ (A.) : öteye itme, savma, savulma; verme, ortadan kaldırma; 

giderme. 

defìne (A.) : yere gömülmüş altın vesaire gibi değerli 

eşya; kıymet ve değeri olan kimse veya mal. 

defter-dÀr : bir vilâyetin para işlerini idare eden kimse; 

eskiden maliye vekiline verilen unvan; İstanbul’da bir semt adı. 

defter-i mesùÿr (A.) : örtülü defter. 

def-zen (A., F.) : tef çalan, tefçi. 

dehÀn (F.) : ağız. 

dehlìz (A.) : hol, koridor. 

delìl (A.) : yol gösteren, kılavuz; şahit; belge 

dellÀk (A.) : hamamda müşterileri keseleyip yıkayan kimse, 

tellak. 

delv (A.) : su kovası; on iki burçtan birinin adı olup, Güneş, 

eski ocak ayının sekizinci günü bu burca girer. 

dem (F.) : soluk, nefes; içki; an, vakit, saat, zaman; 

aldatma, hile; kibir, gurur, büyüklük; koku; kuyumcu ve demirci 

körüğü; âh; ağız.

dem-À-dem (F.) : her vakit, sık sık. 

dem-sÀz (F.) : arkadaş; dost; sırdaş. 

deñ (T.) : miktar, tür, tavır, itina, derece, mertebe. 

dendÀn (F.) : diş (ağızda bulunan); tamah ve ümit; halkarî 

çevreleyen tepelikleri boydan boya ve en dıştan saran ve içeriye 

dönük olan kavisçiklerin beheri. 

deng (F.) : hayran, şaşkın, ahmak, sersem; iki katı şeyin 

tokuşmasından meydana gelen ses; pergel noktası; eskiden 

kullanılan bir ağırlık birimidir ki miskalin dörtte biridir. 

Buna göre 1.125 gr.’dır. 

denì (A.) : alçak, rezil. 

depegen (T.) : tepici. 

der (F.) : -de, içinde; kapı; mağara; kerre, defa; cins, çeşit, 

kısım, nevi. 

der-Ààÿş (F.) : kucaklama, sarma. 

der-bÀn (F.) : kapıcı, kapıya bakan. 

der-beder (F.) : kapı, kapı gezen, serseri; perişan, dağınık. 

derc (A.) : sokma, arasına sıkıştırma; gazeteye yazma; 

toplama, biriktirme; hattatların yazdıkları meşk tomarı 

(Farsça’da nakışlı kâğıda yazılmış yazı). 

der-kÀr (F.) : malum, aşikâr, bilinen, belli; işde, iş üzerinde 

bulunan. 

der-kenÀr (F., A.) : kenara yazılmış olan yazı; kucaklama, 

kucağa alma. 

dermÀn (F.) : ilâç; çare; takat, kuvvet, güç. 

derÿn (F.) : iç, içeri, dâhil; gönül, kalp, yürek. 

dervìş (F.) : Allah için alçak gönüllülüğü va fukaralığı 

kabul eden veya tarikata bağlı bulunan kimse; fakir ve ihtiyaçlı 

kimse. 

dervìşÀn (F.) : dervişler. 

deryÀ (F. ) : deniz. 

deryÀb (F.) : akıllı, anlayışlı. 

derz (A.) : yiv, dikiş yivi; kuru duvarın taşları arasına 

harç doldurup tesviye etme. 

dest (F.) : el; fayda, menfaat; zafer, galebe, üstünlük; 

yüksek yer, mevki; güç, kuvvet; tarz, üslûp. 

destÀr (F.) : sarık, tülbent. 

destÀr-cünbÀn (F.) : sarık kımıldatan, sarık oynatan, sarık 

oynayan. 

deste (F.) : demet, tutam; takım; kabza, tutacak yer; on 

yapraklýk altýn varak defteri. 

destere (F.) : el býçkýsý, testere; bir örgü motifi. 

deşt (F.) : bozkýr, çöl, kýr, ova. 

devÀ (A.) : ilâç; çare, tedbir. 

deve dikeni (T.) : yol ve tarla kenarlarında yetişen 30-100 

cm yükseklikte 1-2 yıllık otsu bir bitki. 

devlet (A.) : bir hükûmet idaresinde teþkilatlandýrýlmýþ 

olan siyasî topluluk; büyük saadet, zenginlik; baht, talih, kut; 

büyük rütbe, mevki. 

devr (A.) : dönme, bir þeyin etrafýný dolaþma; dönüp 

dolaþma; nakil, aktarma; bir þeyi baþkasýna teslim etme; zaman, 

çað; bir zamanýn bölündüðü kýsýmlardan her biri; baþtan sona 

kadar okuma; dünyaya gelme (nüzul) ve tekrar geldiði yere dönme

(uruc) hâli; bir müzik üzerinde, her ölçüye verilen isim olup 

umumiyetle büyük ölçüler ve peþrevler için kullanýlýr. 

devrÀn (A.) : dünya, felek, zaman, talih, kader, devir. 

devr-i revÀn (F.) : Türk müziðinin küçük usullerindendir. 

14 zamanlý ve 6 darplýdýr. Bu usul ile ayin-i þerifler, 

tevþihler, ilahîler, kârlar, besteler, þarkýlar, peþrevler 

ölçülmüþtür. 

deyişik (T.) : yedek (iç çamaşırı, giyecek); fazla elbise; iş 

elbisesi. 

deyr (A.) : manastır, kilise; bu dünya; meyhane. 

dızman (T.) : kocaman, zir. 

dìbÀ (F.) : renkli dokuma motiflerle süslü, lüks bir çeþit 

ipek kumaþ, canfes kumaþ. 

dìbÀce (A.) : baþlangýç, ön söz. 

dìde (F.) : göz; gözcü; göz bebeği; göz ucu. 

dìde-bÀn (F.) : gözcü, gözleyici, bekçi, kolcu, nöbetçi; gümrük 

kolcusu. 

dìde-i ‘aàyÀr (F., A.) : yabancıların gözü. 

dihúÀn (A.) : çiftçi, köylü; köy aðasý. 

dihúÀnì-i òarú (A.) : çiftçinin arkı. 

dil (F.) : gönül, yürek, kalp. 

dil-Àver (F.) : yiðit, yürekli. 

dil-ber (F.) : gönlü alıp götüren güzel. 

dil-dÀde (F.) : gönül vermiþ, âþýk; erkeklerin baþlarýna 

sardýklarý renkli mendil; alın baskısı. 

dil-dÀr (F.) : birinin gönlünü almış sevgili; Abdülbâkî 

Dede’nin terkip ettiği yedi makamdan biri. 

dil-firìb (F.) : gönül aldatan, cazibeli, alımlı. 

dil-ò v Àh (F.) : gönül isteği, dileği. 

dil-rübÀ (F.) : gönül kapan, gönlü alan; tahminen iki asırlık 

bir makamdır. Elimizde hiçbir besteli numunesi yoktur. 

dimÀà (A.) : beyin; akıl, şuur. 

dimi (T.) : dokumacılıkta kullanılan bir alet; dört kat 

iplik bükülerek yapılmış yerli dokuma bez; çeşitli renklerde düz 

ve desenli olabilen yerli dokuma bez, pamuklu; yünden dokunmuş 

kumaş; köylülerin pantolun diktikleri ince siyah kumaş; el 

tezgâhlarında dokunan yorgan ve yatak yüzü; sık dokunmuş çuval; 

bez şalvar. 

dìn (A.) : Allah’a inanma ve bağlanma. 

diraòt (F.) : ağaç. 

diraòt-i gül (F.) : gül ağacı, gül bitkisi. 

diraòt-i meyve-dÀr (F.) : meyveli ağaç. 

diraòt-i yÀr (F.) : yarin ağacı. 

dirÀz (F.) : uzun. 

dirhem (A.) : eski okkanın dört yüzde biri; gümüş para; 

şeriate göre orta boyda olan yetmiş tane arpanın ağırlığı. 

dirìà (F.) : esirgeme; eyvah, ah, aman, yazık; menetme, önleme. 

dìvÀn (F.) : büyük meclis, bir şairin, şiirlerini 

kafiyelerine göre alfabe sırası ile içine alan mecmua. 

dìvÀne (F.) : deli, budala, alık. 

dìvÀr (F.) : duvar. 

diyÀr (A.) : memleket, ülke; yabancı haneler, evler.

diyÀr-ı Rÿm (A.) : Rum diyarı. 

diz-dÀr (F.) : kale muhafızı. 

Dobrıca : Doðu Avrupa’da bir bölgedir. Batýsýnda Tuna, 

kuzeyinde Kilikya ýrmaðý, doðusunda Karadeniz, güneyinde 

Tutrakan, batýsýndan da Karadeniz’in kýyýsýndaki Ekrene’ye kadar 

uzanan bir sýnýr hat. 

dolÀb (A.) : içine eşya vesaire konulan raflı veya rafsız 

göz; hile, dek, dubara; kuyudan su çıkarmaya yarayan ağaçtan 

veya demirden yapılmış çark; devreden, dönen; bedestenin 

içindeki küçük dükkanlar. 

dolama (T.) : çuhadan yapılan, önü yırtmaçlı bir çeşit 

entari. İki ucu kavuşturularak etek gibi giyilir ve üzerinden 

bir kuşak bağlanır. Kemha kumaşından dikilenleri vardır. 

dost (F.) : sevilen kimse; hakiki sevgili, Tanrı. 

döngel (T.) : muşmula, bisim, kündüse, küçüğü ezgil, büyük nevi 

beşbıyık. 

du‘À (A.) : Allah’a yalvarma, niyaz; birini çağırma, bir yere 

gönderme. 

dÿçÀr (F.) : tutulmış, uğramış, yakalanmış. 

duòÀn (F.) : tütün; duman. 

duòter (F.) : kız, kerime. 

duòter-i rez : asmanın kızı, şarap. 

duúa (Fr.) : dük unvanının eskiden kullanılan biçimi; 

serdar manasına paye; Venedik Cumhuriyeti’nin reisi; bir çeşit 

Venedik altın akçesine verilen ad. 

dumÿr (A.) : bir uzvun beslenememesinden kuruyup kalması, 

körelme. 

dÿr (F.) : uzak. 

dÿş (F.) : omuz; dün gece; rüya. 

dü (F.): iki. 

dükkÀn (A.) : içinde öteberi satılan oda, yer. 

dülger (T.) : yapıların kaba ağaç işlerini yapan kimse, neccar. 

düm-dÀr (F.) : kuyruk tutan; ordunun arkasındaki kuvvet, artçı. 

dümen (T.) : hava ve deniz taşıtlarında, taşıta istenilen 

yönü vermeye ve belirli bir doğrultuda götürmeye yarayan 

hareketli parça; dalavere, hile; yönetim, idare. 

dümen-dÀr (T., F.) : dümen tutan. 

dünyÀ (A.) : içinde yaşadığımız âlem, yer yuvarlağı; küre; 

elgün, herkes. 

dürr (A.) : inci. 

dür-dÀne (F.) : inci tanesi; sevgili, kıymetli. 

dürer (A.) : büyük inci taneleri. 

dürer-bÀr (F.) : inci yağdıran, inci gibi söz söyleyen. 

dürr-feşÀn (A., F.) : inci serpen, inci gibi söz söyleyen ağız. 

dürr-i şeh-vÀr (F.) : (padişaha lâyık) iri inci. 

Dürzì : Lübnanlı. 

düş-nÀm (F.) : sövme, sövüp sayma. 

dü-tÀ (F.) : iki kat, bükülmüş, eğrilmiş, kamburu çıkmış. 

ebnÀ (A.) : oğullar. 

E

ebniye (A.) : binalar, yapılar. 

ebr (F.) : bulut. 

ebter (A.) : kuyruğu kesik; zürriyetsiz, hayırsız, faydasız şey. 

ebyÀt (A.) : iki mısraıdan meydana gelen manzum sözler. 

ecel (A.) : muayyen olan vade, ömrün sonu, hayatın son demi. 

edÀ (A.) : borç veya borç gibi olan her hangi bir şeyi 

ödeme; yerine getirme; tarz, ifade, üslûp, şive, ton; naz, 

cilve; kurum, caka, münasebetsiz tavır. 

edeb (A.) : iyi terbiye, naziklik, usluluk, zariflik. 

edìbÀne (A.) : edepli, terbiyeli, zarif, nazik olana veya 

edebiyatla uğraşana yakışır surette. 

Edirne : il merkezi, þehir. Ýstanbul’u Avrupa’ya baðlayan 

yol üzerinde yer alan canlý bir ticaret merkezidir. 

ed‘iye (A.) : yalvarmalar, niyazlar. 

ed‘iye-i mu‘tÀde (A.) : alışılmış dua. 

efendi (T.) : eğitim görmüş kişi için özel adlardan sonra 

kullanılan unvan; günümüzde bey unvanından farklı olarak özel 

adlardan sonra kullanılan ikinci derecede bir unvan; buyruğu 

yürüyen, sözü geçen kimse; koca; saygıdeğer, ince, çelebi; 

seslenme sözü olarak kullanılır. 

efkÀr (A.) : düşünceler, düşünme, endişe, vesvese, kuruntu, 

niyet, maksat. 

efsÀr (F.) : yular. 

efsÿs (F.) : yazık, eyvah gibi bir teessür edatı. 

Eàriboz : Ege Denizinde Yunan adasıdır. 

ehl (A.) : sahip, malik, mutasarrıf olan; maharetli, usta, 

kabiliyetli, becerikli; bir yerde oturan; karı kocadan her biri. 

ehl-i bezm (A., F.) : bezm ehli, meclis ehli. 

ehl-i cerr (A.) : sürükleyenlerin ehli. 

ehl-i dil (A., F.): gönül adamı, gönül dilinden anlayan kimse, 

kalender. 

ehl-i óaõer (A.) : sakınanlar. 

ehl-i sÿú : çarşı halkı, esnaf. 

ekìk (A.) : çok bunaltıcı, sıcak, boğucu, çok ihtiraslı. 

ekåer (A.) : en çok, daha ziyade. 

ekåerì (A.) : eksere mensup, çok defa, çoğu. 

el’Àn (A.) : şimdi, şimdiki hâlde; henüz, hâlâ, daha, bu ana 

kadar, şu anda. 

elbet, elbette (A.) : kat’î olarak, mutlaka, akıbet, 

nihayet, eninde sonunda. 

elegimãaàma (T.) : elek gibi, eleğimsi, gök kuşağı. 

elem (A.) : ağrı, acı, sızı, sancı; keder, dert, maddî ve manevî 

ıstırap. 

elfÀô (A.) : kelimeler, sözler. 

elfÀô-ı bì-ma‘nÀ (A., F.) : anlamsız sözler, lafızlar. 

elfÀô-ı mülevveå (A.) : çirkin sözler. 

elóÀn (A.) : nağmeler, ezgiler. 

elúÀb (A.) : unvanlar; soyadları; (evvelce) rütbe sahiplerine 

verilen resmî unvanlar. 

elùÀf (A.) : iyi muameleler, iyilikler, iyilikseverlikler, 

okşamalar, nezaketler. 

elvÀn (A.) : renkler, çeşitler; rengarenk, alacalı.

em (T.) : deva, ilâç, çare, derman. 

emÀn (A.) : eminlik, korkusuzluk; yardım isteme, iman dileme; 

şikayet, rica. 

emÀnet (A.) : emniyet edilen kimseye bırakılan şey; 

(evvelce) devlet dairelerinden bazılarının isimleri. 

emìn (A.) : emniyet sahibi, korkusuz; birine emniyet eden, 

güvenen; şüphe etmeyen; kendisine güvenilen; emniyetli, 

korkusuz. 

emn (A.) : eminlik, korkusuzluk, rahatlık. 

emr (A.) : iş buyurma, buyruk, iş, şey, husus, hâdise. 

emr-i Óaúú (A.) : ölüm. 

emåÀl (A.) : numuneler, örnekler; eş, benzer; eşler, 

benzerler. 

emùÀr (A.) : yağmurlar. 

emvÀc (A.) : dalgalar. 

emvÀc-ı elfÀô (A.) : lafızların, sözlerin dalgaları. 

emvÀc-ı güfte (A., F.) : söz dalgaları. 

en‘Àm (A.) : at, deve, sığır ve koyun gibi hayvanlar; 

hayvan gibi kimseler; Kur‘an-ı Kerim’de bir surenin adı; bazı 

ayet ve sureleri de ihtiva eden dinî dua kitabı. 

enbÀr (F.) : anbarlar, anbar. 

encÀm (A.) : nihayet, son. 

endÀm (F.) : vücut, beden, insanın azası; biçim; boy, boy bos; 

cisim. 

endÀze (F.) : altmış santimetrelik bir ölçü; ölçek; tahmin, 

taktir; mertebe, derece. 

ender (A.) : -de, içinde. 

enderÿn (F.) : bir şeyin iç tarafı, dâhili; iç yüz; harem 

dairesi; kalp; (evvelce) Hırka-i Saadet ile Hazine-i 

Hümayun’un bulunduğu saray. 

enemek (T.) : hayvanlara işaret koymak amacıyla kulaklarını 

kesmek ya da boynuzunu kertmek 

Engerus : doğrusu Ungurus. Macar ve Kuman kavmi. 

enginar (T.) : birleşikgillerden, çok dikenli bitki. 

engüşt (F.) : parmak. 

engÿr (F.) : üzüm. 

enker (A.) : en çirkin, pek fena. 

enker-i ãavt (A.) : seslerin en çirkini, anırtı. 

enseb (A.) : daha (en, pek) münasip, uygun, çok yerinde. 

eñser (T.) : düğme ya da köşeli büyük çivi; keser. 

envÀ‘ (A.) : çeşitler, türlüler. 

envÀ‘-i fevÀkih (A.) : meyve çeşitleri, yemiş çeşitleri. 

envÀ‘-i ùa‘Àm (A.) : yemek çeşitleri. 

erbÀb (A.) : sâhipler, malikler; ehil, muktedir, becerikli; 

lâyık. 

erbÀb-ı dÀniş (A., F.) : bilgi erbabı, ilim erbabı. 

erbÀb-ı hendese (A.) : geometri erbabı. 

erbÀb-ı òıred (A.) : sağduyu sahipleri. 

erbÀb-ı himem (A.) : gayret, çalışma erbabı. 

erbÀb-ı ‘işret (A.) : içki erbabı. 

erbÀb-ı keyf (A.) : eğlence ve rahatlık erbabı. 

erbÀb-ı kirÀm (A.) : eli açıklar, cömertler, ulular.

erbÀb-ı laúab (A.) : lakap erbabı. 

erbÀb-ı mÿsiúì (A.) : müzik erbabı. 

erbÀb-ı raúã (A.) : raks, dans erbabı. 

erbÀb-ı riyÀ (A.) : riya erbabı. 

erbÀb-ı ãuãa (A., T.) : susalık illeti çekenler. 

erbÀb-ı süòan-dÀn (A., F.) : söz söylemeyi bilenlerin erbabı. 

erba‘ìn (A.) : kırk ; kırkıncı; kırk günlük kara kış. 

erbaşı (T.) : oyun ebesi, elebaşı 

erkÀn (A.) : esaslar, destekler; direkler, sütunlar; reisler. 

Ermenì : kadimde Ermen, Armen ve Aram gibi adlar verilen 

vilâyetin halkı. 

esÀmì (A.) : namlar, adlar. 

esÀs (A.) : asıl, temel, dip, kök; doğruluk, gerçeklik. 

esb (F.) : at, beygir. 

eåer (A.) : nişan, iz, alâmet; telif; basılmış kitap; 

hadis-i şerif; tarih, vakayî kitabı; bir kimsenin meydana 

getirdiği şey. 

esìr (A.) : savaşta düşman eline düşen kimse, tutsak; kul, köle; 

düşkün, vurgun. 

esìr-i úuùn (A.) : pamuk esiri. 

eånÀ’ (A) : ara, aralık, vakit, sıra. 

eãnÀf (A.) : neviler, çeşitler, cinsler, zümreler, 

kategoriler; bir sanatla veya dükkâncılıkla geçinen kimse; 

uygunsuz, namussuz kadın. 

esrÀr (A.) : gizlenilen ve bilinmeyen şeyler, aklın 

eremeyeceği işler; Hint kenevirinden çıkarılan uyuşturucu ve 

sarhoş edici tesirleri olan bir zehir. 

eåvÀb (A.) : giyimler, giyilecek şeyler. 

esvÀú (A.) : alış veriş yerleri, çarşılar, pazarlar. 

eş‘Àr (A.) : vezinli ve kafiyeli sözler; kıllar. 

eşkin (T.) : yürüme, yorga yürüyüş. 

eùfÀl (A.) : çocuklar. 

eù‘ıme (A.) : yemekler, aşlar. 

eùrÀf (A.) : yanlar, uçlar, kıyılar. 

EtrÀk : Türkler. 

eùvÀr (A.) : hâl ve hareketler, işler, tarzlar. 

evc (A.) : yüce, yüksek, bir şeyin en yüksek noktası, 

doruk; müzikte eski makamlardandır. Bu makam, ırak makamının 

inici şeklidir. 

evlÀd (A.) : çocuklar; sülâle, nesil 

evsaù (A.) : ortalar. 

evsaù-ı şitÀ (A.) : kış ortası. 

evvel (A.) : önce, ilk birinci, başlangıç; eski, geçmiş, 

geçmiş zamanda. 

eylÿl (A.) : yılın otuz gün süren dokuzuncu ayı. 

eyvÀn (F.) : büyük sofa, salon; kemerli yüksek bina, 

oturacak yüksek yer, köşk; çardak. 

eyyÀm (A.) : günler, gündüzler; geminin hareketine elverişli 

olan rüzgâr; zaman; nüfuz, iktidar. 

ezel (A.) : başlangıcı olmayan geçmiş zaman, öncesizlik.

F 

faàfÿr (F.) : (evvelce) Çin hakanlarına verilen bir ad; 

Çin’de porselenden yapılan kap kacak. 

fÀóişe (A.) : ahlâksız kadın, ar, ayıp, kabahat, günah. 

fÀ’ide (A.) : fayda, menfaat, kâr, kazanç; ümit; hayır; işe 

yarama; faydalı olan bend, fıkra. 

fÀ’iø (A.) : ödünç verilen paraya karşı alınan kâr; bolluk, 

çokluk, taşkınlık; taşan. 

faúat (A.) : yalnız, ancak, lâkin, ama, şu kadar var ki. 

falya (İ.) : topun ağızlık ve yemleme otu konulan delik 

ağzı, topları ateşlemek için ağız otunun konulduğu delik; kayıp 

koyuverme, salıverme. 

fÀne (F.) : kıskı, kama, çivi, takoz; kıskı şeklinde şey. 

fÀnì (A.) : ölümlü; muvakkat, geçici; ihtiyar, yaşlı. 

fÀnÿs (A.) : küre veya silindir şeklinde cam kapak; içinde 

mum yakılan büyük fener, camlı mahfaza, abajur. 

fÀre (A.) : küçük vücutlu, kemirgen, memeli hayvan. 

FÀrisì (A.) : İran dili, Farsça, Acemce; İran’ın dili ve halkı 

ile ilgili olan. 

faúìr (A.) : zengin olmayan, yoksul, parasız, züğürt; dilenci; 

zavallı, bîçare, âciz; alçak gönüllülük göstererek “ben” 

manasına gelir; Hindistan’da kendi kendilerine türlü 

eziyetler yapmaya alışmış olan dervişler. 

faúìr-òÀne (A., F.) : söz söyleyenin evi. 

farú (A.) : ayrılık, başkalık; iki veya daha çok şey arasındaki 

ayrılık; ayırma, ayrılma, seçilme. 

faãl (A.) : ayrıntı; ayırma, ayrılma; kesme; kesinti; 

bölüm; hâlletme, neticelendirme; aleyhte bulunma, adam 

çekiştirme; kitapların başlıca bölümlerinden her biri; 

kelimeler, terkipler ve cümleler arasında bağlantı edatı 

bulunmadan yazı yazma usulü; bir defada çalınan peşrev, şarkı 

vesairenin hepsi; tiyatro oyununun başlıca kısımlarından her 

biri; dört mevsimden her biri. 

faãl-ı bahÀr (A., F.) : bahar mevsimi. 

faããÀl (A.) : herkesin ayıp ve kusurlarını diline dolayıp 

zemmeden, sayıp döken, dedikoducu. 

fedÀ (A.) : gözden çıkarma, uğruna verme; kurban. 

fehìm (A.) : zeki, anlayışlı, akıllı kimse. 

fehm (A.) : anlama, anlayış. 

FelÀùun (A.) : Sokrates’in talebesi, Aristo’nun hocası olan 

meşhur Eflatun. 

felek (A.) : gökyüzü, sema; âlem, dünya; talih, baht, 

kader; askerî müzikte bir zilli alet; eskilerin inanışına göre, 

her seyyareye (gezegen, yıldız) mahsus bir gök tabakası; 

yuvarlak kütük, kızak. 

fellÀó (A.) : ekinci, çiftçi, ekin eken ve biçen; zenci, siyah 

Arap. 

fenÀ’ (A.) : yok olma, yokluk; geçip gitme; kötü, iyi 

olmayan; uygunsuz (olan).

fener (T.) : saydam bir maddeden yapılmış veya böyle bir 

madde ile donatılmış içinde ışık kaynağı bulunan aydınlatma 

aracı; gemilere yol gösteren ışık kulesi, deniz feneri; 

tepesinden kulplu kahveci tepsisi, askı. 

Fener : Ýstanbul’da semt. Haliç’in güney kenarýnda, Cibali 

ile Balat arasýnda; þehrin yüksek kýsmýndan, dik yokuþlarýn 

týrmandýðý yamaçlarla ayrýlmýþtýr. Ýstanbul’un fethinden sonra 

bölge Rumlara býrakýldý ve patrikhane de buraya yerleþti. 

fenn (A.) : nevi, çeşit, sınıf, tabaka, türlü; hüner, maarifet, 

sanat, ilim. 

fer (F.) : parlaklık, aydınlık; zinet, süs, bezek; kuvvet, 

nüfuz, iktidar, 

ferÀce (A.) : kadınların sokakta giydikleri, mantoya 

benzer, arkası bol, yakasız, çoğu kez eteklere kadar uzanan üst 

giysisi; dervişlerin giydiği bir tür bol hırka. 

ferÀà (A.) : vazgeçme, bırakıp terk etme; bir mülkün 

tasarruf, sahip olma hakkını başkasına terk etme; istirahat 

etme, dinlenme; hiçbir işle meşgul olmama. 

ferÀàat (A.) : vazgeçme, el çekme; istirahat, dinlenme; 

vazgeçecek kadar zengin olma. 

feraó (A.) : gönül açıklığı, sevinç, sevinme. 

ferÀmÿş (F.) : unutma, hatırdan çıkarma. 

ferd (A.) : tek, yalnız olan şey; çift olmayan; tek olan 

sayı; şahıs, kişi. 

feres-rÀn (F.) : at süren. 

ferik elması (T.) : miskete benzer maruf ufak elma. 

ferş (A.) : döşeme, yayma; halı, taş vesaire döşetme; 

yayılan şey, yaygı, şilte, halı, seccade, hasır; yeryüzü, kır, 

sahra. 

ferş-i óaãìr (A.) : hasır döşeme. 

fertÿte (F.) : pek ihtiyar, pir, kocamış, bunak. 

ferve (F.) : kürk, makbul hayvanların postu, kürk kaplı elbise. 

ferve-fürÿş (F.) : kürk satan. 

feryÀd (F.) : yardım istemek için çıkarılan yüksek ses; 

bağrışma, çağrışma; sızlanma, şikâyet; yaygara, gürültü. 

feslegen (T.) : reyhan, zamiran-ı şam, seyrem, nazu denilen 

ballıbabagillerden, Akdeniz ülkelerinde yetişen, yaprakları 

güzel kokulu, beyaz veya pembe çiçekli, bir yıllık ve otsu bir 

süs bitkisi. 

fetó (A.) : açma, açılma; başlama; kuşatma, zapt etme; bir 

harfin üstün (e) olarak okunması. 

fetìl (A.) : lâmba fitili; ovarak deriden çıkarılan 

yuvarlak kir; yaralara konulan tiftik; örgü. 

fetìl-i şavú (A.) : ışık fitili. 

fevvÀre (A.) : içinden su fışkıran şey, fıskıye. 

fırlaú (T.) : uçuk kap kenarının sıçramış yeri, çocukların 

parlak topaç oyunu. 

fısúıyye (A.) : suyu, aşağıdan yukarıya fışkırtan havuz, 

havuz ağızlığı; çocukların oynadığı su püskürten oyuncak. 

fıstıúì (T., A.) : fıstık rengi, açık yeşil renk. 

fikr (A.) : fikir, düşünce; idrak; hatır; zihin, akıl; rey, 

oy, zan, inanma; zihin tasavvuru, kuruntu; murat, maksat, niyet. 

fìl (A.) : bilinen büyük hayvan, fil.

filandara (İ.) : uzun flâma gibi gemi direğinin ucundaki bayrak. 

Filbe : idare merkezi. Meriç kýyýsýnda yer alýr. Eskiden 

Rumeli’nin baþkenti olan Filibe, pirinç tarlalarý, baðlar, 

tütün ve pamuk tarlalarý ile çevrili bir tarým merkezidir. 

fi’l-cümle (A.) : nihayet, son. 

firÀr (A.) : kaçma, savuşma, izinsiz veya nizamsız olarak 

ortadan kaybolma. 

fincÀn (A.) : çay ve kahve gibi genellikle sıcak şeyler 

içmekte kullanılan küçük kap; bir fincanın alabildiği ölçü. 

firÀvÀn (F.) : çok, bol, fazla, aşırı. 

Fir‘avn (A.) : eski zamanlarda Mısır hükümdarlarına verilen 

unvan; Allah’lık iddiasında bulunduğu için Hz. Musa’nın mücadele 

ettiği Mısır hükümdarı; pek kibirli, gururlu ve inat (adam), 

firavun. 

firistÀde (F.) : peygamber; gönderilmiş elçi. 

fisú (A.) : hak yolundan veya hak yoldan çıkma, Allah’a karşı 

isyan etme; sefahete dalma; hainlik; dinsizlik, ahlâksızlık. 

fodla (T.) : çoğunlukla imaretlerde yoksullara verilen kepekli 

undan yapılmış pideye benzer bir tür ekmek, kaba francala 

pidesi, Venedik ekmeği. 

Frengi : Frenge mensup şeyler. 

fuúarÀ’ (A.) : fakirler, yoksullar. 

funda (T.) : süpürge otu, süpürge çalısı. 

furãat (A.) : uygun zaman, elverişli durum, faydalanma 

sırası, elden kaçırılmayacak faydalı vakit, hâl ve münasebet; 

nöbet. 

fuøÿl (A.) : lüzumsuz, fazla şey veya söz. 

fücÀeten (A.) : birdenbire, ansızın olarak. 

fülÀn (A.) : herhangi bir şahıs, biri, belirsiz bir şey, filan. 

fütÀde (F.) : düşmüş, düşkün; tutkun, müptelâ; bîçare. 

fütÿr (A.) : zayıflık, gevşeklik, bezginlik, usanma, usanç, 

bıkma; keder, ümitsizlik. 

füyÿm (A.) : kuvvetli, güçlü, sağlam, dayanıklı. 

G 

àabàab (A.) : çene altı; çifte gerdan. 

àaddÀr (A.) : çok zulmeden, hain, merhametsiz, kıyıcı; çok 

pahalı mal satan, soyucu. 

àaflet (A.) : gafillik, boş bulunma, dalgınlık, 

dikkatsizlik; ihmal, endişesizlik. 

gÀhì (F.) : bazan, ara sıra. 

gÀh u bì-gÀh (F.) : vakitli vakitsiz, sıralı sırasız. 

àÀ’ib (A.) : görünmeyen, hazır olmayan, yok olan, kayıp; üçüncü 

şahıs o. 

àalaù (A.) : yanlış, yanılma. 

àÀlibÀ (A.) : sağlam bir ihtimale göre, görünüşe göre belki. 

àalùÀn (F.) : yuvarlanıcı, yuvarlanan, tekerlenen. 

àamm (A.) : keder, tasa, kaygı, dert. 

àam-ò v Àr (A., F) : gam yiyen, kederlenen, tasalanan. 

àammÀz (A.) : birine, iftira ederek zarar veren, münafık, 

fitneci, koğucu. 

àam-nÀk (A.F.) : gamlı, tasalı, kaygılı. 

àamze (A.) : süzgün bakış; çene veya yanak çukurluğu.

àamze-i àaddÀr (A.) : çok zulmeden süzgün bakış. 

àÀr (A.) : mağara, in; defne ağacı. 

àaraø (A.) : hedef, gaye, maksat, meyil, istek; gizli 

düşmanlık, kin, kötü niyet. 

àÀret (A.) : çapul, yağma; akın, düşman toprağına yağma 

amacı ile yapılan saldırış. 

àarìú (A.) : gark olmuş, suya batmış; suda boğulmuş; su içine 

dalmış. 

àarìú-ı lücce-i baór-i belÀàat (A.) : belâgat denizinin 

dalgalarına dalmış.. 

àarú (A.) : suya batma; batma; batırma; boğulma, boğma. 

àarú-ı òallÀb (A.) : çok yalancılığa dalmış, çok hilekârlığa 

dalmış. 

àaåeyÀn (A.) : gaşyolma, kendinden geçme. 

àaşeyÀn (A.) : gaşyolma, kendinden geçme. 

àavgÀ (F.) : kavga, dövüşme, vuruşma; gürültü; harp, şavaş. 

àÀyet (A.) : nihayet, uç, son; çok fazla, son derece. 

àayr (A.) : ayrı, başka, özge, diğer, maada, değil; yabancı, 

bildik olmayan; Arapça sıfatların başında nef edatı olan 

“sız”, “değil” manasına gelir. 

àayùan (T.) : pamuk veya ipekten sicim, bükme, ince ve sağlam 

ip. 

àazab (A.) : dargınlık, kızgınlık, darılma, kızma, hiddet, öfke. 

àazel (A.) : lâtif; klâsik şark şiirinin en mühim ve en çok 

kullanılmış olan nazım şeklidir. 

àazel-ò v Àn (A., F.) : gazel okuyan. 

àazeliyyÀt (A.) : gazel ile ilgili ve gazel tarzında olan 

şiirler. 

àÀzì (A.) : gaza eden, ordunun başına geçen, savaşan; 

savaştan sağ ve muzaffer dönen; böyle bir ordunun başkumandanı. 

gebre (T.) : hayvanın tımar edildikten sonra tozunu silmeye 

yarayan kıl kese; kaşağı. 

gedÀ (F.) : dilenci, yoksul. 

geh (F.) : bazı, ara sıra. 

gehì (F.) : bazan, ara sıra. 

gehvÀre (F.) : beşik. 

Gelibolı : Marmara bölgesinde (Güney Marmara bölümü, 

Çanakkale ili) ilçe merkezi. 

ger (F.) : “eğer” kelimesinin kısaltılmışıdır, nazımda 

kullanılır. 

gerdÀn (F.) : dönücü, dönen 

gerdel (T.) : kovanın bol, boysuz nevi. 

gerden (F.) : gerdan; boyun. 

germ (F.) : sıcak. 

germì (F.) : sıcaklık; kızgınlık, hararet. 

germiyyet (F., A.) : hararet, sıcaklık; ateşli çalışma. 

geşt (F.) : gezme, seyretme, dolaşma; geçiş. 

Gevherì : XVII. asrın saz şairlerindendir. Asıl adı Mehmed 

ise de kaynaklarda Mustafa olarak da geçmektedir. Şair ve hattat 

Mehmed Bahrî Paşaya dîvân kâtipliği yapmıştır. 

àıdÀ (A.) : insanı besleyen şeyler, besi; yiyip içilen şeyler; 

zihni ve ahlâkı olgunlaştırmaya yardım eden şey. 

àılÀf (A.) : kılıf, kın, mahfaza.

àılÀf-ı õikr-i ebter (A.) : faydasız zikrin kılıfı. 

àırÀr (A.) : büyük kıl çuval, harar. 

àırbÀl (A.) : kalbur, iri delikli elek. 

gil (F.) : balçık, su ile ıslanmış toprak, lüleci çamuru, kil. 

girÀn-bahÀ (F.) : pahası ağır, kıymetli, değerli. 

girdÀb (F.) : suların döndüğü ve çukurlaştığı yer, anafor, 

çevrinti, burgaç; tehlikeli yer. 

girde (F.) : açılmış yufka; değirmi, yuvarlak; evvelce 

Yahudilerin Müslümanlardan ayrılması için omuzlarına diktikleri 

sarı parça; değirmi yastık; bütün, hepsi. 

girìbÀn (F.) : elbise yakası. 

gìsÿ (F.) : omuza dökülen saç, uzun saç, saç örgüsü, kahkül. 

gonce-leb (F.) : dudakları gonca gibi olan, gonca dudaklı. 

Gökãu : İstanbul’da Boğaziçi’nin Anadolu yakasında ve 

Anadolu Hisarı yakınında küçük bir dere olup kenarları mesire 

yeridir. 

àubÀr (A.) : toz; bir yazı stili. 

àulÀm (A.) : tüyü, bıyığı çıkmamış delikanlı, genç; köle, esir, 

kölemen. 

àulàule (A.) : gürültü, şamata; bağrışıp çağrışma; ağzı dar bir 

kaptan akan suyun çıkardığı ses. 

gÿn-À-gÿn (F.) : renk renk, türlü türlü, alaca. 

gÿne-gÿn (F.) : renk renk, türlü türlü. 

gÿnyÀ (F.) : gönye, geometri aleti. 

àurebÀ (A.) : kimsesizler, zavallılar; gurbette kendi 

memleketinin dışında bulunanlar, yabancılar; tuhaf, şaşlıcak, 

bambaşkalar; dokunaklılar. 

àuràur (T.) : karın guruldaması. 

àurur (A.) : boş şeylere güvenerek aldanma, boş şeylerle 

böbürlenme, kibir, kurum, kurulma; kendini yüksek ve değerli 

tutma hissi. 

gÿş (F.) : kulak; işitme, dinleme. 

gÿşe (F.) : köşe, bucak. 

gÿyÀ (F.) : söyleyen, söyleyici; sanki, diyelim ki. 

güftÀr (F.) : söz. 

güfte (F.) : söyleniş, söylenmiş; bir söz eserinin 

bestelenmiş bulunan manzum sözleri. 

güfte-i mühmel (F., A.) : boş söz. 

güher-rìz (F.) : cevher döken. 

gül-Àb (F.) : gül suyu. 

güncük (T.) : gemici kayıklarında kullanılan sicimi tutmaya 

yarayan deri parçası. 

Gürcì : Gürcistan halkından veya bu halkın soyundan olan kimse. 

gürgen (T.) : Karadeniz kıyılarındaki ormanlarımızda çok 

yetişen, kerestesi beğenilen bir ağaç. 

gürÿh (F.) : cemaat, bölük, takım. 

güõÀf (F.) : beyhude, boş (söz). 

güõÀr (F.) : geçme, geçiş; geçirici, geçiren; beceren, ödeyen, 

yapan. 

güzìde (F.) : seçkin, seçilmiş, beğenilmiş.

H 

-hÀ (F.) : çoğul edatı; o. 

ò v Àb (F.) : uyku, rüya. 

óabb (A.) : tane, tohum, çekirdek; yutulacak yuvarlak ilâç, hap. 

òaber (A.) : son ve yeni havadis, bilgi; ağızdan ağıza 

dolaşan söz; hadis, peygamberimizin sözü. 

ò v Àce (F.) : hoca, efendi, ağa, çelebi, sahip, muallim, 

profesör, öğretmen, müderris; molla, ev sahibi; tüccar. 

ò v ÀcegÀn (F.) : hocalar, (eskiden) yüzbaşı rütbesinin karşılığı 

olan sivil rütbe. 

ò v ÀcegÀn-ı dìvÀn (F., A.) : devlet dairelerinde yazı işlerinin 

başında ve birtakım mühim memuriyetlerde bulunanlar hakkında 

kullanılır bir tabirdir. 

óÀcet (A.) : ihtiyaç, lüzum, gereklilik, muhtaçlık. 

óÀcı (A.) : hacca giden, Kâbe’yi ziyaret eden, hacı. 

ÓÀcı ‘İvaż (A.) : Türk gölge oyununda Karagöz’ün önde gelen 

karakterlerinden biridir. 

òadd (A.) : sınır, iki devlet toprağının birleştiği yer, 

kenar; derece; gerçek değer; şeriatça verilen ceza; bir şeyin 

nihayeti, sonu. 

óadde (A.) : erimiş maddeden tel yapmak için kullanılan 

delikli maden levha. 

òÀdim (A.) : hizmet eden, yarayan; harem ağası. 

òafìf (A.) : ağır olmayan, yeğni; Türk müziğinin büyük 

usullerindendir. 

òaftÀn (A.) : kaftan; savaşta zırh üzerine giyilen bir çeşit 

pamuklu elbise. 

òÀk (F.) : toprak. 

òÀk-i der ü dìvÀr (F.) : duvar ve kapı toprağı. 

òÀk-i pÀy (F.) : ayak toprağı, tozu. 

óaúìúat (A.) : bir şeyin aslı ve esası, mahiyeti; gerçek, 

doğru; gerçekten, doğrusu; sadakat, doğruluk, bağlılık, 

kadirbilirlik; mecaz karşılığı esas olarak kullanılan kelime; 

bir kelimeyi neyi anlatmak için konulmuşsa, bir kelimenin o 

manada kullanılması. 

óaúìr (A.) : itibarsız, değersiz, aşağı, adî, bayağı. 

òÀkister (F.) : kül, ateş külü; bülbül. 

óaúú (A.) : Allah, Tanrı; doğruluk ve insaf; bir insana ait olan 

şey; dava ve iddiada hakikate uygunluk; doğruluk; geçmiş; 

harcanmış emek; pay, hisse; doğru, gerçek; lâyık, münasip. 

óÀl (A.) : şimdiki zaman, geçmiş ve gelecek olmayan zaman; 

oluş, bulunuş, suret, keyfiyet, durum; mecal, kuvvet, takat; 

dervişlerin, sofuların cezbesi, baygınlığı, coşkunluğu; dert, 

keder, elem, sıkıntı. 

óÀlÀ (A.) : şimdi, henüz. 

òalÀl (A.) : dostluk; iki nesne arası açık olma. 

Óaleb : Suriye’de þehir, idare merkezi. 

òalel (A.) : açıklık, boşluk; bozukluk, fesad, eksiklik, noksan. 

òÀlì (A.) : tenha, boş, sahipsiz yer; açık yer. 

òÀliã (A.) : hilesiz, katkısız. 

òalú (A.) : yaratma, yaratılma; icat; insanlar; insanlardan bir 

bölük.

óalúa (A.) : ortası boş, yuvarlak şekil; daire biçiminde 

olan şey; bir çeşit ufak yağlı ve tuzlu simit. 

òalúa-i devr (A.) : dönme halkası, devredenlerin oluşturduğu 

halka. 

óall (A.) : çözme, çözülme, karışık bir meselenin içinden 

çıkma; karar verip neticeye varma; eritme; tahlil, analiz, 

çözümleme. 

òall (A.) : sirke. 

òallÀb (A.) : çok yalancı. 

òalù (A.) : karıştırma; fena, münasebetsiz söz söyleme; 

nazlanma. 

òalùa (A.) : köpeklere takılan büyük halka, tasma. 

òalù-ı kelÀm (A.) : sözü, lâfı karıştırma, bozma. 

óalvÀ (A.) : unlu veya irmikli, yağlı ve şekerli maddelerle 

yapılan bir tatlı. 

óalvÀ-òÀne (A., F. ) : helva pişirmeye mahsus tencere veya 

kazan. 

óalvÀ-yı ãabÿnì (A.) : bal, nişasta, badem ve sade yağ ile 

yapılan bir helva çeşididir. 

òalvet (A.) : yalnız, tenha kalma, tenhaya çekilme, 

tenhalık; tenha yer; hamamın sıcak bölmesi. 

òÀm (F.) : pişmemiş, olmamış, çiğ; işlenmemiş, üzerinde 

çalışılmamış; boş nafile, beyhude; terbiye, tecrübe görmemiş, 

acemi (kimse). 

òÀme (F.) : kalem. 

òÀme-úaù‘ (F., A. ) : kalemtıraş. 

òamìr (A.) : hamur. 

óammÀl (A.) : para karşılığında, arkasıyla, eliyle yük taşıyan 

adam; hamal; kaba ve terbiyesiz (adam). 

óammÀm (A.) : banyo. 

òammÀr (A.) : şarap yapan veya satan, şarapçı, meyhaneci; 

mürşit, kılavuz. 

óamr (A.) : şarap. 

òamsìn (A.) : elli; kırk dokuzdan sonra gelen sayı; erbain 

denilen kara kıştan sonra gelen elli günlük kış. 

óamza-nÀme (A., F.) : İslâm kahramanlarından Hz. Hamza’nın 

yaptığı adı edilen işlere dair yazılan destanî kitabın adı. 

òÀn (F.) : han, kervansaray, otel; dükkan, meyhane. 

òancer (A.) : ucu sivri, iki yanı keskin bıçak, hançer. 

òandeú (A.) : geçmeye engel olacak biçimde uzunlamasına 

kazılmış derin çukur; kale etrafına açılan uzun çukur, hendek; 

birçok ölünün gömülmesi için açılan büyük, geniş çukur. 

òÀndÀn (F.) : gülen, gülücü, güler; sevinçli. 

òÀne (F.) : ev; bir şeyin bölündüğü kısımlardan her biri; 

basamak; Türk müziğinde bir müzik parçasının teşkil edilmiş 

olduğu lahnî topluluklara verilen ad. 

òanegì (F.) : hanede, evde bulunanlardan, evdeki. 

ò v Ànende (F.) : şarkıcılar, şarkı söyleyenler. 

òar (F.) : eşek, himar, merkep. 

òÀr (F.) : diken. 

ò v Àr (F.) : hor, hakir, aşağı, bayağı; yiyici, yiyen. 

òÀrÀ (F.) : pek katı taş, mermer; üzeri menevişli kumaş. 

óarÀb (A.) : yıkık, viran; geçkin, sarhoş.

òarÀc (A.) : vaktiyle Müslüman olmayan tebaadan alınan 

vergi; haraç mezat satılığa çıkarma. 

óarÀm (A.) : şeriatça, dince yasak edilmiş şey; tecavüz 

edilmesi, dokunulması menedilen, kutsal, mübarek. 

óarÀmì (A.) : hırsız, haydut, yolkesen. 

òarar (T.) : gayet büyük meşinli çuval. 

óarÀret (A.) : sıcaklık; susuzluk; (hastalıkta) ateş, yanma, 

humma. 

Óarbeli (T.) : Osmanlı Devletiyle henüz barış durumunda 

bulunmayan, bir antlaşma yapmamış devletler ve bu 

devletlerin uyrukları; Osmanlı ülkelerinde ticaretle uğraşan 

yabancılara verilen ad. 

òarc (A.) : vergi; sarf, gider, bir iş için kullanılan madde. 

òardal (A.) : hardal, sofrada iştah açmak için kullanılan 

macunumsu madde. 

òÀre (F.) : sert taş, kaya; meneviş, menevişli, dalgalı ve 

ülkerli bir cins kumaş. 

óarez (A.) : korumak, bakmak. 

óarf (A.) : alfabeyi meydana getiren işaretlerden her biri, 

bu işaretleri gösteren madenî küçük matbaa kalıbı; söz, lâkırdı. 

òar-gÀh (F.) : büyük çadır, otlak. 

óarìf (A.) : meslektaş, sanat arkadaşı; herif, adî ve bayağı 

adam. 

óarìm (A.) : biri için kutsal olan şeyler; harem dairesi, 

harem; evin içi gibi başkasına kapalı olan yer; evin civarı; 

avlu; ortak, şerik; hacıların hac zamanında büründükleri örtü. 

òarú (A.) : yarıp, yırtma, yırtılma; su akacak yarık, ark. 

òarman (T.) : döven ve hayvanat sürüp buğday başaklarını 

kırma. Yığın yığın hububat harmanı. 

óÀãıl (A.) : husule gelen, husul bulan, peyda olan, çıkan, 

üreyen, türeyen, biten. 

óaãìr (A.) : hasır; söyler veya okurken dili tutulan. 

òaãm (A.) : düşman; muhalif, karşı taraf. 

óaãr (A.) : sıkıştırma, dar bir yerin içine alma; 

hareketten menetme, etrafını çevirme; mahsus kılma, kılınma; 

vakfetme, tahsis etme; zaman ayırma; konuşurken veya okurken 

tutulup kalma. 

óasret (A.) : ele geçirilemeyen veya elden kaçırılan bir 

nimete üzülüp yanma, iç çekme, inleme; üzüntü, iç sıkıntısı, 

keder, zahmet; göreceği gelme, özleyiş. 

óasret-keş (A., F.) : hasret çeken, özlemiş. 

óasret-zede (A., F.) : hasrete uğramış, hasrete düşmüş. 

òÀãã (A.) : mahsus, özel; hükümdarın kendisine mahsus olan; 

saf, halis; devletin büyüklerine ayrılan ve yıllık geliri yüz 

bin akçeden yukarı olan arazi. 

óaşerÀt (A.) : küçük böcekler; örümcek, karınca, akrep; 

fare; yılan ve benzerleri gibi hayvanlar; değersiz ve zararlı 

kimseler. 

óaşr (A.) : toplama, cemetme; ölüleri diriltip mahşere çıkarma; 

kıyamet. 

òaùÀ’ (A.) : yanlış; yanlışlık; yanılma; günah; kabahat, kusur. 

óaùab (A.) : odun. 

òÀùır (A.) : zihin, fikir; keyif, hâl; gönül.

òÀùıra (A.) : hatıra gelen, hatırda kalan şey. 

òÀùır-nişÀn (A., F.) : hatırda kalan, akılda kalan. 

òaùù (A.) : çizgi; satır; yol; yazı; padişah yazısı, 

ferman, buyruk; sıra, saf; gemiler için hareket istikameti 

olarak belirtilen taraf; yalnız uzunluğu olan boyut; gençlerde 

yeni terleyen bıyık veya sakal; parmağın on ikide biri olan bir 

ölçü. 

òattÀn (A.) : sünnetçi. 

óavÀdiå (A.) : ilgi ile karşılanan haber; yeni söz. 

óavÀle (A.) : bir işi veya bir şeyi başka birine bırakma, 

üstüne bırakma, ısmarlama; gebelerde veya küçük çocuklarda bazan 

görülen sara nevinden bir hastalık; görmeyi önleyen, mâni, tahta 

perde, duvar gibi şeyler. 

òavf (A.) : korku; korkma; fobya, yılgı. 

óavlı (T.) : havı olan; havlu. 

óavlı-i cevÀmi‘ (T., A.) : camilerin havlusu. 

óavyar (T.) : tuzla hazırlanmış yarı ezme durumunda, 

genellikle mersin balığı yumurtası. 

óavø (A.) : havuz. 

óayÀ (A.) : utanma, sıkılma; ar, namus, edep; Allah korkusu ile 

günahtan kaçınma. 

òayÀl (A.) : insanın kafasında tasarlayıp canlandırdığı şey; 

kuruntu; karagöz oyunu; gölgeli görünen şey. 

òayazulcı (T.) : hırsız. 

óayfÀ (A.) : haksızlık, zulüm; yazık ki, heyhat, vah!; ilenç, 

ah, beddua. 

òayır (T.) : yok öyle değil, olmaz anlamında inkâr kelimesi. 

haylamamak (T.) : aldırış etmemek, hafif görmek; zor bir 

işi başaramamak. 

òaylì (F.) : epeyce, çokça; birtakım; oldukça. 

óaymana (T.) : başıboş hayvanların salındığı çayırlık; tembel. 

òayme (A.) : çadır. 

òayr (A.) : iyilik, iyi, faydalı iş, fayda, faydalı, hayırlı, 

yarar. 

óayrÀn (A.) : şaşmış, şaşakalmış, şaşırmış; çok tutkun; afyon 

sarhoşu. 

óayret (A.) : şaşma, şaşırma, şaşakalma, ne yapacağını bilmeme. 

óayvÀn (A.) : canlılık, dirilik; insanı da içine alan bütün 

canlılar; ahmak adam. 

óayyiz (A.) : taraf, meydan, mekân, mevki. 

òazÀn (A.) : sonbahar, güz. 

óaõer (A.) : sakınma, kaçınma, korunma, çekinme. 

óÀøır (A.) : huzurda, meydanda, göz önünde olan, bizzat bulunan. 

haôm (A.) : midedeki yiyecekleri eritme, sindirme. 

óaôret (A.) : saygı ile büyüklere verilen unvan; kalenderce 

bir sesleniş şekli. 

óaôô (A.) : hoşlanma, zevklenme; sevinç, memnunluk; baht, 

nasip, saadet, kıymet. 

hebÀ’ (A.) : gayet ince toz, zerre; yok yere, boş, nafile. 

hedef (A.) : nişan, nişan alınacak yer, amaç, nişangâh; 

meram, maksat, gaye, amaç. 

hefte (F.) : hafta, yedi gün.

hegbe (T.) : binek hayvanının eyeri üzerine geçirilen veya 

omuzda taşınan, içine öteberi koymaya yarayan, kilim veya 

halıdan yapılmış iki gözlü torba; sapı omuza geçirilebilen tek 

gözlü bir çanta. 

óekìm (A.) : âlim, bilgin, herşeyi bilen, tabiati inceleyen; 

felsefeci; tabip, doktor. 

óelÀlì (A.) : bir çeşit yerli, buruşuk bez, arışı bürümcük, 

argacı pamuk olan bez; eski zaman saati; helâl ile ilgili 

olan. 

hemÀn (F.) : hemen, derhâl, o anda, çarçabucak; öylece, böylece. 

hem-ÀvÀz (F.) : sesleri birbirine uygun, aynı sesi çıkaran; 

arkadaş. 

hemìn (F.) : bu bile, tıpkı bu; çok. 

hemìşe (F.) : daima, her vakit, her zaman. 

hem-pÀ (F.) : (kötü işlerde) arkadaş, ayaktaş, omuzdaş. 

hemşìre (F.) : “sütleri bir olan” kız kardeş. 

hem vÀr (F.) : düz yer, bir çırpıda olan yer, uygun yer; daima. 

hem-vÀre (F.) : daima, her zaman. 

hemyÀn (F.) : heybe, dağarcık, çanta, büyük kese. 

hendese (A.) : geometri. 

hengÀm (F.) : zaman, çağ, sıra, vakit, mevsim. 

henÿz (F.) : şimdiye kadar, bu ana dek; daha, yeni, hâlâ; ancak. 

hercÀyì (F.) : hercaî, kararsız, sebatsız. 

Hersek : Yuguslavya’da bölge. 

herze (F.) : boş lakırtı, saçma. 

hevÀ (A.) : heves, istek, arzu, sevgi, hoşlanma. 

HevÀyì : Kubûrî-zâde Hevâyî (ö. H.1129/M. 1714). Asıl adı 

Abdurrahman idi. Rahmî ve Hevayî mahlasıyla şiirler söyleyen 

şair, halk arasında Kubûrî-zâde sanıyla tanınmıştır. Habeş 

valiliği yapan Mustafa Paşa’nın oğlu olduğundan kendisine 

Habeşî de denilmiştir. Rûznâmecilik görevlerinde bulundu. 

Derbeder bir kişiliğe sahipti. Yaşadığı şehir olan Edirne’ye 

tutku denebilecek bir ilgi ve sevgi beslemekteydi. Kabri, 

Emir Buharî Tekkesi civarındadır. Basılmamış bir dîvânı 

ayrıca Vâmık u Azrâ ve Yûsuf u Züleyhâ adında iki manzume 

eseri daha vardır. Hezel tarzındaki şiir ustalarından idi. 

Basit, gündelik hayat sahneleri ve tipleri onun şiirinin 

başlıca konusudur. Şiirlerinde Nâbî etkisi sezilir. 

heves (A.) : arzu, istek; gelip geçici istek. 

hey’et (A.) : şekil, suret, kıyafet; görünüş; hâl, durum; kurul. 

hey’et-i ma‘kÿs (A.) : uğursuz heyet. 

heykel (A.) : tunç, taş ve benzeri gibi şeylerden yapılan 

büyük insan vesaire; yakışıklı, güzel; soğuk ve duygusuz 

(kimse). 

heykel-i mecmÿ‘ (A.) : bütün heykeller. 

heykel-i menóÿs (A.) : uğursuz kimse. 

hezÀrÀn (F.) : bülbüller; binler. 

HezÀrì : Divan şairi (XVII.). İstanbulludur. Kebuterî Mehmed 

Efendi olarak bilinir. Mustafa Paşaya hazine kâtipliği ve 

kitapçılık yaptı. Devrin ilim ve şiir meclislerinin muteber 

simaları arasına katıldı. Daha sonra Râmî Mehmed Paşa’nın 

hizmetine girdi. Reisü’l-küttaplık, kîsedarlık, mektupçuluk 

yaptı. Divan-ı Hümayun kâtibi oldu.

hezl (A.) : eğlence, alay, şaka, lâtife; meşhur veya yaygın 

bir nazmın vezni ve kafiyesi taklit edilmek suretiyle lâtife 

tarzında nazım yazma; bu tarzda yazılan nazım. 

óıfô (A.) : saklama; ezberleme. 

òılù (A.) : eski hekimlerin insan vücudunda varsaydığı : safra; 

sevda; dem; balgam gibi dört unsurdan her biri. 

-òırÀş (F.) : tırmalayan. 

òıred (F.) : akıl, us. 

òırúa (A.) : kalın kumaştan yapılmış veya içi pamukla beslenmiş 

ceket uzunluğunda bir giyecek. 

óırã (A.) : öfke, kızgınlık; azgınlık; sonu gelmeyen arzu, 

istek. 

òıyar (F.) : kabakgillerden, uzun, iri meyveli, sürüngen, bir 

yıllık otsu bitki; bu bitkinin ürünü; kaba, saba, görgüsüz, 

budala. 

òıyÀrşenbe/ òıyÀr-şenber (F.) : baklagillerden, siyah 

renkte olan meyvelerinin içinde çekirdeklerden başka, hekimlikte 

kullanılan bir öz bulunan bir bitki. Hint hıyar. 

óicÀb (A.) : utanma, sıkılma; perde. 

hìç (F.) : yok denecek kadar az olan; yok olan; ehemmiyetsiz, 

değersiz. 

hidÀyet (A.) : hak yoluna, doğru yola kılavuzlama. 

òidmet (A.) : iş, iş görme, vazife, memurluk. 

òidmet-i ‘uşşÀú (A.) : âşıkların hizmeti. 

òiffet (A.) : hafiflik; hoppalık. 

óikmet (A.) : bilgelik; felsefe; sebep, gizli sebep; 

Tanrı’nın insanlarca anlaşılmayan amacı; özlü söz, vecize. 

hilÀl (A.) : yeni ay. 

hilÀl-i ramÀżÀn (A.) : ramazan ayının başı, ilk günleri. 

hilÀl-i rÿze (A., F.) : oruç ayı; ramazan ayı. 

óimÀr (A.) : erkek eşek. 

himem (A.) : gayretler, emekler, çalışmalar, yüksek 

idareler; ermiş olanların tesiri. 

himmet (A.) : gayret, emek, çalışma, çabalama; yüksek 

irade; ermiş kimsenin tesiri. 

hìn (A.) : an, zaman, vakit, sıra. 

Hind : tarih, coðrafya kitaplarýnda Hindistan için 

kullanýlan genel deyim. 

hìn-i şebÀb (A.) : gençlik çağları. 

óirmen (F.) : harman. 

óisÀb (A.) : hesap, sayma, aritmetik. 

óiãÀr (A.) : kuşatma, etrafını alma; kale etrafı, istihkâmlı 

kale, bent. 

óiss (A.) : duyma kuvveti, duygu. 

óiããe (A.) : pay, nasip. 

óiyel (A.) : oyunlar, aldatmalar; dubaralar. 

òod (F.) : kendi; baş zırhı, miğfer. 

òod-bìn (F.) : kendini beğenmiş, bencil. 

òod-fürÿş (F.) : kendini satan, kendini metheden, övüngen. 

òod-pesend (F.) : kendini beğenen.

óoúúa (A.) : içine mürekkep konan maden, cam veya topraktan 

yapılmış küçük kap. 

óoúúa-bÀz (A., F.) : hokkabaz; oyunbaz, hilekâr, hileci. 

óoúúa-i cÀm-ı Cem (F.) : Cem’in kadehinin hokkası. 

òor (F.) : ehemmiyetsiz, değersiz, bayağı, âdi; güneş, ışık, 

aydınlık. 

òorasan (T.) : eski zaman icadı kireç ve tuğla tozu, onunla 

yapılan bir nevi harç. 

òorendegÀn (F.) : horantalar, birinin beslediği kimseler, 

boğazlar. 

òoş (F.) : güzel; iyi, tatlı. 

òoş-Àb (F.) : hoşaf. 

òoş-òÿr (F.) : güzel yemekler. 

òoş-pesend (F.) : beğenilmiş güzel. 

òovardagÀn (T., F.) : hovardalar, zevki için para harcanmaktan 

kaçınmayan kimse; çapkın; uygunsuz kadının paralı âşıkları. 

òÿ (F.) : tabiat, mizaç, ahlâk; âdet. 

-hÿ (A.) : Allah; sığınma, yalvarma; gaibe, hitap olarak eşhasa 

da söylenir. 

óubb (A.) : sevgi. 

òuddÀm (A.) : hizmetçiler. 

óuúne (A.) : şırınga. 

òulefÀ’ (A.) : halifeler; resmî dairelerde kalem amirine 

bağlı bulunan memurlar. 

óulúÿm (A.) : bedenin bir uzvu, boğaz. 

òulÿã (A.) : halislik, safîlik, gönül temizliği. 

òulÿã-ı himmet (A.) : çabalamanın halisliği. 

òulya (T.) : kuruntu. 

òumÀr (A.) : içkiden sonra gelen baş ağrısı, sersemlik. 

óumret (A.) : kırmızılık, kızıllık. 

òÿr (F.) : Güneş; yiyecek, yiyinti. 

òurc (A.) : meşinden yapılmış büyük heybe. 

òurmÀ (A.) : hurma ağacının yemişi. 

òurrem (F.) : şen, sevinçli, güler yüzlü, gönül açan; taze; bir 

yazı stili. 

òurùÿm (A.) : fil hortumu, fil burnu. 

óurÿf (A.) : harfler. 

óurÿf-ı cevherì (A.) : cevher harfler, yalnız noktalı harfler 

hesap edilmek suretiyle ve ebced hesabıyla yazılan, çok defa 

manzum olan tarih harfleri. 

òurÿs (F.) : horoz. 

òuãÿãÀ (A.) : başkaca, ayrıca. 

òusye-teyn (A., F.) : hayanın çifti, çift haya, yumurtalar. 

òuşÿnet (A.) : sertlik, kabalık, katılık; inatçılık. 

òÿy (F.) : ter; tabiat, mizaç, ahlâk; âdet. 

óuøÿr (A.) : hazır bulunma; rahat. 

óücre (A.) : göz, odacık. 

hümÀyÿn (F.) : mübarek, kutlu; padişaha ait; Türk müziğinin 

dokuz numaralı basit makamıdır. En eski makamlardan biridir. 

Hicaz ailesindendir. 

hüner (F.) : maarifet, bilme; ustalık. 

òünkÀr (F.) : padişah, sultan, hükümdar. 

óürmet (A.) : saygı; haramlık.

óüseynì (A.) : Hüseyin ile ilgili; Hz. Muhammed’in torunu 

Hüseyin’in çocukları; meşhur bir çeşit lâle; Türk müziğinin altı 

numaralı basit makamıdır, en eski makamlardandır. 

óüsn (A.) : güzel, iyi; iyilik, güzellik. 

hüş-yÀr (F.) : aklı başında, akıllı uslu. 

hüveydÀ (F.) : açık, apaçık, belli, besbelli. 

I 

ılàar (T.) : çok çabuk, hızlı; hayvanın yürümeyle koşma 

arası yürüyüşünü anlatır, dizginleri koyuverilmiş atın dört nala 

koşması; atla ansızın yapılan dolu dizgin saldırı. 

ıstaúoz (T.) : suda yaşayan, birinci ayak çifti güçlü iki 

kıskaç durumunda gelişmiş bulunan, sevilen beyaz eti için 

avlanan, iri bir böcek. 

‘ışú (A.) : sevgi. 

ıøùırÀr (A.) : mecburiyet, çaresizlik, ihtiyaç. 

İ 

i‘Ànet (A.) : yardım. 

ibn (A.) : oğul. 

ibrÀm (A.) : rica ve teklifte usandırıp mecbur edinceye kadar 

ısrar etme. 

ibribrìú (A.) : toprak veya madenden yapılmış, kulplu ve emzikli 

su kabı. 

ibrìú-i luùf (A.) : bağış, ihsan ve lütuf ibriği. 

ibrìşim (F.) : ince ipek bükmesi. 

ibtidÀ’ (A.) : başlama; başlangıç; ilkin, en önce, başta. 

ìcÀd (A.) : vücuda getirme, getirilme; yeniden bir şey 

çıkarma; yeni bir fikir, yeni bir mevzuu zihinde bulma. 

icmÀlen (A.) : icmal suretiyle, kısaltarak, kısaca, özetleyerek. 

icrÀ (A.) : akıtma, akıtılma; yapma, yerine getirme, bir 

işi yürütme; bir müzik parçasını çalarak gösterme; borçlunun, 

alacaklıya karşı ödemekle mükellef bulunduğu bir şeyi, adlî bir 

teşekkül vasıtasıyla temin etme. 

ictinÀb (A.) : sakıma, çekinme, uzaklaşma. 

‘ìd (A.) : bayram. 

‘ìdiyye (A.) : bayramlık, bayram bahşişi. 

ifrÀà (A.) : kalıba dökme; şekillendirme, bir şekle sokma. 

ifşÀ’ (A.) : gizli bir şeyi yayma, ortaya dökme, açığa vurma. 

ifşÀ-yi rÀz (A., F.) : sırrı açığa vurma. 

ifùÀr (A.) : oruç açma; ramazan akşamları verilen ziyafet. 

ihÀnet (A.) : haksızlık; hayınlık, kötülük. 

iòlÀã (A.) : temiz, doğru sevgi; gönülden gelen dostluk, 

samimiyet, doğruluk, bağlılık. 

iósÀn (A.) : iyilik etme; bağış, bağışlama; verilen, 

bağışlanan şey; lütuf, iyilik. 

iótimÀl (A.) : yüklenme, çekme; mümkünlük, bir şeyin olabilmesi; 

belki. 

iótirÀz (A.) : sakınma, çekinme; korkma.

iòtiyÀr (A.) : seçme, seçilme; katlanma; kendi arzusuyla 

hareket etme; yaşlı. 

iòvÀn (A.) : sadık, samimî, candan dostlar; bir tarikat 

arkadaşları. 

ikrÀm (A.) : hürmet; bir şeyi hediye olarak verme; hesap dışı 

yapılan indirme. 

iútidÀ’ (A.) : tâbi olma, uyma. 

iútiøÀ’ (A.) : lâzım gelme, gerekme; lâzım getirme, gerektirme; 

gereklik; işe yarama. 

‘ilÀc (A.) : derde deva olan şey; ilâç; çare, tedbir. 

‘illet (A.) : hastalık; sakatlık; sık sık tepen hastalık; sebep; 

gaye, hedef; neden. 

‘imÀme (A.) : sarık; tespih, çubuk gibi şeylerin baş 

tarafına geçirilen, çoğu kehribardan yapılmış olan uzunca kısım, 

başlık. 

ìmÀn (A.) : inanma, inanç; İslâm dinini kabul etme. 

‘imÀret (A.) : bayındırlık; yoksullara yiyecek dağıtmak 

üzere kurulmuş olan hayır evi. 

imdÀd (A.) : yardım, yardıma gönderilen kuvvet. 

imlÀ’ (A.) : doldurma, doldurulma; söyleyip yazdırma; 

yazdırılma; bir dilin cümlelerini, kelimelerini doğru yazmak 

bilgisi. 

imsÀk (A.) : bir şeyden el çekme, perhiz; oruca başlama 

zamanı; cimrilik, pintilik. 

imtilÀ’ (A.) : dolgunluk; kan toplama, kan durma. 

imtiyÀz (A.) : başkalarından ayrılma, farklı olma; 

ayrıcalık; bir işi başkalarına yapmamak üzere, hususî müsaade 

ile bir kimseye veya bir müesseseye verme. 

imtizÀc (A.) : karışabilme; birbirini tutma, uygunluk; iyi 

geçinme; uyuşma. 

‘inÀn (A.) : dizgin; idare etme, yürütme. 

‘inÀn-ı iòtiyÀr (A.) : istek ve irade dizgini. 

‘inÀyet (A.) : dikkat, gayret, özenme; lütuf, ihsan, iyilik. 

‘ineb (A.) : üzüm. 

inkÀr (A.) : yaptığını saklama, gizleme; yapmadım deme; 

reddetme, tanımama. 

inúıbÀż (A.) : büzülüp toplanma, çekilme; kasvet, keder, 

sıkıntı; kabızlık, peklik. 

ins (A.) : insan. 

inãÀf (A.) : merhamete, vicdana veya mantığa dayanan 

adalet; ortalama davranış. 

insÀn (A.) : adam; iyi, olgun, vicdanlı adam. 

insÀniyyet (A.) : insanlık, insana yakışır hâl; vicdanlılık; 

bütün insanlar. 

inşÀ’ (A.) : yapma, yapılma, vücuda, meydana getirme; kaleme 

alma. 

inşÀd (A.) : şiir okuma, şiir söyleme; manzum bir sözü, 

ahengine göre okuma. 

intiòÀb (A.) : seçme, seçilme; seçim; en güzel. 

intisÀb (A.) : dikilip durma; yükseğe kaldırma. 

ìrÀd (A.) : getirme; söyleme; bir malın getirdiği kazanç, 

gelir.

irÀ’et (A.) : gösterme, tayin etme. 

ìrÀå (A.) : verme, verilme; sebep olma, gerekme; getirme. 

ìrÀå-ı meõellet (A.) : zelillik, bayağılık ve alçaklık verme. 

‘irfÀn (A.) : bilme, anlama; ilahî bir feyiz olarak 

kainatın sırlarını bilme kudreti. 

irkeb (A.) : binmek fiilinin emir şekli. 

irtibÀù (A.) : bağlanış, bağlanma; ilgi; ilgili olma; 

bağlantı; ibarelerin birbirini tutması. 

iãÀbet (A.) : rast gelme, yerini bulma; doğru bir fikri 

söyleme; düşme, tutma. 

iåbÀt (A.) : şahit ve delil göstererek doğrusunu meydana 

çıkarma; var etme; tanık.. 

isfenÀò (F.) : ıspanak. 

iãàÀ’ (A.) : kulak verip söz dinleme; sözü dinleyip kabul etme 

ve yerine getirme. 

ishÀl (A.) : mülâyim dışarı çıkarma; iç sürme, sürgün. 

iskÀn (A.) : sakin kılma, oturtma, ev sahibi etme; yerleştirme. 

iskemle (T.) : arkalıksız sandalye; üstüne sigara tablası, 

çiçek vazosu gibi şeyler konulan küçük masa; sandalye. 

iskerlete/ıskarlat (Fr.) : Venedik ipekli kumaşı. 

İslÀm (A.) : Hz. Muhammed’in Allah tarafından tebliğine 

memur olduğu din; bu dinde olan kimse; Müslüman. 

ism (A.) : isim, ad. 

isnÀd (A.) : bir şeyi birisi için yaptı deme; iftira etme; 

peygamber sözü olan hadislerin, sırasıyla kimler tarafından 

söylene geldiğini bildirme. 

iår (A.) : iz, eser, alâmet, nişane; meslek, gidiş. 

İstanbul : bu isim Rumca’da “şehirde” demek olan is tin polin 

tabirinin bozuk bir şeklidir. İstanbol adının İslâmbol şekli 

de meydana getirilmiştir. Şehre aynı zamanda Arapça olarak 

Belde-i tayyibe de denilmiştir ki bu isim ebced hesabı ile 

fethi verir. Şehir çok defa da devlet kapısı manasında olan 

Farsça Âsitane olarak da adlandırılmıştır. IV. asrın 

başındaysa Büyük Konstantianus tarafından imar ve tevsi 

edildikten sonra, bildiğimiz Konstantinopolis adı 

verilmişti. 

istibrÀ’ (A.) : küçük abdesten sonra akıntıyı tam arıtma; 

nikâhla alınan bir dulun gebe olmadığına kanaat getirmek 

için bir müddet ona yaklaşmaktan çekinme. 

istiànÀ’ (A.) : aza kanaat etme, tok gözlülük; nazlanma; ağır 

davranma; çekinme. 

istişmÀm (A.) : koklama, koku alma; karine ile anlama, hissetme. 

işbÀ’ (A.) : karnını doyurma; karnı doyrulma; çoğalma, çoğaltma; 

Arap nazmında, vezin veya kafiye zaruretinden dolayı 

kelimeye bir harf katma. 

işúampavya/işkampaviya (İ.) : harp gemilerinde asker naklinde 

kullanılan en büyük filikanın adıdır. Sandal büyüklüğünde, 

yalnız ondan daha geniş ve yüksektir. 

‘işret (A.) : içki; içki içme, içki kullanma. 

iştÀh (A.) : yemek yeme isteği; istek, arzu. 

‘itÀb (A.) : azarlama, tersleme, paylama; darılma.

i‘tibÀr (A.) : saygı gösterme; ehemmiyet verme; şeref, 

haysiyet; bir şeyin hakikî değil, karıştırılan değeri; ibret 

alma; değer. 

i‘tidÀl (A.) : orta oluş, ortalama, aşırı olmama hâli, 

ölçülülük; yumuşaklık; uygunluk. 

itmÀm (A.) : tamamlama, bitirme, tamam etme, edilme. 

iõ‘Àn (A.) : bildirme, bildirilme; ezan okuma. 

iôhÀr (A.) : gösterme, meydana çıkarma; yalandan gösteriş. 

izmarid (T.) : ufak balık, zümrüt gibi parlar. 

İzmid : Marmara bölgesinde Kocaeli ilinin merkezi olan 

þehir. Ýstanbul ve Bursa’dan sonra Marmara bölgesinin üçüncü 

büyük þehridir. Ýzmid þehri ayný adlý körfezin bitim yeri 

yakýnýnda, körfez kýyýsý ile bu körfezin kuzeyinde yükselen 

yamaçlar üzerindedir. 

İzmir : Ege bölgesinde Türkiye’nin üçüncü büyük þehri ve il 

merkezidir. 

jengÀr (F.) : pas, kir; bakır pası. 

J 

K 

úabÀóat (A.) : çirkin hareket, uygunsuz iş, kusur, suç. 

úÀbil (A.) : kabul eden, kabul edici; olan, olabilir. 

úabÿl (A.) : alma; içeri alma; yersiz bir iş yapmış olma; 

razı olma; alıp kullanma; bir şeye sahip olmak için söylenen son 

söz. 

úabø (A.) : el ile tutma; avuç içine alma, kavrama; Azrail 

tarafından ruhu teslim alınma, ölme; peklik, amelsizlik, kabız. 

úaçan (T.) : istifham için kullanılır. 

úadar (A.) : miktarında, ölçüsünde, derecesinde, denli; gibi. 

úadd (A.) : boy. 

úadd-i aàyÀr (A.) : ağyarın, gayrıların boyu. 

úadd-i bÀlÀ (A., F.) : uzun boy. 

úadd-i raúìb (A.) : rakibin boyu. 

úadeó (A.) : bardak; küçük bardak, içki bardağı. 

úÀdir (A.) : kudret sahibi; kudretli; güçlü; Allah. 

úadr (A.) : değer, itibar; onur, haysiyet; derece; 

yıldızları parlaklık derecelerine göre birbirinden ayırt etmek 

için yapılan tasnifte her dereceden biri. 

úadr-i raúìb (A.) : rakibin değeri ve kıymeti. 

úÀf (A.) : Osmanlı alfabesinin yirmi dördüncü harfi olup; 

“ebced” hesabında yüz sayısının karşılığıdır; (eskiden) 

askerlikte çekilen kuralarda “kura” sözüne işaret olarak, 

üzerinde kaf harfi bulunan kâğıt olup, bunu çeken, asker 

olurdu. 

úafÀ (A.) : kafa, baş; ense; akıl, zeka, anlayış. 

úafÀ-dÀr (A., F.) : kafaca birbirine denk olan arkadaş. 

kÀfer : bkz. kÀfir 

úÀfile (A.) : birlikte yolculuk eden topluluk; zümre, 

fıkra; takım takım, sıra sıra gönderilen şeylerin her parçası.

kÀfir (A.) : Hakk’ı tanımayan, bilmeyen; Allah’ın varlığına 

ve birliğine inanmayan; küfreden, küfredici; iyilik bilmeyen, 

nankör. 

úÀfiye (A.) : nazımda şiirlerin sonlarında tekerrür eden ve aynı 

sesi veren harflerin hareke ve sükûn hâllerindeki 

birleşmeleri. 

kÀfÿr (A.) : Uzak Doğu’da yetişir bir çeşit taflandan elde 

edilen ve hekimlikte kullanılan, beyaz ve yarı saydam, 

kolaylıkla parçalanan, ıtırı kuvvetli bir madde. 

kÀàaõ (F.) : kâğıt, yazılacak varaka; yazılmış varaka, 

mektup, evrak, name. 

kÀàaõ-emìni (F., A.) : kâğıt emini. 

KÀàaõ-òÀne : Meşhur mesire yeri. Eski adı Barbyzes’tir. III. 

Ahmed’in veziri olan İbrahim Paşa tarafından H. 1134 M. 

1721’de bazı yerleri tanzim edilip havuzlar inşa edilmiştir. 

Buraya Sadâbâd denilmiştir. Burada vaktiyle bir kâğıt 

imalâthanesi bulunduğundan bu ad verilmiştir. Bugün Şişli 

ilçesinde yer alır. 

kÀàıd (F.) : kâğıt, yazılacak varaka; yazılmış varaka, mektup, 

evrak, name. 

kÀàıd-emìni (F., A.) : ahkâm-ı maliyeye ve sarayla muhabere 

işleriyle uğaşan memurun unvanıydı. Yeniden beraat alan veya 

beraatını yenileyenlerin beraatları bunun tarafından verilir 

ve beraat harcı onun tarafından tahsil edilirdi. 

KÀàıd-òÀne : bkz. KÀàaõ-òÀne 

úaót (A.) : kıtlık, kuraklık; kuraklıktan dolayı mahsulün 

yetişememesi. 

úahve (A.) : şarap; kahve. 

úahve-òÀne (A., F.) : para ile oturulup kahve içilen yer. 

úÀ’il (A.) : söyleyen, diyen; razı olmuş, boyun eğmiş; inanmış, 

aklı yatmış. 

úaúavan (T.) : kendini beğenmiş, sevimsiz, düşüncesiz, bilgisiz, 

budala. 

úÀúÿm (A.) : kuzey bölgelerde yaşayan, sansara benzer, 

siyah kuyruklu, derisi çok makbul bir hayvan; bu hayvanın 

postundan yapılan kürk. 

úÀl (A.) : söz, lâf. 

úalaú (T.) : gurur, kibir. 

úalaúlı (T.) : gururlu. 

úalbur (T.) : demir tel ve kiriş vesaireden örme kalbur. Bez 

olursa elek, kıl olursa pıtır, gönden olanı gözer, tahtadan 

Arnavut kalburu şeklinde sınıflandırılır. 

úalçın (T.) : uzun çorap; çizme altına giyilen kalın çorap. 

úaldırım yeniçerisi (T.) : kaldırım kabadayısı, gittiği yerde 

sopa yiyen, atıp tutan ve elinden bir şey gelmeyen. 

úalem (A.) : kalem; taş yontmaya yarayan demir alet; keski; 

tülbent ve kumaşlara boya çekmek üzere kullanılan bir çeşit ince 

fırça; yazı çeşitlerinden her biri; bir ağacı aşılamak üzere 

diğer ağaçtan kalem şeklinde kesilmiş olan aşı; yazı, yazma; 

daire, dairelerde yazı işlerinin görüldüğü yer, büro. 

úalender-meşreb (A.) : alçak gönüllü olan, aza kanaat eder 

tabiatte olan insan. 

úalìl (A.) : az, çok olmayan.

úallÀş (A.) : kalleş, hilebaz, dönek. 

úalpaú (T.) : kesik koni biçiminde deri, kürk veya kumaştan 

yapılmış başlık. 

úalya (T.) : sade yağ ile pişirilen bir çeşit kabak veya 

patlıcan yemegi. 

úalyeta (İ.) : gemi ekmeği, gemi çöreği. 

úalyon (İ.) : yelkenle ve kürekle yol alan savaş gemilerinin en 

büyüğü. 

úÀmet (A.) : boy, boy bos. 

úÀmet-i bÀlÀ (A., F.) : uzun, yüksek ve yüce boy; sevgilinin 

endamı. 

kÀn (F.) : maden ocağı, maden kuyusu; bir şeyin menbaı, kaynağı. 

úanda (T.) : nerede anlamına gelen soru kelimesi. 

úandìl (A.) : kandil. 

úÀni‘ (A.) : kanaat eden, yeter bulup fazlasını istemeyen; 

inanmış, kanmış. 

úanúı (T.) : hangi anlamında soru kelimesi. 

Úañlıcaú : Ýstanbul’da Boðaziçi’nin Anadolu yakasýnda semt; 

Anadolu Hisarý ile Çubuklu arasýnda, Emirgan’ýn karþýsýndadır. 

Yoğurdu ile meşhurdur. 

úanùÀr (A.) : kantar. 

úÀnÿn (A.) : devletin teşri kuvveti tarafından herkesçe 

uyulmak üzere konulan her türlü nizam, kaide, kural; her hangi 

bir mevzuu üzerindeki kanunu taşıyan kitap; maruf musiki aleti. 

úapama (T.) : vaktiyle medrese talebeleri ile yeniçerilere 

verilen elbiselere denir. 

Úapucı Gürci : Gürcü Yusuf Paşa. Kul kethüdası, yeniçeri 

ağası, vezir ve sadr-ı azamlıkta bulunmuştur. 

úapudan (Fr.) : amir, baş, gemi reisi, kalyon süvarisi, 

ecnebi askerlerinden yüzbaşı unvanıdır. 

úapu úulı (T.) : Yeniçeri Ocağını teşkil eden fertlerin tamamına 

verilen addır. 

kÀr (F.) : iş güç; kazanç; meşguliyet, sanat; işleme, tesir; 

savaş. 

úara baş (T.) : rahip, keşiş; evlenmemiş, evlenmek istemeyen 

erkek; çoban köpeği; kışa dayanıklı sert buğday; çiçekleri 

mavi veya menekşe renginde başakçıklar durumundaki ıtırlı 

bitki; bir kümes hastalığı. 

Úaragöz (T.) : deve derisinden veya mukavvadan kesilip 

boyanmış insan biçimlerini beyaz perde üzerine arkadan ışık 

vererek yansıtma yoluyla oynatılan oyundaki hayalî kahraman. 

úara úoncolos (T.) : çocukları korkutmaya yarayan gerçek 

dışı bir yaratık, umacı, hayalet; çok çirkin kimse. 

úaraúullıúçı (T.) : Yeniçeri Ocağı bölük ortalarında, odaları 

veya odaya gelen konukların ayakkabılarını temizleyerek, 

yemek kaplarını yıkamak, pazardan odanın levazımını tedarik 

etmek, odunları yarmak gibi işlerle görevli er. 

úaraúura (T.) : kabus. 

úara úuş (T.) : yırtıcı kuşlardan kartaldan daha az küçük bir 

cins kuş. 

úarÀr (A.) : durma; rahat; devamlılık, süreklilik; 

ölçülülük; tahmin; tam ölçü, ne az, ne çok; şark müziğinde 

taksim yaparken ana makama dönüş; neticeye bağlama.

úara yel (T.) : kuzeybatıdan esen, genellikle soğuk, bazan 

fırtına niteliğinde yel, keşişleme karşıtı. 

kÀr-gÀh (F.) : iş yeri, fabrika. 

úÀrì (A.) : kıraat eden, okuyan, okuyucu; Kur’ân’ı usulünce 

okuyan. 

úarìn (A.) : yakın; bir şeye sahip olan, bir şeye nail 

olan; hısım, komşu, arkadaş gibi yakın olanlardan her biri; 

padişahın daimî surette yakınında bulunan mabeyinci. 

úarìnü’l-‘ayn (A.) : göz yakınlığı, göz âşinalığı. 

úarlıú (T.) : su veya şerbet vesaireyi soğutmaya mahsus olarak 

ortasında kar koymaya mahsus yeri olan kap ki camdan, 

bakırdan veya billûrdan olur. 

úarnabit (T.) : karnabahar fidesi. 

kÀrvÀn (F.) : kervan, kafile, yolcu katarı. 

úarye (A.) : köy. 

kÀse (F.) : çiniden, fağfurdan, billûrdan, porselenden, madenden 

veya topraktan yapılmış çanak; bazı nesnelerin kâse gibi 

olan çukuru. 

kÀse-i faàfÿr (F., A.) : Çin porseleninden yapılmış kâse; kadeh. 

úaãìde (A.) : on beş beyitten aşağı olmamak, bütün beyitlerin 

ikinci mısraıları en başta bulunan mısraı ile kafiyeli 

bulunmak ve daha çok büyükleri övmek üzere yazılan nazım. 

úasnaú (T.) : enli çember; kalbur ve tef gibi şeylerin 

tahta çemberi; nakış işlemek için gergef gibi kullanılan, kumaşı 

germeye yarayan, tahtadan çember; pehlivanların giydikleri 

kispetin bele gelen bölümü; bir sütunun gövdesini oluşturan 

silindir biçimindeki taşların her biri. 

úaãr (A.) : köşk, kâşane, saray. 

úaããÀb (A.) : kasap. 

úaããÀr (A.) : yıkayıcı, leke temizleyici; çırpıcı, dövücü, 

silkeleyici. 

úaşaàı (T.) : hayvanları tımar etmek için kullanılan, saçtan, 

dişli araç. 

úaşandurmaú (T.) : işetmek. 

kÀşÀne (F.) : mükemmel ev, köşk, malikâne; yuva. 

úaşúaval (İ.) : tekerlek biçiminde, sarı renkte bir tür peynir. 

úaşmer (T.) : maskara, muzip. 

úaù‘À (A.) : hiçbir vakit, asla. 

úaùÀr (A.) : birbiri ardınca sıralanmış hayvan sürü, dizi. 

úati (T.) : çok, pek ziyade, pek çok. 

kÀtib (A.) : kitabet eden, yazan, yazıcı; usta yazıcı. 

úÀtil (A.) : katleden, öldüren; adam öldüren kimse. 

úatmer (T.) : bir şeyi oluşturan katlardan her biri; 

arasına yağ veya kaymak sürülerek katlanmış yufka ekmeği. 

úavÀfì (A.) : kafiyeler. 

úaval (T.) : kamıştan yapılan, genellikle çobanların 

çaldığı, yumuşak sesli, perdeli büyük düdük. 

úavar (T) : tarla üzerindeki su yolları; ark başı; 

akarsudan su almak için açılan gedik; balıkların derinlere 

kaçmasını önlemek için denizin içine yarılan set. 

úavì (A.) : kuvvetli, güçlü; güvenilir, sağlam. 

úavm (A.) : insan topluluğu; bir peygamberin gönderildiği 

topluluk.

úavm-i NaãÀrÀ : Hristiyan kavmi. 

úayabaşı (T.) : çobanların dağda kayalar üzerinde söylediği 

türküler. 

úayar (T.) : hayvanların eskiyen nallarının çivilerin 

değiştirme işlemi; buz üstünde giden atın çengelî nalı. 

úayd (A.) : ayağa vurulan zincir, pranga, bukağı; bağlama, bağ, 

bağlayacak şey; bağlanma; bir kâğıda yazılı olan şeyin 

hulâsasını, tarihini, numarasını deftere geçirme; böylece 

geçirilen hulâsa; sınırlama, belirtme; ehemmiyet verme; 

yazma, yazılma; endişe, gaile, telaş; kafiyenin son 

harfinden (revi) önce gelip okunan ve iki kafiyeden birinin 

aynı olan harf. 

úayàana (T.) : omlet; yumurta çalkanarak yapılan bir çeşit 

tatlı. 

úayıú-òÀne (T., F.) : kayıkların çekildiği, korunduğu yer. 

Úazaú : kazılmış yani kazınmış tıraş olmuş. Kartoloz adam, 

yülük, her ulusun sipahi ve gezginciliğe çıkanı; Türkçe’de 

tıraşlı, başlı, avurdu çökük manasına. Güney Sibirya’da yaşayan 

topluluk. 

úazel (T.) : gazel, kuru yaprak, ağaç üzerinde kuruyan evrak. 

kebÀb (A.) : doğrudan doğruya ateşte veya kap içerisinde 

pişirilen et; ateşte alazlanarak veya kavrularak pişirilen her 

türlü nesne. 

kebe (T.) : keçenin kalını; yünden örülmüş kalın kilim; kaba 

kumaştan yapılmış ceket, palto, aba. 

kebìse (A.) : şubat yirmi dokuz çeken yıl, bir gün fazlası olan 

yıl. 

kebÿter (F.) : güvercin. 

keder (A.) : bulanıklık, tasa, kaygı, gönül üzüntüsü. 

kefal (T.) : orta büyüklükte, çok pullu, küt başlı, gümüş 

renginde, beyaz etli bir balık. 

kefe (A.) : terazi gözü, terazi tablası. 

kefen (A.) : ölüyü sardıkları bez. 

kefìl (A.) : kefalet eden, kaçtığı taktirde birinin borcunu 

ödemeyi, birinin birşeyi yapması gerekirken yapmadığı taktirde o 

işi yapmayı kendi üstüne alan kimse. 

kefter (F.) : güvercin. 

kelÀm (A.) : söz, lâkırdı; söyleyiş nutuk; dil, lehçe; 

Allah’tan ve Allah’ın birliğinden bahseden ilim; Kur‘an. 

kelb (A.) : köpek. 

kelep (T.) : büyük iplik çilesi; bağlam, demet. 

kelìm (A.) : söz söyleyen, konuşan; ikinci şahıs; Tur-ı 

Sina’da cenab-ı Hak ile konuşması dolayısıyla Hz. Musa’nın 

unvanı. 

kemÀl (A.) : olgunluk, yetkinlik, tamlık, eksiksizlik; en 

yüksek değer, mükemmellik, değer, baha. 

kemÀn (F.) : yay, kavis, keman. 

kemòÀ (F.) : havsız kadife; altın ve gümüş tellerle nakışlı 

esvaplık ipekli kumaş. 

kenÀr (F.) : kıyı, çevre; deniz kıyısı; uç, köşe; nihayet, 

son; kucaklama; etraf pervazı, çerçeve; çenber. 

kenÀr-ı cÿ (F.) : su kenarı.

kenÀr-ı revzen (F.) : pencere kenarı. 

kenef (A.) : taraf, yön; sığınacak yer; tuvalet, ayakyolu. 

kenìf (A.) : ayakyolu. 

kepÀze (F.) : niteliği iyi olmayan; utanmaz, rezil; gülünç, 

değersiz; talim yaparken kullanılan gevşek ok yayı. 

kepenek (T.) : çobanların omuzlarına aldıkları dikişsiz, 

kolsuz, keçeden üstlük. 

kerem (A.) : asalet, asillik, soyluluk; cömertlik, el 

açıklığı, lütuf, bağış, bahşiş. 

kerre (A.) : defa, kez. 

kesb (A.) : çalışıp kazanma; edinme, peydahlama, kazanma. 

keåret (A.) : çokluk, bolluk, ziyadelik; kalabalık. 

keåret-i emùÀr (A.) : yağmurun çok yağması. 

kestane (T.) : ılıman iklimlerde yetişen, 25-30 cm kadar 

boylanabilen, kerestesi doğramacılıkta kullanılan bir ağaç; bu 

ağacın yenebilen meyvesi; kestane rengi. 

-keş (F.) : çeken, çekici. 

keşen (T.) : zincirden yular veya ayak kösteği. 

keşf (A.) : açma, meydana çıkarma; gizli bir şeyi bulma; bir 

sırrı öğrenme; bir şeyin olacağını önceden anlama; Allah 

tarafından ilham olunma; bir yapı için harcanacak paranın 

aşağı yukarı hesaplanması; düşmanın durumunu anlamak üzere 

gönderilen erlere “keşif yolu” denilir. 

keşf-i niúÀb (A.) : bir şeyin yüzündeki perdeyi kaldırma, 

gizli yönünü öğrenme. 

keşìde (F.) : çekilmiş, çekiliş; tartılmış; tertip edilmiş; 

dizilmiş; yazılmış; eski yazıda bazı harflerin üzerine çekilen 

çizgi. 

keşìş (F.) : papaz, karabaş, kilise papazı. 

keşkek (F.) : iyice dövülmüş ve uzun süre birlikte 

kaynatılmış et ve buğdayla yapılan bir yemek. 

keştì (F.) : gemi. 

kevn-i dil-figÀr (A, F.) : gönlünün yaralı oluşu. 

kevåer (A.) : maddî ve manevî çokluk; kalabalık nesil; 

cennette bir havuzun adı; Kur’an-ı Kerim’in yüz sekizinci 

suresi. 

keyf (A.) : sağlık, afiyet; hoşlanma, memnunluk; gönül 

açıklığı; neşe, hafif sarhoşluk; arzu, heves, istek; mizaç, 

tabiat. 

keyfì (A.) : keyfe, arzuya, isteği bağlı; bir kanuna, bir usule, 

bir düzene bağlı olmayan. 

keyfiyyet (A.) : nitelik; bir şeyin iyi veya kötü olması 

ciheti; bir hadisin geçişi; madde, husus, iş; cins. 

keyvÀn (F.) : zuhal (Satürn). 

keõõÀb (A.) : çok yalan söyleyen, pek yalancı. 

Úıbrıs : Doðu Akdeniz’de adadýr. Baþkenti Lefkoþe’dir. 

Úıbùì : eski Mısır halkından olan kimse; hâlen çingeneye denir. 

úınnÀb (A.) : ince sicim. 

úıraù (Y.) : keçi boynuzu dört nohut ağırlığında. Yirmi dördü 

bir miskal altın ayarı. 

Úırcalı/Úırcaali : Güney Bulgaristan’da Rodop dağlarının kuzey 

eteklerinde ve Arda çayı kenarında idare merkezi, şehir.

Edirne vilâyetine bağlı bir kaza iken Balkan savaşı ile 

Bulgaristan’a dâhil edilmiştir. 

Úırım : Ukrayna’da bölge. Karadeniz’e uzanan ve bu denizi 

Azak Denizinden ayıran büyük bir yarýmadadýr. 

úıããa (A.) : fıkra, hikâye, rivayet; vaka, macera. 

úıyÀfet (A.) : kılık, bir şeyin dış görünüşü; şekil, heyet, 

suret; bir kimsenin giyindiklerinin bütünü. 

úıyÀm (A.) : kalkma, ayağa kalkma, ayakta durma; namazın iftitah 

tekbiriyle rükû arasındaki ayakta durma kısmı; bir işe 

kalkışma, başlama; ayaklanma; ölümden sonra dirilip ayağa 

kalkma. 

úıyÀs (A.) : bir şeyi başka başka bir şeye benzeterek hüküm 

verme, bu yolda verilen hüküm, bir tutma; karşılaştırma; umum 

kaideye uyma. 

úıymet (A.) : değer; bedel, baha, tutar; şeref, onur. 

úızılbaş (T.) : Şiî mezhebinin bir kolundan olanlara verilen ad. 

úızılcıú (T.) : bir ağaç; bu ağacın güzün olgunlaşan, kırmızı, 

tek çekirdekli, reçeli ve şerbeti yapılan, buruk bir tadı 

olan yemişi. 

kibÀr (A.) : büyükler, ulular; ince, terbiyeli, görgülü, nazik. 

kibÀrÀne (A.F.) : büyük adamlara, ince, nazik, görgülü 

kimselere yakışacak surette. 

kibr (A.) : büyüklük, ululuk; büyüklük taslama, yüksekten bakma. 

kibrìt (A.) : kırmızı yakut; altın; kükürt; kibrit. 

úìl (A.) : söz. 

kilÀb (A.) : köpekler. 

kìlÀr (F.) : kiler. 

úìl ü úÀl (A.) : dedikodu. 

kirÀm (A.) : soydan gelen, soyu temizler, ulular, şerefler; 

cömertler, eli açıklar. 

kiras (T.) : gülgillerden bir meyve ağacı; bu ağacın 

kırmızı renkte, etli, sulu, tek çekidekli meyvesi. 

kìse (F.) : kese; küçük, büyük torba, kap; cepte taşınan 

para torbası; kumaştan yapılmış çanta biçimindeki kap; para, 

para hesabı; para gücü. 

kitÀb (A.) : kitap. 

úoçmaú (T.) : kucaklamak, sarılmak, bağrına basmak. 

úodoş (T.) : yolsuz birleşmelerde aracılık eden kimse; bu 

anlamda kullanılan sövgü sözü. 

úolan (T.) : hayvanın semerini veya eyerini bağlamak için 

göğsünden aşırılarak sıkılan yassı kemerler; dokuma, deri, 

kenevir gibi maddelerden yapılan yassı ve enlice bağ; yünden 

veya ipekten yapılmış, üzeri işli ince kuşak. 

úolbaşı (T.) : herhangi bir kola başkanlık eden kimse; orta 

oyununda kolun başında olan ve kola adını veren oyunları 

düzenleyen, yöneten kimse. 

úolluú (T.) : güvenliği sağlamakla görevli polis veya jandarma, 

zabıta. 

úolyoz (Y.) : uskumrugillerden, uzunluğu 30-35 cm olan, Akdeniz 

ve Karadeniz’de yaşayan bir balık türü. 

úonaú (T.) : genellikle kundak çocuklarının başlarında 

görülen kepek tabakası.

úoncolos (T.) : umacı, gulyabanî. 

úontuş (T.) : Tatar beylerinin giydikleri dar kollu, üstlük; 

büyük devlet adamlarının giydiği üstlüğün adıdır. 

úoruú (T.) : henüz olgunlaşmamış ekşi üzüm. 

úoz (T.) : ceviz. 

köfter (T.) : üzüm şırasıyla nişasta kaynatılarak ve tepsilere 

dökülerek kesildikten sonra kurutulan bir çeşit pestil. 

köhne (F.) : eski, eskimiş, zamanı, modası geçmiş. 

köküş (T.) : hindi. 

köstek (T.) : hayvanın kaçmasını önlemek için iki ayağına 

bağlanan kısa ip veya zincir; saat, kılıç, anahtar gibi şeylerin 

ucuna takılan zincir; koşulan atların tepmesini önlemek için 

kuskun kayışına eklenen kayış; balık iğnesini oltaya bağlayan, 

bir iki karış uzunluğunda kıl veya misina parçası; engel 

köştere (T.) : tahta rendesi. 

kötek (T.) : baston, sopa; sopa ile atılan dayak. 

kÿb (A.) : büyük ağzı dar, dağar, hum. 

úubh (A.) : çirkinlik; İslâm fıkhında Hanefî mezhebine ait bir 

prensip. 

úudret (A.) : kuvvet, takat, güç; Allah’ın ezelî gücü; 

varlık, zenginlik, Allah yapısı; ehliyet, kabiliyet. 

úudÿm (A.) : uzak bir yoldan uzak bir yerden gelme; ayak basma; 

Türk müziğine mahsus usul vurma aleti. 

kÿfe (F.) : küfe, kaba ve dayanıklı büyük sepet. 

kÿfte (F.) : köfte, kıyılmış, ezilmiş et. 

kÿfte-ò v Àr (F.) : köfte yiyen; geveze, kendini beğenmiş; 

şarlatan; çapkın. 

kungureli (F.) : herşeyin tabaka tabaka ve derece derece yüksek 

yerine denir. Özellikle kale ve duvar bedenleri üzere olan 

şerefeye denir. 

úuúa (T.) : dantel veya nakış ipliği yumağı; bir çocuk 

oyunu; tespih, sigara ağızlığı gibi şeylerin yapımında 

kullanılan, siyah veya sütlü kahve renginde Hindistan cevizi 

kökü; bu kökten yapılmış olan. 

úuúla (T.) : muhtelif şekillerde yapılmış küçük küçük insan 

taklidi oyuncaklara ve bu oyuncaklarla oynanan oyuna kukla 

denir. 

úulúul (A.) : ruhu hafif eline ayağına çabuk adam; bir şeyin 

hareketinden, deprenmesinden çıkan ses. 

úullÀb (A.) : çengel, kanca, ucu eğri nesne. 

úumanya (İ.) : yolculuk için hazırlanan yiyecek, azık; 

sefer durumundaki askerler için hazırlanan yiyecek. 

úumÀr-bÀz (A., F.) : kumarcı, kumar oynamak âdetinde olan. 

Úumúapu : İstanbul’da Marmara Denizine kıyısı olan semttir. 

Şehre kum getiren gemiler buradaki iskelelerde yük 

boşaltırlardı. 

úundaú (T.) : tüfeğin ağız kısmına denir. 

úÿr (F.) : kör. 

Úurıçeşme : Boğaziçi’nin Rumeli yakasında, Ortaköy’de 

Defterdarburnu ile Arnavutköy’den Sarrafburnu ve Çorlulu Ali 

Paşa Yalısı ile ayrılan sahil boyunca ve arkasındaki sarp 

kayalıklarda yer alan semttir.

úÿs (F.) : kös, savaşlarda, alaylarda deve veya araba üstünde 

taşınarak çalınan büyük davul; satranca benzeyen ve 

dizilerek oynanan bir nevi oyun ismidir 

kÿsec (A.) : köse. 

úusúun (T.) : hayvanın kuyruğu altından geçirilerek eyere 

bağlanan kayış. 

úuãÿr (A.) : eksiklik, ayıp, sakatlık, özür, yersiz hareket; 

suç, kabahat; ihmal, tedbirsizlik; bir hesabın üstü, artanı; 

artan kısım, köşkler. 

kÿteh (F.) : kısa, boysuz. 

úuùn (A.) : pamuk. 

úuvvet (A.) : güç, kudret, takat, sıhhat, sağlamlık; bir 

hükûmetin askerî gücü. 

kÿy (F.) : köy; mahalle ve işlek yol, sokak; sevgilinin 

bulunduğu yer. 

kÿze (F.) : su testisi. 

úuzàun (T.) : birçok karga türüne, özellikle kara kargaya 

verilen ad. 

küci (T.) : dokuma tezgâhlarında arış ipliklerini açıp 

kapayan tarak; heybe dokumakta kullanılan, üzerine teller 

çakılmış tahta, basit dokuma aygıtı; ince sicim kalınlığında, 

sağlam, bükülmüş pamuk ipliği. 

küfeki (T.) : kolay işlenilen yumuşak taş; gevrek; tatsız elma. 

küfr (A.) : Allah’a ve dine ait olan şeylere inanmama, Cenâb-ı 

Hakk’a ortak koşma; dinsizlik, imansızlık; İslâm dinine 

uymayan inanışlarda bulunma; nankörlük; örtme ve gizleme. 

küfrÀn (A.) : iyilik bilmeme, gördüğü lütuf ve insaniyeti 

unutma. 

küfrÀnü’n-ni‘am (A.) : nimetlere küfretme. 

küfrÀn-ı ni‘am (A.) : nimetlere küfretme. 

küóeylÀn (A.) : gözü sürmeli cins Arap atı. 

külÀh (F.) : külâh; (eskiden) ucu sivri veya yüksek başlık; 

başa giyilen şey; içine şeker vesaire koymak üzere huni şeklinde 

bükülen kâğıt; oyun, hile. 

külòÀn/külòen (F.) : külhan, han, hamamlarda suyu ısıtmak 

için ateş yakılan yapılan yer, hamam ocağı. 

külòanì (F.) : çapkın, serseri; okşama ile azarlama. 

külüng (F.) : taşçı kazması. 

Kürd : Ön Asya’da yaşayan bir topluluk ve bu topluluktan olan 

kimse. 

kürsì (F.) : oturulacak yüksekçe yer; taht; makam, vazife; 

hükûmet merkezi, başkent; kaide, ayaklık, mesnet; arş-ı 

âzâmın altında bir düzlükte olan, levh-i mahfûzun bulunduğu 

yer. 

Kütahya : Ýçbatý Anadolu bölünümünde il merkezi, þehirdir. 

Kütahya, Ellice daðýnýn kuzey eteðinde, Kütahya ovasýnýn 

güney kenarýnda kurulmuþtur. 

küttÀb (A.) : yazıcılar. 

lÀf (A.) : lâkırdı, söz; konuşma. 

lafô (A.) : söz. 

L

lafô-ı keõõÀb (A.) : çok yalan söz. 

lafôì (A.) : kelimenin söylenişine ve yapısına ait, onlarla 

ilgili. 

laóm (A.) : et; meyvenin çekirdekle kabuk arasında bulunan 

kısmı. 

laóm-i zÀ’id (A.) : vücutta hastalık neticesinde çıkan fazla et. 

lÀhÿrì (F.) : Hindistan’ın Lahur şehrinde dokunan bir çeşit şal. 

laúab (A.) : lâkap, bir kimseye kendi asıl adından başka takılan 

ad. 

lÀkin (A.) : ama, fakat, ancak, şu kadar var ki. 

laúlaú (A.) : leylek. 

lÀúlÀúıyyÀt (A.) : manasız, faydasız, boş lakıdılar. 

la‘l (A.) : kırmızı, al; kırmızı ve değerli bir süs taşı; dudak. 

lÀle (F.) : lâle; (eskiden) esirlerin ve cezalıların 

boyunlarına taktıkları demir halka; ağaçtan meyva toplamak üzere 

kullanılan ucu üç veya dört çatallı uzun bir ağaç. 

lÀle-i dÀà-ı nihÀn (F.) : lâle şeklindeki gizli yanık. 

lÀle-i nu‘mÀn (F.) : bir çeşit lâle, dağ şakayığı. 

lÀle-zÀr (F.) : lâlelik, lale yetişen yer, lâle bahçesi. 

lÀ-naôìr (A.) : eşsiz, benzersiz. 

lÀne (F.) : yuva. 

Lanúa : Rumca liman manasına gelir. İstanbul’da Aksaray ile 

Davutpaşa arasındaki semttir. Eskiden bostanlarıyla ünlüydü. 

lapa (T.) : nişastalı tanelerin, su ile kaynatılarak 

bulamaç kıvamına getirilmiş durumu; keten tohumu ve benzeri 

bitkilerin kaynatılmasıyla elde edilen, sıcak olarak tülbent 

içinde vücuda dıştar uygulanan ilâç. 

lavdanom (F.) : laudanum; içinde afyon bulunan sulu bir ilâç. 

lÀyıú (A.) : yakışan, yaraşır, yakışık. 

Laz : Karadeniz’in doğu sahilinde yaşayan bir taifedir. 

lÀzım (A.) : gerek; geçişsiz. 

leb (F.) : dudak. 

leb-rìz (F.) : taşıcı, ağzına kadar dolmuş (maddî, manevî). 

lenger (F.) : yayvan ve kenarları geniş, büyük bakır kap; 

bir lengerin alabileceği miktarda olan; gemi demiri. 

leşker (F.) : asker; yiğit, kahraman, cesur. 

leyl (A.) : gece. 

leylÀú (A.) : leylak. 

Leylì (A.) : Leyla ile Mecnun hikâyesinin kadın kahramanı; 

çok karanlık gece; arabî ayların son gecesi, çok uzun ve 

ıstıraplı gece. 

leõìõ (A.) : lezzetli, tatlı, hoşa gider. 

leõõet (A.) : tat, çeşni; zevk, haz, keyif. 

libÀs (A.) : giyimler, giyecek şeyler; esvap. 

lióye (A.) : sakal. 

lìk (f.) : lâkin, fakat, amma, ancak. 

liúÀ (A.) : görme, rast gelip kavuşma, yüz, çehre. 

lìnet (A.) : yumuşaklık, mülâyimlik, ishal. 

lisÀn (A.) : dil (ağızdaki); konuşan dil. 

lisÀn-ı óÀl (A.) : insanın yüzünün hareketlerinden, duruşundan 

anlaşılan şey.

lodos (T.) : güneyden veya güneybatıdan esen ve bazan de 

yağış getiren yerel rüzgar, boz yel, ak yel; bu rüzgarın estiği 

gün ve zaman; güney yönü. 

lonca (T.) : belli bir iş kolunda ustalık, kalfa ve 

çırakları içine alan dernek. 

Londura : Birleþik Krallýðýn baþkenti. Ýngiltere’nin 

güneyinde Thames ýrmaðý kýyýsýnda yer alan þehirdir. 

lor (T.) : keçi peyniri tazesi, mizitre tuzlusu, fıçı 

peyniri, kirli hanım, kaşar peyniri altından çıkan keş. 

lu‘Àb (A.) : salya; ayvanın kaynatıldıktan sonra göbek 

miski, kurs ve karanfil karıştırılmasıyla yapılan tatlı; sevinç, 

göz yaşı. 

luúa (T.) : çapaçul, bol paça, şehrî budalası. 

lÿle (F.) : lüle, çeşme, musluk gibi şeylere takılan küçük boru; 

halka, halka gibi dürülmüş şey, kâğıt külâh. 

lumbar (T.) : gemi bordalarına, küpeştelerine açılan dörtgen 

biçiminde delik. 

luùf (A.) : hoşluk, güzellik; iyi muamele, iyilik. 

lücce (A.) : engin su; kalabalık güruh, gümüş; ayna. 

lüfer (Y.) : eti beyaz, tadı güzel, gövdesi pullu bir 

balık. Lüfer büyüklüğüne göre sırasıyla şu adları alır : defne 

yaprağı, çinakop, sarı kanat, lüfer, sırtıkara, kofana. 

lüknet (A.) : pelteklik, dil basıklığı, söz söylerken 

dildeki tutukluk, kekeleme. 

M 

mÀ (A.) : su. 

ma‘Àrif (A.) : marifetler, bilimler; bilgi, kültür. 

ma‘Àş (A.) : yaşayış, dirlik; geçinecek şey; memurlara, 

emeklilere, dul ve yetimlere verilen aylık. 

mÀ-cerÀ (A.) : cereyan eden, geçen, olup geçen şey. 

ma‘cÿn (A.) : hamur kıvamında olan şey; hamur kıvamına 

getirilmiş ilâç; uyuşturucu maddelerden süzme afyon; sokaklarda 

satılan baharlı tarçınlı yapışkan şeker. 

mÀ‘dÀ, ma-adÀ (A.) : maada, başka, fazla, gayrı. 

ma‘den (A.) : maden. 

mÀder (F.) : anne, baba. 

ma‘dÿm (A.) : yok olan, mevcut olmayan. 

Maànisa : Ege bölgesinde il merkezidir. Þehir, Manisa daðýnýn 

kuzey eteðine, Gediz ýrmaðýnýn geçtiði Manisa ovasý 

kenarýnda kuruludur. 

maàrÿr (A.) : gururlu; bir şeye güvenen; güvenilmeyecek 

şeye güvenip aldanan, kendini beğenmiş (kimse); büyüklük 

taslayan. 

maàşÿş (A.) : karışık, saf olmayan, katışık. 

mÀh (F.) : ay, kamer; senenin on ikide bir kısmı. 

maóabbet (A.) : muhabbet, sevgi. 

maóall (A.) : yerler. 

maóalle (A.) : bir şehir veya kasabanın bölündüğü kısımlardan 

her biri. 

mÀ-óaøar (A.) : daha önceden hazır olan, hazır bulunan şey, 

hazır olarak her ne varsa.

maóbÿb (A.) : muhabbet olunmuş, sevilmiş, sevilen, sevgili; 

erkek sevgili. 

maóbÿr (A.) : sevinçli. 

maócÿb (A.) : kapalı, örtülü, perdeli; utanan, utanmış, utangaç. 

maócÿr (A.) : hacz altına alınmış, haczolunmuş, kullanmaktan 

menedilmiş. 

maòdÿm (A.) : oğul, evlat; hizmet edene nispetle efendi ve 

hanım. 

maòfì (A.) : gizli, saklı. 

mÀhì (A.) : balık, güney balığının α yıldızı; aylık. 

mÀhir (A.) : maharetli, hünerli, elinden iş gelir, becerikli. 

mÀhiyye (F., A.) : aylık. 

maòlaã (A.) : halâs olunacak, kurtulacak yer; bir kimsenin 

ikinci adı; eskiden şairlerin şiirlerinde kullandıkları ad. 

maòlÿt (A.) : katılmış, karıştırılmış, karışık. 

maómÿm (A.) : sıtmaya tutulmuş, sıtmalı olan; ateşli, ateşi 

olan; saçma sapan konuşan. 

maòmÿr (A.) : sarhoşluğun verdiği sersemlik, uyku basmış, 

ağırlaşmış göz, baygın göz. 

maórÀ (A.) : elverişli, uygun şey; değerli kimse. 

maóãÿl (A.) : husul bulan, hâsıl olan, meydana gelen şey; ürün, 

verim. 

mÀhÿr (F.) : Türk müziğinin en eski makamlarındandır. Neşeli, 

şuh, ferah verici bir makamdır. Asırlardan beri rağbet ile 

kullanılmıştır. 

maòżÿr (A.) : yeşillenmiş. 

maóşer (A.) : toplanılacak yer; kıyamette ölülerin dirilip 

toplanacakları yer; çok kalabalık. 

maòtum (A.) : mühürlenmiş; kilitlenmiş, bağlanmış. 

maóv (A.) : yok etme, ortadan kaldırma, harap etme, perişan 

etme; batma, bitme, yok olma; beşerî nakisalardan kurtulma hâli. 

maóżar (A.) : huzur yeri, büyük bir kimsenin önü; hazır 

olma, görünüş, gösteriş; bir kaç kişi tarafından imzalanmış 

dilekçe; mahkeme sicili. 

maóżur (A.) : yeşillenmiş. 

mÀ’ì (A.) : suya ait, su ile ilgili; su renginde mavi. 

mÀ’il (A.) : bir yana eğilmiş, eğik, eğri; hevesli, istekli, 

düşkün; andırır benzer. 

mÀ’il-i ser-pÿş (A., F.) : şapkası eğik. 

maú‘ad (A.) : oturulacak yer, minder; oturak yeri, geri. 

maúÀdir (A.) : kudretler, kuvvetler. 

maúÀm (A.) : kıyam edilen, durulan, durulacak yer, durak; 

memuriyet, memurluk yeri; ermişlerden birinin mezarı sanılan 

yer; bir durak ile bir güçlünün etrafında, onlara bağlı 

olarak toplanmış seslerin umumî heyeti. 

maúÀmÀt (A.) : meclisler, topluluklar, kalabalıklar; makamlar. 

maúbÿl (A.) : kabul olunmuş, alınmış, alınan; beğenilen, 

hoş karşılanan, geçer. 

maúdÿr (A.) : güç, kuvvet, kudret; Allah’ın taktiri, kader; 

elden gelen. 

maúhÿr (A.) : kahrolmuş, mağlup olmuş, bozguna uğratılmış, 

yenilmiş; Allah’ın gazabına uğramış.

maúreme (A.) : sofra havlusu; el bezi; mahrama, bazı köylü 

kadınların başlarına sardıkları nakışlı örtü; peştamal. 

maúãÿd (A.) : kasdolunan, istenilen şey, istek. 

ma‘úÿl (A.) : akıllıca, akla uygun, akıllıca iş gören, 

anlayışlı, mantıklı. 

ma‘kÿs (A.) : aksolunmuş, tersine çevrilmiş, baş aşağı olmuş; 

başka bir şeyin zıddı; ters, yolunda gitmeyen, uğursuz; bir 

yere çarpıp geri dönen; ters. 

mÀlik (A.) : sahip, bir şeye sahip, bir şeyi olan. 

mÀliyye (A.) : devlet gelir ve giderleri işi ile uğraşan daire. 

ma‘lÿm (A.) : bilinen, belli; faili bilinen ve belli olan. 

ma‘mÿr (A.) : bayındır, şenlikli. 

ma‘nÀ (A.) : mana, anlam; iç, içyüz; rüya, düş; akla yatkın 

sebep. 

manastır (Y.) : bazı kesin kurallara bağlı rahiplerin veya 

rahibelerin dünya ile ilgilerini keserek yaşadıkları yapı; 

keşishane. 

mÀnend (F.) : benzer, eş. 

mÀnende (F.) : benzeyen. 

mÀni‘ (A.) : men eden, geri bırakan, alıkoyan, engel olan; 

engel, özür. 

manúa (T.) : halka. 

manúafa (T.) : anlayışsız, aptal; sakağı hastalığına tutulmuş. 

manúal (A.) : içine kor konulan, saçdan, bakır ve 

pirinçten, türlü biçimlerde üstü açık kap, korluk. 

manúa-i pÀy-zÀn (T., F.) : ayağa vurulan pranga halkası. 

manúır buòÿrı (T., F.) : güzel kokulu Hicaz zamkı ile öd ağacı, 

tütsü, anber gibi maddelerin karışımı buhurlar ramazanlarda, 

kandil gecelerinde Kur’an ve mevlit okutulurken yakılmak 

için yapılır ve satılırdı. Küçük tavla pulu şeklinde 

yapıldığı ve paraya benzediği için bu ad verilmiştir. 

manúır-ı hemyÀn (T., F.) : heybenin, çantanın mankırı. 

manãıb (A.) : devlet hizmeti, memuriyet; makam, rütbe, derece. 

manôar (A.) : nazar edilen, bakılan, görünen yer; görünüş, 

çehre, yüz; göz bebeği. 

manôÿr (A.) : nazar olunan, bakılan, bakılmış, görünen, 

görülmüş; gözde olan, beğenilen. 

mÀr (F.) : yılan. 

maranàoz (Y.) : ağaç işleriyle uğraşan ve ağaçtan çeşitli 

işler yapan usta ve doğramacı. 

maraø (A.) : hastalık; dert, belâ, dayanılması güç durum. 

ma‘rifet (A.) : herkesin yapamadığı ustalık, herşeyde 

görülmeyen hususiyet, ustalıkla yapılmış olan şey; bilme, biliş; 

hoşa gitmeyen hareket; vasıta, aracı, ikinci el. 

masòara (A.) : maskara, soytarı; gülünç, komik; eğlenme, 

zevklenme. 

masòara-i ‘Àlem (A.): âlemin maskarası, rezil. 

masúıù-ı re’s (A.) : insanın doğduğu yer. 

maãra‘ (A.) : musara edilecek yer, güreş meydanı. 

maãraf (A.) : harcanan para, gider, harç. 

ma‘ãÿm (A.) : suçsuz, kabahatsiz; küçük çocuk. 

mÀş (F.) : börülceye benzeyen fasülyenin iki türü.

mÀt (F.) : satranç oyununda yenilme. 

maùar (A.) : yağmur. 

maùara (A.) : yolculukda boyna veya bele asılı olarak 

taşınan, ekseriya üzeri aba kaplı bir su kabı. 

maùbaò (A. ) : mutfak. 

mÀ-teúaddem (A.) : geçmiş zaman, geçen şey, önceleri. 

maùraú (A.) : demirci çekici. 

mÀye (F.) : maya, asıl ve lüzumlu madde, asıl esas; para, 

mal; iktidar, güç; bilgi; dişi deve; Türk müziğinde bir makam 

adı. 

mayòoş (T.) : tadı şekerli ve az ekşi olan; dostluk 

ilişkisi için bozulmuş veya bozulmaya yüz tutmuş olan. 

maømÿn (A.) : ödenmesi lâzım gelen şey; mana, kavram; nükteli, 

sanatlı ince söz. 

mecÀl (A.) : güç, kuvvet, takat; fırsat, imkân. 

mecbÿr (A.) : icbar edilmiş, zor görmüş, zorla bir işe 

girişmiş; (eski) hatırı, gönlü alınmış; bağlı, düşkün. 

meclis A.) : oturulacak, toplanılacak yer; görüşülecek bir 

mesele için bir araya gelmiş insan topluluğu; devlet işlerini 

görüşmek üzere milletvekillerinin toplanması ve bu 

milletvekillerinin toplandıkları büyük bina. 

meclis-i òÀãã (A.) : özel meclis, hususî meclis. 

meclis-i rindÀn (A., F.) : rintlerin meclisi. 

meclis-i şÀh (A., F.) : padişah meclisi. 

meclis-i tÀze (A., F.) : taze, özel meclis. 

meclis-i yÀrÀn (A.) : dostlar meclisi. 

mecmÿ‘ (A.) : cemolunmuş, toplanmış, bir araya getirilmiş 

şey, top, tüm; bir yazı stili. 

mecnÿn (A.) : cin tutmuş, çıldırmış, deli, divâne; delice seven, 

tutkun. 

Mecnÿn (A.) : Leyla ile Mecnun hikâyesinin erkek kahramanı Kays. 

me‘cÿr (A.) : ecr ve sevabı verilmiş olan, kiraya verilen şey. 

meded (A.) : yardım, imdat; aman, eyvah. 

medó (A.) : övme, birinin iyi işlerini söyleme. 

medhÿş (A.) : dehşete uğramış, şaşırmış; korkmuş, ürkmüş. 

medyÿn (A.) : borçlu, verecekli. 

mefhÿm (A.) : fehmolunmuş, anlaşılmış; sözden çıkarılan mana, 

kavram. 

meftÿó (A.) : fethedilmiş, açılmış, açık; raptedilmiş, ele 

geçirilmiş; fetha ile, üstün ile, e ile okunan. 

meger (F.) : meğer, oysa ki, hâlbuki, olsa olsa, ancak. 

meh (F.) : ay, kamer; senenin on ikide bir kısmı. 

mehÀbet (A.) : azamet, ululuk, korkunçluk; büyük görünme. 

meh-liúÀ (F.) : ay yüzlü, güzel. 

meh-pÀre (F.) : ay parçası, çok güzel kimse. 

meh-tÀb (F.) : ay ışığı. 

mekik (T.) : el veya otomatik dokuma tezgâhlarında atkı 

veya argaç denilen ve enine olan iplikleri, uzunlamasına olan 

arşınların arasından geçirmeye yarayan masuralı araç; oya 

yapmakta kullanılan, kemik ağaç veya plâstikten, iki ucu sivri, 

arasında iplik geçecek bir yarığı bulunan küçük araç.

meúr (A.) : hile, düzen; hile ile aldatma, maksadından 

vazgeçirme. 

meksÿr (A.) : kırılmış; kesre ile esre ile yani i sesi ile 

okunan harf. 

mekteb (A.) : yazı yazacak yer, okul. 

mekteb-i ãıbyÀn (A.) : ilkokul. 

mektÿm (A.) : gizli, saklı; hükûmetten gizli tutulan. 

mel‘ÿn (A.) : lânetlenmiş; kovulmuş; herkesin lânet ve 

nefret ettiği kimse. 

menÀm (A.) : uyunacak yer, yatak odası; uyku; rüya veya düş. 

menóÿs (A.) : nuhusetli, uğursuz. 

menzil (A.) : yollardaki konak yeri; ev; bir günlük yol; konak; 

mesafe; Benatünnaş yıldızı. 

merÀúì (A.): kuruntu, vesvese içinde bulunan kimse; 

merdivenler, basamaklar, dereceler. 

merÀm (A.) : istek, maksat, niyet; Konya’nın meşhur sayfiye 

yeri. 

mercÀn du‘Àsı (A.) : eski En‘am kitaplarında bulunan karınca 

duası, ism-i azam duası vesaire gibi bir duadır. Şirinlik 

duası veya nüsha da denilir. 

merd (F.) : adam, insan; erkek; özü, sözü doğru; kabadayı, 

yiğit. 

merdÀn (F.) : mertler, insanlar, erkekler, yiğitler; bir çeşit 

ney. 

merdÀne (F.) : ere, erkeğe yakışacak yolda, mertçe, erkekçe. 

meràÿb (A.) : rağbet edilmiş, beğenilmiş, herkesçe sevilip 

aranılmış, istenilen, sevilen. 

meróabÀ (A.) : merhaba, genişlenin, rahat oturun manasına 

bir selâmlaşma sözü; günaydın, hoş geldiniz; nazımda övülen 

kimseye hitap olarak kullanılır. 

meróamet (A.) : şefkat gösterme, acıma, birini esirgeme. 

merkeb (A.) : binilecek şey; vapur, gemi, kayık gibi 

binilecek şeyler; eşek. 

mersin balıàı (T.) : ılık denizlerde, göllerde yaşayan, 

tatlı sularda yumurtlayan, yumurtalarından havyar yapılan bir 

balık. 

mersÿm (A.) : resmolunmuş, yazılmış, çizilmiş; bahsi geçmiş, adı 

geçmiş; (evvelce) Müslüman olmayan kimseler için “merkum” 

manasına kullanılan bir söz idi; an’ane, gelenek. 

mescid (A.) : secde edilecek, namaz kılınacak yer, küçük cami. 

meåel (A.) : örnek, benzer, numune; dokunaklı ve manalı 

söz; terbiye ve ahlâka faydalı, yararlı olan hikâye. 

mesken (A.) : sakin olunacak, oturulacak yer, oturulan ev. 

meskÿn (A.) : içinde insan oturulan yer; insan bulunan yer. 

meslek (A.) : sülûk edilen yer, yol; gidiş; geçim için tutulan 

yol; sistem. 

mesrÿr (A.) : sürurlu, memnun, sevilmiş; meramına ermiş. 

mest (F.) : sarhoş. 

mestÀne (F.) : sarhoşa yakışacak şekilde, sarhoşça. 

mestÿr (A.) : setrolunmuş, örtülü, kapalı; gizli, açık 

saçık gezmeyen namuslu kadın. 

meş‘al-keş (A, F.) : me’şale çeken, me’şaleci. 

meşÀúúat (A.) : zahmet, sıkıntı, güçlük, zorluk.

meşÀyiò (A.) : şeyhler. 

meşhÿr (A.) : şöhretli, şöhret kazanmış, ün almış, ün salmış. 

meşk (A.) : tulumdan yapılmış su kabı, küçük su tulumu. 

meşk-i saúúÀ (A.) : su dağıtanın su kabı. 

meşú (A.) : yazı örneği, yazı numunesi; alışmak, öğrenmek için 

yapılan çalışma; alıştırma. 

meşreb (A.) : içecek yer; yaratılış, tabiat, mizaç, huy, ahlâk. 

meşveret (A.) : müşaverede bulunma, danışma. 

met (T.) : küçük değnek. 

metìn (A.) : metanetli, sağlam, dayanıklı. 

mevc (A.) : dalga. 

mevc-i elfÀô (A.) : sözlerin dalgası. 

mevc-i óayret (A.) : hayret dalgası. 

mevcü’l-elfÀô (A.) : sözlerin dalgası. 

mevhibe (A.) : bahşiş, ihsan, bağış. 

mevhÿm (A.) : aslı, esası yokken zihinde kurulmuş olan, 

kuruntuya dayanan. 

mevlÀ (A.) : efendi, sahip, malik; Allah; kul, köle, azat 

eden; velâyet olan, veli, karışmaya hakkı olan; şanlı, şerefli; 

yardımcı; mürebbi, terbiye eden. 

mevsim (A.) : yılın dört bölümünden her biri. 

mevsim-i berd (A.) : soğuk mevsimi, kış. 

mevsim-i lÀle (A., F.) : lâle mevsimi, bahar. 

mevzÿn (A.) : vezinli, tartılı, tartılmış; vezinli, vezinle 

yazılmış olan; biçimli, yakışıklı, güzel, uygun, düzgün. 

mey (F.) : şarap. 

meydÀn (A.) : geniş, açık, düz yer, alan; yarışma veya 

karşılaşma yeri. 

mey-fürÿş : şarap satan; şarapçı; meyhaneci. 

mey-òÀne : şarap, içki içilen ve satılan yer. 

mey-i nÀb (F.): halis şarap. 

meyl (A.) : eğilme, eğiklik; akıntı; sevme, tutulma; gönül 

akışı. 

mezÀd (A.) : artırma ile yapılan satış. 

meõÀú (A.) : zevk alma, tat duyma, tatma; zevk, lezzet; tat 

duyulan yer, damak. 

mezÀr (A.) : ziyaret yeri; kabir, ölünün gömüldüğü yer, sin. 

mezbÿr (A.) : adı geçen, yukarda söylenmiş olan. 

meze (T.) : içki içilirken yenilen yiyecek; eğlence, alay. 

meõellet (A.) : zelillik, horluk, hakirlik; alçaklık, 

itibarsızlık. 

mıúrÀø (A.) : kesecek alet. 

Mıãr : Kuzeydoðu Afrika’da devlet. Nil’in aþaðý çýðýrýnýn 

her iki yanýnda da uzanýr. 

mıãra‘ (A.) : kapı kanadı; manzum bir parçayı meydana 

getiren satırlardan her biri. 

Mıãrì : Mısırlı. 

mıørÀb (A.) : çalgıç, telli çalgıları çalmaya yarayan ağaç, 

kemik, maden veya kiraz ağacından yapılan alet. 

mıørÀb-ı óaúìúat (A.) : hakikat mızrabı, hakikat çalgıcı. 

mıãùÀr (A.) : kâğıdı işaretleyip yazmaya yarayan araç; 

zanaatkârlar arasında kullanılan mastar da denilen bir ölçü

aleti. Meselâ, imarlanan 99 taneli bir tespihin taneleri 

yerinden milimetrenin onda biri kadar farksız olup 

olmadığını anlamak için mastardan geçirilir. 

mìò (F.) : mıh, çivi, enser; kazık. 

mióen (A.) : eziyetler, meşakkatler, sıkıntılar. 

mihmÀn (F.) : misafir, konuk. 

mihmìz (F.) : mahmuz, hayvan dürtme için çizme ökçesine takılır 

demir. 

miónet (A.) : zahmet, eziyet; gam, keder, sıkıntı, dert; belâ, 

musibet. 

miórÀb (A.) : camilerde, mescitlerde yönelinen taraftaki 

duvarda bulunan ve imamlık edene ayrılmış olan oyuk; girinti 

yer; ümit bağlanan yer; sevgilinin kaşları; halının bordür 

çerçevesi içinde yalnız bir tarafta bulunan kemer görünüşlü 

motif; sunak. 

mihter (F.) : küçük. 

mióver (A.) : eksen, durduğu yerde dönmekte olan bir şeyin 

dolayında döndüğü varsayılan doğru çizgi; dingili. 

miúdÀr (A.) : parça, kısım, bölük; kıymet, değer; düze, 

belirlenen gerekli miktar, doz; derece. 

miúyÀs (A.) : kıyas edecek alet, ölçek, ölçü aleti; uzunluk 

ölçeği; ölçek. 

miló (A.) : tuz. 

millet (A.) : din, mezhep; bir dinde veya mezhepte 

bulunanların topu; sınıf, topluluk; makule, kategori. 

mi‘mÀr (A.) : inşaat planlarını yapan ve bunların 

kurulmasına bakan sanatkâr. 

min (A.) : -den, -den beri 

minúÀr (A.) : yırtıcı kuş gagası; taşçı kalemi. 

minnet (A.) : bir iyiliğe, bir iyilik yapana karşı kendini 

borçlu görme, görülen iyiliğe karşı teşekkürde bulunma; şükür, 

teşekkür etme. 

mìr (F.) : amir, baş; kumandan; bey; vali. 

mìrÀn (F.) : beyler. 

mìrÀn-ı Mıãır (A.) : Mısır beyleri. 

mìr-i burnaz (A., T.) : iri burunluların beyleri; Burnaz Hasan 

Çelebi’nin lâkabı. 

mìr-i Çirmen (A., T.) : Çirmen beyleri. 

mìr-i süòan (A., F.) : söz beyleri. 

mìr-zÀ (F.) : İranlılara mahsus bir asalet unvanı; beyzade; 

Dübb-i ekber yıldız kümesinin kuyruk ortasındaki çukurda bulunan 

kümenin altıncı derecede parlak yıldızı. 

miåÀl (A.) : örnek; masal; rüya, düş; benzer, andırır. 

miåÀl-i zìbaú (A.) : civa gibi. 

miåúÀl (A.) : yirmi dört kıratlık bir ağırlık ölçüsü. 

misk (A.) : misk, Asya’nın yüksek dağlarından yaşayan bir 

cins ceylanın erkeğinin karın derisi altındaki bir bezden 

çıkarılan güzel kokulu madde. 

misket (T.) : güzel kokulu meyveleri nitelemek için kullanılır; 

misket üzümünden yapılan şarap. 

miskìn (A.) : aciz, zavallı, beceriksiz, hareketsiz (adam); 

cüzzam hastalığına tutulmuş olan; miskli. 

miål (A.) : benzer, kat; miktar; ön, yan, huzur.

miål-i me‘cÿr (A.) : sevabı olan şeye benzer. 

mismÀr (A.) : çivi, mıh; kazık. 

miyÀn (F.) : orta; meyan, ara, aralık; bel, kemer yeri; 

şarkı ve bestelerin üçüncü mısraı. 

mìzÀn (A.) : terazi, ölçü aleti, tartı; ölçek; terazi 

burcu, semanın kuzey yarım küresinde görülebilen ve sünbüle 

(Başak) burcunun yanında bulunan bir yıldız kümesi olup belli 

başlı dört yıldızdan müteşekkil küçük bir burç; adalet, eşitlik 

duygusu; akıl, idrak. 

Mosúov : Yukarı Volga ve Oka’nın vadileri arasında Moskova 

ırmağı kıyısında bulunan bölge ve bu bölgeden olanlara 

verilen isim. 

mÿ (F.) : kıl. 

mu‘allaú (A.) : talik edilmiş, asılmış, asılı; havada, 

boşta duran; sürüncemede kalmış; bağlı; açık hece yani bir vokal 

vasıtası ile okunan tek harf; bir yazı stili. 

mÿ-be-mÿ (F.) : kıl kıl, tel tel, birer birer, çok dikkatle, 

inceden inceye. 

Mudanya : Marmara bölgesinde ilçe merkezi, kasaba. Marmara 

denizinin güney kýyýsýnda Bursa’nýn iskelesi durumundadýr. 

muêóik (A.) : güldüren, güldürücü. 

Mudurnı : Karadeniz Bölgesinde Bolu ilinde ilçe merkezidir. 

muàÀn (F.) : ateşe tapanlar; tarikat başkanı. 

muà-beçe (F.) : Mecusî çocuğu; meyhaneci çırağı. 

muàlim (A.) : oğlancı. 

muóallebì (A.) : süt, şeker ve pirinç unu katılarak yapılan bir 

tatlı. 

muótemel (A.) : ihtimali olan, umulur, beklenir, olabilir, 

olmayacak şey değil; olası. 

muúallid (A.) : bir şeyi takan, kuşatan, boynuna asan; taklitçi. 

muúarreb (A.) : takrip edilmiş, yaklaşmış, yakın. 

muúarrer (A.) : kararlaşmış, şüphesiz sağlam; anlatılmış, 

bildirilmiş. 

mÿm (F.) : mum; yumuşak. 

mumbÀr (F.) : büyükbaş veya küçükbaş hayvanların kalın 

bağırsağı; bu bağırsağa ciğer, kıyma, pirinç veya bulgur 

doldurularak yapılan yemek. 

mÿm-òÀne (F.) : mum yapılan veya satılan yer, mum fabrikası. 

mÿ-miyÀn (F.) : kıl belli, beli kıl gibi ince olan güzeller. 

mÿr (F.) : karınca; yoksulluk; fukaralık sembolü; pas hastalığı. 

murabba‘ ( A.) : dörde çıkarılmış; dörtlü, dört şeyden 

olma; dört köşeli; kare; dört mısraılık kıtalardan meydana gelen 

manzume. 

murÀd ( A.) : arzu, istek, dilek; maksat, meram. 

murdÀr (F.) : mundar, kirli, pis; İslâmî şeriat hükümlerine 

göre kesilmemiş hayvan. 

murà (F.) : kuş. 

murà-ı dil (F.) : gönül kuşu. 

murimmÀt (A.) : tamir etme, onarma. 

musaòòar (A.) : ele geçirilmiş. 

muãaúúa (A.) : sulanmış; musakka (yemek). 

musallaù (A.) : birinin üzerine düşmüş, sataşmış, ilişmiş, 

sataşan, rahat bırakmayan.

muãanna‘ (A.) : sanat eseri olarak meydana getirilmiş, usta 

elinden çıkmış. 

muãarra‘ (A.) : iki mısralı, kafiyeli olan beyit. 

muãavver (A.) : tasvirli, resimli; tasarlanmış, düşünülmüş. 

muãóaf (A.) : sayfa hâline getirilmiş kitap; Kur‘an. 

muãóaf-ı óüsn (A.) : güzelliğin mushafı, güzelliğin kitabı. 

muãırr (A.) : ısrar eden, direnen, ayak direyen. 

MuãùafÀ ŞÀnì : Şânî Mehmed Efendi. Kariye Camii imamının oğlu 

olup babası yerine imam olmuştur. 1180’de (1766/67) vefat 

etti. Edirnekapı dışına medfundur. Hezeliyat ve hasenatı 

içeren iki Dîvânı vardır, Hezelde meşhurdur. 

mÿş (A.) : fare. 

mu‘tÀde (A.) : itiyat edilmiş, âdet olunmuş, alışılmış. 

muùÀf (T.) : keçi kılından dokunmuş veya örülmüş şey, at 

takımının kıldan olanları, çul; kıldan çuval vesaire dokuyan 

veya satan adam. 

mu‘teber (A.) : itibarlı, hatırı sayılır, saygın; inanılır, 

güvenilir; yürürlükte olan, geçer. 

mu‘temed (A.) : kendisine itimat edilen, inanılıp güvenilen 

kimse; avans para alıp muayyen miktardaki istihkak sahiplerine 

usulüne göre veren muhasip. 

muùrib (A.) : çalgı çalan, çalgıcı; şarkıcı, şarkı okuyan. 

muttaãıl (A.) : ittisal eden, ulaşan, kavuşan, bitişen; 

aralıksız, hiç durmadan biteviye. 

mübÀlaàa (A.) : işi, bir şeyi çok büyütme, pek ileri 

vardırma; pek fazla, çok aşırı; küçük bir şeyi büyük gösterme. 

mübÀrek (A.) : bereketli, mübarek, feyizli; uğurlu, hayırlı, 

mutlu, kutlu. 

mübteõel (A.) : pek bol ve ucuz. 

mücededen (A.) : yeni olarak, yeni baştan. 

mücellid (A.) : kitap ciltleyen, ciltçi. 

mücerred (A.) : tecrit edilmiş, soyulmuş, çıplak, tek, yalnız; 

karışık ve katışık olmayan; yalın, soyut; eski yazıda 

noktasız harflerle yazılmış manzume yahut mensure; bekâr; 

yalnız, ancak, fakat. 

mücessem (A.) : tecessüm etmiş, cisimlenmiş, cisimli; üç boyutlu 

olan isim. 

müdÀm (A.) : devam eden, süren, sürekli; devam eden, arası 

kesilmeyen; şarap. 

müdmin (A.) : idman eden, devam eden. 

müferrió (A. ) : ferahlık veren, iç açan, iç açıca; hek. 

ferahlık veren ilâç. 

müft (F.) : bedava, beleş. 

müheyyÀ’ (A.) : hazır, hazırlanmış. 

mühmel (A.) : ihmal edilmiş, boşlanmış, bırakılmış; alfabe; 

noktasız harf; manasız, boş. 

mühtedì (A.) : hidayete erişen, İslâm dinini kabul eden. 

müjde (F.) : muştu, sevinç haberi; hayırlı, sevinçli bir 

haber getirene verilen bahşiş. 

mükÀrì (A.) : katırcı, kira ile hayvan işleten. 

mükedder (A.) : bulandırılmış, bulanık; tekdir edilmiş, 

azarlanmış; kederli, üzüntülü, tasalı. 

mükeóóal (A.) : sürmeli, sürme çekilmiş (göz).

mülevveå (A.) : kirli, pis; intizamsız, karışık. 

mülòıyye (Fr.) : corchorus, lif bitkisi, tropik bölgelerde 

yetişir ıhlamurgillerden bir bitki. Yakın türlerinden jüt 

elde edilir. Yaprakları Hindistan ve Çinhind’inde ıspanak 

gibi kullanılır; hatmi çiçeği. 

mülk (A.) : ev, dükkân, arazi gibi taşınmaz gelir getiren mal; 

bir devletin ülkesi. 

mülÿkÀne (A., F.) : hükümdar gibi, hükümdara yakışacak yolda. 

mümkin (A.) : mümkün, olabilir, olabilen. 

mümtÀz (A.) : imtiyazlı, ayrı tutulmuş, üstün tutulmuş, seçkin. 

münaúúaş (A.) : resimli, işlemeli; motiflerle süslü 

kumaşların umumî adı. 

münÀsib (A.) : uygun, yerinde; yakışık, yaraşık. 

mürde (F.) : ölü, ölmüş. 

mürekkeb (A.) : terkip edilmiş, iki veya daha çok şeylerin 

karışmasından meydana gelen; yazı mürekkebi. 

mürìd (A.) : irade eden, emreden, buyuran; bir şeyhe bağlı olan 

kimse. 

mürtekib (A.) : kötü, yakışıksız iş yapan; rüşvet alan, rüşvet 

yiyen. 

mürver (T.) : hanımeligillerden, yaprakları karşılıklı, 

demet durumundaki beyaz çiçeklerinden hekimlikte yararlanılan, 

meyvesi zeytine benzer bir ağaççık. 

müãaddef (A.) : sedeflenmiş. 

müåelleå (A.) : üçleştiren, üçlü, üç; üç kere tasfiye olunarak 

çekilmiş bir cins şarap, üçe biri kalıncaya kadar kaynatılan 

şarap; üçgen; üç mısralı güfte; bir yazı stili. 

müsellim (A.) : teslim eden, veren; vaktiyle mülkiye 

kaymakamlarına ve nahiye müdürlerine verilen bir unvan. 

müselmÀn (A.) : İslâm dininde olan. 

müsemmÀ (A.) : bir ismi olan; adlanmış, adlı; muayyen, 

belirli (zaman). 

müshil (A.) : kolaylaştıran, ishal veren, bağırsakları 

temizleyen ilâç. 

müstaófiô (A.) : koruyan, koruyucu. 

müstefìd (A.) : istifade eden, faydalanan. 

müstekreh (A.) : iğrenç. 

müsteånÀ (A.) : kural dışı bırakılan, bırakılmış; üstün; ayrı 

tutulan; ayrık; benzerlerinden baskın. 

müşÀbih (A.) : benzeyen, benzer. 

müşkil (A.) : güç, zor, çetin; engel, güçlük, zorluk, çetinlik. 

müştÀú (A.) : iştiyaklı, özleyen, göreceği gelen, can atan. 

müşterì (A.) : satın alan, alıcı; alışverişte bulunan; istekli. 

müttefiú (A.) : bağlaşmış, birleşmiş, anlaşmış; fikirce beraber 

olan. 

mütteóid (A.) : birleşmiş, birlik olmuş, birleşik. 

müzaòref (A.) : yalancı, sahte yaldız, tel, pul, boya gibi 

şeylerle süslü; süprüntü, pislik. 

müõeyyel (A.) : zeyli, ilâvesi katılmış, nesnesi olan; 

eklentisi olan; cevabı altına yazılıp geri gönderilen (tezkere). 

N

nÀb (A.) : azı, dişi. 

nÀ-bercÀ (F.) : yersiz, yolsuz. 

nÀ-çÀr (F.) : çaresiz, ister istemez; zorunda kalmış; zavallı. 

nÀ-dÀn (F.) : bilmez; kaba, terbiyesi kıt. 

nÀ-dìde (F.) : görülmemiş, görülmedik; pek seyrek bulunan, çok 

değerli. 

nÀfe (F.) : misk ahusu denilen hayvanın göbeğinden 

çıkarılan bir çeşit misk, koku; derisinden kürk yapılan hayvan 

postlarının karnı altındaki deri kısmı; güzelin, sevgilinin 

saçı; postları kürk olan hayvanların göbek tarafı parçaları ile 

yapılan kürklere denir. 

nÀ-gÀh (F.) : vakitsiz; ansızın, birdenbire. 

naàamÀt (A.) : ahenkler, ezgiler, güzel sesler. 

naàme (A.) : ahenk, ezgi, güzel ses; bir kimsenin 

nazlanarak, yapmacıkla söylediği söz. 

naàme-perdÀz (A., F.) : şarkı söyleyen, türkü söyleyen. 

naóÀfet (A.) : zayıflık, cılızlık, arıklık. 

naòıl/naòl (A.) : hurma ağacı; gümüş veya mumdan yapılarak 

gelinlerin önünde götürülmesi ve sonra gelin odasına konulması 

vaktiyle âdet olan süs ağacı; ince, uzun ve narin vücutlu 

dilber. 

naòl-i nev-resìde (A., F.) : yeni yetişen narin sevgili. 

nÀhun (F.) : tırnak. 

naúd (A.) : akçe, maden para, para olarak bulunan servet; peşin 

para. 

naúd-i eşk (A., F.) : göz yaşı nakti, serveti. 

nÀúıã (A.) : noksan, eksik, tam olmayan; kusuru olan, 

kusurlu. 

naúl (A.) : bir şeyi başka yere götürme; taşıma, aktarma, 

geçirme; aynını başka bir şey üzerine alma; anlatma, söyleme 

(hikâye, masal); tercüme etme. 

naúl-i gül-Àb (A., F.) : gül suyu alma. 

naúl-i vuøÿ (A.) : abdest alma. 

nÀúã (A.) : noksan, eksiklik, eksiltme, azaltma. 

naúş (A.) : resim; duvarlara ve tavanlara yapılan yağlı 

veya sulu boya resim, süsleme sanatı; ipekle, sırma ile işleme; 

hile, renk. 

naúş-i Rÿm (A.) : Rum nakşı, resmi. 

Naúşì : Nakşî-i Eyyubî (XVIII. asır). Divan şairi, hattat, 

musikişinas. Enderun’dan yetişti. Kahvecibaşı ve tebdil 

hasekisi oldu. 1764’te vefat etti. Tezkirelerde adına 

rastlanmaz. Divanı vardır. 

nÀúÿs (A.) : Hristiyanlarda ibadet vaktini bildirmek üzere 

kilisede çalınan çan; fanus, çan biçiminde olan şişe. 

nÀúÿs-ı leylì (A.) : gece çalınan çan; gece fanusu. 

nalbur (A., F.) : nalbur, nal, çivi gibi şeyler yapan kimse. 

na‘l (A.) : ayakkabı, pabuç; nal; oturacak yerlerin en aşağısı. 

na‘l-pÀre (A., F.) : nal parçası. 

nÀm (F.) : isim, ad; ün, lâkap; adres; yerine, vekillik. 

nÀ-maórem (F., A.) : mahrem olmayan; nikâh düşmeyen; 

yabancı erkek tarafından görünmesi caiz olmakla kendisinden 

kaçılan; yabancı. 

nÀm-Àver (F.) : ad salmış, ünlü.

nÀm-ı nìk (F.) : iyi, hoş nam. 

nÀn (F.) : ekmek. 

na‘nÀ (A.) : nane. 

nÀ-puòte (F.) : pişmemiş. 

nÀr (F.) : (A.) : ateş, od; cehennem; yakıcı şey. 

na‘ra (A.) : yüksek sesle bağırma. 

na‘ra-i mestÀne (A., F.) : sarhoş gibi nara atma. 

narò (F.) : nark, çarşıda, pazarda satılan şeyler için 

resmî makamlarca gösterilen fiyat. 

nÀss (A.) : insanlar, halk, herkes. 

naãÀrÀ (A.) : Hristiyanlar. 

naãìb A.) : pay, hisse; birinin elde edebildiği şey; Allah’ın 

kısmet ettiği şey. 

naãìóat (A.) : öğüt. 

nÀãur (A.) : basur deliği; nasır. 

nÀ-şÀd (F.) : hüzünlü, gamlı, kederli, tasalı. 

nÀ-şinìde (F.) : işitilmemiş, duyulmamış. 

nÀ-tirÀş (F.) : yontulmamış, tıraş olmamış, terbiye görmemiş, 

ham, kaba. 

nÀtÿr (A.) : bağ, bahçe bekçisi; hamam natırı, hizmetçisi. 

nÀv (F.) : içi kovuk, oyuk şey; küçük gemi, kayık. 

nÀv-dÀn (F.) : oluk. 

nÀ-yÀb (F.) : bulunmaz, benzeri olmaz. 

nÀz (F.) : kendini beğendirmek için takılan yapmacık tavır, 

cilve, işve; bir şeyi beğenmiyormuş gibi gözükme; yalvarma, 

rica; şımarıklık. 

naôar (A.) : bakma, göz atma; düşünme; göz değme; iltifat; 

itibar; yan bakış; güzel, dilber. 

nÀzende (F.) : naz edici, nazlı, hoş, nazlı, hoş edalı; sevgili. 

nÀzik (A.) : ince; terbiyeli, saygılı; güzel, zarif. 

naôìr (A.) : benzer, eş. 

naôìre (A.) : örnek, karşılık; bir şairin manzum bir 

eserine başka bir şair tarafından aynı vezin ve kafiyede olmak 

üzere yapılan benzer. 

naôm (A.) : dizme, tertip etme, sıraya koyma; sıra, tertip; 

vezinli, kafiyeli söz; halk şairlerinin mesnevî şeklindeki 

manzumelere verdikleri ad. 

naôm-ı şìrìn (A., F.) : tatlı, güzel nazım. 

nebÀtÀt (A.) : nebat; botanik. 

neccÀr (A.) : dülger, marangoz. 

nedÀmet (A.) : pişmanlık. 

Nedìm : Divan şairi (İstanbul 1681?- 1730). Asıl adı Ahmed’dir. 

Getirdiği açıklık, ferahlık ve sadelikle divan şiirinin 

ufuklarını genişletmiştir. 

nef‘ (A.) : menfaat, fayda, kâr, çıkar. 

nefes (A.) : soluk, soluk alacak kadar zaman, an; okuyup 

üfleme; bektaşî tekkelerinde okunan manzum söz; tütün, esrar, 

nargile gibi şeyler içilirken içine çekilen duman, içilen esrar, 

ampes. 

nefìr (A.) : cemaat, topluluk; boynuzdan yapılan boru; 

çığıltı; bağırtı; canlarına, mallarına, çoluk ve çocuklarına

saldırmak üzere düşmanın gelmekte olduğunu belde halkına 

bildirme. 

nefs (A.) : ruh, can, hayat; insanın yeme, içme gibi 

biyolojik ihtiyaçları; kendi, şahıs; asıl, maya, cevher; bir 

şeyin ta kendisi; döl suyu; iç taraf; bir şehrin içinden olan 

kimse. 

nehÀr (A.) : gündüz. 

nekbet (A.) : talihsizlik, bahtsızlık; düşkünlük, musibet. 

nemÀz (F.) : namaz, Müslümanların günde beş kez yapmaları 

dince buyrulan ve dua okuyarak kıyam, rükû, sücut, kuut denilen 

beden durumlarını, kuralınca tekrarlayarak yaptıkları ibadet, 

salât. 

nemek (A.) : tuz; tat, lezzet; hak, bağlılık. 

nerdübÀn (F.) : merdiven. 

nerm (F.) : yumuşak. 

neseb (A.) : nesil, soy. 

neår (A.) : yayma, saçma; manzum olmayan söz. 

neşÀù (A.) : sevinç, neşe, şenlik. 

neş’e-dÀr (A., F.) : neşeli, keyifli. 

neşf (A.) : suyu çekip emme, soğurma; sızma. 

neşv (A.) : canlının büyümesi, boy atması; yeniden peyda 

olup hayata gelme. 

nev (F.) : yeni; yeni, son zamanlarda çıkmış; taze, körpe. 

nevÀ (F.) : ses, seda, makam, ahenk, name; refah; levazım, 

kuvvet zenginlik; nasip, behre; Türk müziğinin yedi numaralı 

basit makamı olup en eski makamlardan biridir; re notası. 

nevÀziş (F.) : okşama, gönül alma, iltifat. 

nev-bahÀr (F.) : ilkbahar; Türk müziğinin en az altı 

asırlık bir mürekkep makamı olup zamanımıza bir numunesi 

kalmamıştır. 

nevbet (A.) : sıra, sıra ile görülen iş. 

nev-civÀn (F.) : taze, genç, delikanlı. 

nev-demìde (F.) : yeni çıkmış, yeni bitmiş, yeni sürmüş. 

nev‘ (A.) : tür, çeşit, cins, sınıf. 

nev-resìde (F.) : yeni yetişmiş, yeni olgunlaşmaya başlamış, 

genç, taze. 

ney (F.) : kamış; ney, kamıştan yapılan düdük. 

ney-istÀn (F.) : kamışlık, sazlık. 

ney-zen (F.) : ney üfleyen. 

nıãf (A.) : yarım, yarı; bir yazı stili. 

ni‘am (A.) : nimetler. 

nigÀh (F.) : bakış, bakma. 

nigÀh-ı aóvel (F., A.) : şaşı bakış. 

nigÀh-ı luùf (F., A.) : lütfun bakışı; talih ve kısmetin 

açılması. 

nigÀr (F.) : resim; sevgili; resmedilmiş, resmi yapılmış; put; 

Türk müziğinin en az altı asırlık bir mürekkep makamıdır. 

nihÀn (F.) : gizli, saklı; bulunmayan, görünmeyen; sır. 

nìk (F.) : iyi, hoş, güzel, beğenilen. 

nikbet (A.) : talihsizlik, bahtsızlık; düşkünlük; felâket, 

musibet. 

nìlÿfer (F.) : nilüfer.

nisÀ (A.) : kadınlar; Kur‘an’ın dördüncü suresi olup 176 ayetten 

oluşmuştur. 

niãÀb (A.) : asıl, esas; derece; bir mülkün zekat vermek için 

ulaşılması gereken miktar. 

niåÀr (A.) : saçma, serpme. 

nisbet (A.) : bağlılık, ilgi; kıyaslama ölçü; inat olsun diye 

yapılan iş; inat olarak. 

nisvÀn (A.) : kadınlar. 

NìşÀbÿr : İran’ın Horasan bölgesinde yer alan şehir. Binalud 

dağının güney eteğindeki geniş ve verimli ovada kuruludur. 

nişÀn (F.) : nişan, iz, belirti; yara izi; amaç, hedef 

vurulması istenilen nokta, vurulacak noktaya silâhı çevirme; 

yavukluluk işareti; bu işareti takmak üzere yapılan tören; 

hatıra için dikilen taş; tuğra; taltif için verilen madalya; 

ferman. 

-nişÀn (F.) : “duran, dikilen, kalan” gibi manalara gelerek 

birleşik sıfatlar yapar. 

nişÀne (F.) : iz, alâmet, belirti. 

-nişìn (F.) : oturan, oturmuş manasıyla kelimeleri 

sıfatlandırır. 

niyÀz (F.) : yalvarma, yakarma; dua; bazı tarikatlarda 

küçüğün büyüğe karşı olan selâm, saygı ve duası; ihtiyaç, 

muhtaçlık; Bektaşî edebiyatında rica ve duayı muhtevi manzum 

veya mensur sözler; Şeyh Abdülbâkî Dede Efendi tarafından terkip 

edilmiş mürekkep makamlardan biridir. 

niyyet (A.) : niyet, meram, kurma; namazdan, oruçtan önce 

başlama duasını okuma. 

noúãÀn (A.) : eksiklik, azalma, azlık; eksik, kusurlu; yokluk. 

nuóÀs (A.) : bakır; bakır para. 

nuúl (A.) : meze, çerez. 

nuúÿş (A.) : nakışlar, resimler. 

nu‘mÀn (F.) : kan; İmam-ı Azam’ın adı; gelincik. 

nÿr (A.) : aydınlık, parıltı, parlaklık; Kur’an-ı Kerim. 

-nÿş (F.) : “içen”, “içici” manalarıyla kelimelere takılır. 

nÿş (F.) : tatlı; bal; içki, işret. 

nüdemÀ (A.) : nedimler, yardım edenler, arkadaş olan kimseler. 

nühÀ (A.) : akıl, us. 

nükte-şinÀs (A., F.) : nükte bilen, zarif, ince (kimse). 

-nümÀ (F.) : gösteren, bildiren manalarıyla kelimelere katılır. 

nümÀyÀn (F.) : görünücü, görünen; meydanda. 

nüsòa (A.) : yazılı, yazılı bir şeyden çıkarılan suret; 

gazete ve dergilerde sayı; muska. 

O 

oda (T.) : yeniçeri kışlalarına verilen addır. Her orta ve 

bölüğün birer odası olduğu gibi acemi oğlanların da ayrı 

odaları vardı. 

oda başı (T.) : hanlarda çalışan uşakların başı; yeniçeri 

kuruluşunda görevi alaylarda selâm törenlerini düzenlemek ve 

yönetmek olan subay.

oúúa (T.) : 1283 gramlık ağırlık ölçüsü birimi. 400 dirhem bir 

okka ederdi. 

Ordu-yi HümÀyÿn (T., F.) : padişah ordusu. 

orsa poça (İ.) : geminin bazan rüzgâr yönüne yaklaşarak bazan da 

ondan uzaklaşarak yol alması; bata çıka, iyi kötü. 

Ö 

ökçe (T.) : ayakkabı altının topuğa rastlayan yüksek 

bölümü; topuğun arka bölümü. 

‘ömr (A.) : ömür, yaşama, yaşayış, hayat. 

P 

pÀ (F.) : ayak; takat, mukavemet, iz; Mevlevîlerde müride 

verilen ceza. 

pÀ-bend (F.) : ayak bağı, payvand; köstek; mani, engel. 

pÀ-bend-i sevdÀ (F.) : sevdanın ayak bağı. 

pÀ-pÿş (F.) : “ayak örten”, pabuç, ayakkabı. 

pÀ-çe (F.) : küçük ayak; paça, pantolon, şalvar gibi 

şeylerin dizden aşağı olan kısmı; koyun, keçi, sığır ayağı; 

koyun, keçi, sığır ayağından yapılan yemek. 

pÀ-dÀş (F.) : mükâfat, ayaktaş. 

pÀk (F.) : temiz, arık, pak; saf, halis; hilesiz; kutsal, 

mübârek. 

pÀkìze (F.) : temiz, lekesiz, halis, saf. 

palamud (T.) : uskumrugillerden, ortalam 1-2 kg gelen, etli 

esmer, kılçıksız ve pulsuz bir balık. Büyüklüğüne göre türlü 

adlar alır : çingene palamudu, torik, sivri, altı parmak, 

piçuta. 

pÀlÀn (F.) : palan, semer; eğer. 

pÀlÿde (F.) : saf hâle getirilmiş, süzülmüş; paluze, pelte. 

pÀlÿş (F.) : karışık. 

pancar (T.) : ıspanakgillerden, vitamince zengin bir bitki; bu 

bitkinin şeker elde edilen kalın ve etli kökü. 

pÀre (F.) : parça; sayı, bölük; para. 

pÀs-bÀn (F.) : gece bekçisi. 

pÀy (F.) : ayak. 

Payas : Akdeniz Bölgesinde (Adana bölümü, Hatay ili, 

Dörtyol ilçesi) bucak. 

pÀy-i esb (F.) : beygir ayağı. 

pÀy-zan/pÀy-zen (F.) : hapsedilmiş; ayağına pranga vurulmuş; 

esir; suçlu; rençper; yelkenli harp gemilerinde kürekçi 

hizmetini görenler hakkında kullanılır. 

peder (F.) : baba. 

pehlevÀn (F.) : pehlivan, güreşçi, yiğit. 

pelid (T.) : meşe ağacının meyvesi, palamut. 

pelte (T.) : Nişasta, şeker ve su karışımının pişirilerek 

soğutulmasıyla yapılan bir tür tatlı; bu kıvamda olan madde. 

pend (F.) : nasihat, öğüt.

penez (M.) : süs olarak kullanılan ziynet altını taklidi; sarı 

tenekeden pul. 

per (F.) : kanat; yelek, kuş kanadının büyük tüyleri. 

perde (F.) : kapı, pencere gibi yerlere asılan örtü; iki 

yeri birbirinden ayıran şey, gergi; bir müzik parçasını meydana 

getiren seslerden her biri; bir sahne eserinin kısımlarının her 

biri; ekran; hakikati görmeyi engelleyen şey; namus. 

pergÀr (F.) : pergel. 

peròÀş (F.): döğüş, savaş. 

perhìz (F.) : perhiz; dince yasak edilen şeylerden tamamen uzak 

kalma; incitici sözlerden kaçınma. 

perì-çihre (F.) : peri yüzlü, güzel yüzlü. 

perìşÀn (F.) : dağınık, karışık, dağınık saç; bozuk, 

düzensiz; kederli, kaygılı. 

pervÀne (F.) : geceleri ışığın etrafında dönen küçük 

kelebek; fırıldak; çark; haberci, kılavuz. 

pervÀz (F.) : uçma, uçuş; saçak; hücre; ayna; dolap; 

aynalı, ince, uzun tahta. 

perverde (F.) : beslenmiş, terbiye edilip yetiştirilmiş, 

büyütülmüş; üzüm şırasından yapılan bir çeşit tatlı. 

pesend (F.) : beğenme, seçme; bir çeşit iğne işi; 

esmerleşmiş altın, mat altın; mushaflarla yazmaların ilk 

sahifeleriyle sure veya bahis başlarında boya ile perdah 

olunarak altınla karışık yapılmış olan şekiller. 

pesendìde (F.) : beğenilmiş, seçilmiş; Türk müziğinin bir 

mürekkep makamıdır. III. Selim tarafından terkip edilmiştir. 

peştemÀl (F.) : arka örten şey. 

pey (F.) : iz, işaret, ard arka; pey, pey akçesi. 

peydÀ (F.) : meydanda, açıkta; hazır, mevcut. 

peyker (F.) : yüz, surat. 

peyk (F.) : yeniçeri teşkilatında atlıların yanında koşanlar. 

Peyk-òÀne (F.) : peyklerin kışlalarına verilen addır. 

Sultanahmet civarında bugün de o adı muhafaza eden yerde 

idi. 

peymÀne (F.) : büyük kadeh, şarap bardağı. 

pey-rev (F.) : arkası sıra giden, izinden giden; uyan. 

pìç (F.) : büklüm, kıvrım, dolaşık, ağaçların yeni süren 

dalları. 

pìç-ender-pìç (F.) : pek dolaşık, karma karışık. 

pinhÀn (F.) : gizli. 

pìr (F.) : yaşlı, ihtiyar. 

pìrÀne (F) : yaşlılara yakışır surette. 

pìre-zen (F.) : koca karı. 

pìrì (F.) : ihtiyarlık. 

piristÿ (F.) : kırlangıç. 

pirpiri (T.) : yeniçerilerde salma neferlerinin arkalarına 

giydikleri cüppeye verilen addır. Kırmızı çuhadan yapılırdı; 

miskin. 

pister (F.) : yatak, döşek. 

pìş (F.) : ön, ileri, ön taraf. 

pìşe (F.) : sanat, meslek; iş; huy, tabiat, âdet; alışkanlık; 

kaval. 

pìş-gÀh (F.) : ön.

pìş-taòta (F.) : çekmece, küçük sandık. 

pìş-keş (F.) : hediye. 

pìşìn (F.) : peşin, önden, önce; önden verilen. 

pìş-rev (F.) : önden giden; peşrev. 

piyÀde (F.) : yaya; paytak, satranç taşlarından biri; 

askerî bir sınıf; hanımiğnesi de denilen bir çift kürekli hafif, 

kayık; bilgisi az olan kimse. 

post (F.) : tüylü hayvan derisi, makam, mevki, sandalye. 

post-nişìn (F.) : posta oturan, posta geçen tekke şeyhi. 

potuç (T.) : su bardağı. 

poyraz (T.) : kuzeydoğudan esen soğuk rüzgâr; kuzey yönü. 

pösteki (T.) : koyun veya keçi postu. 

puòte (F.) : pişmiş, pişkin; olgun, gün görmüş adam. 

pÿlÀd (F.) : polat, çelik. 

puãad (T.) : araç: silâh, zırh gibi savaş aracı; giysi veya 

giysilik kumaş. 

puãula (T.) : üzerinde yön gösteren bir mıknatıs iğnesi 

bulunan kadranlı araç. 

pÿş (F.) : örtü, örtülecek şey; elbise; zırh. 

pÿşende (F.) : örtücü, örten. 

pÿşende-i lÀhÿr (F.) : Lahor örtüsü. 

pÿte (F.) : içinde maden eritilen tava; nişan tavası. 

pÿyÀn (F.) : koşan, dalmış, kendini kaptırmış. 

pür (F.) : dolu; çok fazla; sahip, malik. 

püştÀn (F.) : arkacılar, puştlar. 

R 

raàbet (A.) : istekle karşılama, istek, arzu, iyi kabul edilme. 

rÀh (F.) : yol, tutulan yol, meslek, usul. 

rÀóat (A.) : üzüntüsüz, tasasız, kedersiz bir hâlde bulunma. 

rÀóatü’l-óulúÿm (A.) : lâtilokum. 

rÀh-ı tenhÀ (F.) : boş ve ıssız yol. 

raóle (A.) : üzerinde kitap okumak, yazı yazmak için yapılmış 

küçük ve dar masa. 

raómet (A.) : acıma, esirgeme, koruma, yarlıgama. 

raòne-dÀr (F.) : gediği, yıkığı olan, eksiği, bozuğu olan; 

zarara uğramış. 

raúìb (A.) : herhangi bir işte birbirinden üstün olmaya 

çalışanlardan her biri; bekçi. 

raúìbÀn (A., F.) : rakipler; bekçiler. 

raúúÀã (A.) : oynayan, dans eden, köçek. 

raúã (A.) : hora tepme, sıçrayarak oynama, dans etme. 

raúã-Àver (A., F.) : oynatıcı. 

rÀm (F.) : itaat eden, boyun eğen, kendini başkasının emirlerine 

bırakan; insanın bütün varlığı ile Allah’a bağlanması. 

ramaú (A.) : hayat kalıntısı, ancak nefes alacak kadar vücutta 

kalan hayat; pek az şey. 

ramaøÀn (A.) : ay, Kamer takviminin dokuzuncusu, üç ayların 

sonuncusu, oruç ayı. 

ra‘nÀ (A.) : güzel; lâtif, hoş görünen.

Àst (F.) : doğru; sağ; haklı, doğru, gerçek; uygunluk; Türk 

müziğinin en eski makamlarındandır. Dört numaralı basit 

makamdır; sol notası. 

ra‘şe-dÀr (F.) : titreyen, ürken. 

rÀygÀn (F.) : bedava, parasız; pek çok, pek bol; değersiz. 

rÀyióa (A.) : koku. 

rÀz (F.) : sır, gizlenen şey. 

rebÀb (A.) : gövdesi Hindistan cevizi kabuğundan yapılmış 

bir çeşit kemançe. 

redd-i cevÀb (A.) : cevap verme, karşılık verme. 

ref‘ (A.) : kalkındırma, yüceltme, yukarı kaldırma, kaldırma; 

hükümsüz bırakma; Arapça bir kelimenin sonunu ötreli okuma. 

refÀhiyyet (A.) : bolluk, rahatlık, bollukta geçiniş. 

reftÀr (F.) : gidiş, yürüyüş, hareket; salınarak edalı yürüyüş. 

refÿ (A.) : yama, örgü, örme. 

reg (F.) : damar. 

rehÀvì (F.) : Türk müziğinde bir mürekkep makam olup en 

eski terkiplerdendir. 

reh-ber (F.) : yol gösterici kılavuz. 

remz (A.) : işaret, işaretle anlatma; gizli ve kapalı bir 

surette söyleme; müzikte perdelerin veya aralıkların yerine 

onları anlatmak üzere kullanılan işaretler. 

reng (F.) : renk; türlü sazların ses benzerliği; hile, oyun; 

suret, şekil; iskambil kâğıdı üzerindeki dört değişik işaret 

olup genellikle iki renkten oluşur; oyun, hile. 

reng-Àmìz (F.) : renk renk, türlü renkli. 

rengin (F.) : renkli, parlak renkli; boyalı; güzel, lâtif, hoş; 

süslü. 

re’ìs (A.) : başkan, ser; küçük tekne kaptanı. 

re’s (F.) : baş, kafa; baş, başka; baş, başlangıç; uç, 

tepe; koyun, keçi gibi canlı hayvan; nebatların kökten en uzak 

olan noktası. 

resen-bÀz (F.) : iple oynayan, ip canbazı. 

resìde (F.) : erişmiş, yetişmiş, olgunlaşmış. 

resm (A.) : yazma, çizme, desen; eser, iz, nişan, alâmet; suret; 

tertip, plan, taslak. 

reşk (F.) : kıskanma, haset günü; kıskanılmış. 

-rev (F.) : giden, yürüyen manaları ile birleşik kelimeler 

yapar. 

revÀn (F.) : yürüyen, giden, akan, su gibi akıp giden; ruh, 

can; nefs-i natıka; vaktiyle Türk müziğinde kullanılıp 

zamanımıza numunesi intikal etmemiş usullerden biri; hemen, 

derhâl. 

revÀnì (F.) : rağbetli, değerli; revani tatlısı. 

reviş (F.) : gidiş, yürüyüş; tarz, üslûp; tutum, yol; geçiş, 

oluş. 

revzen (F.) : pencere. 

rez (F.) : asma, bağ kütüğü. 

reõÀlet (A.) : rezillik, alçaklık, utanılacak hâl; utanç 

verici şey; arsızlık; maskaralık. 

reõìl (A.) : alçak, bayağı, soysuz, utanmaz; maskara. 

rıòvet (A.) : gevşek, sörpük olma.

ızú (A.) : azık, yiyecek içecek şey; Allah’ın herkese 

bahşettiği nimet; Osmanlı İmparatorluğu devrinde sipahilere 

verilen maaş. 

rìg-dÀn (F.) : rıh hokkası. 

ricÀl (A.) : erkekler; yayan, yaya olanlar; belli mevki sahibi 

kimseler. 

ridÀ’ (A.) : belden yukarı örtülen örtü; hırka; dervişlerin 

omuzlarına attıkları post. 

RifÀ‘ì (A.) : Rifaîlik tarikatinden olan kimse. 

rind (F.) : kalender, dünya işlerini hoş gören kimse, 

aldırışsız. 

rindÀn (F.) : kalenderler, dünya işlerini hoş görenler. 

rìó (A.) : yel, rüzgâr; romatizma, yel, ağrı. 

rìşe (F.) : saçak, püskül; ince, saçaklı kök. 

riyÀ (A.) : özü, sözü bir olmama, ikiyüzlülük. 

-rìz (F.) : döken, akıtan, saçan manalarıyla birleşik kelimeler 

yapar. 

-rÿ (F.) : biten, olan manalarına gelerek birleşik kelimeler 

yapar. 

rubè (A.) : dörtte bir, çeyrek, bir şeyin dört kısmından biri. 

rubè-ı meskÿn (A.) : dünyanın kara olan dörtte bir kısmı. 

rÿó (A.) : can, nefes; canlılık, his, duygu; en mühim nokta, öz; 

cin, melek; muhayyel varlık; Türk müziğinde en az beş altı 

asırlık bir mürekkep makam olup zamanımıza kalmış numunesi 

yoktur. 

ruhbÀn (A.) : evlenmeyen papazlar. 

rÿó-ı revÀn (A., F.) : sevgili. 

ruòsÀr (F.) : yanak; yüz, çehre. 

ruòãat (A.) : izin, müsaade. 

Rum : Romalı; Arap ilinde başka ilden olan kimse; Anadolu; 

Osmanlı; Sivas ve yöresi. 

Rÿm ili : Anadolu’ya nispetle bidâyet-i hükûmet-i Osmaniyede Rum 

tasarrufunda kalan kıta. Bir vilâyettir. Merkezi Manastır, 

sancakları Manastır, Üsküp, Prizren, İşkodra, Dobra. 

Rÿmì (A.) : Rumanî, aslı Rum vilâyetinde ve Rum lisanında olan. 

rÿspì (F.) : iffetsiz ve düşmüş kadın. 

rÿy (F.) : yüz, çehre. 

rÿ’yÀ (A.) : düş; gerçekleşmesi beklenen şey, umut. 

rÿy-i deryÀ (A., F.) : denizin yüzü. 

rÿy-i nevÀ (A., F.) : neva makamından. 

rÿy-i nigÀr (A., F.) : sevgilinin yüzü; penbe taneli bir cins 

üzüm; bir çeşit zambak. 

rÿz (F.) : gün; gündüz. 

rÿze (F.) : oruç. 

rÿze-i hicr (F., A.) : ayrılık orucu. 

rÿzgÀr (F.) : zaman, devir; dünya; yel. 

rüsvÀ [y] (F.) : rezil, itibarsız, haysiyetsiz. 

rütbe (A.) : sıra, derece, basamak; memurluk mevkii derecesi. 

rü’yet (A.) : görme, bakma, görüme; idare etme, çevirme, 

yönetme; araştırma.

S 

sa‘Àdet (A.) : mutluluk. 

sÀ‘at (A.) : saat; vakit, zaman; muayyen vakit; kıyamet. 

ãabÀ (A.) : gün doğusundan esen, hafif ve lâtif rüzgar; 

Türk müziğinin eski ve maruf makamlarındandır. Türk müziğinin en 

orjinal ve karekteristik makamlarından biri olan saba, yürekler 

parçalayıcı, gönüller yakıcı bir hüzün, elem, züht ve pişmanlık 

duymasını gayet net olarak bildirir. 

ãabÀó (A.) : sabah. 

ãabÀvet (A.) : sabilik, çocukluk. 

sÀbıú (A.) : geçici, geçen, geçmiş; şimdikinden bir evvel 

memuriyette bulunmuş olan; illerde bulunan, zamanca, rütbece 

önde bulunan. 

ãabr (A.) : sabır, dayanma, katlanma; nefsine hâkim olma, 

kendini tutma. 

ãÀbÿn (A.) : sabun. 

ãadÀ (A.) : ses, seda; bağırma, haykırma, çığlık; yankı. 

ãadÀúat (A.) : dostluk, vefalılık, içten bağlılık, doğruluk, 

yürek doğrululuğu. 

ãadÀy-ı nev-be-nev (A., F.) : yeni yeni gelen ses. 

sÀde (F.) : süssüz elbise, dümdüz beyaz elbiselere meselâ 

geceliklere denir; sırmasız olarak dokunan sonradan altın veya 

gümüş işlenen bir nevi kumaş adıdır. 

ãadme (A.) : çarpma, tokuşma, çatma; ansızın başa gelen belâ. 

ãadriyye (A.) : tavuk göğsünün suda kaynatılıp ince ince tiftik 

edilmesinden sonra süt, pirinç unu, şeker ile 

karıştırılmasında elde edilen bir tatlıdır. 

ãafÀ (A.) : saflık, berraklık; gönül şenliği, kedersizlik, neşe, 

zevk, eğlence. 

ãaff (A.) : dizi, sıra; camide cemaatin sırası. 

ãafóa (A.) : bir şeyin düz yüzü; bir cismin görünen 

tarafları; yazılmış ve yazılabilir sahife; ince, yassı ve geniş 

cisim, levha; yufka; bir hadisede birbiri ardınca görülen 

hâllerin her biri. 

ãafvet (A.) : saflık, halislik, temizlik, paklık, arılık. 

sÀàar (F.) : kadeh, içki bardağı; Allah’ın nuru ile dolan insan 

gönlü. 

ãahbÀ (A.) : şarap. 

ãÀóib (A.) : sahip; bir vasfı olan; koruyan; bir iş yapmış olan. 

sÀóil (A.) : deniz, nehir, göl kenarı, kıyı, yalı. 

ãaón (A.) : avlu; evin ortasındaki açıklık; oyuk, boşluk, 

boş yer; orta, meydan, aralık; cami ve medreselerde umumun 

toplanmasına mahsus üstü kubbeli, örtülü yer; büyük kâse; sahan; 

sahne; zil. 

ãaórÀ (A.) : kır, ova, çöl. 

saòÿr (A.) : sahur, temcit yemeği. 

sÀ’il (A.) : soran; dilenci; akıcı, akan. 

sÀ’ir (A.) : seyreden, harekette olan, yürüyen; bir şeyden 

kalan başka şey; geçen, dolaşan; diğer, başka, gayrı. 

sÀ’ire (A.) : sairin müennesi; seyir ve hareket eden.

saúanúÿr (A.) : Mısır’da bulunan kum kertenkelesi; sahangur 

denilen bir tülbent; sargı; bir çeşit ince tül. 

äaúarya : Marmara bölgesinde yer alır. Kuzeyde Karadeniz, doğuda 

Bolu, güneyde Bilecik, batıda Kocaeli illeri ile çevrilidir. 

saúf (A.) : tavan, çatı, dam. 

sÀúì (A.) : su veren, su dağıtan; kadeh içki sunan; baldıra 

veya baldır kemiğine ait, onunla ilgili; insan ruhuna Allah 

sevgisi, Allah nuru saçan kimse. 

åaúìl (A.) : ağır; sıkıntılı, can sıkan; çirkin; Türk 

müziğinde ağır karakterli kırk sekiz zamanlı ve otuz dört 

vuruşlu bir usuldür. 

sÀkin (A.) : hareketsiz olan, oynamayan; uslu, kendi hâlinde 

olan, yavaş; oturan (bir yerde). 

sÀkin-i büt-òÀne (A., F.) : puthane sakini, puthanede oturan. 

saúúÀ (A) : su dağıtan; saka. 

ãaúúÀl (A.): cilâcı, parlatıcı. 

sÀl (F.) : yıl. 

salòÀne (F.) : hayvanatın boğazlanıp yüzüldüğü mahal, 

pösteki olan yer, mezbaha. 

ãÀlió (A.) : yarar, elverişli, iyi, uygun, yakışır; 

salâhiyetli, yetkisi ve hakkı olan; dinin emrettiği şeylere 

uygun harekette bulunan. 

sÀlyÀn (F.) : yılda bir kerre alınan vergi; Tanzimat’tan 

önce bir kısım memurlara, müstahtemlere yıllık olarak verilen, 

vazife, ücret. 

ãÀriú (A.) : çalan, hırsızlık eden; hırsız, uğru. 

ãamsa (T.) : baklavaya benzeyen bir tür hamur tatlısı. 

ãamÿt (A.) : az konuşan, susmuş; surat asarak susan. 

ãan‘at (A.) : sanat, ustalık, hüner, marifet; birşeyi güzel 

yapmak, bir şeyin güzel, beğenilir olması için uygulanan 

kurallar. 

ãarb (A.) : sütü birbiri üstüne sağmak ve bunu hapsetmek ve 

ziyâde ekşimiş süt ve dahi bir türüdür ki rengi kırmızı olur ona 

samg derler. 

ãarf (A.) : harcama, masraf etme, gider; para bozma; 

çevirme, döndürme; değiştirme. 

sÀr-vÀn (F.) : sârbân, deveci. 

äarıyer : Boğaziçi’nin Rumeli sahilinde güneyde Büyükdere, 

kuzeyde Yenimahalle semtleri arasında kalan yerleşim birimi. 

Eski Sarıyer deresinin vadisi boyunca ve kuzeyde 

Yenimahalle’ye doğru uzanır. Ünlü ve şifalı suları, 

çevresinin yeşilliği, güzelliği, havasının temizliğiyle 

tanınan Sarıyer, her dönem bir mesire yeri olmuştur. 

sÀùÿr (A.) : satır. 

ãavm (A.) : oruç. 

ãavt (A.) : ses, seda. 

ãavt-ı yÀhÿ (A.) : yâhû sesi, Allah’ı zikrediş. 

sa‘y (A.) : çalış, çabalama, gayret, emek; geçinmek için iş 

işleme. 

ãayd (A.) : av, avlama, avlanma. 

sÀye (F.) : gölge; koruyucu, sahip çıkma; yardım.

sÀz (F.) : çalgı; silâh; at takımı; sıra, düzen; kuvvet, 

kudret; öğrenme; ustalık; hile; eş, benzer; menfaat. 

sÀzende (F.) : çalgıcı; yapıcı, düzenleyici. 

sÀz-gìr (F.) : saz tutan. 

sÀyis (A.) : seyis, at uşağı. 

sebaú (A.) : ders, öndül. 

sebeb (A.) : sebep, neden; bahane; alâka, ilgi; vasıta; alet; 

harekeli bir harf ile sakin bir harften veya iki harekeli 

harften meydana gelen parça. 

sebìl (A.) : yol, büyük cadde; sebil, su dağıtılan yer; hayrat 

olarak parasız dağıtılan su. 

sebük-bÀr (F.) : yükü hafif, eşyası az olan. 

sebz (F.) : yeşil, yeşil renkli 

sebzevÀt (F.) : zerzevat. 

sebz-i ser (F.) : yeşil başlı. 

sedd (A.) : kapama, tıkama; kapanma, tıkanma, engel olma; perde; 

set, tümsek; baraj; büvet; rıhtım. 

sedd-i ramaú (A) : ölmeyecek kadar yiyip, içme. 

sefÀhet (A.) : zevk ve eğlenceye aşırı derecede düşkünlük; 

akılsızlık; har vurup harman savurma. 

sefer (A.) : yolculuk, savaşa gitme, savaş, askerin savaş 

hâlinde veya savaşa hazır bulunması hâli, defa, kere, kez; üç 

gün, üç gece süren yolculuk; insan gönlünün Allah’a yönelişi. 

sefìh (A.) : zevk ve eğlenceye düşkün, parasını, pulunu 

israf eden akılsız. 

seg-bÀn (F.) : seymen, Yeniçeri Ocağına bağlı bir sınıf asker; 

Osmanlı saraylarında av köpeklerine bakan kimse. 

seóer (A.) : tan yeri ağarmadan biraz önceki vakit. 

seóóÀr (A.) : büyücü, büyü gibi bir kuvvetle çeken, büyüleyici. 

sehl (A.) : kolay, sade. 

sehl-imlÀ (A.) : yazdırılması kolay. 

sekrÀn (A.) : sarhoş. 

selÀm (A.) : barış, rahatlık; sonu iyi ve hayırlı çıkma; 

fâni, gelip geçici olmama, zevalsizlik (Allah adlarından biri); 

aşinalık, bildik; selâm, esenleme. 

selÀmet (A.) : salimlik, eminlik, korku ve endişeden uzak 

olma; selâmete çıkma kurtulma; iyi netice; cümlenin düzgün ve 

doğru olması; esenlik. 

selmek (F.) : müzikte altı âvâzenin birisidir. Onlar : Şehnaz, 

gerdaniye, geveşt, maye, nevruz ve selmek’tir. 

semÀ’ (A.) : gökyüzü. 

semek (A.) : balık. 

semend (F.) : kula at, çevik ve güzel at. 

åemer (A.) : meyve, yemiş, mahsul, verim, netice. 

semirmek (T.) : semiz olmak, şişmanlamak. 

semmÿr (A.) : samur, samurun derisinden yapılan kürk. 

semt (A.) : taraf, cihet, yön. 

sendÀn (A.) : örs denilen demirci aleti. 

seng (F.) : taş. 

seng-i òÀrÀ (F.) : mermer taşı, pek sert taş. 

seng-i miónet (A., F.) : zahmet, eziyet, gam, keder taşı. 

sengìn (F.) : taştan, taştan yapılmış.

ser (F.) : baş, kafa, kelle; baş, başkan; tepe, doruk; uç, 

kenar; nihayet, son. 

serÀ[y] (F.) : saray, büyük konak, hükûmet konağı. 

ser-À-pÀ (F.) : baştan ayağa kadar, baştan başa, bütün, hep. 

ser-À-ser (F.) : baştan başa, büsbütün; altın veya gümüş 

telle dokunmuş bir çeşit kıymetli kumaş. 

serd (F.) : soğuk. 

ser-dÀr (F.) : asker başı, kumandan, komutan. 

seren (T.) : yelkenli gemilerde üzerine dört köşe yelken açmak 

ve işaret kaldırmak için direğe yatay olarak bağlanan 

gönder; konut yapılarında menteşe ve kilidin düşey konumdaki 

kalın parça. 

ser-firÀz (F.) : başını yukarı kaldıran, yükselten, benzerinden 

üstün olan. 

ser-fürÿ (F.) : baş eğme, söz dinleme. 

ser-òÀne (F.) : mezbaha; Türk müziğinde peşrev veya saz 

semaîsinin birinci hanesi. 

ser-òoş (F.) : sarhoş. 

seriúa (A.) : çalınmış, çalınmış şey. 

ser-mÀye (F.) : anamal; ana para; bilgi, ustalık. 

ser-mest (F.) : sarhoş. 

ser-rişte (F.) : ipucu. 

ser-tÀc (F.) : baş tacı olan, çok sevilen, sayılan. 

ser-tÀ-úadem (F., A.) : baştan ayağa. 

ser-tÀ-pÀ (F.) : baştan ayağa, baştan aşağı, baştan başa, 

tamamıyla, büsbütün. 

sevÀb (A.) : Allah tarafından mükâfatlandırılan hareket, 

hayırlı hareket, hayır işleme. 

sevdÀ (F.) : aşk, sevgi; aşırı sevgiden doğan bir çeşit 

hastalık; istek, heves, arzu. 

sevdÀ-zede (F.) : sevdalı, âşık. 

sevdÀ-zede-i kÀse-i faàfÿr (F.) : fağfur kâsenin sevdalısı, 

âşığı. 

seyr (A.) : yürüme, yürüyüş, gitme, hareket; yolculuk; gezme, 

gezinme; eğlenmek üzere bakma; uzaktan bakıp karışmama; 

gezilecek, görülecek şey. 

seyrÀn (A.) : gezinme; bakıp seyretme. 

seyr-i Boàaz (A., T.) : Boğaz seyri. 

seyyìd (A.) : efendi, bey, ağa, ileri gelen, baş, başkan; Hz. 

Muhammed’in torunu Hz. Hasan’ın soyundan olan kimse. 

sezÀ (F.) : münasip, uygun, yaraşır. 

sezÀ-vÀr (F.) : münasip, uygun, yaraşır. 

ãıbyÀn (A.) : çocuklar. 

ãıdú (A.) : doğruluk, gerçeklik; iç, yürek temizliği. 

ãıfÀhÀn (F.) : Türk müziğinde bir makam adı. 

sıfÀnÀò (F.) : ıspanak. 

ãıfat (A.) : sıfatlar, vasıflar. 

ãıàÀr (A.) : küçükler. 

ãıàır dili (T.) : bir cilt çeşidi. 

åıúlet (A.) : ağır yük; sıkıntı.

ãırıú óammÀlı (T., A.) : sırıkla ağır eşya nakleden 

hammallar hakkında kullanılır. 

ãıyÀm (A.) : oruç. 

sìb (F.) : elma. 

sibek (T.) : küçük çocukların yataklarını kirletmemeleri için 

beşiğe takılarak kullanılan kamış, tahta boru; çocuk 

oturağı. 

sìb-i õeúan (F., A.) : çene elması; çene çukuru. 

sifÀl (F.) : testi ve saksı parçaları; çanak, çömlek; 

fıstık, ceviz, badem kabuğu; orak. 

sìò (F.) : demir şiş; kebap şişi. 

sìò-i àamm (F., A.) : gam kebabı. 

siór (A.) : büyü, göz bağcılık, büyücülük; büyü kadar 

tesiri olan şey, fettanlık; şiir ve güzel söz söyleme gibi 

insanı meftun eden hüner, sanat. 

Silivri : Marmara bölgesinde (Çatalca-Kocaeli bölümü, 

Ýstanbul ili) ilçe merkezi, kasaba. 

sìm (F.) : gümüş; gümüş para; gümüşten, sırmadan; gümüş 

taklidi sırma veya maden tel. 

sìmÀ (F.) : yüz, çehre, beniz; kimse. 

sìmìn-ber (F.) : gümüş vücutlu, vücudu gümüş gibi olan. 

simsÀr (A.) : tellal, komisyoncu. 

sinÀn (A.) : mızrak, süngü. 

sincÀb (F.) : sincap, teyin, çökelez. 

sindÀn (F.) : örs. 

sìne (F.) : göğüs, yürek, kalp. 

sipÀhì (F.) : tımar sahibi, süvari askeri. 

siper (F.) : arkasına saklanacak şey; koruyucu engel; gizlenilip 

savaşılacak yer veya şey; kuytu, korunulabilen (yer); şapka 

kenarı, önü. 

sirÀyet (A.) : geçme, bulaşma; yayılma; dağılma. 

sìret (A.) : bir kimsenin içi, hâli, tavrı, gidişi, ahlâkı; hâl 

tercümesi. 

sitem (F.) : zulüm, haksızlık; eziyet; çıkışma. 

sitem-kÀr (F.) : zulüm ve haksızlık eden. 

sitem-kìş (F.) : sitem huyu, sitem âdeti. 

siyÀset (A.) : seyislik, at idare etme, at işleri ile uğraşma; 

memleket idaresi; ceza; idam cezası; politika; diplomatlık; 

kurnazca iş veya hareket. 

ãoóbet (A.) : görüşüp konuşma, arkadaşlık. 

ãonùur (T.) : kiriş, bir tel ile çalınır kanun; gürültü, 

patırtı, şaşaa, debdebe. 

ãoràuç (T.) : bazı kuşların tepelerinde bulunan uzunca tüy; 

serpuşların ön tarafına takılan tüy veya püsküllü 

biçimindeki süs. 

ãoymantı (T.) : hıyar gibi soyulur şeyler, salatalık 

kabuğu, soyulmuş sırık, yenmez kalın sopa; iri yarı adam. 

su’Àl (A.) : sorma, sorulma, soruşturma, soru, sorulan şey; 

dilenme, dilencilik. 

ãubaşı (T.) : şehirlerin güvenlik işlerine bakan 

görevlilerin başı; acemi ocaklarında küçük aşamalı subay; 

Osmanlılarda kapıkulu süvarileri arasından, savaş zamanı

güvenlik işlerine bakmak, barış zamanı da vergi toplamak işleri 

için ayrılan kimse; Rumeli’nde çiftlik kâhyası. 

ãubó (A.) : sabah, sabah vakti. 

ãuffe (A.) : sofa. 

ãÿfì (A.) : tasavvuf ehli; sofu. 

suòre (A.) : biriyle alay etme, maskaralık. 

äulıúulle : İstanbul’un sur dibi semtlerinden Topkapı ve Fatih- 

Karagümrük Nahiyesinin Neslişah Mahallesi arasında yer alan; 

Topkapı-Edirnekapı arasındaki surların hemen önündeki 

Sulukule Caddesi diye bilinen yolun kenârındaki mahalle. 

Sulukule sakinleri Lonca Mahallesinden sonra ikinici 

yerleşik çingene grubudur. 

sulùÀn (A.) : padişah, hükümdar; hükümdar ailesinden olan; 

bazı Bektaşî büyüklerine verilen ad. 

sunúur (T.) : doğana benzeyen, yırtıcı, avcı kuş. 

ãupare (T.) : Osmanlı İmparatorluğunda okul kitaplarının genel 

adı; otuz cüzden ibaret Kur‘an’ın her cüzünü toplayan ve 

eski sıbyan mekteplerinde okutulan risale. 

ãurÀóì (A.) : sürahi, su şişesi. 

ãÿret (A.) : biçim görünüş, kılık; tarz, yol, gidiş; çare. 

sÿrincÀn (F.) : bir devayî kök adıdır. 

ãuãa (T.) : susalık illeti, orta kulak iltihabı, tympan zarı 

iltihabı, tympanitis; dolap, su çarkı. 

sÿzÀn (F.) : yakan, yakıcı; yanan, yanıcı. 

sübek (T.) : bazı yerlerde beşikteki çocukların altlarını 

konulan kap. 

süfehÀ (A.) : sefihler. 

süòan (F.) : söz, lakırtı. 

süòan-ÀrÀy (F.) : sözü süsleyen. 

süòan-dÀn (F.) : söz bilen, güzel söz söyleyen. 

süòan-rìz (F.) : söz saçan. 

süòan-şinÀs (F.) : söz bilir, sözün kıymetini taktir eden. 

süòan-ver (F.) : düzgün konuşan. 

sükkÀn (A.) : oturanlar. 

sükker (A.) : şeker. 

süknÀ (A.) : oturulacak yer, konak. 

sülÿk (A.) : bir yola girme, bir yol tutma; hususî bir sınıfa, 

bir gruba katılmak; bir tarikata intisap etme. 

sünbeki (T.) : bir cins küçük gemi veya büyük kayık. 

sünbül (F.) : sümbül; güzellerin saçı. 

sür‘Àt (A.) : çabukluk, hız. 

sütÿn (F.) : direk; gazete, kitap veya dergi gibi şeylerde 

sayfanın yukardan aşağı doğru bölünmüş olduğu kısımlardan 

her biri, kolon. 

süvÀr (F.) : ata binmiş, binici; “binen, binici” manalarına 

gelerek, birleşik kelimeler meydana getirir. 

şÀb (F.) : şap. 

Ş

şa‘bÀn (A.) : Arabî ayların sekizincisi, ramazandan önce gelen 

ay. 

şÀdÀn (F.) : sevinçli, keyifli; şad kimseler. 

şÀdì (A.) : mahkeme hademesi; mübaşir; vaktiyle sultan 

sarayına odun götüren yeniçeri; odun ambarı memuru; nağme ile 

şiir okuyan; ilimden, edebiyattan hissesi olan; torba oğlanı, 

Acemi Ocağı neferi. 

şÀhid (A.) : şahit, tanık; senet yerine geçecek şekilde 

büyük bir eserden veya kimseden alınan örnek. 

şÀh-merdÀn (F.) : şahmerdan, aşağı yukarı çıkan büyük demir 

tokmak. 

şÀ‘ir (A.) : şair, ozan. 

şÀ‘irÀn (A.) : şairler, ozanlar; Kur‘an’da yirmi altıncı sure. 

şÀ‘iriyyet (A.) : şairlik. 

şÀkir (A.) : şükreden, gördüğü iyiliğe karşı dua eden. 

şÀkird (A.) : talebe, öğrenci; çırak, yamak; stajyer. 

şÀúÿl (A.) : çekül. 

şÀl (F.) : şal. 

şalvÀr (F.) : genellikle ağı çok bol olan, bele uçkurla bağlanan 

geniş üst donu. 

şÀm (F.) : akşam. 

ŞÀm : Suriye’nin başkentidir. 

şÀn (A.) : şan, şöhret, ün; hâl, keyfiyet; gösteriş, çalım; 

âdet, tabiat, huy. 

şÀne (F.) : tarak. 

ŞÀnì : Mehmed Efendi Kariye Camii imamının oğlu olup babası 

yerine imam olmuştur. 1180’de (1766/67) vefat etti. 

Edirnekapı dışına medfundur. Hezeliyat ve hasenatı hâvi iki 

Divan’ı vardır, Hezelde meşhurdur. 

şarÀb (A.) : içilecek şey; şarap, bade, mey. 

şarù (A.) : şart; vaziyet, hâl; yemin. 

şÀyed (F.) : eğer; olabilir ki, olur ki. 

şÀyeste (F.) : yakışır, yaraşır; uygun. 

şÀyed (F.) : eğer, olabilir ki, olur ki. 

şayúa (T.) : çayka dahi denilen Kazak kayığı. 

şeb (F.) : gece. 

şebÀb (A.) : gençlik, tazelik, civanlık. 

şecer (A.) : ağaç. 

şefúat (A.) : şefkat, acıyarak ve esirgeyerek sevme. 

şeh (F.) : padişah; İran veya Afgan hükümdarı; satranç 

taşlarının en mühümü. 

şeh-bÀz (F.) : bir cins iri ve beyaz doğan; yiğit, şanlı, 

gösterişli (adam). 

şeh-merdÀn (F.) : şahmerdan, aşağı yukarı çıkan büyük demir 

tokmak. 

şeh-nÀz (F.) : Türk müziğinin en eski mürekkep 

makamlarındandır. Çok güzel ve karakteristik bir makam olup 

hicazkârın daha yumuşağı ve nazlısı, masal edasına çok müsait 

bir nevidir. 

şeh-nişìn (F.) : pencere çıkması, balkon. 

şehr (F.) : şehir, büyük belde, büyük kent, il.

şehrì (A.) : şehirli; İstanbullu, İstanbul’da doğup büyüme. 

şeh-vÀr (F.) : şaha, hükümdara yakışacak surette; iri ve iyi 

cins inci. 

şekk (A.) : şüphe, zan, tereddüt. 

şekl (A.) : şekil, biçim, kılık; resim, plan, taslak; türlü, 

cins, nevi, çeşit; çehre, beniz; bir manzumenin mısraıları 

sayısına ve kafiyeleri sırasına göre aldığı biçim. 

şeúvÀ, şekve (A.) : şikâyet, hoşnutsuzluk. 

şem‘ (A.) : bal mumu, mum. 

şem‘dÀn (A., F.) : şamdan. 

şem‘-i kÀfÿr (A.) : kâfurdan yapılan beyaz mum. 

şemm (A.) : koklama, koklanma, koku alma. 

şemse (A.) : Güneş şeklinde yapılan resim, işleme; yazma 

kitapların başına yapılan süs; cildin orta kısmında bulunan 

beyzî süsleme. 

şerÀr (A.) : kıvılcım. 

şerÀr-ı nÀr (A.) : ateş kıvılcımı. 

şerb (F.) : bir cins ince, nazik ve lâtif keten bezidir. Mısır 

diyarında bilinir. Bazısı sırma ve kılabden ile işlenir. 

Bellerine kuşanırlar, başlarına sararlar. Zamm-ı şınla 

Arapça içmek manasınadır. 

şerbet (A.) : şerbet, içilecek, tatlı şey; bardakla müshil 

olarak içilen ilâç; bazı maddelerin suda eritilmişi. 

şermende (F.) : utangaçlık. 

şeş-tÀr (F.) : altı telli; eskiden Türk müziğinde ve umumiyetle 

İslâm müziğinde kullanılan bir mızraplı saz olup üç asırdan 

beri Türk müziğinde tambur bu çalgıyı unutturmuştur. 

şevú (A.) : şiddetli arzu, keyif, neşe, sevinç. 

şey’ (A.) : eşya, nesne. 

şeydÀ (F.) : aşktan aklını kaybetmiş, divane, düşkün, şaşkın. 

şeyò (A.) : yaşlı adam, ihtiyar; bir tekke veya zaviyede 

reislik eden ve müritleri bulunan kimse; kabile ve aşiret reisi. 

şeyùÀn (A.) : şeytan. 

şeyùÀn aúıntısı (A.) : İstanbul Boğazında Rumeli Hisarı, 

Kandilli ve Akıntı Burnu arasındaki kuvvetli akıntı. 

şıóne (A.) : inzibat memuru, emniyet memuru. 

şıra (T.) : şire, üzüm suyu, çiğ pekmez, ham şarap, mostarya. 

şiddet (A.) : sertlik, katılık; fazlalık; sıkılık; 

inandırma, sözle yola getirme yerine kaba kuvvet kullanma. 

şiddet-i sermÀ (A., F.) : kışın şiddeti. 

şiddet-i vecd (A.) : vecdin, kendinden geçmenin şiddeti. 

şikÀr (F.) : av; avlama; avlanan hayvan; ganimet, düşmandan ele 

geçirilen mal. 

şikÀyet (A.) : sızlanma, yakınma. 

şikem (F.) : karın. 

şikest (F.) : kırılmış, kırık; kırma, kırılma; yenilme. 

şikeste (F.) : kırık, kırılmış; yenilmiş. 

şilúÀ (A.) : bıçak. 

şìr (F.) : arslan; süt. 

şi‘r (A.) : anlama; şiir, edebî değeri olan nazımlı ve kafiyeli 

söz

şìre (F.) : süt; şıra. 

şìrìn (F.) : tatlı; sevimli, cana, yakın, sempatik; Türk 

müziğinde bir büyük usul olup Şeyh Abdülbâkî Dede tarafından 

terkip edilmiştir. 

şi‘r-i nÀ-şenìde-kühen (A., F.) : duyulmamış, işitilmemiş şiir. 

şirret (A.) : şerirlik, kötülük; geçimsiz, hırçın, huysuz, 

kavgacı. 

şìşe (F.) : şişe, sırça. 

şitÀ (A.) : kış. 

şitÀb (F.) : acele, sürat, çabukluk. 

şitÀbÀn (F.) : acele eden, çabuk olan, koşan, seğirten. 

şitÀ’iyye (A.) : kışlık; girizgâh kısmı kıştan bahseden veya kış 

tasviriyle başlayan kaside. 

şorbÀ (F.) : çorba. 

şöhret (A.) : ün, ad yapma; ad, san. 

şu‘bede-bÀz (F.) : hokkabaz. 

şÿò (F.) : hareketlerinde serbest; neşeli, şen, oynak (kadın); 

açık, saçık (kadın). 

şÿò-ı dil-firìb (F.) : gönül aldatan güzel. 

şÿr (F.) : tuzlu; kekremsi; şamata, gürültü. 

şÿr-i mestÀn (F.) : sarhoşların gürültüsü. 

şu‘ÿr (A.) : anlama, anlayış; kıllar. 

şübhe (A.) : şüphe, kuşku, şek, zan. 

şükÿfe (F.) : çiçek; süslemede sırf çiçek motiflerine dayanan 

tarzın adı. 

şükÿfe-perver (F.) : çiçek bakan. 

şükr (A.) : görülen iyiliğe karşı gösterilen memnunluk, 

minnettarlık. 

-şümÀr (F.) : sayan, sayıcı, eden, edici manalarına gelerek 

birleşik kelimeler yapar. 

T 

tÀ (F.) : kadar, dek, değin. 

ta‘accüb (A.) : şaşakalma. 

ùa‘Àm (A.) : yemek. 

ùa‘Àn (A.) : çok söven, çok yeren, çok zemmeden, çekiştiren. 

ùab‘ (A.) : tabiat, huy, yaratılış; mühür, damga basma; kitap 

basma. 

tÀb (F.) : güç, kuvvet, takat; ışık, parlaklık; hararet. 

tÀb-Àver (F.) : güç getiren. 

tÀbe (F.) : tava. 

ùabì‘at (A.) : tabiat, yaratılış, huy, âdet, mizaç; kâinat; 

büyük abdest etme kolaylığı veya zorluğu. 

ùabò (A.) : pişirme, pişirilme; ilâç kaynatma. 

ùabò-ı ùa‘Àm (A.) : yiyeceklerin pişirilmesi. 

ùabla (T.) : satıcı ve benzerlerinin kullandığı tahtadan 

tepsi; soba, mangal gibi şeylerin altına konulan metalden veya 

tahtadan yapılan tepsiye benzer altlık; bir şeyin düz veya geniş 

bölümü. 

ùabla-i döngel (T.) : muşmula tablası.

ùabla-kÀr (T., F.) : tabla taşıyan; başında tabla ile ufak tefek 

satan gezici esnaf; yemek yenirken iş gören hizmetçi. 

ùÀbya (A.) : ayrı olarak yapılmış ve silâhlarla güçlendirilmiş 

istihkâm. 

ta‘dÀd (A.) : sayma, sayı; birer birer söyleme, sayıp dökme; 

sayım. 

ùafra (A.) : yukarıya sıçrama, atlama; yukarıdan atıp 

tutma; ilmiyyede (sarıklılarda) rütbe, derece alma. 

ùaàar (T.) : ağzı geniş, büyük toprak küp; topraktan 

yapılmış kavanoz, çömlek; toprak mangal. 

taòallüf (A.) : geride kalma, arkada bırakılma; uygun gelmeme. 

taóammül (A.) : yükleme, bir yükü üstüne alma; dayanma, 

katlanma; kaldırma. 

taóúìr (A.) : hakaret etme; hor görme, küçük görme. 

taòliye (A.) : süsleme, donatma, bezeme, donatılma; bir madde 

içine, hassasını veya kokusunu değiştirmek için başka şeyler 

karıştırmalar; bozmalar. 

taòmìr (A.) : yoğurma, yoğrulma; mayalandırma. 

taòmìs (A.) : bir şeyi beş kat veya beş köşeli yapma; bir şiirin 

her beytinin üstüne üçer mısra katarak her beyti beşer 

mısraa çıkarmak. 

taórìr (A.) : yazma, yazılma; kompozisyon; kitap yazma; 

kaydetme; hür etme, azat etme. 

taóãìl (A.) : hâsıl etme, edilme, ele geçme, geçirilme; vergi 

veya irat toplama; ilim öğrenme. 

taósìn (A.) : güzel bulup taktir etme, beğenip alkışlama; 

güzelleştirme, güzel kılma. 

taót (A.) : alt, aşağı; elde. 

taòta-pÿş (F.) : taraça, tahtapoş. 

taót-ı revÀn (A., F.) : dört kişi veya ekseriya iki katır 

tarafından taşınan nakil vasıtası. 

ùÀú (A.) : bina kemeri; yarım daire şeklinde kapı ve pencere 

üstü; kubbe, künbet. 

ùÀúat (A.) : güç, kuvvet. 

ùÀú (A.) : bina kemeri; yarım daire şeklinde kapı ve 

pencere üstü; kubbe, künbet. 

ùaúım (T.) : hayvanların akciğer, karaciğer ve kalbinin hep 

birlikte satılan kısımlarına takım denir. 

taúlìd (A.) : takma, asma, kuşatma; benzemeye ve benzetmeye 

çalışma; birinin hareketlerini tekrarlayarak onunla alay 

etme, öykünme; bir şeyin sahtesini yapma, çıkarma; bir motif 

veya temayı eksiltme, artırma, ters hareket, çeşitli usuller 

ve başka vasıtalarla tekrarlama sanatı. 

taúlìd-i úavÀfì (A.) : kafiyenin taklidi. 

taúye (T.) : ince kumaştan ve çoğunlukla yarım yuvarlak 

biçimde başlık; yarım küre biçiminde kubbenin üst bölümü. 

ùalıúa (T.) : dört tekerlekli, üstü kapalı, yaylı bir tür at 

arabası. 

ùÀl‘i (A.) : nişangâhın arkasına düşen ok; tulû eden, 

doğan; talih, kısmet, kader, baht. 

ùÀlib (A.) : isteyen, istekli; öğrenci. 

ùalyan (T.) : dalyan.

ùama‘ (A.) : doymazlık, çok isteme; aç gözlülük. 

tamÀmen (A.) : büsbütün; tam ve eksiksiz olarak. 

ùa‘n (A.) : sövme, yerme; ayıplama. 

ùañ (T.) : şüphe, taaccüp, acep, inkâr. 

ùanbÿr/ùanbÿre (A.) : tambur. 

ùanbÿre-i bì-mÀl (A., F.) : anlamsız tambur, değersiz. 

ùanbÿr-ı mecÀõì (A.) : mecazî tambur. 

ùanbÿrì (A.) : tamburu çok güzel çalan musiki üstadı. 

ùaraf (A.) : yan, yön; bölge, yer, memleket, ülke, kıta; 

(bir kimsenin) yanı; taraftarlık, sahip çıkma, koruma; 

aralarında anlaşmazlık bulunan iki kişiden veya iki topluluktan 

her biri. 

ùaró (A.) : atma, koma, bırakma; dağıtma, bölme, tayin; 

kurma, tertipleme, düzenleme; süslemeli desen. 

ta‘rìf (A.) : etrafıyla anlatma, anlatılma; etrafıyla 

bildirme, bildirilme; bir maddeyi bütün lüzumlu noktalarını 

içine alır şekilde bir ibare ile anlatma. 

tÀrìò (A.) : tarih; “ebced” hesabıyla düşürülen tarih. 

ùarìú (A.) : yol; usul; meslek, vasıta, sebep; bir velinin 

Tanrı’ya ulaşması için tuttuğu yol. 

ùarìúat (A.) : Allah’a ulaşmak arzusuyla tutulan yol, tasavvufî 

meslek. 

ùarz (A.) : şekil, biçim, suret, kılık; usul, yol. 

ùarz-ı süòan (A., F.) : söz biçimi. 

ùÀs (F.) : tas, su kabı. 

taãarruf (A.) : sahip olma; idare ile kullanma, tutum, ekonomi; 

artırma, artırılma (para, mal); bir zevce muamelesinde 

bulunma. 

taãavvuf (A.) : sofulaşma, gönlünü Allah sevgisine bağlama. 

taãavvÿr (A.) : zihinde şekillendirme, kurma; göz önüne 

getirme (zihinde); istek, arzu. 

ùÀs-bÀz (F.) : tas oynatan. 

tavãìf (A.) : vasıflandırma, niteleme; ilim, bilgi; bir şeyin 

yalnız olduğu gibi değil, biraz da şairce görüldüğü ve 

duyulduğu gibi anlatılması. 

ùayfa (T.) : bir gemide bulunan, türlü işlerde çalıştırılan 

sefer işçileri, mürettebat; aynı işi yapan topluluk; bir adamın 

yanında bulunan yardakçı, koşuntu. 

ùaylasÀn (A.) : başa sarılan sarığın omuzlar üzerine 

salıverilen ucu; başa ve boyna sarılan şal vb. 

tÀze (F.) : taze, körpe; sulu yaş; genç. 

tÀzì (F.) : Arap, Arapça; tazı, av köpeği. 

tÀziyÀne (F.) : kırbaç, kamçı; tezene, mızrap; vasıta, sebep. 

teb (F.) : hararet; sıtma. 

tebdìl (A.) : değiştirme, değiştirilme, başka bir hâle getirme. 

tebyìø (A.) : beyazlatma, ağartma; beyaza çekme (müsveddeyi). 

tecrübe (A.) : deneme ile ilgili. 

tedÀrük (A.) : tedarik, hazırlama; araştırıp bulma, ele geçirme, 

edinme. 

tefÀòür (A.) : övünme, övünç. 

tefennün (A.) : değişme; fen öğrenme; bir çok şeyler öğrenme; 

sözü türlü türlü söyleme.

tefrìú (A.) : ayırma, seçme; ayırt etme. 

tehì (F.) : boş; boşuna; hünersiz, marifetsiz, bilgisiz; boşu 

boşuna, nafile. 

tekellüm (A.) : söyleme, konuşma; bir yazarın kendisini 

ölmüş farz ederek yazı yazması. 

tekmìl (A.) : kemale erdirme; bitirme, bitirilme, tamamlama, 

tamamlanma; tam, eksiksiz, bütün, hep. 

tekmìl-i maúÀmÀt u uãÿlÀt (A.) : makamları ve usullerin tekmili. 

tekmìl-i tetimmÀt (A.) : tetimmelerin tekmili. 

tekrÀr (A.) : bir şeyi iki veya daha çok defa yapma; yine, bir 

daha, yeniden. 

tekye (A.) : dayanma; güvenme; tekke. 

tekye-nişìn (A., F.) : tekkede oturan, derviş. 

telÀş (A.) : herhangi bir endişeden, kederden ileri gelen 

heyecanlı ve sıkıntılı acele; endişe, kaygı, tasa, sıkıntı, 

kuruntu. 

telò (F.) : acı. 

telve (T.) : fincanın dibine çöken kahve tortusu. 

temÀm (A.) : tamam, tam, eksiksiz, tam olma; bitme, bitirme, 

son; uygun, münasip; ne eksik, ne fazla; taşıtların hareketi 

için verilen işaret; doğru. 

temÀşÀ (F.) : bakıp seyretme; gezme. 

temeååül (A.) : bir şekil ve surete girme, cisimlenme; benzeşme. 

tenÀsüb (A.) : uyma, uygunluk; birbirini tutma; yakışma. 

teng (F.) : dar, sıkıntılı (şey, yer); küçük; denk, eşya, yük 

dengi; sıkı, yapışık; zavallı; nadir; zor; ince; bağ, kayış. 

tenge (T.) : kadın çamaşırı. 

tenhÀ (F.) : yalnız, ıssız, boş; yalnız, tek. 

tennÿr (A.) : fırın; tandır; etüv. 

ter (F.) : yaş, ıslak, rutubetli. 

teraóóum (A.) : merhamet etme, acıma. 

teravió (A.) : ramazanda yatsı namazı ile salât-i vitr arasında 

kılınan yirmi rekâtlık namaz. 

terÀzÿ (F.) : terazi. 

terbiyet (A.) : besleyip büyütme, beslenip büyütülme; 

eğitim; görgü; alıştırma. 

tercìó (A.) : üstün tutma, daha çok beğenme. 

teretor (T.) : ceviz, sarımsak, sirke, ekmek içi karıştırılarak 

yapılan bir nevi sos. 

terk (A.) : bırakma, bırakılma, koyuverme, salıverme, 

vazgeçme, vazgeçilme; boşama; ihmal. 

tersane (T.) : gemi yapılan yer, gemilik, tezgâh. 

tertìb (A.) : dizme, sıralama, hazırlama, düzene koyma; dizgi; 

sıra, dizi, düzen; reçete; fikrin ve ifadenin sıralanması, 

hadiselerin oluş tarzına göre anlatılması. 

tertìb-i dìvÀn (A.) : divanının tertibi. 

tesbìó (A.) : “sübhanallah” kelimesini söyleyerek Allah’a tazim 

etme; tespih. 

teslìm (A.) : bir emaneti yerine verme; bir şeyi yeni 

sahibine verme; hakikat olduğunu söyleme; dayanamayıp pes deme; 

kendini Allah’ın kaderine bırakma; bir saz eserinde, asıl hane 

ile mülâzimeyi bağlayan nağmeler olup bu nağmeler her hanede

tekrar edilmekle beraber mülâzimeye dâhil edilmez. Eskiden buna 

“terkîb-i intikal” de denilirdi; selâm verme, selâmetle dua 

etme; afetten masun kılma. 

teşhìr (A.) : şöhretlendirme, şöhretlendirilme; gösterme; 

sergiye koyup herkese gösterme; (bir mahkûmu) hakarete 

uğratmak için halka gösterme; dillere düşürme, ortalığa 

duyurma; çekme, çekilme. 

teşrìf (A.) : şereflendirme, şereflendirilme, şeref verme, 

verilme; gelmesiyle bir yere şeref verme, gelme; gitme. 

tetimmÀt (A.) : tetimmeler, eksiğin tam olması için katılan 

şeyler. 

tetimmÀt-ı bisÀù (A.) : minderin yokluğu. 

tevaúúuf (A.) : durma, eğlenme, bekleme; (-e) olma hâli. 

tev’em (A.) : ikiz; eş, benzer. 

tezgeh (T.) : tezgâh. 

tezyìn (A.) : ziynetlendirme, süsleme, süslenme. 

ùıfl (A.) : küçük çocuk. 

ùıfl-ı bü’l-heves (A.) : heves doluların çocuğu. 

ùıfl-ı òattÀn (A.) : sünnetçilerin çocuğu. 

tìà (F.) : kılıç. 

tìà-fürÿşÀn (F.) : kılıç satan. 

ùılısm (A.) : tılsım, esrarlı bir kuvvet taşıdığına inanılan 

şey, kimse; çare, tedbir; büyü. 

ùılısm-ı a‘ôamì (A.) : büyük tılsım. 

ùırıl (T.) : çıplak ve zayıf; parasız, züğürt. 

Ùırùır (T.) : tırtıl. 

Ùırsì : Tırsî İbrahim. Divan şairi, hattat (?-İstanbul 1728?). 

ùıırùır (T.) : tırtıl. 

tibyÀn (A.) : açık anlatma, bildirme. 

tìmÀr (F.) : yara bakımı; ağaç bakımı; hayvanı temizleme, 

tımar; beslediği sipahilerle harbe giden beylere -öşrünü almak 

üzere- ayrılan arazi. 

timur (T.) : demir. 

tìr (F.) : ok; Utarit. 

tirÀş (F.) : tıraş; üstten düz olarak yontma; üstten yontan ve 

yontarak düzelten. 

tiryÀkì (A.) : afyon düşkünü; keyif verici şeylerden birine 

düşkün olan; huysuz, titiz, aksi. 

tìşe (F.) : balta, nacak, külünk; keser. 

tìz (F.) : tez, çabuk; keskin, sık. 

tìz-i dest (F.) : eline çabuk, çabuk iş gören. 

ùomalmak (T.) : yükselmek, tümselmek. 

ùonbaz (T.) : ırmaklarda işleyen, altı düz kayık; üzerinde köprü 

kurulan, altı düz kayık biçiminde duba. 

ùop-ı meş‘al (T., A.) : tarraka da denilen üç köşeli, içi 

barutla doldurulmuş ve ağzı sicimle boğdurulmuş toptur. 

Genellikle ramazanda bunlar patlatılarak tiryakiler 

korkutulur ve kızdırılırdı. 

tor (T.) : sık gözlü ağ, ağ örgüsünde; toy işe alışkın 

olmayan, yabanî; olgunlaşmamış, ham; görgüsüz, çekingen, 

utangaç, acemi. 

ùoraman (T.) : tombul, iri yapılı, genç irisi.

ùorı (T.) : gövdesi kızıl, ayakları ve yelesi kara olan (at); bu 

renkte olan. 

ùuàra (T.) : tura. 

tuófe (A.) : hediye, armağan; yeni çıkma, hoşa gider, güzel şey. 

ùÿl (A.) : uzunluk, boy; zaman çokluğu, uzun müddet. 

ùÿlÀ (A.) : daha uzun. 

ùÿl-i emel (A.) : hırs, tamah, tükenmez arzu. 

ùuman (T.) : don. 

Ùunca : Balkan yarımadasında Meriç ırmağının kolu, uzunluğu 

240 km (Türkiye kesimi 61 km). Türkiye topraklarına girdikten 

sonra tepelik araziden geçerek Edirne şehrini kuzey ve batıdan 

kuşatarak şehrin güneybatısından Meriç’e kavuşur. 

tur (T.) : tor, ağ veya örgü, ağ veya örgü suretinde yapılmış. 

ùura (T.) : tuğra; halat gibi örülmüş iplik çilesi; bazı 

oyunlarda vurmak için kullanılan düğümlenmiş mendil. 

ùuralı (T.) : benekli bir cins kumaş. 

ùurfe (A.) : turfa; görülmemiş, yeni, tuhaf, şaşılacak şey; 

Yahudilerce yenmesi haram olan; kaçınılması gereken. 

turşì (F.) : turşu. 

turş-rÿy (F.) : ekşi yüz. 

turunc (F.) : bütün Akdeniz ülkelerinde yetişen kışın yaprağını 

dökmeyen bir ağaç; bu ağacın portakala benzeyen suyu 

acımtırak meyvesi. 

ùuyÿr (A.) : kuşlar. 

ùuyÿr-ı bì-nühÀ (A.) : sayısız kuşlar. 

tülek (T.) : kurnaz açıkgöz, düzenci; alıngan, kuşkulu; korkak. 

türbe (A.) : mezar (genellikle ünlü bir kimse için yaptırılan); 

mezar üzerine çatılmış yapı. 

Türkì : Türk’e mensup, Türk ile ilgili; Türkçe yazılmış; türkü. 

türs (A.) : kalkan. 

U 

‘ÿd (A.) : ağaç, odun; öd ağacı; ut. 

‘ÿd-i ÚamÀrì (A.) : Kamar ödü, bir öd cinsi. 

‘ÿd-i MÀverdì (A.) : Maverd ödü; bir öd cinsi. 

‘uúde (A.) : düğüm; zor, karışık iş; istenip de 

ulaşılamadığından içe dert olan şey. 

‘ulüvv (A.) : yükseklik, büyüklük, yücelik. 

ummÀn (A.) : ulu, büyük, engin deniz, okyanus. 

‘unvÀn (A.) : kitap, mecmua, makale başlığı; ad, isim, lâkap, 

şan; şöhret. 

‘urbÀn (A.) : çöl Arapları, aşiretler, bedevîler. 

uràan (T.) : keten, kenevir, pamuk, jüt gibi türlü dokuma 

maddelerinden yapılan ince halat. 

Urus (T.) : Rus. 

usúumrı (T.) : sıcak ve ılık denizlerde sürü durumunda yaşayan, 

çizgili bir deniz balığı. 

uãÿl (A.) : asıllar, kökler; bir ilmin veya tekniğin asıl 

mevzuundan önce öğrenilmesi gereken esas, başlangıç bilgi; 

başlangıç; yol, yöntem, tertip, metot, nizam, kaide, düzen; 

birinin soyundan gelme kimseler; ana ve baba tarafından atalar. 

uãÿlÀt (A.) : usuller.

Usturumca : Selanik sancağında kaza merkezi bir şehir. 

Uşaú : Ýçbatý Anadolu bölümünde il merkezi þehir. 

‘uşşÀú (A.) : âşıklar; Türk müziğinde beş numaralı basit 

makamdır. 

‘uùÿfet (A.) : lütuf, nezaket, şefkat. 

Ü 

üftÀde (F.) : düşmüş, düşkün; bîçare; âşık. 

ülfet (A.) : alışma, kaynaşma; görüşme, konuşma; ahbaplık, 

dostluk; huy etme. 

ümmìd (F.) : umut, umma. 

Üsküdar : İstanbul’un Anadolu yakasında yer alır. Boğaziçi 

kıyılarının güney ağzına denir. 

üslÿb (A.) : tarz, yol, biçim, usul; ifade yolu. 

üstÀd (F.) : muallim, öğretmen; usta, sanatkâr; bir ilim veya 

sanat alanında üstün yeri olan kimse; üniversite profesörü. 

üstÀõ (F.) : bkz. üstÀd. 

üstüò v Àn (F.) : kemik. 

üstüò v Àn-ı kelb (F., A.) : köpek kemiği. 

üşmek (T.) : bir yere toplanmak; bir kişiye topluca saldırmak; 

köpekler havlayarak saldırmak. 

üştür (F.) : deve, cemel. 

üzengi (T.) : eyerin iki yanında asılı bulunan ve hayvana 

bindiğinde ayakların basılmasına yarayan, altı düz demir 

halka. 

V 

va‘d (A.) : söz verme, üstüne alma; yapılmasına söz verilen şey. 

va‘de (A.) : bir iş için önceden belirtilen zaman; bir işi 

geciktirmek için belirtilen zaman; ecel; (eski) söz verme. 

vÀdì (A.) : iki dağ arasındaki uzun çukur, dere; bir nehrin 

aktığı yer, yatak. 

vÀfir (A.) : çok, bol; aruzda MüfÀ‘aletün MüfÀ‘aletün vezni. 

vÀ‘iô (A.) : dinî öğütlerde bulunan. 

vaúÀr (A.) : ağırbaşlılık, temkinlik. 

vaúf (A.) : durdurma, alıkoyma; duruş, durma; kımıldanmama; 

ayırma, bağlama; bir malı veya mülkü satılmamak kaydıyla bir 

hayır işine bağışlama, bırakma. 

vÀúıf-ı esrÀr (A.) : gizli şeyleri, sırları bilen. 

vaúıyye (A.) : vuku bulan, olan, düşen; olagelen, rastlayan; 

geçen, geçmiş olan; halkın okka olarak kullandığı bir 

ağırlık birimidir. 400 dirheme bir vakiyye denir. 

vÀúì‘ (A.) : koruyan, saklayan; önleyici (tedbir, ilâç). 

vaút (A.) : vakit, zaman; saat, günün muhtelif saatleri; 

mevsim; münasip, uygun zaman; boş zaman; geçim; çağ, zaman; 

fırsat; muayyen, belirtilen zaman. 

vaút-i furãat (A.) : fırsat zamanı; fırsatın ele geçtiği zaman. 

vÀlÀ (F.) : yüksek, yüce. 

vÀlì (A.) : bir vilâyeti idare eden en büyük memur. 

vÀlide (A.) : doğuran; ana.

vÀlì-i mülk-i naôm (A.) : nazım mülkünün valisi. 

varaú (A.) : yaprak; kâğıt veya kitap yaprağı; yazılmış kâğıt; 

altın, gümüş ve diğer madenlerden dövülerek yapılan ince 

yaprak. 

Vardar : Yugoslavya ve Yunanistan’da ýrmak. Selanik körfezine 

dökülür. Vadisi Makedonya ve Sýrp bölgelerine bir giriþ 

yoludur. 

vÀriå (A.) : mirasçı, kendisine miras düşen; Allah adlarından 

biri. 

varoş (T.) : bir şehrin veya kasabanın kale hâricinde 

bulunan kısmıdır. 

vaãf (A.) : nitelik, bir kimsenin veya şeyin taşıdığı hâl, 

sıfat; bir kimsenin veya şeyin durumunu anlatarak tarif 

etme; övme; sıfat. 

vaãıl (A.) : erişen, ulaşan, kavuşan; Hakk’a eren. 

vaãl (A.) : ulaştırma, birleştirme, ulaşma, birleşme; 

kavuşma; ulama; sayfaları yapışan yazılı bir kitabı ayırma 

sanatı. 

vaşaú (T.) : kedigillerden, kulakları sivri, dişleri ve 

tırnakları keskin, kürkünden yararlanılan çok yırtıcı hayvan. 

vaø‘ (A.) : koyma, konulma; tayin etme; kurma, icat etme; bir 

şeye ad koyma; meydana getirme; duruş, tavır, hareket. 

vecÀhet (A.) : iri gözlülük, gürbüzlük. 

vecd (A.) : kendinden geçecek derecede dalgınlık; kendini 

kaybetme derecesine ilahî aşka dalma; aşırı heyecan; 

kederlenme. 

Vecdì : Dîvân şairi (ö. H.1141/M.1728). Asıl adı Vecdî Ahmed 

Ağa’dır. Mora’da Gerdusludur. Babası imam olduğundan kendisi 

müezzin oldu. Sonra Damad İbrahim Paşa sayesinde kapıcıbaşı 

oldu. 1141’de (1728/29) İzmir’de vefat etti. 

vech (A.) : yüz, surat, çehre; üst, satıh, düz, yüz; ön, alın; 

üslûp, tarz; sebep, vesile, münasebet; vasıta. 

vech-i menóÿs (A.) : uğursuz yüz. 

veàÀ (A.) : gürültü, patırtı, kavga; savaş. 

vekìl (A.) : birinin, işini görmesi için yerine bıraktığı veya 

yetki verdiği kimse. 

vekìl-i òarc : vekilharç, masraf görmekle vazifeli kimse, kâhya. 

ve lÀkin (A.) : amma, fakat. 

velì (F.) : velâkin, amma, fakat. 

velìde (A.) : cariye. 

velìk (F.) : lâkin, amma, fakat, ancak, şöyle ki. 

velvele (A.) : şaşkınlık; gürültü, patırtı, yaygara, 

şamata; Türk müziğinde usulün darp parçacıklarına ayrılarak 

vurulma şekli. 

vesvese (A.) : işkil, şüphe; kuruntu. 

-veş (F.) : gibi manasını veren bir benzetme edatı. 

vezìr (A.) : valilik, vekillik gibi yüksek rütbelerde bulunan 

“paşa” unvanı taşıyan kimse; satranç oyununda şahtan sonra 

gelen en değerli taş. 

vezn (A.) : tartma, tartılma; tartı; ağırlık. 

vìrÀn (F.) : yıkık, yıkılmış; kederli, üzgün. 

vìrÀne (F.) : yıkılmış veya pek harap olmuş yapı.

viãÀl (A.) : ulaşma, bitişme; sevgiliye kavuşma. 

vişn-Àb (F.) : vişne şurubu, vişne şerbeti. 

Vize : Marmara bölgesinde (Istýranca bölümü, Kýrklareli ili) 

ilçe merkezi. 

vuãlat (A.) : bir şeye ulaşma, yetişme; sevgiliye kavuşma. 

vuøÿ (A.) : abdest alma; abdest. 

vücÿb (A.) : vacipli ve lüzumlu olma; bırakılmaması mümkün 

olmama; lâyık olma. 

vücÿd (A.) : bulunma, var olma, varlık; insan veya hayvan 

gövdesi; ten. 

vücÿh (A.) : yüzler, çehreler, suratlar; bir memleketin ileri 

gelenleri; satıhlar; Kur‘an’ın bazı okunuş tarzları. 

vüs‘at (A.) : genişlik, bolluk; para durumu; boş meydan, fırsat. 

Y 

yÀ (F.) : o hâlde, öyleyse. 

yÀd (F.) : hatırlama, anma; hatır, gönül. 

yaàır (T.) : hayvanların sırtlarında çıkan yara; sırtı yaralı 

hayvan. 

yaònì (F.) : zahire, azık; pişmiş şey; yahni, et yemeği. 

yÀòud (F.) : veya; isterseniz; iyisi, daha doğrusu. 

yañşaú (T.) : çok sözlü, boşboğaz, geveze. 

yapışúan (T.) : lücuzetli, yelmeşik; bir bitki adı. 

yÀr (F.) : dost; sevgili; tanıdık, ahbap; yardımcı. 

yÀrÀn (F.) : dostlar. 

yardah (T.) : özellikle kötü işlerde yardımcı. 

yÀre (F.) : yara. 

yÀr-ı gÀr (F., A.) : mağara dostu; Hicret esnasında Hz. 

Muhammed’e mağarada arkadaşlık etmiş olan Hz. Ebubekir; çok 

vefalı arkadaş. 

yedek (T.) : akıntıya karşı sahilden kayık ve gemi çekmeye 

mahsus ip. 

yedekçi (T.) : akıntılı sahillerde ilerlemekte ve dönemeçleri 

aşmakta güçlük çeken kayıklar ve yelkenli gemiler tarafından 

verilen halatları çekerekten, halat ve gemileri akıntıya 

karşı yükselten ve dönümlerden aşıran adamlara verilen ad. 

yegÀn (F.) : birler, tekler. 

yegÀn yegÀn (F.) : birer birer, ayrı ayrı, tek tek. 

yegin (T.) : zorlu, katı, şiddetli; baskın, üstün. 

yehÿd (A.) : Yahudi, Hz. Yakub’un oğlu Yahuda soyundan gelenler, 

İsrail oğulları. 

yehÿdì (A.) : Yahuda’ya mensup olanlar, Yahudi. 

yek (F.) : bir tek; birlik, bir oluş. 

yek-bìn (F.) : bir gören. 

yeke (T.) : kayıkta dümeni kullanmak için dümenin baş tarafına 

takılan kol. 

yek-pÀre (F.) : tek parça, bir parçadan ibaret, bütün. 

yek-tÀ (F.) : tek, eşsiz, benzersiz. 

yelek (T.) : ceket altına giyilen kolsuz ve kısa giysi; kuş 

kanadının büyük tüyü, telek; okun yay kirişine takılan 

bölümündeki tüy.

yelúovan (T.) : saatin, dakikaları gösteren ve akrepten daha 

uzun olan ibresi; yelin yönünü göstermek için dik bir eksene 

geçirilen türlü biçimlerde hafif levha; yelkovangillerden, 

kanatları sivri, siyahımsı veya gövdeli bir deniz kuşu. 

yemeklik (T.) : hayvana yem olmağa elverişli tahıl; hayvana 

tahıl dökülen yer. 

Yemen : Arap yarýmadasýnda devlet; batýda Kýzýldeniz, kuzeyde 

Suudi Arabistan, güneyde Güney Arabistan Federasyonu ile 

sýnýrlýdýr. Baþkenti Sana’dýr. 

Yeñice : Yunanistan’da Selanik’in batýsýnda, Vardar ýrmaðýnýn 

geçtiði Selanik ovasý kuzeyinde, Selanik-Vodina yolu 

üzerinde kasaba. Osmanlý devrinde kaza merkezidir. 

yeñiçeri (T.) : Orhan Gazi tarafından Yeniçeri Ocağı adıyla 

1362’de kurulan, II. Mahmud zamanında Nizâm-ı Cedîd adındaki 

asker ocağının kurulmasıyla kaldırılan (1862) Osmanlı 

İmparatorluğunun piyade asker sınıfı; bu asker sınıfından 

olan er. 

yoràa (T.) : atlarda, rahvana yakın bir yürüyüş biçim, yumuşak 

rahvan. 

yügrük (T.) : güçlü, çevik, çalışkan, eline ayağına çabuk; 

yürekli; iyi yürüyen, iyi koşan; at yarışı, koşu, yörük. 

Z 

øabù (A.) : sıkı tutma; idaresi altına alma, kendine mal etme; 

silâh kuvveti ile bir yeri alma; anlama, kavrama; kaydetme, 

özetini yazma. 

zÀd (A.) : azık, yiyinti. 

zÀde (F.) : evlat, oğul; insaniyetli, doğru adam; doğmuş, 

meydana gelmiş manalarıyla birleşik kelimeler yapar. 

ża‘f (A.) : zayıflık, kuvvetsizlik, arılık; meyil, gönül akışı, 

bir şeye karşı duyulan aşırı istek. 

za‘ferÀn (A.) : safran. 

zaàar (T.) : küçük köpek, tazı, çoban köpeği; bodur, bacaksız; 

söz taşıyan; birinin ardına takılan. 

zÀhid (A.) : çok aşırı sofu; kaba sofu; (Alevîlerce) Kızılbaş 

olmayan. 

ôÀhir (A.) : görünen, görünücü, açık, belli, meydanda; elbette, 

şüphesiz öyledir ya; galiba, zannederim, umulur ki; görünüşe 

göre, anlaşılan, meğer, dış yüz, görünüş. 

õaòìre (A.) : gerektiği zaman harcanmak üzere anbarda 

saklanan hububat, yiyecek. 

zaòm (A.) : yara. 

zaómet (A.) : rahatsızlık eziyet, sıkıntı; zor, güç; yorgunluk. 

zÀ’id (A.) : artan, artıran; lüzumsuz, gereksiz; müstezatların 

“Mef‘ûlü Fa‘ÿlün” vezninde olan kısmı. 

øa‘ìf (A.) : zayıf, güçsüz, kuvvetsiz, takatsiz, kansız, arık; 

gevşek; tembel. 

ôÀlim (A.) : zulmeden, haksızlık eden. 

øamm (A.) : artırmak, katma, ekleme; bir harfin mazmun; zammeli 

yani o ile okunması. 

ôann (A.) : sanma, sanı, sezme; şüphe, işkil.

zÀr (F.) : ağlayan, inleyen; zayıf, dermansız; inleme, ağlayış. 

-zÀr (F.) : isimlere eklenerek yer adı bildirir. 

żarar (A.) : bir menfaatin bozulması veya kaybolması; ziyan, 

eksiklik, kayıp. 

ôarìfÀne (A.) : zarif olana yakışacak şekilde, zariflikle, 

incelikle. 

ôarùa (A.) : yellenme. 

øÀyi‘ (A.) : elden çıkan, kaybolan, yitik; zarar, ziyan. 

zebÀn-ı nÀs (F., A.) : insanların dili. 

zeber (F.) : üst; üst derecede bulunan kimse, amir; hâkim; 

mahir. 

zebÿn (F.) : zayıf, güçsüz, aciz. 

õeúan (A.) : iki çene kemiğinin aşağıda birleştiği nokta; yüzün 

alt ucu; çene. 

zelle (A.) : sürçüp, kaymalar; yanılmalar, yanlışlar; suçlar; 

bilhassa din dışı büyük hatalar, günahlar. 

zemÀn (A.) : zaman, vakit, çağ, devir; mehil, süre; mevsim. 

zemÀne (A.) : devir, vakit; şimdiki zaman; baht, talih, felek. 

zemherìr (A.) : gün dönümünden sonraki şiddetli soğuklar, kara 

kış. 

õemm (A.) : yerme, kınama. 

zen (F.) : kadın. 

-zen (F.) : vurucu, vuran, atan, çalan manalarına gelerek 

birleşik kelimeler meydana getirir. 

zenbìl (A.) : zenbil. 

zenbÿr (F.) : arı. 

zenbÿr-i eşek (F., T.) : eşek arısı. 

zencef (T.) : giysinin iç dikişi, kısalmış elbisenin eteğine 

konularak içe katılan dar ve uzun parça. 

zencìr (F.) : zincir; Türk müziğinde bir mürekkep usuldür. 

zencìr-i elem (F., A.) : elem zinciri. 

zen-dost (F.) : kadınlardan hoşlanan, zampara. 

zenne (F.) : kadın kısmı; orta oyununda kadın rolünde ve kadın 

kılığında bulunan erkek. 

zen-pÀre (F.) : zampara. 

zen-perest (F.) : kadına düşkün erkek. 

zer (F.) : altın; akçe, para. 

zerde (F.) : zerde; safran, pirinç ve şekerle pişirilen tatlı; 

yumurta sarısı; safran. 

zerre (A.) : pek ufak parça, molekül. 

zevrÀú (A.) : kayık, sandal; Mekke’de yapılan zemzem şişesi, 

zemzem ibriği, kabı; çiçek testisi, çiçek kadehi; şişe. 

zevrÀú-ı İslÀm (A.) : İslâm kayığı. 

zevú (A.) : tadım; tatma, tat; hoşa giden hâl, haz; manevî 

haz; boş vakit geçirme; eğlence, eğlenti, cümbüş, eğlenme; 

güzeli çirkinden ayırt etme kabiliyeti; alay etme, eğlenme. 

õevú-Àver (A., F.) : zevk getiren, zevklendiren. 

õevú-baòş (A., F.) : zevk veren; Türk müziğinin birkaç asırlık 

bir mürekkep makamı olup zamanımıza kalmış numunesi yoktur; 

meşhur bir çeşit lâle. 

zeytÿn (A.) : zeytin.

zıbun (T.) : bebeklere iç çamaşırı olarak giydirilen ince 

pamukludan kısa giysi; kışın esvap altına giyilen kolsuz 

giysi. 

żırÀr (A.) : karşılıklı zarar verme. 

żıràÀm (A.) : arslan. 

zìb (A.) : süs, bezek. 

zìbÀ (F.) : süslü; yakışıklı, güzel. 

zìbaú (A.) : civâ. 

zìb-i meclis (A.) : meclisin civâsı, mecliste yerinde duramayan 

(kimse). 

zibl (A.) : süprüntü; gübre. 

zift (A.) : karasakız, katrandan çıkarılan, kolay kırılan, az 

sıcakta eriyen katı, siyah, parlak bir madde olup en çok 

gemi kalafatında kullanılır. 

zióÀm (A.) : kalabalık, sıkışıklık; darlık. 

zih-gìr (F.) : ok atanların parmaklarına geçirdikleri halka, 

yüzük. 

õikr (A.) : anma, anılma; bildirme, bildirilme. 

zimÀm (A.) : yular, hayvan yuları. 

zimÀm-ı taãarruf (A.) : tasarruf yuları, hükmetme yetkisi. 

õimmì (A.) : İslâm devleti tebaasından olan ve haraç veren 

Hristiyanlar ve Yahudiler. 

zindÀn (F.) : karanlık, yer altı hapishanesi; pek karanlık, 

sıkıntılı yer. 

zìnet (A.) : süs, bezek. 

zinhÀr (F.) : sakın!, asla, olmaya, aman! 

zìr (F.) : alt, aşağı; tiz perde. 

zìrÀ (F.) : çünkü, şundan dolayı ki. 

õirÀ‘ì (A.) : ziraate ait, ziraatle ilgili, tarımsal. 

õi-rÿó (A.) : canlı. 

zişt (F.) : çirkin. 

zişt-i rÿy (F.) : çirkin yüzlü. 

zivÀne (F.) : bir kilit dilinin yerleşmesi için açılmış delik. 

zìver (F.) : süs, bezek. 

øiyÀ (A.) : ışık, aydınlık. 

ziyÀde (A.) : artma, çoğalma; artan, fazla kalan; çok bol; 

aşırı, fazla. 

øiyÀfet (A.) : misafir kabul etme; misafiri yedirip içirme, 

şölen. 

ziyÀn (F.) : zarar, kayıp. 

zort (.) : karşı gelme. 

ôuhÿr (A.) : görünme, meydana çıkma, baş gösterme, türeme. 

zuúÀú (A.) : sokak. 

zu‘m (A.) : bâtıl zan, sanı, boş inanç; şüphe. 

zÿr (F.) : kuvvet, güç. 

ôurafÀ (A.) : zarifler, nazik, ince duygulu, hoş konuşmayı 

bilir, zeki kimseler; sevici kadınlar. 

ôurna (T.) : keskin bir ses çıkaran ve çoğu zaman davulla veya 

dümbelekle birlikte çalınan nefesli çalgı. 

zübde (A.) : bir şeyin en seçkin parçası; öz, özet, sonuç. 

zühhÀd (A.) : zahitler, çok aşırı sofular; kaba sofular.

zülf (F.) : yüzün iki yanından sarkan saç lülesi; sevgilinin 

saçı. 

zülf-i perìşÀn (F.) : perişan, dağınık saç. 

zümre (A.) : bölük, takım, cemaat, topluluk, sınıf, cins, grup. 

züyÿf (A.) : kalp, silik.

Ä°BRAHÄ°M TIRSÃ VE DÃVÃN'I - SÃ¼leyman Demirel Ãniversitesi

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

Ä°BRAHÄ°M TIRSÃ VE DÃVÃN'I - SÃ¼leyman Demirel Ãniversitesi