meme kanserinde prognostik faktörlerin hastanemiz olgu serisindeki ...

T.C 

SAĞLIK BAKANLIĞI 

DR. LÜTFİ KIRDAR 

KARTAL EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ 

1.GENEL CERRAHİ KLİNİĞİ 

KLİNİK ŞEF v: Op.Dr.Selahattin VURAL 

MEME KANSERİNDE PROGNOSTİK FAKTÖRLERİN 

HASTANEMİZ OLGU SERİSİNDEKİ 

SAĞKALIMA ETKİSİ 

(UZMANLIK TEZİ) 

Dr. Murat ÇALIKAPAN 

İstanbul-2004 

1

ÖNSÖZ: 

Cerrahi eğitimim boyunca yakın ilgi ve sabırlarını benden esirgemeyerek; bilgi ve 

tecrübelerini hoşgörü ile aktaran hocalarım Op.Dr.Ergin Olcay ve Op.Dr.Selahattin Vural’a; 

Cerrahinin bir usta çırak ilişkisi olduğunu öğretip, mesleğimde yeni ufukları önüme 

açan sevgili abim ve dostum Op.Dr.Ceyhun İrgil’e; 

Birinci cerrahi kliniğinin birbirimize hiçbir zaman saygımızı eksiltmediğimiz uzman 

ve başasistanları olan Op.Dr.Turgay Erginel, Op.Dr.Erhan Tuncay, Op.Dr.Hakan Acar, 

Op.Dr.Gülay Dalkılıç, Op.Dr.Cengiz Menteş ve Op.Dr.Cem Gezen’e; 

Dört yıl boyunca zorlu cerrahi eğitiminin her bölümüne birlikte göğüs gerip, bir çok 

sıkıntılı andan hoşluklar yaratmaya çalıştığımız; belki de birbirimizi ailelerimizden fazla 

gördüğümüz halde hastane dışındaki hayatımızda da birlikte olmak istediğimiz herbiri çok 

değerli çalışma arkadaşlarım Dr.Burak Demirca, Dr.Nimet Süslü, Op.Dr.Barış Tüzün, 

Op.Dr.Murat Karakoç ve Dr.Feyyaz Onuray’a; 

Cerrahi hiyerarşinin içine arkadaşlık ve samimiyeti birbirleriyle çatışmadan 

yerleştirebildiğimiz 1.Cerrahi kliniğinin tüm asistan doktorlarına; 

Tezimin oluşmasındaki çok önemli katkılarından dolayı Uz. Pat. Dr. Dilek Yavuzer’e; 

Cerrahi ve insani ağabeyliklerinden büyük haz aldığım Op.Dr.Ayhan Erdemir ve 

Op.Dr.Mustafa Candan’a 

Benim hayatımın her dönemindeki destekçilerim olan, kendi sağlıkları pahasına beni 

yetiştirip maddi ve manevi her sıkıntımda yardımıma yetişen hayatımın bugününü onlara 

borçlu olduğum sevgili ailem Yılmaz Çalıkapan, Nur Çalıkapan ve Aslı Çalıkapan’a; 

... Ve son olarak da hayatımın anlamı ve neşe kaynağı, tüm kaprislerime katlanarak 

daima benim yanımda olduğunu hissettiren ve bundan sonra da yanımda olmasını istediğim 

eşim Dr.Gaye Çalıkapan’a teşekkürü bir borç bilirim 

2

T.C 

SAĞLIK BAKANLIĞI 

DR. LÜTFİ KIRDAR 

KARTAL EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ 

1.GENEL CERRAHİ KLİNİĞİ 

KLİNİK ŞEF v: Op.Dr.Selahattin VURAL 

Dr.Murat ÇALIKAPAN 

MEME KANSERİNDE PROGNOSTİK FAKTÖRLERİN 

HASTANEMİZ OLGU SERİSİNDEKİ 

SAĞKALIMA ETKİSİ 

(UZMANLIK TEZİ) 

Dr. Murat ÇALIKAPAN 

İstanbul-2004 

3

GİRİŞ ve AMAÇ 2 

GENEL BİLGİLER 

1.Meme Kanserine Yaklaşımın Tarihçesi 3 

2. Memenin Anatomisi 4 

3. Memenin Fizyolojisi 14 

4. Meme Kanserinin Doğal Seyri ve Evrelendirilmesi 16 

5. Meme Kanserinde Prognostik Faktörler 25 

MATERYAL ve METOD 34 

BULGULAR 36 

TARTIŞMA 47 

SONUÇ 58 

KAYNAKLAR 60 

4

GİRİŞ ve AMAÇ: 

Meme kanseri dünyada kadınlar arasında en sık görülen malign tümör olup, kadınlarda 

görülen tüm kanserlerin yaklaşık %30ùnu oluşturmaktadır.Avrupa da yılda 180 bin, Amerika 

Birleşik Devletlerinde (A.B.D) de yılda 184 bin yeni olgu saptanmaktadır (1,2). 

Meme kanseri otuz yaşından önce nadir olup, bu yaşı takip eden reprodüktif yıllarda hızlı 

bir tırmanış gösterir.Bu artış menapoz sonrasında da yavaş eğimle yükselmeye devam eder 

(3). Bu nedenle 85 yaşındaki her 9 kadından birinde meme kanseri gelişebileceği 

beklenmektedir.Ayrıca kadınlarda kansere bağlı ölümlerin %18` i meme kanseri nedeniyle 

oluşmakta ve meme kanserine bağlı ölümler; akciğer ve kolorektal kanserlerden sonra üçüncü 

sırayı almaktadır (2,4). 

Özellikle son iki dekatda meme kanserinin öncelikle tanısında ve bunu izleyerek 

tedavisinde yaşanan bilgi değişiklikleri ve ilerlemeler; hastaların sağkalımlarına, hastalıksız 

yaşama sürelerine önemli katkılarda bulunmuşlardır. 

Tedavi modalitelerinin artması, özellikle de meme kanserinin tanısından itibaren 

sistemik bir hastalık olarak algılanmaya başlaması ile “neo-adjuvan” ve “adjuvan sistemik” 

tedaviler gündeme girmiş ve bu tedavilerin hangi hastalara uygulanacağı sorusunu da 

beraberlerinde getirmişlerdir.Böylece hastalar evrelendirilmeye başlanmış,sağkalımla ilgili 

prognostik faktörler bulunmuş,bunların klinik gözlem ve tedavilere uygulanması sağlanmıştır. 

Son yıllarda özellikle aksillası negatif olan kadınlarda görülen nüks oranlarının 

fazlalığı araştırmacıları sekonder prognostik faktörler denilen yeni işaretleyiciler üzerinde 

çalışmaya zorlamıştır (5). (c-erbB-2, p53, cathepsinD....) 

Hastanemizin onkoloji servisinin açılması,kanser hastaları açısından referans bir 

merkez haline gelmesi ile cerrahi servislerin de yükü artmış ve meme kanseri hastaları 

multidisipliner olarak tedavi görmeye başlamışlardır.Bu çalışmamın amacı demografik 

bilgileri çıkarılıp tasnif edilmiş ve evrelendirilmiş hastaların prognostik faktörlerinin uygun 

sağkalımları gösterip göstermediğinin araştırılması;ayrıca son on yılda çalışılmaya başlanan 

c-erbB-2 onkogeninin bizim hasta serimizin sağkalımında da anlamlı bir prognostik faktör 

olup olmadığının gösterilmesidir. 

5

GENEL BİLGİLER 

TARİHÇE: 

Meme muayene ederken göz ve elle ulaşılması en kolay organlardan biri olduğundan bu 

organda ortaya çıkan patolojik değişiklikler ilk çağlardan beri insanların ve hekimlerin 

dikkatini çekmiş dolayısıyla da önemli gözlemlerin yapılmasını sağlamıştır. 

Meme hastalıkları ile ilgili ilk yazılı kayıtlara eski mısırda rastlanmıştır. Teb şehrinde 

1862 yılında Edwin Smith tarafından bulunup okunan bu papiruslar, M.Ö. 3000 yıllarına 

aittir. 48 vaka içeren bu papiruslarda abse, travma, infekte yaralar ve tümör hakkında bilgiler 

verilmiştir. Vakalardan 8’i tümörü düşündürmektedir. Bu vakalar sert, dokunulduğunda 

soğuk, sıvı içermeyen bu nedenle abse ve inflamasyonlardan ayrılanlar olarak tarif edilmiş, 

tedavi olanağının da bulunmadığı belirtilmiştir.Yalnız bir hastada yanan bir odunla 

koterizasyon denenmiştir.Daha sonra M.Ö. 1500 yılına ait Eber papiruslarında ise meme 

kanserine ait herhangi bir kayıta rastlanmamıştır.Hamurabinin; hastasının ölümüne sebep olan 

doktorun da öldürülmesini kabul eden kanunu; Hipokrat’ın ise diğer kanserler gibi meme 

kanserlerinin de cerrahiden yarar görmez tavsiyesi, hekimleri meme kanseri ile uğraşmaktan 

bir süre alıkoymuştur. 

İlk kez İskenderiyeli Leonides M.S.100.yıllarda birbirini izleyen kesi ve koterizasyon 

yaparak sağlam meme dokusu ile tümörü çıkarmıştır. Ebu Kasım (10.yy), Mondeville(13.yy) 

ve Lanfranc, Leonides’in tekniğini geliştirmişlerdir ( 7 ). 

16.ve 17. yy’da önce Fabry sıkıştırarak meme amputasyonu yapan bir alet geliştirmiş 

daha sonra Arceo ilk kez memenin cerrahi yolla çıkarıldığı mastektomi ameliyatını tarif etmiş; 

Cabrol buna büyük pektoral kasın çıkarılmasını eklemiştir. Kısa bir süre sonra ise Severinus 

koltuk altı disseksiyonunu eklemiştir ( 6 ). 

1894 yılında hem Halsted hem de Mayer; günümüzde bile uygulanan radikal 

mastektomiyi tarif etmişlerdir. Daha sonra, bir yandan çıkarılan kısımlar genişletilirken (geniş 

radikal mastektomi) diğer yanda modifiye radikal mastektomi, basit mastektomi gibi sınırlı 

amputasyonlar yapılmaya başlanmıştır. 

6

İlk uygulamaları 1940’lı yıllarda başlayan ve ameliyattan sonra memenin ışınlanmasını 

gerektiren meme koruyucu ameliyatlar o zamanki ışınlama tekniğinin komplikasyonları 

sonucu yaygın kullanım alanı bulamadı. 

Günümüzde Co 60 ve lineer akselatör gibi mega voltaj ünitelerinin kullanım alanına 

geçmesi ile meme koruyucu ameliyatlar her yerde yaygın olarak uygulanmaya başlandı ( 6,7 ) 

Meme hastalıkları ile ilgili çalışmalar bu tarihsel sürecin bilimi getirdiği günümüz tıbbında da 

durmaksızın sürmekte; giderek memeyi koruma, sınırlı rezeksiyon ve aksiller küraj, meme 

rekonstürüksiyonların aynı seansta uygulanması gibi modern görüşleri desteklemektedir. 

MEMENİN ANATOMİSİ: 

Erişkin bir kadında meme glandı, genellikle ön göğüs duvarının yüzeyel pektoral 

fasyasının yüzeyel ve derin tabakaları arasında bulunur (8). Memeler 2. ile 7. kaburgalar 

arasında yer alırlar. İçte sternumun kenarından dışta ön ve yan orta aksiller çizgiye kadar 

uzanırlar. 

Memenin üst-dış kadranı diğer kadranlara nazaran çok daha fazla glandüler elaman 

içerdiği için bu kadranda selim ve habis meme tümörleri daha sık görülür.Meme dokusunun 

koltuk altına doğru bir uzantısı vardır.Buna “Spence’nin aksiller kuyruğu” denilir.Bu yapı 

derin fasyayı Langer deliği olarak adlandırılan bir aralıktan geçerek aksillaya kadar 

uzanır.Memede oluşan tüm fizyolojik olaylar koltuk altı kuyruğunda da kendini gösterir. 

Memenin yukarı aşağı çapı ortalama 10-12 cm ve santral bölgede maksimum kalınlığı 

5-7 cm.dir.Laktasyonda olmayan bir memenin ağırlığı 150-200 gram, laktasyonda ise 400-500 

gram kadardır (8). Memenin çapları ve sınırları kadından kadına değişebileceği gibi aynı 

kadında da gebelik, emzirme, şişmanlama, zayıflama ve yaşlılık nedeniyle farklılık 

gösterebilir. 

Memelerin hemen hemen orta bölümüne rastlayan kısmında meme başı ve areola 

bulunur.Bu bölge meme derisinden daha fazla pigment içerdiğinden rengi koyudur.Rengin 

koyuluğu östrojen seviyesinin yükselmesi ile artar (9). 

7

Meme başlarında gelişmiş cilt papillaları ve yağ bezleri vardır.Kıl folikülü 

bulunmaz.Areolada ise kıl folikülleri, yağ bezleri, ve aksesuar areolar bezler ( Montgomery 

bezleri ) bulunur. Montgomery bezleri areolada küçük kabartılar halinde görülürler. 

Meme glandı, aksillaya doğru uzanan kısmı hariç yüzeyel fasyanın yüzeyel ve derin 

tabakaları arasında bulunur.(ŞEKİL1) 

ŞEKİL 1: Meme Dokusunun Tabakaları 

Memede meme dokusundan çevreye doğru uzanan diş gibi fibröz çıkıntılar 

mevcuttur.İlk defa Sir Astley Cooper tarafından tarif edikldiği için bu fasial septalar Cooper 

ligamanları olarak isimlendirilmişlerdir (10). Bu ligamanlar yüzeyde; yüzeyel fasyanın 

yüzeyel tabakası ve cilde, derinde de yüzeyel fasyanın derin tabakasına ve pektoral fasyaya 

yapışıktır (11). Meme kanserinde hastalık ilerledikçe bu fibröz ligamanlarda kısalma ve 

anormal bir çekilme ortaya çıkar.Bu durum özellikle meme kanserinin önemli bulgularından 

biridir ve meme cildi retraksiyonu olarak isimlendirilir. 

Gelişmiş meme; asinüsler, duktuslar, ve stromal elamanlardan oluşmuştur.Asinüsler 

memenin salgı yapan birimidir.İçleri küboid veya silendirik epitel ile döşelidir.Dışı ise bağ 

dokusu, kan ve lenf damarları ile sarılıdır. Asinüsler bir araya gelerek lobülüsleri, lobülüslerde 

lobları oluşturur.Epitelyal parankim ise her biri ayrı bir salgı kanalı ile meme başına açılan 

15-20 lobdan oluşur (8,9,12,13). Her lobda 20-40 kadar lobül içerir.Yani her duktus bir meme 

8

lobunu ve 20-40 kadar lobülü drene eder.Her bir lobülde toplayıcı duktus çevresinde 

gruplaşmış sayıları 10 ile 100 arasında değişen asinüsler bulunur. Lobüller meme glandının 

esas yapısal birimini oluştururlar.Genç kadınlarda sayıları fazla ve büyük görünümdedirler. 

Menapozdan sonra ise lobüllerin sayısı azalır ve her biri yalnızca birkaç asini içeren küçük 

üniteler şekline dönüşürler. 

Memede süt kanalları sistemi asinüslerin birleşerk terminal duktus adı verilen bir 

kanala açılmasıyla başlar. (ŞEKİL 2) 

ŞEKİL 2: Memede Süt Kanalları Sistemi 

Terminal duktusun biri lobül içinde ( intralobüler segment ) ve diğeri lobül 

dışında ( ekstralobüler segment ) olmak üzere iki bölümü vardır (14). Birkaç lobülün terminal 

duktuslarının birleşmesi ile laktifer duktus oluşur.Bu duktuslar birbirlerine yaklaşarak meme 

başına doğru ilerler ve meme başının altında laktifer sinüs olarak isimlendirilen bir genişleme 

gösterirler.Bu laktifer sinüsler ampulla adı verilen çok katlı yassı epitel ile örtülü son kısım 

ile meme başından dışarı açılırlar. Aktif olmayan bir memede ampulla dökülmüş epitel 

hücrelerinin artıklarıyla doludur ve bunlar duktus ağızlarını bir tıkaç gibi kapatırlar. Her bir 

9

lobu drene eden laktifer duktusların çapı 2-4 mm. ve sub areolar bölgedeki laktifer sinüslerin 

çapı da 5-8 mm.dir (13). 

Memenin Arterleri: 

Meme kanlanması iyi olan ve bir çok kaynaktan beslenen bir organdır.Memenin arteriel 

kanlanmasını sağlayan damarlar ve bunların dalları şunlardır (8,11,15): 

1.İnternal mamarien arterin ön perforan dalları 

2.Lateral torasik arter (Eksternal meme arteri ) 

3.Torako akromial arterin pektoral dalı 

4.En üst torasik arter ( Supreme torasik arter ) 

5.Posterior interkostal arterlerin lateral dalları 

6.Subskapuler arter 

7.Torakodorsal arter. ( ŞEKİL 3 ) 

ŞEKİL 3: Memenin Arteriel Dolaşımı 

10

Memenin yaklaşık %60’ı ( özellikle medial ve santral kısımları ) internal mamarian 

arterin ön perforan dalları ile beslenir (12). Subklavian arterin bir yan dalı olan internal 

mamarian arterin 1.,2.,3., ve 4. ön perforan dalları sternumun kenarı yakınında bulundukları 

interkostal aralıkların düzeyinde göğüs duvarını delerler ve pektoralis major kasını geçerek 

meme glandının iç kenarına ulaşırlar. 

Memenin yaklaşık % 30’u özellikle üst ve dış kadranlar lateral torasik arterden kan 

alır (12). Bu arter aksiller arterin ikinci kısmından çıkar ve memenin lateral kısmına ulaşır. 

Torakoakromial arterin pektoral dallarıda memenin kanlanmasında rol 

oynar.Torakoakromial arter pektoralis minörün üst kenarı hizasında aksiller arterden 

çıkar.Aksiller arterin en üst torasik dalı ( supreme torasik arter ) genellikle göğüs duvarının 

kanını verir, ancak memeye giden dalları da mevcuttur.Posterior interkostal arterlerin lateral 

perforan dalları da memeye kan verirler. 

Subskapuler arter ; aksiller arterin en büyük dalıdır.Lateral göğüs duvarında aşağıya 

doğru ilerlerken torakodorsal arter adını alır.Bu arter latisimus dorsi ve serratus kaslarını 

besler.Mastektomi esnasında bu arteriel dallarda ve onlara eşlik eden venlerde bir kanama 

olursa bunun kontrol edilmesi çok zor olacaktır.Bundan dolayı bu bölgeye “kanlı köşe” ismi 

verilmiştir. Torakodorsal arter memenin kanlanmasında önemli bir rol oynamaz ; ancak 

sıklıkla metastaz içeren santral ve skapular lenf nodülleri ile çok yakın ilişkileri olduğundan 

aksiller disseksiyon sırasında bu artere dikkat edilmelidir. 

Memenin venleri arterlerin dağılımına uymakta ve onlara eşlik etmektedir.Meme 

venlerinin dağılımı ve özellikle yaptıkları anastomozlar metastatik karsinom embolilerinin de 

yolculuğunu dolayısıyla da meme kanserinin en sık metastaz yaptığı uzak organları belirler 

(11,13). Buna göre: 

Kapiller Ağı 

1.İnternal mamarian ven � İnnominate ven �V.C.S (Vena Cava Sup.) � Akciğer 

2.Aksiller ven � İnnominate ven � V.C.S. � Akciğer kapiller ağı 

3.İnterkostal venler � Azygos venleri� V.C.S. � Akciğer Kapiller Ağı 

4.İnterkostal venler � Vertebral venöz pleksuslar � Vertebra metastazları (16) 

11

Batson teorisine göre kaydedilen bu son ilişki sonucunda; içinde kapakçık olmayan 

sistemde basıncında düşük olması nedeniyle retrograd kan akımı kolayca oluşur.Böylece 

meme kanserindeki metastatik elemanlar vertebralarda retrograd olarak metastaza neden 

olabilirler. 

Memenin Sinirleri: 

Memenin duyusal inervasyonu başlıca 2.,3.,4.,5.,ve 6. interkostal sinirler ile sağlanır. 

(13,17) Aksiller disseksiyon sırasında genelde skapuler ve santral lenf nodlarından geçerek 

yol aldığı için korunması pek mümkün olmayan torakodorsal sinirin esasen kesilmesinin de 

pek fazla sakıncası yoktur.Özellikle dikkat edilecek sinir ise serratus anterior kasını inerve 

eden nervus torasikus longus’tur.( Bell siniri ) Aksiller disseksiyon esnasında bu sinir 

korunmalıdır.Kesilmesi serratus anterior’un felcine ve “skapula alata ” durumunun ortaya 

çıkmasına neden olur (11). 

Memenin Lenfatik Sistemi: 

İki grup altında incelenebilir: 

1.Yüzeyel lenfatikler ( Deri lenfatikleri ) 

2. Derin lenfatikler ( Parankimal lenfatikler ) 

Memenin Yüzeyel Lenfatikleri: 

Meme glandının üzerindeki derinin lenfatikleridir.Meme embriyolojik olarak 

ektodermden köken alır.Bundan dolayı lenfatik yapısı diğer bölgelerdeki deri eklerininkine 

uymaktadır.Bu bölgede başlıca iki adet lenf ağı bulunmaktadır: 

a) Subepitelyal veya papiller peksus 

b) Subdermal lenfatik pleksus 

Subepitelyal pleksusda kapak yoktur ve lenf akımı herhangi bir yönde 

olabilir.Subdermal pleksusda kapak mevcuttur ve akım tek yönlüdür. Areolanın altında 

subareolar pleksus (Sappey pleksusu ) bulunur.Memenin yüzeyel lenfatikleri esas olarak derin 

lenfatikler vasıtası ile aksiller lenf nodüllerine drene olurlar. 

12

Memenin Derin Lenfatikleri: 

Laktifer duktusların lenf damarları ( periduktal lenfatikler ) meme lobüllerinin 

civarında ince bir şebeke oluştururlar.Bu şebekeden çıkan bir çok toplayıcı lenfatik trunkus 

mevcuttur.Bu trunkusların yani memedeki lenfatik yayılımın esas yönü hakkında değişik 

görüşler ileri sürülmüştür.En son Halsell lenfanjiografi ile meme içindeki lenfatiklerin 

sentrifugal olarak areolar bölgeden aksilaya doğru seyrettiğini göstermiştir (18). 

Bugün kabul edilen görüş meme içindeki lenf akımının derin subkutanöz ve 

intramammer lenfatik damarlardan sentrifugal olarak aksiller ve internal meme lenf 

nodüllerine doğru olduğudur. (ŞEKİL 4) 

ŞEKİL 4: Memenin Derin Lenfatikleri 

Hultbarn ve arkadaşları meme içine radyoaktif altın ( Au 198 ) injeksiyonundan sonra 

lenf nodüllerinde radyoaktivite oranını tayin etmişler memedeki lenfin yaklaşık % 97’sinin 

aksiller nodüllere ve % 3’nün internal meme zincirine aktığı kanaatine varmışlardır (19). 

13

Aksiller Lenf Nodülleri: 

Aksiller lenf nodülleri memeden gelen lenf akımının en önemli çıkış bölgesini 

oluşturur.Aksiller lenfatik sistem bir bütün oluşturmasına karşın, tarifi kolaylaştırmak ve 

meme kanserinin yayılma derecesini belirlemek amacıyla lenf nodülleri altı gruba ayrılarak 

incelenebilir (20). Genellikle aksiller lenf nodüllerinin sayısı 20 ila 40 arasında değişir (8). 

1.Eksternal meme nodulleri: Lateral torasik damarlar ile birlikte pektoralis major 

kasının dış kenarının altında bulunur.Bu lenf nodüllerinden çıkan efferent lenfatikler büyük 

ölçüde santral lenf nodüllerine ve kısmen de subklavikuler lenf nodüllerine giderler. 

2.Skapuler nodüller: Bu nodüller subskapular venin aksiller trunkustan çıktığı 

noktadan bu damarların latissimus dorsi kası ile birleştiği yere kadar ulaşır ve lateral göğüs 

duvarında bulunurlar. İnterkostobrakial sinir ( 2. interkostal sinir ) ve latissimus dorsiyi 

inerve eden torakodorsal sinir skapuler nodüllerin içinden geçerek seyrederler. Aksiller 

disseksiyon esnasında; bu sinirleri kendilerine komşu olan ve metastaz içerme olasılığı 

bulunan lenf nodüllerinden ayırarak korumaya çalışmak gereksizdir.Zira sinirlerin ameliyat 

esnasında kesilmesi önemli bir sakatlığa neden olmaz. 

3.Santral nodüller: Aksillanın merkezindeki oldukça büyük lenf nodülleridir.Bundan 

dolayı en kolay palpe edilebilen nodüllerdir. Çok defa diğer grupların lenf drenajı santral 

nodüllere olduğu için metastazlar da en sık bu nodüllerde oluşur. 

4.İnterpektoral ( Rotter ) nodülleri : Bu nodül grubu 1-4 lenf nodülü içerir ve 

pektoralis major ve minör kasları arsında bulunur. 

5.Aksiller ven nodülleri: Bu nodüller aksiller venin lateral kısmı boyunca ve bu venin 

iç tarafında veya arkasında bulunurlar.Aksiller disseksiyonda aksiller venin fasyal kılıfının 

çıkarılması uygulaması gereksizdir. 

6.Subklavikuler nodüller: Bu lenf nodülü grubu aksillanın en tepesinde 

torakoakromial venin çıkış noktasının hemen iç tarafında bulunur. Haagensen’e göre 

14

subklavikuler lenf nodüllerinde metastaz varsa olgu “inoperabldır” ve radikal bir ameliyat 

yapmak mümkün değildir (11). 

Subklavikuler lenf nodüllerinden çıkan lenfatik damarlar arasında bağlantılar 

mevcuttur ve bunlar pleksus oluştururlar.Bu lenfatik pleksuslardan da bir veya daha fazla 

sayıda büyük lenfatik trunkus ( Subklavikuler lenfatik trunkuslar ) doğar. 

Mamaria İnterna Lenf Yolu 

Mamaria interna lenf yolu diafragmanın üst yüzünün ön kısmında bulunan ön 

preperikardial lenf nodüllerinden kaynağını alır (11). Preperikardial lenf nodüllerine toplayıcı 

lenfatikler yoluyla aşağıdaki yerlerden lenf sıvısı gelir: 

a) Ligamentum falciparum yoluyla karaciğerin ön-üst kısmından 

b) Diyafragmanın ön kısmından 

c) Rektus abdominis kasının üst kısmından 

d) Rektus kılıfından 

e) Meme glandının alt-iç kadranından 

Preperikardial lenf nodüllerinden çıkan mamaria interne lenfatik trunkusları 

sternumun her iki yanında seyrederek yukarı doğru giderler.Memeden mamaria interne lenf 

yollarına giden esas lenfatikler memenin derin yüzünden ve meme glandının iç kısmından 

doğarlar.Bunlar pektoral fasya üzerinde bulunurlar veya bu fasyayı delerek pektoralis major 

kasına girerler.Perforan damarların dalları ile birlikte iç tarafa doğru seyrederler.İnterkostal 

aralıkların iç uçlarındaki mamaria interna lenf nodüllerinde sonlanırlar. 

AKSİLLA 

Yüzleri birbirine eşit olmayan bir piramide benzetilebilir (13). Piramidin üç yüzü ve 

aksillayı kapatan cildin oluşturduğu bir de tabanı vardır.Piramidin tepesinde serviko aksiller 

kanal adı verilen bir açıklık bulunmaktadır.Boyun bölgesinden gelerek kola giden damar ve 

15

sinirler bu kanaldan geçerler.Piramid şeklindeki aksillanın tabanını , hemen cildin altında 

bulunan aksiller fasya yapar. 

Aksillanın ön duvarının cerrahi anatomi bakımından önemi büyüktür.Pektoralis major 

ve minör kasları ve bunların fasyaları bu duvarı oluşturur. Pektoralis minör kası kuvetli bir 

fasya tabakası ile çevrelenmiştir. Kostokorokoid fasya olarak isimlendirilen bu yapı; 

aksillanın tam bir disseksiyonu için mutlaka kesilmelidir. 

Aksiller boşluğun iç duvarı; kaburgalar, interkostal kaslar ve serratus anterior kası 

tarafından oluşturulur.Aksillanın arka duvarı esas olarak subskapuler ve latissimus dorsi 

kasları tarafından oluşturulur.Latisimus dorsi kası yalnız aksiller boşluğun arka duvarının bir 

kısmını oluşturması bakımından değil, aynı zamanda ön kenarının mastektomide aksiller 

disseksiyonun sınırını göstermesi bakımından önemli bir yapıdır. 

Aksillanın İçindeki Yapılar: 

Aksiller damar sinir demeti, aksilanın tepesinden geçtikten sonra üst tarafta 

ilerleyerek kola kadar gelir.Bu demetin içinde aksiller arter ve ven ile brakial pleksus 

bulunur.Brakial pleksusa ait elemanların meme ile fazla bir ilgileri yoktur. Buna karşın 

aksiller ven cerrahi açısından çok önemlidir.Aksiller disseksiyon esnasında aksiller veni 

çevreleyen fibröz kılıfın ve bu kılıf içinde bulunan lenf nodüllerinin birlikte çıkarılması 

gerekir. Aksiller ven aksiller arterden ve sinir demetlerinden oldukça uzakta bulunur. 

Aksillada brakial pleksustan iki önemli yan dal ayrılır. Bunlar serratus anterior 

kasına giden uzun torasik sinir ( n.torasikus longus, Bell siniri ) ve latissimus dorsi kasına 

giden torakodorsal sinirdir. 

Serratus anterior kasına giden Bell siniri, aksillanın apeksinde, damar sinir demetinin 

arka tarafından brakial pleksustan ayrılır. Bu sinir aksiller disseksiyon esnasında dikkatli bir 

şekilde korunmalıdır.Sinirin kesilmesi serratus anterior kasının felcine ve “scapula alata” 

durumunun ortaya çıkmasına neden olur. 

16

MEMENİN FİZYOLOJİSİ 

Meme glandı, parankimatöz doku, lobları birbirine bağlayan fibröz destek dokusu 

( stroma ) ve aralarındaki yağ dokusundan oluşur. Fibröz doku ve yağ dokusu miktarı bireyin 

yapısal özelliklerine göre değişir. 

Asinüslerin lümeni tek sıralı kübik ya da silendirik epitel ile döşelidir.Lümen 

epitelinin altında myoepitel hücreleri bulunur.Asinüsün en dışında ise bazal membran 

mevcuttur.İçteki silindirik hücreler süt salgısından sorumludur.Myoepitel hücreleri ise 

kasılarak sütü asinüslerden kanallara iterler. 

Meme gelişmesi ve fonksiyonu bir çok hormonun etkisi ile olur.Bu hormonların en 

önemlileri östrojen, progestoron, prolaktin, oksitosin, tiroid hormonları, kortisol ve büyüme 

hormonudur.Bu hormonların salgısı hipotalamus, hipofiz ve overlerin nörohümoral 

kontrolündedir (21,22,23,24,25). 

Meme üzerine etkili bu hormonların etkileri in vitro olarak gösterilmiştir. Bazı 

hormonların insanda in vivo etkileri kesin değildir. Kesin olan östrojenin duktus gelişimini 

başlattığı, prolaktin ve progestronun lobül ve asinüs gelişimini kontrol ettiği ve prolaktinin 

süt salgısını oluşturduğudur (22,23). 

Östrojen’ in meme üzerine etkisi sitoplazma ve çekirdekteki resöpterlere 

bağlandıktan sonra görülür. Stoplazmadaki reseptörlerin yoğunluğu adet siklüsünde 

değişiklik gösterir, hamileliğin son döneminde ve lohusalığın ilk döneminde artar.Östrojen 

reseptörlerinin sentezini hem östrojen hem de progesteron uyarır. 

Prolaktin olmadan östrojenin meme gelişimini başlatamayacağı düşünülmektedir. 

Bununla birlikte hipofizi olmayan dişilerde östrojen replasmanı ile normal meme gelişimi 

sağlanmıştır. Laktasyon için ise mutlaka prolaktin gereklidir. Hamilelik sırasındaki yüksek 

östrojen ve progesteron seviyeleri prolaktin salınımını baskılar. Plesenta çıktıktan sonra ani 

progesteron ve östrojen düşüşü laktasyonu başlatır. Östrojen memedeki prolaktin 

reseptörlerinin yoğunluğunuda kontrol eder. Östrojen meme epiteli, özellikle de duktal 

epitelin gelişiminde etkilidir (23,24,25). 

17

Progesteron’ un tek başına memeye etkisi yoktur. Östrojen reseptörlerinin 

sentezini uyarır. Prolaktin ile sinerjik etki gösterir. Epitel hücrelerinin diferansiosyonunda , 

lobulüs ve asinüs gelişiminde etkilidir. Laktasyonu inhibe eder. Memede bulunan progesteron 

reseptörlerini de östrojen kontrol eder. 

Prolaktin hipofizde yapılır. Hamileliğin son döneminde doğumdan hemen sonra 

yükselir ve lohusalık döneminde yüksek kalır. Meme hücre yüzeyindeki reseptörlerine 

bağlanarak etkisini gösterir. Meme gelişiminin her safhasında önemlidir.Memedeki östrojen 

reseptörlerinin sayısını arttırır. Progesteronla birlikte lobülüs ve asinüs gelişmesini uyarır. Süt 

sekresyonunu ve süt proteinlerinin sentezini kontrol eder. 

Menstruasyonu hemen takip eden endometriyal proliferatif fazda meme stroması 

yoğun ve ödemlidir.Lobüller yalındır, mitoza rastlanmaz ve salgılama yoktur.Endometriyal 

salgılama fazında meme lobüllerinin hem büyüklüğü hem de sayısı artar.Epitelyal mitozlar ve 

ödem oluşur.Lümen içine salgılama başlar.Bu fazın geç devresinde aktif apokrin salgı 

olur.Menstruasyonun başlaması ile epitel dejenerasyonu ve döküntüsü ortaya çıkar.Mitozlar 

azalır veya durur stroma yoğunlaşır.Menarşla başlayan bu değişiklikler artarak yada azalarak 

menapoza kadar devam eder. 

İlerleyen yaşla beraber meme, glanduler elemanlarını kaybetmeye başlar ve 

bunların yerini yağ dokusu alır.Menapozla beraber bu kayıp hızla artar ve atrofi, dejenerasyon 

ve de hiyalinizasyon sonucu meme bezlerinde büyük kayıplar meydana gelir.Bu kayıpların 

yerini yağ dokusu alır. 

Gebelikte hem östrojen hem de progesteron kanda yükselir.Bu hormonlar 

asinüslerin ve duktusların epitellerinde artışa yol açar ve meme büyümeğe başlar.Kanda ayrıca 

plesental laktojen de artmaya başladığından meme büyümesi daha da hızlanır. 

18

MEME KANSERİNİN DOĞAL SEYRİ VE EVRELENDİRİLMESİ 

Günümüzde klinik çalışmalarda tedavi edilmeyen hastalardan kontrol grubu 

oluşturmak etik değerlerle bağdaşmamaktadır.Bu nedenle, çalışmalarda farklı tedavi 

yöntemleri birbirleri ile karşılaştırılmakta , tedavinin meme kanserinin doğal seyrine etkisi ise 

belirgin olarak ortaya koyulamamaktadır.Lokal ve bölgesel tedavi şekillerinin gerçek 

etkilerinin belirlenebilmesi için öncelikle meme kanserinin tamamen sistemik bir hastalık 

olup olmadığına karar verilmelidir (26,27). 

Son birkaç yüzyıldır meme kanserinin tedavi edilebilir bir hastalık olarak 

değerlendirilmesi, tedavi edilmemiş olgularla ilgili detaylı serilere sahip olmamızı 

engellemiştir.Bloom ve ark. 1805-1933 yılları arsında çoğu terminal dönemde bulunan 250 

olguyu incelemişlerdir (28). 

Bu çalışmadaki hastaların %74’ü evre 4, % 23’ü evre 3 ve yalnızca % 2’si evre 2 de 

yer almaktaydı.Hiçbir hastaya cerrahi tedavi, radyoterapi veya hormon tedavisi 

uygulanmadı.Ortalama sağkalım 2,7 yıl kadardı.Olgulardan % 18 ’inin 5 yıl, % 4’ünün ise 10 

yıl yaşaması meme kanserinde herhangi bir tedavi uygulanmasa bile sağkalımın 

uzayabileceğine işaret etmektedir. 

Uzun süreli takiplerde , istatistik anlamda küratif tedavi uygulandığı sanılan olguların 

dahi normal populasyona göre daha yüksek bir mortalite riski taşıdıkları ortaya 

çıkmaktadır.Brinkley ve Haybittle; 1947-1950 yılları arasında meme kanseri tanısı konarak 

tedavi edilen 704 olguyu en azı 31 yıl olmak üzere takip etmişlerdir (29). Meme kanserli 

olguların sağkalım eğrisi normal populasyonun sağkalım eğrisi ile hiçbir dönemde paralel 

seyir göstermemektedir. Tedaviden 25 yıl sonra dahi meme kanseri nedeniyle görülen 

mortalite normal populasyonda beklenenin 15 kat üzerindedir. 

Meme kanserinin palpe edilebilir bir büyüklüğe ulaşması için ( yaklaşık 10 mm ) ya 

da mamografik olarak saptanabilmesi için ( yaklaşık 3-5 mm ) geçen sürede tümör 28-29 

eksponensiyel bölünmeye uğramaktadır. Tümör 1mm³´lük hacime ulaştığında tümör 

hücrelerinin hematojen yolla yayılmaya başladığı da bildirilmektedir (30). 

19

Tarama yöntemleriyle yakalanan tümörlerin yavaş büyüyen tümörler olduğu, 

prognozlarının ise tanısal gecikmelerden çok da fazla etkilenmediği düşünülmektedir. Buna 

karşın çok hızlı büyüyen agresif tümörler iki tarama zamanı arasındaki sürede dahi oldukça 

ileri evrelere ulaşabilirler. Meme kanserinde tümör boyutunun iki kat artması için geçen süre ( 

doubling time ) 50 günden kısa veya 500 günden uzun olabilmektedir. Erken olarak saptandığı 

düşünülen tümörlerin bile ortalama 6-10 yılık bir geçmişe sahip olduğu bilinmektedir (31). 

Kanser hücrelerinin meme içinde yayılması: 

a) Meme parankimine doğrudan infiltrasyon yoluyla 

b) Meme duktusları boyunca 

c) Meme lenfatikleri aracılığıyla gerçekleşir. 

Kanserin çevre dokuya direkt infiltrasyonu sıklıkla sivri uzantılar şeklindedir. Bu 

durum mamografik görüntülerde veya makroskopik kesitlerde karakteristik yıldızvari 

görünümünü kazanmasına neden olur. Farklı duktuslardaki yayılımın tek bir kanser odağından 

mı geliştiği yoksa yaygın olarak bulunan in situ duktal karsinom odaklarının invaziv kanserler 

şekline mi dönüştüğü henüz aydınlık kazanmamıştır. 

Kanserin meme dokusundaki yerleşimi kadranlara göre tanımlanmaktadır. 

Altıyüzdoksanaltı olguluk bir seride tümörlerin %48ínin üst dış kadranda , %15ínin üst iç 

kadranda, %11ínin alt dış kadranda, %6´sının alt iç kadranda ve %17´sinin de santral bölgede 

( areola ve çevresindeki 1 cm´lik alan ) yerleştiği bildirilmiştir (32). Geriye kalan %3´lük grup 

ise multisentrik olmaları veya tümörün tüm memeyi kaplaması nedeniyle diffüz olarak 

tanımlanmıştır. Tümörün sıklıkla üst dış kadranda bulunmasının nedeni bu kadrandaki meme 

dokusu hacminin büyüklüğüne bağlanmaktadır. Primer tümörün lokalizasyonu ve prognoz 

arasındaki ilişki çok daha büyük serilerde de araştırılmıştır ( National Survey of American 

College of Surgeons 1978 ve National Surgical Adjuvant Breast Project ) (33,34). Her iki 

çalışmadaki benzer sonuçlara göre aksilla metastazı bulunmayan olgularda dış kadranlardaki 

tümörlerde prognoz, iç kadrandaki aynı büyüklükteki tümörlere göre daha iyidir. Bu durum iç 

kadranlardaki tümörlerin mamaria interna lenf bezi grubuna metastaz eğiliminde oldukları ile 

açıklanmaya çalışılmıştır. Aksilla metastazı bulunan olgularda ise prognozda farklılık 

görülmemiştir. 

20

Meme kanserinin bölgesel olarak en sık yayıldığı alanlar aksiller lenf bezleri, 

mamaria interna lenf bezleri ve supraklavikular lenf bezi gruplarıdır. Bu bölgelerdeki 

tutulumların iyi bilinmesi ve belirlenmesi hem evreleme hem de tedavi yöntemlerinin 

planlanması açısından büyük önem taşımaktadır. 

Aksiller Lenf Bezleri 

Memenin lenfatik drenajının büyük bölümü aksiller lenf bezleri aracılığıyla 

gerçekleşmektedir.Fizik muayenede palpe edilebilecek boyutlara ulaşmış meme tümörü 

bulunan olguların yaklaşık % 50’sinde aksiller lenf bezi tutulumunun da bulunduğu histolojik 

olarak belirlenmiştir.Aksilla metastazı olasılığı primer tümörün boyutu ile direkt olarak 

ilişkilidir.Primer tümör ne kadar büyükse, aksilla metastazı riski de o derece fazladır. 

Fisher ve ark. (34) dış kadranlardaki tümörlerde aksilla metastazı oranını % 52 ,iç 

kadranlardaki ise % 39 olarak bildirmişlerdir.Bu durum iç taraftaki tümörlerin bir kısmının 

mamaria interna lenf bezlerine metastaz yaptığı şeklinde yorumlanmaktadır. 

Mamaria İnterna Lenf Bezleri 

Meme kanserinin metastaz yaptığı ikinci lenf bezi grubudur.Bu lenfatik zincir 

interkostal aralıkların ön uçlarında ve internal torasik arterin yanlarında yer almaktadır.Toraks 

içinde bulunmaları ve klinik belirti vermemeleri nedeniyle bu gruba olan metastazlar 

aksilladaki kadar kolay saptanamazlar. 

Supraklavikuler Lenf Bezleri 

Supraklavikuler lenf bezi metastazları, yaygın aksilla tutulumu ile birlikte 

seyretmektedir.Rutin supraklavikuler disseksiyon uygulanan bir hasta grubunda aksillası 

pozitif 125 olgunun 23’ünde ( %18) supraklavikuler metastaz saptanmış, aksilası negatif 149 

olgudan hiçbirinde supraklavikuler metastaz görülmemiştir (35). 

21

Supraklavikuler metastazlar yaygın aksilla tutulumunu takiben ortaya çıkmakta ve 

prognozun kötü olduğunu göstermektedir.Bu nedenle yeni evreleme sistemlerine göre 

supraklavikuler metastazlar ( N3 ) olarak değerlendirilmektedir (36). 

Uzak Metastazlar 

Meme kanseri pek çok organa metastaz yapabilmektedir.Çeşitli otopsi serilerinde bazı 

farklılıklar görülmekle birlikte en sık tutulan organlar kemik, akciğer ve karaciğerdir 

(37,38,39). 

Klinik belirti veren metastazlar çok uzun bir zaman sonra dahi ortaya 

çıkabilmektedir.İlk tanıdan 10-15 yıl sonra görülmeleri nadir değildir. 

Tüm metastazlı olgular bakıldığında tedaviden metastaza kadar geçen süre ortalama 

olarak 42 ay civarındadır.Bu süreç tümörü 8,5 cm ve daha büyük olan hastalarda 4 ay kadar 

bulunmuştur.Tümör ne kadar küçükse, uzak metastaz o denli geç ortaya çıkmaktadır. 

MEME KANSERİNİN EVRELEMESİ 

Meme kanserinde evreleme yalnızca hastaya hangi tedavinin seçileceği ve prognozun 

nasıl olacağı konusunda bilgi vermekle kalmaz, aynı zamanda farklı tedavi tiplerinin 

kıyaslanmasına da imkan sağlar.Hastalığın anatomik yayılımını esas alarak fizik muayene, 

çeşitli labaratuvar parametreleri ve görüntüleme yöntemlerine göre belirlenen klinik evreleme 

hastalarda prognoz hakkında her zaman en doğru bilgiyi vermemektedir.Zira klinik evreleme 

tümörün hormon reseptör durumu, grade’i ve büyüme hızı göstergeleri gibi önemli prognoz 

ölçütlerini içermemektedir. Oysa cerrahi olarak çıkartılan materyalin incelenmesi ile yapılan 

patolojik evreleme gerçekte prognoz tayininde daha değerlidir. 

Başlangıçta meme kanserinin evrelemesi çok daha basit bir yöntemle; 

· Lokalize hastalık 

· Bölgesel lenf düğümü tutulumu 

· Uzak metastaz şeklinde yapılmaktaydı. 

22

Günümüzde bile cerrahlar arsında bu tarzda bir ayırıma gidilebilmektedir.Bugünki 

kriterlerimize uygun ilk klinik evrelemeyi Steinthal 1905’te tanımlamış ve meme kanserini 

bölgesel anatomik yayılımına göre üç gruba ayırmıştır.Fakat tamamen klinik değerlendirmeye 

dayalı bu sınıflama invaziv ve non invaziv tümörleri ayıramaması ve erken evre kanserlerde 

tümör büyüklüğünün prognostik değerini gözardı ettiği için eleştirilmiştir.Bu nedenle 

1960’lardan itibaren hem çeşitli merkezlerin farklı tedavi yöntemlerinin kıyaslanması hem de 

standart bir yaklaşımın belirlenebilmesi için TNM sistemi kullanıma girmiştir. 1977 ve 1992 

’de bazı değişiklikler yapılarak bugün dünyada oldukça yaygın kullanılan TNM sisteminde T 

harfi primer tümör boyutunu, N bölgesel lenf düğümlerini, M ise uzak metastazı temsil 

etmektedir (40,41,42,43). (TABLO 1) 

PRİMER TÜMÖR BOYUTU (T) 

Tx: Primer tümör değerlendirilemiyor 

T0: Primer tümöre ait bulgular yok 

Tis: İnsitu karsinom,intraduktal karsinom,lobuler karsinoma in situ; ya da tümörsüz 

meme başının Paget hastalığı 

T1: Tümör 0 ila 2 cm arasında 

T1mic: Mikroinvazyon tümör 0,1 cm’den küçük 

T1a : Tümör 0,1-0,5 cm arasında 

T1b : Tümör 0,5-1 cm arasında 

T1c : Tümör 1-2 cm arasında 

T2: Tümör 2-5 cm arasında 

T3: Tümör 5 cm’den fazla 

T4: Herhangi bir boyuttaki tümörde 

T4a : Göğüs duvarına yayılım 

memede sınırlı satellit cilt nodülleri 

T4b : Ödem (peau d’ orange dahil), cilt ülserasyonu, ya da ipsilateral 

T4c : 4a + 4b 

T4d : İnflamatuar meme kanseri 

23

BÖLGESEL LENF DÜĞÜMLERİ (N) 

ve “Rotter” nodları dahil 

lenf nodlarına metastaz 

Nx : Bölgesel nodlar değerlendirilemiyor (Daha önce çıkartılmış olanlar da dahil) 

N0 : Bölgesel nod metastazı yok 

N1 : Mobil ipsilateral aksiller lenf nodlarına metastaz ; meme içi, infraklavikuler 

N2 : Bir diğerine ya da diğer yapılara fikse “konglomere” ipsilateral aksiller 

N3 : İpsilateral internal mamarian lenf nodlarına metastaz 

LENF NODLARININ PATOLOJİK SINIFLAMASI (pN) 

pNx : Bölgesel nodlar değerlendirilemiyor (Daha önce çıkartılmış olanlar da dahil) 

pN0 : Bölgesel nod metastazı yok 

pN1 : Mobil ipsilateral aksiller lenf nodlarına metastaz 

lenf nodlarına metastaz 

UZAK METASTAZ 

pN1a : Yalnızca mikrometastazlar 0,2 cm’den küçük 

pN1b : Nodlara metastazlar 0,2 cm’den büyük 

pN1bi :1-3 noda yayılım 

pN1bii :4 veya daha fazla nodlara metastaz 

pN1biii : 2 cm’den küçük nodlarda ekstrakapsüler invazyon 

pN1biv : En büyük boyutuyla 2 cm’den fazla noda yayılım 

pN2 : Bir diğerine ya da diğer yapılara fikse (conglomere) ipsilateral aksiller 

pN3 : İpsilateral internal mamarian lenf nodlarına metastaz 

M0 : Uzak metastaz yok 

M1 : Uzak metastaz var ( İpsilateral supraklaviküler,servikal ya da kontralateral 

internal mamarian lenf nodlarına yayılım 

24

TABLO 1 : AJCC (American Joint Comission on Cancer) kanser evreleme sistemi 

(TABLO 2) 

EVRELER TÜMÖR BOYUTU NOD DURUMU METASTAZ 

EVRE 0 Tis N0 M0 

EVRE 1 T1 N0 MO 

EVRE 2A T0 

N1 

M0 

T1 

T2 

EVRE 2B T2 

T3 

EVRE 3A T0 

T1 

T2 

T3 

T3 

EVRE 3B T4 

N1 

N0 

N1 

N0 

N2 

N2 

N2 

N1 

N2 

N (HERHANGİ) 

M0 

MO 

M0 

MO 

M0 

MO 

MO 

M0 

MO 

M0 

T (HERHANGİ) N3 

M0 

EVRE 4 T (HERHANGİ) N (HERHANGİ) M1 

TABLO 2 : TNM sistemine göre evreler 

TNM SİSTEMİ 

Tümör Boyutu (T) 

Primer tümör değerlendirilmesi fizik muayene, mamografi ve ultrasonografi ile 

yapılabilir. Fizik muayenede aşikar tümör saptansa da, mamografi yapılmalı ve hem aynı 

hemde karşı memede gizli başka kanser varlığı araştırılmalıdır.Fizik muayenede saptanan 

tümör çapı ile patolojik incelemede belirlenen gerçek tümör çapının aynı olma oranı %54 

iken görüntüleme yöntemleri kıyaslandığında bu oran %59 dur (44). 

Bölgesel lenf düğümü metastazı olasılığı, nüks ve ölüm oranlarının tümör çapı ile 

doğrudan bağlantılı olduğu gösterilmiştir.Özellikle lenf düğümü tutulumu negatif olan 

olgularda hayatta kalımda primer tümörün çapı çok önemli bir prognostik belirleyici haline 

gelmektedir.T1a tümörlerde aksiller lenf düğümü metastazı riski % 8 iken T1b tümörlerde bu 

risk %12’e çıkmaktadır (44). 

25

Tümör boyutunun lenf düğümü tutulumundan bağımsız olarak prognoz üzerinde 

etkili olduğu gözlenmektedir.Tümör çapı 1 cm’nin altında olan lenf düğümü tutulumu negatif 

hastalarda 10 yıllık sağkalım oranları %90 veya daha iyidir.Oysa çapı 2-4 cm arasındaki 

tümörlerde bu oran yaklaşık %55 tir (44). 

Bölgesel Lenf Nodülleri ( N ) 

Evrelendirme için bölgesel lenf düğümlerinin değerlendirilmesi yalnızca fizik 

muayene ile yapılır. İnvaziv kanserli hastalarda tutulan aksiller lenf düğümü sayısı hayatta 

kalımdaki en önemli prognostik belirleyicidir. 10 yıllık sağ kalım oranı aksiller lenf düğümü 

tutulumu negatif olgularda %65 iken 4 ya da daha fazla lenf düğümü tutulumu olan olgularda 

bu oran %15 tir. Ayrıca level 3 te çapı 2cm’den daha büyük metastatik lenf düğümünün 

olması prognozu daha kötü hale getirmektedir. 

Eskiden komplet aksiller disseksiyon amacıyla level 1,2 ve 3 lenf düğümlerinin 

tamamı çıkarılmaya çalışılırken günümüzde artık bunun gereksiz olduğu ve tüm seviyelerden 

toplam on adet lenf düğümünün çıkarılmasının yeterli olduğu düşünülmektedir.Günümüzde 

aksiller mikrometastazların belirlenmesinde geleneksel hemotoksilen eozin boyama 

tekniklerinin yanısıra sitokeratin gibi immünhistokimyasal teknikler ve polimeraz zincir 

reaksiyonuna bakılması gibi yöntemlere de başvurulmaktadır (45). 

Son yıllarda baştan komplet aksiller disseksiyon yapmak yerine vital mavi boya ya 

da gama kamera kullanılarak yapılan sentinel lenf düğümü haritalaması ve buna göre komplet 

aksiller disseksiyon yapıp yapmama kararının alınması bu girişimin yaratabileceği 

morbiditeden hastayı sakınmak açısından da giderek klinik kullanıma girmektedir. 

Meme kanseri saptanan her olguda aksiller lenf düğümlerinin ve memenin iç 

kadranlarında yerleşen tümörlerde mamaria interna grubunun ultrasonografi ile 

değerlendirilme önerisi kabul görmemiştir.Zira tüm operabl meme kanserlerinde nasıl olsa 

aksiller disseksiyon yapılmaktadır ve bu sayede de patolojik değerlendirme ile lenf düğümü 

tutulumu hiç yanılmadan saptanabilmektedir (45). 

Klinik evrelemede dikkate alınacak bazı özel durumlar şunlardır: 

26

· Makroskopik incelemede rezeksiyon sınırında tümör saptanırsa primer 

tümörün genişliği değerlendirilemediğinden bu durum Tx olarak kabul 

edilir. 

· Mamografi ile saptanmış non palpabl tümörlerde mamogram üzerinde 

kitlenin en büyük çapı ölçülmeli ve biopsi sonrasında uygun bir T 

kategorisi belirlenmelidir. 

· Multipl, ipsilateral, invaziv simultane kanserler olduğu zaman T boyutu 

için en büyük çaplı tümör esas alınmalıdır. 

· Simultane bilateral kanserler ayrı ayrı evrelendirilmelidir. 

· Tümörün deriye doğrudan yayılımı dışında meme başı çekintisi ve 

derinin içe doğru çökmesi gibi faktörler T evrelemesini değiştirmez.T 

evresini değiştirerek T4b düzeyine getiren cilt değişiklikleri ise portakal 

kabuğu şeklindeki ödem, ülserasyon, derinin fiksasyonu ya da derideki 

satellit lezyonlardır. 

· İnflamatuar karsinomda altta palpabl kitle bulunsun ya da bulunmasın 

deride ortaya çıkan endurasyon ve erimatöz değişiklikler T4d bulgusu 

olarak kabul edilmektedir. 

· Kitle yada invaziv kanser olmadığında meme başının Paget hastalığı Tis 

olarak kabul edilir.Kitle olduğunda ise evreleme bu tümörün boyutuna 

göre yapılır. 

· Göğüs duvarı tutulumu ile kast edilen pektoral kasların tutulumu değil, 

kostaların, interkostal kasların ve anterior serratus kaslarının 

tutulumudur. 

27

METASTAZ ( M ) 

Meme kanseri saptanan hastalarda klinik evrelemenin bir parçası olarak uzak metastaz 

aranmasının nasıl yapılacağına dair sorulara klinik pratikte farklı yanıtlar verilmektedir.Görüş 

birliği olan bir nokta invaziv olmayan tümörlerde uzak metastaz aranmasına gerek 

olmadığıdır.Meme kanserleri en sık kemik metastazı yapar.Ancak erken evre meme 

kanserlerinde kemik metastazı oranı son derece düşüktür.Ayrıca sintigrafi kemik 

metastazlarının en erken saptanabileceği oldukça duyarlı ama özgün olmayan bir 

yöntemdir.Şayet sintigrafide aktivite farklılığı yaratan kemik lezyonları varsa o zaman direkt 

radyografi, tomografi ya da MR ‘a başvurulabilinir. 

Meme kanserinin akciğer ve plevra metastazları sıklıkla asemptomatikken akciğer 

radyografisinde parankimal dansite artışı veya plevral effüzyon biçiminde saptanırlar 

Meme kanserinde karaciğer metastazı klinikte az görülen ama otopside sık rastlanılan 

bir bulgudur.Metastazların saptanmasında enzim düzeyi ölçümünün değeri yoktur. 

Rutin klinik uygulamada invaziv meme kanserlerinde metastaz olasılığı çok yüksek 

olmasa da akciğer radyografisi, üst abdomen ultrasonografisi ve kemik sintigrafisi 

yapılmaktadır. Bunun amacı yalnızca klinik evrelemeyi mutlak bir doğrulukla yapmak değil, 

aynı zamanda tedavi sonrası ortaya çıkabilecek patolojilerin karşılaştırılabilmesidir. Daha 

seyrek görülen olası metastaz alanları ise ancak klinik varsa taranmaktadır. Örneğin nörolojik 

belirtileri olan hastalarda nöroloji ve beyin cerrahisi incelemesi ve gerektiğinde ileri tetkiki 

uygundur. 

MEME KANSERİNDE PROGNOSTİK FAKTÖRLER 

Meme kanserinde tanıdan sonraki doğal seyir hastalar arasında farklılıklar 

göstermektedir. Aynı tümör çapına sahip olan ve takip edilen hastalardan bazılarında tümör 

nüksü çok kısa sürede ortaya çıkmakta iken diğerleri sağlıklı olarak yaşamaya devam 

etmektedir. Bundan dolayı meme kanseri olan hastalardaki bu klinik ve biyolojik davranış 

farklılıklarını ve hastalığın hızla gelişebileceği yüksek risk grubunu belirlemek için prognostk 

faktörler kullanılır: 

28

· Tümör çapı 

· Aksiller lenf gangliyonu tutulumu 

· Histolojik tümör tipi, histolojik grade 

· Hormon reseptörleri ( Östrojen ve Progesteron reseptörleri ) 

· Tümör proliferasyon hızı ( mitoz sayısı, Timidin işaretleme indeksi, S-faz reaksiyonu, 

immün histokimyasal işeretleyiciler ) 

· Moleküler prognostik faktörler ( enzimler, cerb- B2, onkosüpresör genler ) 

Bunlardan bazılarının ( tümör çapı, koltuk altı tutulumu, tümörün histolojik özellikleri, 

hormon reseptörleri ) prognoz belirlemedeki rolü çok iyi bilinmesine rağmen; bazıları ( c-erb 

B2, tümör baskılayıcı genler ) ise henüz araştırılmaktadır. 

Tümör çapı: Tümör çapı meme kanserinde nüks riski ve özellikle nod negatif 

hastalarda adjuvan tedavi seçimi için önemli ve güvenilir bir prognostik faktördür (46). Tümör 

çapının klinik ve patolojik ölçümleri arasında büyük çelişkiler saptanabilmektedir. Bu nedenle 

patolojik ölçümlerin gerçek tümör çapını daha iyi yansıttığı ve esas alınması gerektiği 

vurgulanmıştır (47). 

Tümör çapı aksiller nod tutulumunu da etkiler. Çap büyüdükçe aksiller tutulumun 

yanında tutulan nod sayısında da artış söz konusudur. Aksiller tutulum gösteren küçük çaplı 

tümörlerin prognozu, büyük çaplı olanlara göre daha iyidir. Tüm nodal tutulum 

kategorilerinde tümör çapı büyüdükçe yaşam süresi kısalmaktadır (48). 

Özellikle aksiller tutulum göstermeyen primer meme tümörlü hastalarda tümörün 

meme içindeki lokalizasyonu da prognostik önem taşımaktadır. Medial tümörlere göre lateral 

lokalizasyonlu tümörlerin aksiller metastaz yapma olasılığı daha fazladır. Tümör çapı, tümör 

dinamiği yanında tanıda gecikmeyi de ifade eder. Tümörlerin büyüdükçe agresif olma özelliği 

yanısıra daha agresif oldukları içinde çabuk büyümeleri söz konusudur. 

Aksiller lenf gangliyonu tutulumu: Günümüzde meme kanserinin prognozunu 

belirleyen en önemli faktör aksiller lenf gangliyonlarının metastaz içerip içermediği, eğer 

içeriyorsa tutulan lenf gangliyonlarının sayısıdır (49). Aksiller lenf gangliyonlarında metastaz 

29

yoksa 10 yıllık hastalıksız yaşam süresi %70-80 arasındadır. Bu oran aksillası pozitif olan 

hastalarda %30´lara kadar düşer (50,51). 

Birçok klinik çalışmada aksiller tutuluma göre hastalar : 

a) Negatif nod 

b) 1-3 pozitif nod 

c) 4 veya daha fazla pozitif nod gibi gruplara ayrılmıştır. 

Araştırmaların hemen tamamında hastalığın seyri ve tutulan nod sayısı arasında 

direkt bir ilişki saptanmıştır (52). İnvaziv tümörlerin aksine, in-situ (non-invaziv tümörlerde) 

aksiller tutulum oranı çok düşüktür. (%2-3 oranında). Hastaların yaşam süreleri ile tutulan nod 

sayısı arasında sıkı bir ilişki vardır.Tutulan nod sayısı arttıkça prognoz 

kötüleşmektedir.Hastalıksız yaşam süresinin de tutulan nod sayısı ile ilişkisi vardır. 

Aksilla negatif olan hastalarda 10 yılda nüks oranı %20 iken,4 veya daha fazla nod 

pozitif olanlarda nüks %71’dir.13 veya daha fazla sayıda nod pozitifliği nüksü %87’e 

çıkarmaktadır.Bu bilgilere dayanarak denilebilir ki tutulan nod sayısı arttıkça tedavide 

başarısızlık oranı da artmaktadır (53). 

Ayrıca lenf nodu tutulumu tümörün büyüklüğü ile de ilgilidir.Tümör çapı 

büyüdükçe tutulum riski artar.Nodal tutulumun, tümör reseptör durumu ve proliferasyon 

ölçümü gibi biyolojik işaretleyicilerden bağımsız olduğu, dolayısıyla tümörün kronolojik yaşı 

ile ilişkili olduğu düşünülmüştür (54). Aksillada yaygın tutulum olan olgularda hastalık nüks 

olasılığı yüksek olmakla kalmayıp, tutulum göstermeyenlere göre çok daha erken 

görülmektedir (55). Çok sayıda nodal tutulum gösteren olguların hastalıksız yaşam süresinin 

kısalmasının (erken nüks) daha süratli tümör büyümesi veya ameliyatta geride tümör bırakma 

olasılığındaki fazlalıktan ya da her iki nedenden birden olabileceği gösterilmiştir (55). 

Aksiller disseksiyon materyali, mastektomi yapılan hastalarda meme ile birlikte; 

meme koruyucu cerrahi yapılanlarda ise aksilla üzerine uygulanan ayrı bir kesi ile çıkarılır. 

Pektoralis minör kasının dış yanındaki (Level 1) ve arkasındaki (Level 2) lenf ganglionlarının 

çıkarılması aksiller disseksiyon için yeterlidir.Bu işlemle 10 tane lenf ganglionunun 

çıkarılması ve değerlendirilmesi aksilla tutulumu konusunda bize yeterli bilgileri 

sağlamaktadır.Aksillada Level 1 düzeyindeki lenf ganglionlarında metastaz yok ise; Level 2 

30

ve Level 3 metastaz olması riski ( skip metastaz ) çok düşüktür (%1.3-5) Aksillanın tam 

disseksiyonu (Level 1,2,3) ile birlikte hastanın sağ kalımını çok fazla 

etkilememektedir.Bununla birlikte tam disseksiyon yapılan hastalarda birlikte radyoterapi de 

almış ise kol ödemi riski %36’a ulaşmaktadır. 

Kesin bir evreleme için her ne kadar aksiller disseksiyon gerekli ise de, 

gerekmeyen hallerde yapılması morbiditeyi arttırmaktadır (49). Evreleme için gerekli 

disseksiyon genişliği nodal tutulumun olup olmadığını saptamak veya tutulan nod sayısını 

belirlemeye yöneliktir.Bunun için gerekli hallerde Level 1 ve Level 2 seviyelerinde yapılacak 

disseksiyonun, skip metastaz oranının %2-3 düşürdüğü ve yeterli prognostik bilgi verebileceği 

görüşü yaygındır (56). 

Aksiller evrelemede güvenilirlik bakımından en az 10 nod disseke etmenin 

gerekliliği vurgulanmıştır.Ancak “sentinel nod” biopsi tekniğinin cerrahi pratikte yerini 

bulmasıyla birlikte aksiller disseksiyon hakkındaki klasik görüşler de değişim eğilimine 

girmeye başlamıştır.Bu görüşe göre meme kanser hücreleri anatomik bir sırayla aksiller 

nodları tutmakta yani genelde önceleri tümör yatağını drene eden 1-3 nod tutulmakta sonra 

diğerlerine geçmektedir.Bu nedenle sentinel nod pozitif olan olgularda diğerlerinin de pozitif 

olma olasılığı doğar.Sentinel nodların negatif olması halinde rutin aksiller disseksiyondan 

vazgeçilebilir (57). 

Histolojik olarak aksillası negatif olgularda sağkalım için en iyi prognostik gösterge 

tümörün büyüklüğüdür (46). 

Histolojik tümör tipi ve prognoz: 

Günümüzde meme karsinomlarının histopatolojik tipleri için dünyada tek bir 

sınıflama sistemi bulunmamakla birlikte genelde Dünya Sağlık Örgütünün sınıflaması farklı 

merkezlerde değiştirilerek kullanılmaktadır (58). 

İnvaziv Duktal Karsinom: Herhangi bir özel tip morfoloji göstermeyen tüm invaziv 

karsinomlar bu gruba alınır.Bu nedenle duktal karsinoma tanısı genellikle diğerlerinin ekarte 

edilmesi ile konur.Memenin duktus epitelinden gelişen tümörlerdir.Tüm invaziv meme 

karsinomlarının %47-75’ini oluştururlar.En büyük oran Amerika Birleşik Devletlerinde 

görülürken, en düşük oran Japonya da bildirilmektedir.Morfolojik olarak duktal karsinomalar 

31

geniş bir grup içermekte olup bazıları yoğun bir stromal reaksiyon ile birlikte oldukları için 

sert kıvamlı ve çevreye infiltre görünümde kitleler oluştururlar.Histolojik olarak değişik 

derecelerdeki duktal elemanlar veya stromayı infiltre eden kordon yapılarından 

oluşmaktadırlar. 

İnvaziv Lobuler Karsinom: İnvaziv lobuler karsinomların sıklığı %2-15 arasında 

değişmektedir (58,59). Bu tümörler duktal karsinomalar gibi düzensiz sınırlı olabileceği gibi 

palpasyonla iyi sınırlı kitleler de oluşturabilir.Oldukça yüksek oranda bilateral olma 

eğiliminde olup senkron (%3) ya da metakron (%20) gelişebilirler (60). 

Klasik tipte lobuler karsinomalar ile invaziv duktal karsinomaların prognozu 

arasında anlamlı bir fark bulunmadığı bildirilmektedir (59,60). 

Prognozu İyi Olan Özel Tipte Meme Karsinomları: 

Tubuler Karsinom: Tüm meme karsinomlarının %2’sini mamografi ile tespit 

edilenlerin %8-20 ‘sini oluşturur (61,62). 

İnvaziv Kribriform Karsinom: Küçük ,düzenli epitelyal hücrelerin adacıklar 

oluşturması ile karakterli olup;aksiller lenf nod metastazı ve nüks oranları invaziv duktal 

karsinomlara göre anlamlı şekilde daha azdır. 

Müsinöz Karsinom: Tüm meme karsinomlarının %1-6’sını oluşturmakta olup genelde 

daha ileri yaşta görülürler (62). Mikroskopide stromada geniş müsin göletleri içinde yüzen iyi 

diferansiye yümör hücre grupları bulunur. 

Sekretuar Karsinom: İlk olarak çocuklarda tanımlanmış olmakla birlikte erişkinde de 

tüm yaşlarda bildirilmektedir (63). Çocuklarda iyi gidişli iyi diferansiye malignitelerdir. 

Prognozu Kötü Olan Özel Tipte Meme Karsinomları: 

Metaplastik Karsinom: Farklı derecede diferansiyasyon gösteren epitelyal ve 

sarkomatöz komponentlerin bir arada bulunması ile karakterize heterojen bir gruptur.Tüm 

meme karsinomlarının %0,5’inden azdır. 

Taşlı Yüzük Hücreli Karsinom: Dünya Sağlık Örgütü tarafından ayrı bir grup olarak 

sınıflanmamıştır.Sıklıkla lobuler karsınomlara eşlik edebilir.Pür formları oldukça agresif bir 

klinik gidiş göstermektedir.Peritoneal ve serozal yüzeylere metastaz sıktır (64-65). 

32

İnflamatuar Meme Karsinomu: Görülme oranı %1-3 arasındadır.En agresif meme 

karsinomu olduğu düşünülmektedir.Daha çok post menopozal dönemde görülür.Klinik olarak 

memede diffüz genişleme ve deride eritemle birlikte ağrı hassasiyet ve lokal ısı artışı görülür. 

Lipid-rich Karsinom: Agresif gidişli nadir bir tümördür (66). Genelde tanı 

konduğunda aksiller lenf nodu tutulumu mevcuttur. 

Meduller Karsinom : Tüm invaziv karsinomaların %5-7 ‘sini oluşturan bu grubun 

önceleri çok iyi prognozlu olduğu düşünülmekteydi (67). Ancak son çalışmalar sağkalımın 

daha iyi olmadığını göstermektedir.Genelde az diferansiye invaziv duktal karsinomlara göre 

daha iyi seyirli olduklarını belirten çalışmalar nedeniyle orta dereceli prognoz gösteren grupta 

yer alırlar (68,69). 

Meme kanserinde hormonal reseptörler ve prognoz: 

Reseptör , bir hormona özel noktalarda bağlanarak, hormon-reseptör kompleksi 

oluşturan ve onun bilinen fizyolojik etkilerinden sorumlu; onları düzenleyen, intrasellüler ya 

da membran proteini niteliğindeki molekül ya da moleküllerdir.Östrojen ve progesteron 

reseptörleri;intrasellüler proteinler olup, konsantrasyon değişimine bağlı olarak, dolaşımdan 

hücre içine alınan, hormon molekülüne seçici olarak bağlanır ve hormon reseptör kompleksini 

oluştururlar.Aktive olan hormon–reseptör kompleksi, spesifik olarak, nükleus içindeki 

hormon yanıt elementleri olarak isimlendirilen kısa DNA sekanslarına bağlanır ve fizyolojik 

hormon aktivitesini sağlayan transkripsiyonu gerçekleştirirler (70,71). 

Östrojen ve progestron reseptörlerinin hücre içinde nükleus ve sitazolode lokalize 

olduğu gösterilmiştir. Ultrasütrüktürel olarak ise,hormon reseptörlerinin nükleus içinde 

kromatin serpintileri arasında ya da nükleus membranının yakınında yer aldığı belirlenmiştir 

(72). 

Meme kanserlerinde, östrojen ve progesteron hormonları mutajenik ve promotor 

etki yapmaktadır.Östrojen hormonunun mutajenik etkisi reseptörler tarafından 

düzenlenmektedir.Kültür çalışmalarında da fonksyonel östrojen reseptörü taşıyan meme 

kanser hücresinde mutajenik etkisi kanıtlanmıştır (73). 

Östrojen ve progesteron reseptörlerinin dokularda varlığını belirlemek için 

immunhistokimyasal, histokimyasal, biokimyasal, otoradyografi gibi yöntemler 

33

ulunmaktadır. Immünhistokimyasal ve biokimyasal yöntemlerin reseptör durumunu 

saptamada benzer sonuçlar verdiğini (74) ancak immünhistokimyasal yöntemin seçici ve 

topografik üstünlüğü bulunduğu, prognoz yönünden daha yol gösterici olduğu belirtilmiştir 

(74,75). 

İmmunhistokimyasal yöntemlerde, rutin olarak antiöstradiol antikoru kullanılır (75). 

Ostrojen reseptörü (ER) ve progesteron reseptörü (PR) nükleer boyanma yapar.%30’dan fazla 

boyanma sınır değer olarak kabul edilir.Bazı ekoller pozitifliği %5,bazıları da %10’dan fazla 

boyanma olarak kabul etmektedir (75). 

Başta meme ve endometrium karsinomu olmak üzere, bir grup neoplastik hastalıkta 

östrojen ve progesteron reseptörlerinin prognostik önemi belirlenmiştir.ER ve PR pozitif 

tümörler hormonal sağaltıma yanıt verir ve daha iyi prognoz gösterirler (76). 

Primer meme kanserlerinin ortalama %55-65’i; meme kanseri metastazlarının 

yaklaşık %45-55’i ER pozitiftir (75). Primer ve metastatik meme kanserlerinin yaklaşık %45- 

60’ı PR pozitiftir (75). ER ve PR pozitifliği postmenopozal dönemde, premenopozal 

dönemden daha fazladır.ER pozitif tümörlerde, hormon sağaltımına %55-60, ER negatif 

tümörlerde ise %8 yanıt alınmaktadır.Hem ER hem de PR pozitif tümörlerde hormonal 

sağaltıma yanıt %75-80’e ulaşmaktadır (75). 

ER ,evre 1 ve2 meme kanserlerinde, sağkalım ve hastalıksız sağkalım ile ilgili 

bulunmuş PR’nün ise sağkalım için ER’den daha belirleyici olduğu belirtilmiştir (75). İnsitu 

duktal karsinomalarda da nükleer derece arttıkça ER ve PR pozitifliğinin azaldığı saptanmıştır 

(77). 

ER ve PR, meme kanserlerinde bağımsız prognostik faktördür.ER ve PR pozitifliği 

hormonal sağaltıma yanıtı ve daha iyi prognozu gösterir. 

Tümör profilerasyon hızı ve prognostik önemi: 

34

Meme kanserinde benzer patolojik özelliklere sahip hastalarda farklı klinik 

davranışların anlaşılabilmesi için değişik biolojik işaretleyicilerin prognostik önemi 

araştırılmıştır.Tümör profilerasyon hızı, nüks ya da metastaz riski yüksek olan ve adjuvan 

tedavi alması gereken (nod negatif) meme kanserli hastaların belirlenmesinde ve erken ya da 

ileri evre meme kanserli hastaların prognozunun tahmin edilmesinde yardımcı olabilir. 

Tümör proliferasyon hızının prognostik değerlerini içeren bazı alt başlıkları 

bulunur.Bunlar mitotik indeks, immünhistokimyasal proliferasyon işaretleyicileri (Cyclin A, 

Ki-67),S-faz reaksiyonu, Thymidine labelıng indeks, Bromodeoxyuridine (BrDu) labeling 

indeks gibi prognostik faktörlerdir.Bu faktörlerin çoğu hakkında günümüzde halen kapsamlı 

çalışmalar yürütülmektedir (78). 

Moleküler prognostik faktörler: 

Onkogenler protoonkogenlerden derivedirler. Protoonkogenlerin retroviral 

transfeksiyonla ya da in situ davranışlarını değiştiren ve böylece onları hücresel onkogenlere 

çeviren etkilerle onkojenik hale geldiği kabul edilmiştir. 

Kanserin kontrolsüz bir biçimde daha önce var olan normal dokunun çoğalması ve 

çevreye yayılması olduğu temelinden hareketle, çoğalmayı ve diferansiasyonu kontrol eden 

protoonkogenlerin anormal ekspresyonunun kanser hücrelerinde bulunduğu ve 

karsinogenezisde rol oynadığı kaçınılmazdır.Sellüler transformasyon,tümör büyümesi veya 

yayılımında yer alan onkogenlerin aşırı yapımı meme tümörlerinin önemli bir bölümünde 

gösterilmiştir.Bunlar içerisinde en yaygın olarak çalışılanı cerb-B2 olarakda bilinen neu 

onkogenidir. 

c-erb B2 onkoproteini: Yapısal olarak Epidermal Büyüme Faktör (EGF) 

reseptörüne benzerlik gösteren protein ürünü, tirozin kinaz aktivitesi gösterir.Yapılmiş olan 

çalışmalar neu onkogeninin hücre proliferasyon ve diferansiasyonunun önemli bir medyatörü 

olduğunu göstermiştir (79). Bu gen 17.kromozomda lokalizedir.c-erb B2 pozitifliği yüksek 

histolojik derece, ER ve PR negatif, lenf nodu pozitif ve yüksek proliferasyon oranı gösteren 

meme kanserlerinde karşımıza çıkmaktadır (79,80). Genel olarak sağkalımda bir azalma ile c- 

erb B2 pozitifliği arasında bir ilişki mevcuttur.Bu ilişkiyi daha spesifik hasta gruplarında 

çalışıp saptayamamış çalışmalarda olmasına rağmen (81) c-erb B2 ‘nin amplifikasyonu ya da 

35

ekspresyonunun agresif meme kanserlerinde daha sık görüldüğü söylenebilmiştir.Bu arada 

konservatif tedaviden sonra gelişen lokal nüks ile cerb B2 ilişkisi araştırılmış, lokal nüks 

oranının c-erb B2 pozitif tümörlerde negatiflere oranla anlamlı derecede yüksek olduğu 

bulunmuştur (82). 

c-erb B2 değişikliklerini gösterebilmek için moleküler ve immünhistokimyasal 

yöntemler kullanılmaktadır ancak bu metodlar tam olarak standardize edilememiş ve 

hangilerinin daha üstün olduğu konusunda henüz tam olarak fikir birliğine 

varılamamıştır.Sonuç olarak; c-erb B2’nin prognostik (tedaviden bağımsız ) ve prediktif 

(tedaviye bağımlı ) sonuçlarının önemini ortaya koyabilmek için daha fazla çalışmaya gerek 

vardır. 

MATERYAL ve METOD 

36

Dr.Lütfi Kırdar Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi genel cerrahi kliniklerince 

01.01.1999 ile 01.02.2004 tarihleri arasında meme kanseri nedeniyle ameliyat edilen 165 

olgunun patoloji raporları ve dosyaları retrospektif olarak incelendi.Olguların yaşları ve 

demografik özellikleri çıkarıldı.Tümörlerin boyutu, lenf nodu metastaz durumu, grade’i, 

histolojik tipi, östrojen ve progesteron reseptörlerinin durumu yapılan ameliyatın türü ve cerb- 

B2 “overekspresyonu” olup olmaması yönünden olguların tüm bilgileri taranarak kaydedildi. 

Bu bilgiler kullanılarak; Amerikan Birleşik Kanser Komitesi (AJCC) ve Dünya 

Sağlık Örgütü (WHO)’ nün son olarak 1992 yılında güncelledikleri TNM evreleme sistemine 

göre her hasta evrelendirildi.Olguların kimlik bilgileri kullanılarak hastane dosyalarına ve 

adres kayıtlarına ulaşıldı.Olguların dosyalarında metastazları olup olmadığı ile ilgili bilgiler 

standart olmadığından Evre 4 olgular çalışmaya dahil edilmedi.Ayrıca cerb-B2 işaretleyicisi 

hastanemizde son 3 yıldan beri bakılmaya başladığından hastaların cerb-B2 durumları sadece 

bu tarihten sonra ameliyat olmuş olgularda değerlendirilebildi.Olguların hepsi hastanemiz 

onkoloji servisinde gerekli kemoterapi, radyoterapi ve hormonoterapi tedavilerine 

yönlendirilmiş olgulardı. 

Birebir telefonla aranan 165 olgudan 27 tanesine ulaşılamadı ve bu hastalar 

çalışma dışında bırakıldı.Geri kalan 138 olgunun hayatta olanların kendilerinden ; ölenlerin 

aile yakınlarından sağkalım bilgileri alınarak kaydedildi.Olguların takip süreleri ameliyat 

tarihlerinden başlatıldı ve hayatta olanların takip süreleri tarafımızdan arandıkları Eylül 2004 

tarihinde; ölenlerin ise ölüm tarihlerinde sona erdirildi .Ortalama takip süresi 36.16±18.22 ay 

olarak bulundu. 

Çalışmaya katılan ve sağkalım bilgileri kaydedilen 138 olgunun öncelikle 

evrelerine göre sağkalımları gösterildi.Daha sonra olgular lenf nodu tutulumuna göre negatif 

nod, 1-3 arası tutulmuş pozitif nod ve 4 veya daha fazla tutulmuş pozitif nod olmak üzere 

gruplanarak her grubun ayrı ayrı sağkalımı bulunarak, istatistiki karşılaştırılmaları yapıldı. 

Olguların genelindeki ostrojen ve progesteron reseptör pozitiflikleri 

saptandıktan sonra; ostrojen ve progesteron reseptörlerinin her ikiside pozitif, her ikiside 

37

negatif ve de herhangi birisi pozitif olanları bulundu ve bunların sağkalımları ayrı ayrı 

hesaplanarak tablo halinde gösterildi. 

Olguların tümü için cerb-B2 pozitifliği belirlendi.cerb-B2 işaretleyicisi çalışılan 

tüm olgu serisindeki sağkalım her evre için ayrı ayrı olacak şekilde hesaplanarak; cerb-B2 

işaretleyicisinin sağkalım üzerine istatistiki olarak anlamlı bir etkisinin olup olmadığı 

araştırıldı.Ayrıca aynı araştırma yine her evre için ayrı ayrı olacak şekilde olguların ölü olma 

oranları arasında da yapıldı.İstatistiki sonuç belirtildi. 

sağkalım grafiği gösterildi. 

Son olarak olgu serisinin toplamının sağkalım analizleri yapılarak; evrelere göre 

İstatistiksel İncelemeler 

Çalışmada elde edilen bulgular değerlendirilirken, istatistiksel analizler için SPSS 

(Statistical Package for Social Sciences) for Windows 10.0 programı kullanıldı. Çalışma 

verileri değerlendirilirken tanımlayıcı istatistiksel metodların (Ortalama, Standart sapma) 

yanısıra niteliksel verilerin karşılaştırılmasında Ki-Kare testi kullanıldı. 

Evrelere göre sağkalım değerlendirmesi ise Kaplan Meier analizi kullanılırken; 

sağkalımların karşılaştırılması Log Rank analizi ile yapıldı. Evrelere göre Cerb-B2 pozitif ve 

negatif olan olgulardaki ex olma oranlarının karşılaştırılmasında iki yüzde arasındaki farkın 

önemlilik testi kullanıldı. Sonuçlar % 95’lik güven aralığında, anlamlılık p

Çalışmamızda patoloji raporları ve dosyaları taranan 165 olgudan 27 tanesine 

ulaşılamadığından bu olguların sağkalım bilgileri alınamadı ve 27 olgu çalışma dışında 

bırakıldı. 

Çalışma 01.01.1999 ile 01.02.2004 tarihleri arasında yaşları 28 ile 98 arasında 

değişmekte olan toplam 138 kadın olgu üzerinde yapılmıştır. Olguların ortalama yaşı 

51.74±15.29’dur. Takip süresi 5 ay ile 60 ay arasında değişmekte olup; ortalama takip süresi 

36.16±18.22 aydı. (TABLO 3) 

TABLO 3: Olgulara ilişkin demografik özelliklerin dağılımı 

n % 

1 11 8,0 

Evre 

2 78 56,5 

3 49 35,5 

1 7 5,1 

Grade 

2 83 60,1 

3 48 34,8 

Tip 

IDK 

ILK 

118 

20 

85,5 

14,5 

T0 1 0,7 

T1 18 13,0 

T1b 1 0,7 

T (Boyut) 

T1c 

T2 

6 

67 

4,3 

48,6 

T3 28 20,3 

T4 12 8,7 

T4b 5 3,6 

N0 37 26,8 

N1 69 50,0 

N1b 4 2,9 

Nodal status N1b1 5 3,6 

N1b2 1 0,7 

N1b3 1 0,7 

N2 21 15,2 

ER 

Pozitif 

Negatif 

86 

52 

62,3 

37,7 

PR 

Pozitif 

Negatif 

93 

45 

67,4 

32,6 

Yok 63 45,7 

Cerb-B2 

Pozitif 29 21,0 

Negatif 46 33,3 

Durum 

Ölü 

Sağ 

48 

90 

34,8 

65,2 

Olgulardan 118 (%85,5) tanesi invaziv duktal kanser iken; 20 (%14,50) tanesi invaziv 

lobüler kanser olarak belirlendi. 

39

Olguların tümörleri Modifiye Bloom Richardson sınıflamasına göre histolojik 

gradelerini içerecek şekilde de sınıflandı.Buna göre 7 (%5,07) olgu Grade 1; 83 (%60,14) olgu 

Grade 2; 48 (%34,78) olgu da Grade 3 olarak belirlendi.( TABLO 4) 

TABLO 4 : Histolojik gradelerine göre olgu sayısı ve yüzdeleri 

HİSTOLOJİK GRADE OLGU SAYISI YÜZDESİ (%) 

GRADE 1 7 5,07 

GRADE 2 83 60,14 

GRADE 3 48 34,78 

Olguların 6 (%4,34 ) tanesine kadrenektomi+aksiller küraj; 2 (%1,44) tanesine 

lumpektomi+aksiller küraj ;130 (%94,20) tanesine de modifiye radikal mastektomi uygulandığı 

belirlendi.( TABLO 5) 

TABLO 5 : Yapılan ameliyatların çeşidine göre olgu sayısı ve yüzdesi 

YAPILAN AMELİYAT OLGU SAYISI YÜZDESİ (%) 

Lumpektomi+aksiller küraj 2 1,44 

Kadrenektomi+aksiller küraj 6 4,34 

Modifiye radikal mastektomi 130 94,20 

Olguların TNM sistemine göre evrelendirilmesi sonucunda11 (%7,97) tanesinin 

Evre 1; 34 (%24,63) tanesinin Evre 2A ; 44 (%31,88) tanesinin Evre 2B ; 32 (%23,18) 

tanesinin Evre 3A; 17 (%12,31) tanesinin Evre 3B olduğu anlaşıldı. (TABLO 6 ) 

TABLO 6 : Evrelere göre olgu sayısı ve yüzdeleri 

EVRELER OLGU SAYISI YÜZDESİ (%) 

EVRE 1 11 7,97 

EVRE 2A 34 24,63 

EVRE 2B 44 31,88 

EVRE 3A 32 23,18 

EVRE 3B 17 12.31 

Evrelerine göre ayrılan olguların her bir evre için ayrı ayrı olacak şekilde sağkalımları 

hesaplandı ve istatistiksel anlamlılığı araştırıldı.Buna göre Evre 1’deki 11 (%7,97) olgunun 9 

(%6,52) tanesi sağ, 2 (%1,44) tanesi ölmüştü.Evre 2A’daki 34 (%24,63) olgunun 25 (%18,11) 

tanesi sağ, 9 (%6,52) tanesi ölmüştü.Evre 2B için toplam 44 (%31,88) olgunun 31 (%22,46) 

tanesi sağ, 13 (%9,42) tanesi ölüydü.Evre 3A’daki 32 (%23,18) olgunun 17 (%12,31) tanesi sağ, 

15 (%10,86) tanesi ölmüştü.Son olarak Evre 3B için toplam 17 (%12,31) olgunun 8 (%5,79) 

tanesi sağ, 9 (%6,52) tanesi ölmüştü.Tüm bu bilgiler sonucunda evrelere göre genel sağkalım 

40

Evre 1’de % 81,81; Evre 2A’da % 73,52 ; Evre 2B’de % 70,45 ; Evre 3A’da % 53,12 ; Evre 

3B’de %47,05 olarak bulundu.(TABLO 7) 

TABLO 7: Olguların evrelerine göre sağkalımları 

EVRELER SAĞ OLGU 

ÖLÜ OLGU 

TOPLAM 

SAĞKALIM 

SAYISI SAYISI OLGU SAYISI YÜZDESİ ( % ) 

EVRE 1 9 2 11 81,81 

EVRE 2A 25 9 34 73,52 

EVRE 2B 31 13 44 70,45 

EVRE 3A 17 15 32 53,12 

EVRE 3B 8 9 17 47,05 

İstatistiki değerlendirmenin teknik olarak yapılabilmesi için olgu sayıları az olan evre 

gruplarından Evre 2A ve Evre 2B kendi arasında birleştirilerek Evre 2; Evre 3A ve Evre 3B’de 

kendi arasında birleştirilerek Evre 3 olarak hesaplanmıştır. (TABLO 8) 

TABLO 8: Evrelere göre sağkalım tablosu 

Evre 

Ölü Sağ Toplam 

n % n % n % 

Evre 1 2 4,2 9 10,0 11 8,0 

Evre 2 22 45,8 56 62,2 78 56,5 

Evre 3 24 50,0 25 27,8 49 35,5 

* p

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

Ex Sağ 

Evre 1 Evre 2 Evre 3 

ŞEKİL 5: Evrelere göre sağkalım grafiği 

Tablo 9: Aksilla tutulumuna göre sağkalım tablosu 

Sağ Ölü Toplam 

n % n % n % 

Aksilla 

Durumu 

Negatif Nod 

1-3 arası pozitif 

+4 yukarı pozitif 

28 

54 

8 

31,1 

60,0 

8,9 

9 

24 

15 

18,8 

50,0 

31,3 

37 

78 

23 

26,8 

56,5 

16,7 

** p

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

Aksilla Durumu 

Sağ Ex 

Negatif Nod 1-3 arası pozitif +4 yukarı pozitif 

ŞEKİL 6: Aksilla tutulumuna göre sağkalım grafiği 

Toplam olguların içinde 52 (%37,68) tanesi östrojen reseptörü (ER) negatif ;86 (% 

62,31) tanesi ER pozitif sonuç belirtti.Yine tüm serinin içinde 45 (%32,60) olgu progesteron 

reseptörü (PR) negatif; 93 (%67,39) olgu PR pozitif idi.(TABLO 10) 

TABLO 10: Olguların genelindeki ER ve PR durumu 

ER ve PR DURUMU OLGU SAYISI YÜZDESİ ( % ) 

ER NEGATİF 52 37,68 

ER POZİTİF 86 62,31 

PR NEGATİF 45 32,60 

PR POZİTİF 93 67,39 

Tüm olguların içinde ER (+) PR(+) her ikiside pozitif ; ER (-) PR(-) her ikiside negatif 

ve bunlardan herhangi biri pozitif olacak şekilde ayrım yapıldı ve bunlar evrelerine göre 

gruplandırıldı.Evre 1 de ER (+) PR(+) olan 6 (%4,34) olgudan ölen yoktu.ER (-) PR(-) olan 3 

( %2,17) olgunun 1 (%0,72) tanesi ölmüştü.ER ve PR’ den herhangi bir tanesi pozitif olan 2 

(% 1,44) olgudan da 1 (%0,72) tanesi ölmüş olarak kaydedildi. Evre 2A’da ER (+) PR(+) 

olan 20 (%14,49) olgunun 4(% 2,89) tanesi; ER (-) PR(-) olan 5(%3,62) olgunun 3 (%2,17) 

tanesi ve ER ve PR’ den herhangi bir tanesi pozitif olan 9 (%6,52) olgunun 2 (%1,44) tanesi 

ölmüştü.Evre 2B’de ER (+) PR(+) olan 29 (%21,01) olgunun 7 (%5,07) tanesi; ER (-) PR(-) 

olan 6 (%4,34) olgunun 4 (%2,89) tanesi; ER ve PR’ den herhangi bir tanesi pozitif olan 9 (% 

43

6,52) olgunun 2 (%1,44) tanesi ölmüştü.Evre 3A’da ER (+) PR(+) olan 12 (%8,69) olgunun 2 

(%1,44) tanesi; ER (-) PR(-) olan 13 (%9,42) olgunun 8 (%5,79) tanesi ve ER ve PR’ den 

herhangi bir tanesi pozitif olan 7 (%5,07) olgunun 5 (%3,62) tanesi ölmüş olarak 

kaydedildi.Evre 3B’de ise ER (+) PR(+) olan 8 (%5,79) olgunun 3 (%2,17) tanesi; ER (-) PR 

(-) olan 7 (%5,07) olgunun 4 (%2,89) tanesi ve ER ve PR’ den herhangi bir tanesi pozitif olan 

2 (%1,44) olgunun 2 (%1,44)’si de ölmüştü.(TABLO 11) 

TABLO 11 : ER ve PR durumuna göre her evredeki sağkalımı gösteren tablo 

EVRELER ER (+) PR(+) ER (-) PR(-) 

pozitif 

EVRE 1 6 / 2 3 / 1 2 / 1 

EVRE 2A 20 / 4 5 / 3 9 / 2 

EVRE 2B 29 / 7 6 / 4 9 / 2 

EVRE 3A 12 / 2 13 / 8 7 / 5 

EVRE 3B 8 / 3 7 / 4 2 / 2 

ER ve PR’ den 

herhangi bir tanesi 

Not: Kırmızı ile gösterilmiş parametreler ölmüş olan olguların sayılarını ifade etmektedir. 

Tablo 12: ER- PR’ye göre sağkalım tablosu 

Ölü olma oranı Test istatistiği; p 

ER(+)-PR(+) 

ER(-)-PR(-) 

0,21 

0,59 

t=-3,857; p

ER(-)-PR(-) olgulardaki ölüm oranı ile herhangi biri (+) olan olgulardaki ölüm oranı 

arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır (p>0,05). Anlamlı bir 

farklılık bulunmamakla birlikte ER-PR’nin ikisinin de negatif olduğu olgulardaki ölüm 

oranının; ER-PR’den herhangi birinin pozitif olduğu olgulardaki ölüm oranından daha yüksek 

olması dikkat çekicidir. 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

ER (+) PR (+) 

Ex Sağ 


ŞEKİL 7 : ER(+)-PR(+) olgularda sağ kalım grafiği 

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

ER (-) PR (-) 

Ex Sağ 


ŞEKİL 8 : ER(-)-PR(-) olgularda sağ kalım grafiği 

45

100% 

80% 

60% 

40% 

20% 

0% 

Herhangi biri (+) 

Ex Sağ 


ŞEKİL 9: Herhangi biri (+) olan olgularda sağ kalım grafiği 

Çalışmamıza katılan olguların cerb-B2 durumları da incelendi.Hastanemizde cerb-B2 

işaretleyicisine son 3 yıldan beri bakılmaya başlandığından olgu serimizdeki 138 hastanın 75 

tanesinde cerb-B2 çalışılmıştı.Bu 75 hastanın 46 (% 61,33) tanesi cerb-B2 negatif ; 29 (% 

38,66) tanesi de cerb-B2 pozitif durumda idi. (TABLO 13) 

TABLO 13 : Olguların genelindeki cerb-B2 durumu 

Cerb-B2 DURUMU OLGU SAYISI YÜZDESİ ( % ) 

cerb-B2 NEGATİF 46 61,33 

cerb-B2 POZİTİF 29 38,66 

46

Genel olarak cerb-B2 durumları verilen olgular daha sonra evrelerine göre cerb-B2 

pozitif ve negatif olanlar olarak ayrıldı ve herbiri için ayrı ayrı sağkalımları hesaplanarak 

istatistiki anlamlılığı araştırıldı.Buna göre Evre 1 ‘de cerb-B2 pozitif 2 (% 2,66) olgunun 1 

( % 1,33) tanesi, cerb-B2 negatif 4 ( % 5,33 ) olgunun 1 (%1,33) tanesi ölmüştü.Evre 2A’da 

cerb-B2 pozitif 8 (% 10,66) olgunun 7 (%9,33) tanesi, cerb-B2 negatif 13 (% 17,33 ) 

olgunun 2 (% 2,66) tanesi ölmüştü.Evre 2B’de cerb-B2 pozitif 5 (% 6,66) olgunun 4 (% 

5,33) tanesi, cerb-B2 negatif 16 (% 21,33) olgunun 4 (% 5,33) tanesi ölmüştü. Evre 3A ‘da 

cerb-B2 pozitif 10 (% 13,33) olgunun 8 (% 10,66) tanesi, cerb-B2 negatif 10 (% 13,33) 

olgunun 2 (% 2,66) tanesi ölmüştü. Evre 3B’de cerb-B2 pozitif 4 ( % 5,33 ) olgunun 3 (% 

4,00) tanesi, cerb-B2 negatif 3 (% 4,00) olgunun da 2 (% 2,66) tanesi ölmüştü.(TABLO 14) 

TABLO 14: Cerb-B2’nin durumuna göre sağkalım tablosu 

Cerb-B2 

Pozitif 

Negatif 

Ölü Sağ Toplam 

n % n % n % 

Evre 1 1 4,3 1 16,7 2 6,9 

Evre 2 11 47,8 2 33,3 13 44,8 

Evre 3 11 47,8 3 50,0 14 48,3 

Evre 1 1 9,1 3 8,6 4 8,7 

Evre 2 6 54,5 23 65,7 29 63,0 

Evre 3 4 36,4 9 25,7 13 28,3 

p 

0,529 

0,777 

Cerb-B2 pozitif olgularda; ölü olgular ile sağ olan olguların evre dağılımları arasında 

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır (p>0,05). 

Cerb-B2 negatif olgularda; ölü olgular ile sağ olan olguların evre dağılımları arasında 

istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır (p>0,05). Cerb-B2 negatif 

olgularında evre 2’de görülme oranı yüksektir. 

TABLO 15: Cerb-B2’nin durumuna göre sağkalım tablosu 

Evreler 

Cerb-B2 

Pozitif 

Negatif 

Test istatistiği; p 

(Ölüm oranı) (Ölüm oranı) 

Evre 1 0,50 0,25 t=0,61; p>0,05 

Evre 2 0,85 0,21 t=3,90; p0,05 

* p

Evre 1’de; cerb-B2’si pozitif olan olgular ile negatif olan olguların ölüm oranları 

arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır (p>0,05). 

Evre 2’de; cerb-B2’si pozitif olan olguların ölme oranları, cerb-B2’si negatif olan 

olguların ölüm oranlarından istatistiksel olarak anlamlı düzeyde yüksektir (p>0,05). 

Evre 3’de; cerb-B2’si pozitif olan olguların ölüm oranları, cerb-B2’si negatif olan 

olguların ölüm oranlarından daha yüksek olmakla birlikte bu yükseklik anlamlılığa yakın 

ancak istatistiksel olarak anlamlı değildir (p>0,05). 

Sağkalım Analizi 

1. evrede olan 11 olgunun 2’sinde takip süresi içerinde ölüm görülmüş olup, en son 

ölüm zamanı 44. aydır. Bu zamana karşılık gelen sağ kalım oranı % 77,1’dir. Ortalama sağ 

kalım süresi 54,24 ay, standart hatası 3,80’dir. 

2. evrede olan 78 olgunun 22’sinde takip süresi içerinde ölüm görülmüş olup, en son 

ölüm zamanı 49. aydır. Bu zamana karşılık gelen sağ kalım oranı % 69,8’dir. Ortalama sağ 


3. evrede olan 49 olgunun 24’ünde takip süresi içerinde ölüm görülmüş olup, en son 

ölüm zamanı 40. aydır. Bu zamana karşılık gelen sağ kalım oranı % 39,94’tür. Ortalama sağ 


Evrelere göre sağkalımlar karşılaştırıldığında ise Evre 3’ün, Evre 1 ve Evre 2’ye 

göre daha düşük sağkalım düzeyine sahip olduğu görülmüştür (p=0,007; p

Cum Survival 

1,1 

1,0 

TARTIŞMA 

,9 

,8 

,7 

,6 

,5 

,4 

,3 

0 

10 

20 

Takip süresi 

30 

40 

50 

60 

ŞEKİL 10: Evrelere göre sağ kalım grafiği 

70 

EVRE 

Evre 3 

Evre 2 

Evre 1 

Meme kanserinin klinik davranışı uzun bir doğal seyir ve heterojenite ile 

karakterizedir.Meme kanseri tanısı konan hastalar uzun süre metastaz riski taşırlar ve 

iyileşmenin tanımı sorunludur.Meme kanserinin klinik öyküsü de değişkendir ve hastalığın 

aynı klinik evresine sahip tedavi edilmemiş hastaların sağkalım süresi birkaç ay ile birkaç on 

yıl arasında değişme gösterir (28). 

49

Bugüne değin meme kanseri için pek çok etkili tedavi modeli geliştirilmiştir.Ancak, 

her tedavi stratejisi sadece meme kanserli bazı bireyler için etkili olmuştur.Bu nedenle, 

hastalığın doğal öyküsünü önceden tahmin edebilen,en elverişli tedavi stratejisini saptamaya 

izin veren ve hastalığın geleceğini değerlendirebilen prognostik işaretleyicileri ortaya koymak 

çok önemlidir. 

Meme kanserinde prognostik faktörlerin sağkalıma etkilerinin anlaşılması için 

öncelikle hastalığın doğal seyrinin ortaya konması ve hiç tedavi edilmemiş hastalarda 

hastalığın nasıl seyrettiğinin gösterilmesi gerekliliği araştırmacıları bu yöne 

sevketmiştir.Bloom ve ark. 1805-1933 yılları arasında Middlesex hastanesinde yaptığı 250 

olgu serilik bir araştırmalarında; cerrahi,hormon ya da kemoterapi uygulanmamış hastalardan 

%18 ‘nin 5 yıl, %4’nün ise 10 yıl kadar yaşaması meme kanserinde sağkalımın çok çeşitli 

değişkenlere bağlı olduğunu ve tedavi edilmese bile bazı olgularda sağkalımın uzayabileceğini 

göstermiştir (28). 

Amerikan Ulusal Kanser Enstitüsü’nün 1977’de histolojik olarak meme kanseri 

tanısı alan ve tedavi uygulanan büyük bir olgu grubundan elde ettiği verilere göre, iki farklı 

altgrup göze çarpmaktadır.Meme kanseri dışı nedenlerle olan ölümler gözardı edildiğinde 

altgruplardan birinde yıllık mortalite oranı % 2,5 kadardır ve bu grup toplamın % 60’ını 

oluşturmaktadır.Diğer % 40’lık grupta ise hastalık çok daha agresif bir seyir izlemiş ve yıllık 

mortalite oranı % 25 olarak bulunmuştur.Bu oran Middlesex sonuçları ile benzerlik 

göstermektedir (28,83). 

Meme kanserinin tek bir hastalık olmayıp, farklı seyir ve prognozlara sahip, farklı 

patolojik süreçlerin birleşimi şeklinde değerlendirilmesi gerektiği görüşü giderek yaygınlık 

kazanmaktadır. Uzun süreli sağkalım esas olarak ve yalnızca erken tanıyla değil tümörün 

biyolojik davranışı ve malignite potansiyeli ile belirlenmektedir. Klinik anlamda tanı için 

erken kavramı, gerçekte biyolojik olarak hiç de erken değildir. 

Meme kanserinde iyileşmenin tarifi de karmaşıktır (84). En sık kullanılan kavram 

istatistiki iyileşmedir.Bir hasta grubunda ölüm hızı, aynı yaş ve cins dağılımına sahip normal 

nüfusun tüm nedenlerle ölüm hızına eşit olduğunda hastalar istatistiki olarak iyileşmiş 

sayılır.Bir birey için hastalığın tamamen ortadan kalkması ise klinik iyileşme anlamını 

50

taşır.Bir grubun uzun süreli takibinde meme kanserinden ölüm riski, genel nüfusta aynı yaş 

grubundaki kadınlardan farksız olduğunda; o grupta klinik iyileşme söz konusudur. 

Meme kanserli hastalarda istatistik iyileşmeyi değerlendiren çalışmaların tümü 

devam eden bir mortalite riski olduğunu göstermiştir (29,85). Bu çalışmalarda meme kanserli 

hastaların sağkalım eğrisi hiçbir zaman normal nüfusa paralel hale gelmemekte, 25-40 yıl 

sonra bile mortalite riski artmış olarak devam etmektedir. 

İstatistiki iyileşme gösterilememekle birlikte klinik iyileşmenin gösterilmesi 

amacıyla yapılmış “Memorial Sloan Kettering” kanser merkezi kaynaklı 1458 hastalık bir 

seride hastaların tümünde % 21’lik bir klinik iyileşme oranı verilmiştir (86). 

Meme kanserli hastaların; hastalıklarının doğal seyri ve iyileşme kriterleri 

anlaşıldıktan sonra hastaları sınıflamak gereği doğmuştur.Çünkü meme kanserli hastalar 

hekime başvurduklarında hastalıklarının yayılmaları bakımından birbirlerinden farklılıklar 

gösterir.Gerek tedavi planının yapılmasında gerek prognoz tayininde gerekse tedavi için 

uygulanan çeşitli yöntemlerin etki farkını ortaya koymada; hastaları hastalıklarının yayılma 

derecesine göre gruplara ayırma yani evreleme en güvenilir yoldur. 

Günümüzde “American Joint Commitee on Cancer” (AJCC) ve “Union International 

Contre Cancere” (UICC)’ nin şekillendirdiği TNM sistemi evrelemede kullanılmaktadır 

(42,43). Hastaların yaşam süreleri en fazla TNM evreleme sistemi ile uyum 

göstermektedir.Buna göre verilen evrelere uygun sağkalım değerleri tablodaki gibidir (87). 

(TABLO 16) 

TABLO 16: AJCC ‘e göre evrelenmiş hastaların evrelerine göre sağkalım değerleri ( 87) 

EVRELER 5 YILLIK SAĞKALIM ( % ) 10 YILLIK SAĞKALIM (%) 

51

EVRE 1 85 70 

EVRE 2A 70 50 

EVRE 2B 60 40 

EVRE 3A 55 30 

EVRE 3B 30 20 

Benim çalışmamdaki olgu serimde bulduğum evrelere göre sağkalım değerleride ( Evre 

1’de % 81,81; Evre 2A’da % 73,52 ; Evre 2B’de % 70,45 ; Evre 3A’da % 53,12 ; Evre 3B’de 

%47,05 ) literatürdeki 5 yıllık sağkalım değerleri ile örtüşmektedir. 

Çalışmamda sağ olan olgular ile ölü olguların evrelere göre dağılımının yapıldığı 

tabloda p=0,028 (p

Ulusal Kanser Enstitüsü’nün “Surveillance,Epidemiology and End Results (SEER)” 

programında 24740 meme kanserli hastada tümör boyutu, aksilller nod tutulumu ve 5 yıllık 

sağkalım ilişkisi incelenmiş ve primer tümör boyutu arttıkça aksiller nod tutulum olasılığının 

arttığı, 0,5 cm’den küçük tümörlerde bile aksilla tutulumu riskinin % 20 ‘lerde olduğu ortaya 

çıkarılmıştır (89). 

Tümörün meme içindeki lokalizasyonu aksiller tutulum riskini belirleyen bir diğer 

faktör olarak göze çarpmaktadır. “J 978 ACS” çalışmasında dış kadran tümörlü hastaların % 

43’ünde, iç kadran tümörlerinin ise %35’inde aksiller nod tutulumu saptanmıştır (33). Fisher 

ve arkadaşları aynı oranları %52 ve %39 olarak bildirmişlerdir (34). Bu durum iç taraftaki 

tümörlerin bir kısmının mamaria interna lenf bezlerine metastaz yaptığı şeklinde 

yorumlanmaktadır. 

Aksiller nod tutulumu prognoz ile yüksek korelasyon gösterir; hatta prognoz 

doğrudan doğruya tutulmuş lenf nodu sayısı ile ilişkilidir.Histolojik olarak aksilla metastazı 

bulunmayan gruplarda sağkalım, aksilla metastazı bulunanlardan belirgin olarak daha 

fazladır.Ayrıca 1-3 lenf bezi tutulumu olanların prognozu da 4 veya daha fazla lenf bezi 

tutulumu olanlardan daha iyidir.Birçok araştırmacı uzun yıllar süren, çok merkezli, büyük 

olgu serili çalışmalar sonucunda ortak olarak aksiller nod tutulumu sayısının prognoz ile 

doğrudan ilişkili olduğu sonucuna varmışlardır.Aşağıdaki tabloda bu çalışmalardan en büyük 

yedi tanesinin 10 yıllık sağkalım sonuçları görülmektedir.(TABLO 17) 

TABLO 17 : Modifiye radikal mastektomi yapılan olgularda aksiller lenf bezi 

tutulumuna göre 10 yıllık sağkalım oranları 

ÇALIŞMALAR LENF BEZİ 

Valagussa ve ark. 

NEGATİF 

SAĞKALIM ORANI (%) 

LENF BEZİ 

POZİTİF 

1-3 POZİTİF 

LENF BEZİ 

4 ve 4’den 

fazla POZİTİF 

80 38 50 

LENF BEZİ 

24 

(90) 

Haagensen (91) 76 48 63 27 

Schottenfeld ve 72 43 _ _ 

ark. (92) 

Fisher ve ark. 

(93) 

65 25 38 13 

53

Spratt ve 

68 27 _ _ 

Donegan (32) 

Payne ve ark.(94) 76 35 _ _ 

Ferguson (95) 72 39 52 27 

Bu verilere göre hastaları herhangi bir nod sayısına göre gruplayarak prognozlarını 

karşılaştırmak yapay görünse de genellikle böyle bir gruplama pratikleştirme amaçlıdır, 

gerçekte tutulan lenf bezi sayısındaki her artış prognozu ilerleyici bir şekilde 

kötüleştirmektedir (53). (TABLO 18) 

TABLO 18: Pozitif aksiller lenf nodu sayısına göre 5 yıllık sağkalım sonuçları (53) 

POZİTİF NOD SAYISI OLGU SAYISI SAĞKALIM (%) 5 YILLIK 

0 12299 72 

1 2012 63 

2 1338 62 

3 842 59 

4 615 52 

5 478 47 

6-10 1261 41 

11-15 562 29 

16-20 301 29 

20’den fazla 225 22 

Benim çalışmamda da aksilla durumu ile sağkalım arasında yapılan incelemede 

p=0,003 bulundu (p

Uzun yıllardan beri meme kanserinde steroid reseptör durumu tedavi kararlarını 

vermede kullanılmaktadır.Knight ve ark. 1977 yılında erken meme kanserinde ER’nün erken 

nüks açısından bağımsız prognostik önem taşıdığını göstermişlerdir (96). Daha uzun takipli 

büyük çalışmalarda ER (+) olgularda sağkalımın ER (-) olgulara göre daha uzun olduğu 

gösterilmiş olup; San Antonio ve “National Surgical Adjuvant Breast Cancer Project” 

(NSABP) verilerine göre sağkalım avantajı 5 yılda %10’dur (97). Genellikle ER hastalıksız 

sağkalım için kuvvetli prediktif değer taşımakta; PR ise hastalık nüksü durumunda endokrin 

tedaviye daha iyi yanıt göstergesi olduğundan, genel sağkalımla ilişkili bulunmaktadır. 

Primer meme kanserlerinin ortalama %55-65’i ER pozitiftir. Meme kanserlerinin 

yaklaşık %45-60’ı da PR pozitiftir.Bizim serimizde de ER pozitif hastalar %62,31 ve PR 

pozitif hastalar %67,39 bulunmuş ve genel literatür oranları ile uyumlu olduğu görülmüştür. 

Postmenopoze 952 olgunun incelendiği bir Danimarka çalışmasında ER durumu ile 

klinik seyir dolayısıyla prognoz arasında olağandışı bir ilişki saptanmıştır (98). Çok yüksek 

ER düzeylerine sahip hastaların prognozunun ER (-) hastalar kadar kötü olduğu;buna karşılık 

orta derecede ER düzeyi saptanan hastalarda en uzun hastalıksız sağkalım olduğu 

bulunmuştur.Bu çalışmayı destekleyen başka bir araştırmada ise; ER konsantrasyonu 300 

fmol/mg’den fazla olan olgularda ortalama yaşama sürecinin, 10 fmol/mg’dan daha az 

olanlara göre daha kötü olduğu belirtilmiştir (99). Bu arada çok yüksek ER düzeyi saptanan 

olgu grubunda; olgular tedavisiz bırakıldığında gözlenen kötü prognoza rağmen, adjuvan 

hormonal tedaviden en yüksek oranda yararlanan olgu grubunun da bu grup olduğu 

belirtilmiştir (98). 

ER, Evre 1 ve2 meme kanserlerinde, sağkalım ve hastalıksız sağkalım ile ilgili 

bulunmuş PR’nün ise sağkalım için ER’den daha belirleyici olduğu belirtilmiştir (75). Tümör 

histolojisi ve steroid reseptör içeriği arasında anlamlı ilişki bulunmamakla birlikte (77); 

yüksek dereceli tümörlerde, medüller meme kanserlerinde reseptör negatifliği daha fazladır 

(75,100). Diferansiye tümörlerde ER pozitifliği, sağkalım ve hastalıksız sağkalım daha yüksek 

bulunmuştur (101). Aksiller lenf düğümü tutulumu ile ER arasında ilişki saptanmayan 

55

çalışmalar yanısıra (102); T1 tümörlerde ER durumu ile aksiller lenf bezi metastazı arasında 

ilişki olduğunu gösteren çalışmalar da vardır (103). 

ER pozitifliğinin tayin edildiği eşik düzey, reseptör ölçümünün amacına göre 

değişmelidir.Eğer amaç hormonal tedaviden yararlanacak olguların seçimi ise daha az sayıda 

ER pozitif olgu oluşturacak yüksek bir eşik noktası seçilmesi uygun olabilir.Buna karşılık, 

hormonal tedaviden yarar görmeyecek olgu grubu seçilmek isteniyorsa; düşük bir eşik değer 

kullanmak daha yararlı olacaktır.Reseptör durumunun prediktif değerinin araştırılması, 

yöntem ve pozitiflik değerinin standardizasyonunun sağlandığı çalışmaları gerektirmektedir. 

ER ve PR, meme kanserlerinde bağımsız prognostik faktördür.ER ve PR pozitifliği 

hormonal sağaltıma yanıtı ve daha iyi prognozu gösterir.Ancak şu da unutulmamalıdır ki; 

tümör boyutu, evre, aksiller lenf düğümü tutulumu, histolojik türler, p53, angiogenesis, 

BRCA, cerb-B2 gibi birçok prognostik faktörlerle, ER-PR ilişkisini araştıran çalışmalarda 

sonuçlar oldukça çelişkilidir.Bu çalışmalarda gerek reseptör tayin yöntemi gerekse 

karşılaştırılan prognostik faktörlere ait olgu grupları standardize edilmeli ve çalışmaların 

sayısı arttırılmalıdır. 

Benim çalışmamda ER(+)-PR(+) olan olgulardaki ölüm oranı ; hem ER(-)-PR(-) 

olgulardan hem de ER ve PR’den herhengi birisi pozitif olan olgulardan istatistiksel olarak 

anlamlı düzeyde düşük olarak bulunmuştur. (t=3,857 t=2,067 ; p

Aksiller lenf bezi tutulumu olan olgularda rutin sistemik tedavi uygulanması ve 

bunun rutin prosedürün bir parçası olarak yerini alması bu sorunun bir kısmını 

halletmiştir.Burada problem olan olgular aksiller lenf bezi tutulumu olmayan kısacası N0 

hastalardır.Son yılların prognoz ile ilgili çalışmaları sıklıkla aksillası negatif olan hastalarda 

çeşitli sağkalım işaretleyicileri üzerinde yoğunlaşmıştır. 

Bu çalışmaların uzun dönem sonuçları henüz tam olarak değerlendirilmemiş olsa 

da ikincil prognostik faktörler denilen işaretleyicilerin anlaşılmasını sağlamıştır.Bunlardan 

bazıları nükleer grade, lenfatik ve vasküler invazyon, hormon reseptör durumu, 

protoonkogenler olarak sayılabilir. 

Tüm bu ikincil işaretleyicilerden prognostik değeri son on yıldır araştırılmaya 

başlanan protoonkogen cerb-B2 onkogenidir.İlk kez kimyasal olarak oluşturulan sıçan 

nöroblastomlarından izole edilen neu onkogeni 185-kd yüzey glukoproteinini kodlar. 

Bu onkogenin eksprese ettiği protein ürününe değişik tanımlamalar 

yapılmıştır.Bunlar “neu,HER-2 ve cerb-B2’dir.”Yapılmış olan çalışmalarda bu genin hücre 

proliferasyon ve diferansiasyonunun önemli bir medyatörü olduğu kabul edilir (79). 

Cerb-B2’nin prognostik önemini araştıran ilk çalışmalarda gen amplifikasyonu 

ölçülmüştür.Aksillası pozitif hastalarda cerb-B2 amplifikasyonu gözlenen hastalarda 

sağkalımın da daha kötü olduğu açıklanmıştır (104). Daha sonraki çalışmalarda gen 

amplifikasyonu yerine cerb-B2 proteini ölçülmüş,gen amplifikasyonu ile protein ölçümünün 

korelasyon gösterdiği saptanmıştır (105). Meme kanserlerinin %10-40’ında cerb-B2 

amplifikasyonu görülmesi sözkonusudur.Benim çalışmamda da bu oran %38,60 bulunmuş ve 

literatür bilgisi ile uyum göstermiştir. 

Genellikle sağkalımda bir azalma ile cerb-B2 pozitifliği arasında bir ilişkinin söz 

konusu olduğu vurgulanmakla birlikte; sağkalımla ilgili sonuçların tartışmalı olduğunu 

belirtmek gerekir.Bu konuda oldukça çok çalışma yapılmıştır.Bu çalışmalar farklı olgu 

gruplarında ve hatta tümörün farklı özellikleri ele alınarak yapılan çalışmalardır. 

57

Paik ve arkadaşları (80) sadece iyi nükleer dereceli tümörlere sahip olgularda 

cerb-B2 pozitifliği ile azalan sağkalım arasında bir birliktelik bulmuşlardır.Yine Slamon ve 

arkadaşları (79) bu sefer aksillası negatif olgu grubu üzerinde yaptıkları çok değişkenli 

analizde cerb-B2 pozitifliği ile nüks (p=0,001) ve kötü sağkalım (p=0,02) arasında anlamlı 

bağımsız bir ilişki olduğunu göstermişlerdir.Aksillası pozitif olgularda da cerb-B2 

pozitifliğinin azalmış sağkalıma işaret ettiğini gösteren çalışmalar da mevcuttur (106). 

Reed ve arkadaşları (81) ise aksillası negatif 613 olguyu içeren büyük bir olgu 

serisi takip etmiş; sonuç olarak p53 ve cerb-B2 ‘nin immündokukimyasal boyanmalarının 

birer bağımsız prognostik değere sahip olmadığını açıklamışlardır. 

Cerb-B2 ile ilgili son çalışmalar, genellikle bu onkoproteinin prediktif 

(tedaviye bağımlı) değerini araştırma yönündedir.Tedavi almayan aksillası pozitif olgularda 

cerb-B2 ‘nin klinik seyir ile ilişkisinin bulunmadığı bildirilen bir çalışmada ; adjuvan 

kemoterapi ya da hormonoterapi yapılan olgularda ise genel sağkalım açısından güçlü 

prediktif değer taşıdığı gösterilmiştir (107). 

Cerb-B2 değişikliklerini gösterebilmek için moleküler ve immündokukimyasal 

yöntemler kullanılmaktadır.Benim çalışmamda da cerb-B2 düzeyi immündokukimyasal 

yöntemle tayin edilmiştir.Ancak bu metodlar genel olarak standardize edilmemiş; ayrıca 

prognostik ve prediktif değeri saptamada hangisinin daha üstün olduğu henüz tam olarak 

açıklığa kavuşturulmamıştır. 

Çalışmamda cerb-B2 pozitif ve negatif olgularda; ölü olgular ile sağ olan olguların 

evre dağılımları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır.Bununla birlikte 

evrelere göre ölü olma oranının karşılaştırıldığı tabloda; Evre 2’de cerb-B2 ‘si pozitif olan 

olguların ölü olma oranları, cerb-B2 ‘si negatif olanların ölü olma oranlarından istatistiksel 

olarak anlamlı düzeyde yüksek bulunmuştur.Aynı tabloda Evre 3 olgularda bu fark 

istatistiksel olarak anlamlı değildir ancak ölü olma oranları cerb-B2 pozitif olgularda 

anlamlılığa yakın seviyede daha yüksek olarak bulunmuştur.Bu sonuçlar benim olgu serimde 

Evre 2 ve Evre 3 olgularda cerb-B2 pozitifliğinin azalan sağkalımı gösterdiğini ortaya 

çıkarmıştır. 

Cerb-B2 adına son on yılda yapılan çok sayıda çalışmadaki birbirinin tersi 

sonuçları da göz önüne alırsak sonuç olarak; cerb-B2 ‘nin prognostik değerini ortaya koymak 

58

için çok sayıda ,yöntem olarak standardize edilmiş,geniş olgu serili ve uzun takip süreli 

çalışmalara ihtiyaç bulunmaktadır. 

Çalışmamda tartışmaya açmak istediğim bir başka durum da olgu serimize 

uygulanan ameliyatlar hakkındadır.Tüm olgu serisinde toplam 138 olguya uygulanan meme 

koruyucu ameliyatların sayısı sadece 8 (%5,7) tanedir.( Olguların 6 (%4,34 ) tanesine 

kadrenektomi+aksiller küraj; 2 (%1,44) tanesine lumpektomi+aksiller küraj uygulanmıştır) 

Meme kanserinde 1. ve 2. evreler invaziv kanserin en erken evreleridir ve bu iki 

evre “operabl” evreler olarak isimlendirilir.Meme kanserli tüm olguların %75 ila %80’ini de 

Evre 1 ve Evre 2 olgular oluşturur.Bizim serimizde de bu oran literatüre uymuş ve Evre 1 ve 

Evre 2 olgular; tüm serinin %65’ini meydana getirmişlerdir.Dolayısıyla meme koruyucu cerrahi 

için aday olabilecek yeterli olgu sayısı hastanemize başvurmaktadır. 

Tabi ki meme koruyucu cerrahi uygulanacak olgularda; olgunun ameliyat sonrası 

radyoterapi alıp alamayacağı,tümörün ve memenin birbirlerine göre büyüklük durumları, 

tümörün meme içinde birden fazla kadranda yer alması, olguya ait ( konnektif doku hastalıkları 

gibi) ek patolojiler ve en önemlisi olgunun koruyucu cerrahi isteyip istememesi gibi birçok faktör 

incelenmeli bundan sonra uygun olgularda meme koruyucu cerrahi kararı verilmelidir.Buna 

rağmen toplamda %65’lik bir aday olgu sayısı varken bunların sadece %6’sına meme koruyucu 

cerrahi uygulanmıştır 

Yaklaşık son üç dekattan beri yapılan ve izlenen prospektif randomize klinik 

çalışmaların artık klasik kitaplara geçmeye hak kazanmış sonuçlarına göre; yaşam süreleri 

bakımından mastektomi ile meme koruyucu cerrahi ve radyoterapi uygulanan erken evre meme 

karsinomlu olgular arasında anlamlı bir fark yoktur (108,109). Kaldı ki son yıllarda yapılan 

randomize klinik çalışmalar tümör çapı 5cm’e kadar olan tümörlerin koruyucu cerrahi ile 

çıkarılabileceğini; ayrıca yüksek evre tümörlerden seçilmiş bir kısmının “neo adjuvan” sistemik 

tedaviler sonucunda evreleri düşürülerek meme koruyucu cerrahiye aday hale getirilebileceğini 

göstermiştir (40,109). 

Dolayısıyla hastanemizde meme koruyucu cerrahi için yeterli olgu potansiyeli 

mevcuttur.Meme koruyucu ameliyatların genel olgu serisinde sayısının arttırılması, cerrahların 

bu amaç doğrultusunda meme kanserli olguları bilgilendirerek olgunun isteğinin de konservatif 

59

ameliyatlar yönüne çekilmesi; bulunduğu konum itibarı ile bir referans merkez haline gelmiş 

hastanemizin günceli yakalaması adına uygun olacaktır. 

Çalışmamda da olduğu gibi, prognostik faktörler hakkındaki bilgilerin çoğu 

retrospektif çalışmalardan elde edilmiş olup her çalışma kendi içinde az sayıda faktör 

içermektedir.Çoğunda olgu sayısı mütevazi,takip süreleri ise kısadır.Özellikle aksillası negatif 

olgularda yeni prognostik faktörlerin değerlendirilmesini hedefleyen çalışmaların çok sayıda 

olgu, uzun süreli takip ve çokdeğişkenli analiz içermesi şarttır.Prognostik faktör ölçümünde bir 

diğer ana sorun metod standardizasyonu ve pozitiflik tanımının yapıldığı eşik değerin 

saptanmasıdır.Eşik değerler mutlaka klinik çalışmalarla doğrulanmalı, geçerliği 

ispatlanmalıdır.Çalışmamda bu standardizasyon sağlanmış, pozitif bulunan prognostik faktörler 

uluslar arası kabul gören eşik değerler ile saptanmıştır. 

Günümüzde prognostik faktör araştırmaları bir taraftan hangi olguya 

“adjuvan” tedavinin yapılması gerektiği sorusuna yanıt ararken, diğer taraftan da yeni tedavi 

yaklaşımları gündeme getirmiştir.Gelecek için prognostik faktör çalışmalarının amacı sadece 

hangi olgunun “adjuvan” tedaviden yararlanacağını bilmek değil; olgu için en iyi ve uygun 

tedavinin de ne olduğuna karar vermek olacaktır. 

SONUÇ 

Her hekim uğraştığı hastalıklarla ilgili ölüm olasılıklarını ve bu olasılıkların tahmini 

zamanlarını önceden belirlemek ister.Hastaların da kronik bir hastalığa yakalandıklarında 

bilmek istedikleri önlerindeki zaman sürecinde onları nelerin beklediğidir. 

Özellikle iletişimin, bilgi alışverişinin inanılmaz bir hızla ilerlediği günümüzün 

modern dünyasında kişilerin hayat konforları artmış ve yaşamları ile ilgili eski yıllara göre çok 

daha fazla beklenti içine girmişlerdir.Geride bıraktığımız son yüzyıl içinde tanı ve tarama 

yöntemlerinin çok hızlı ilerlemesi ile meme kanseri de halk sağlığını ilgilendiren ve kişilerin 

yaşam beklentisini, konforunu azaltan hastalıklar arasına girmiştir. 

Pratik cerrahi yaşantımızda; gelecek umudu olan genç bir meme kanseri hastası 

hamile kalmak istediğini belirtebilir veya bir başkası memesinin korunmasını talep 

60

edebilir.Tüm bu haklı istekler karşısında cerrahın görevi, çalıştığı kurumun teknik imkanları 

doğrultusunda hastanın prognostik faktörlerini değerlendirmek ve hastasını uygun olan 

tedaviye yönlendirmektir. 

Çalışmamda tümörlerin aksiller lenf bezi tutulumunun ve tutulan nod sayısının, 

tümörün boyutunun dolayısıyla her ikisini birden içeren tümörün evresinin, östrojen ve 

progesteron reseptör durumunun, Evre 2 , Evre 3 tümörlerde de cerb-B2 işaretleyicisinin 

hastanemiz şartlarında güvenli ve bağımsız prognostik faktörler oldukları ortaya 

çıkmıştır.Ayrıca bölgesinde referans merkez konumuna gelmiş hastanemize başvuran meme 

kanserli hastaların genel bir dökümü yapılmış, demografik özellikleri ve evreleri sunulmuştur. 

Sonuç olarak; hastanemiz cerrahi kliniklerine başvuran tüm meme kanseri 

hastalarının ameliyat öncesi ve ameliyat sonrası evrelendirmeleri yapılmalı, prognostik 

faktörleri belirlenmeli ve bu bilgilere göre hastalar cerrahi sonrası tedavilerine 

yönlendirilmelidir.Hastanemiz koşullarında belirlenebilen aksiller lenf bezi tutulum durumu 

ve sayısı, tümörün büyüklüğü,ostrojen progesteron reseptör durumu ve cerb-B2 durumu 

hastaların prognozlarını belirlemede kullanılabilecek güvenli işaretleyicilerdir. 

Ayrıca, kendi bünyesinde bir onkoloji merkezi ve ameliyat sonrası radyoterapi 

uygulanabilecek bir radyasyon onkolojisi ünitesi bulunan hastanemizde; çalışmamda da 

gösterdiğim gibi meme koruyucu cerrahi uygulanan olgular tüm olguların yalnızca %6’sını 

oluşturmaktadır.Olgu sayısının ve teknik imkanların yeterli olduğu hastanemizde meme 

koruyucu ameliyatların daha fazla uygulanması gerektiği kanaatindeyim 

61

KAYNAKLAR: 

1. Greenlee RT, Murray T, Bolden S, et al. Cancer Statistics, 2000. CA Cancer J. Clin: 50; 7-33: 2000. 

2. Baring CC, Squires TS, Tang T. Cancer Statistics 1993. CA. Cancer J Clin. 43; 4-26: 1993. 

3. Hoover R. Breast Cancer: Geographic, Migrant, and Time-Trend Patterns. In: Fortner JSP, ed. 

Accomplishments in cancer research. New York: Lippincott-Raven; 403-25: 1996. 

4. Silvenberg E, Lubera J: Cancer Statistics 1987, CA Cancer J Clin: 37; 19:1987. 

5. Rosen PP et al. Immunohistochemical detection of HER-2/neu in patients with axillary lymph node 

negative breast carcinoma cancer.75; 1320-6: 1995. 

6. Sikorak K, et al. Genes, dreams and cancer. BMJ: 308; 1217-21: 1994. 

7. Kalaycı G, Acarlı K, Demirkol K, Ertekin C. Meme hastalıkları ve tarihçe. Editör Kalaycı G. Genel 

Cerrahi Cilt 1. Nobel; 534-535: 2002. 

8. Spratt JS, Tabin GR. Gross anatomy of the breast. In: Donegan WL, Spratt JS, eds. Cancer of the 

breast. 4th edition. Philedelphia. London: W.B.Saunders 22-42: 1995. 

62

9. Kalaycı G, Acarlı K, Demirkol K, Ertekin C. Meme anatomisi ve gelişmesi. Genel cerrahi cilt 1. 

Türkiye, İstanbul. Nobel: 537-542; 2002. 

10. Cooper sir AP. The anatomy and disease ofthe breast. Philedelphia: Lea and Blanchard, 1845. 

11. Haagensen CD. Physicians role in detection and diagnosis of breast disease. In: Haagensen CD, ed. 

Disease of the breast. 3rd edition. Philedelphia, London. W.B.Saunders: 516-576; 1986. 

12. Osborne MP. Breast development and anatomy. In: Harris JR, Helleman S, Henderson IC, Kinve 

DW, eds. Breast disease. 2nd edition. Philedelphia: J.B Lippicott: 1-13; 1991. 

13. Romrell LJ, Blend KI. Anatomy of the breast, axilla, chest wall and related metastatic sites. In: 

Blend KI, Copeland EM, eds. The breast comprehensive management of benign and malignant 

disease. 2nd edition. Philedelphia, London. W.B.Saunders: 16-21; 1995. 

14. Kuhns JG, Ackermann DM. Microscopic anatomy of the breast. In: Donegan WL, Spratt JS, eds. 

Cancerof the breast. 4th edition. Philedelphia, London. W.B.Saunders: 16-21: 1995. 

15. Cunningham L. The anatomy of the arteries and veins of the breast. J Surg Oncol. 9: 71-85; 1977. 

16. Batson OV. The role of the vertebral veins in metastatic process of the breast cancer. Ann. Int 

Med; 16-38: 1942. 

17. Miller MR, Kasahara M. Cutaneous innervation of the human breasts. Anat Rec. 135: 153-167; 

1959. 

18. Halsell JT, et al. Lymphatic drainage of the breast demonstrated by vital dye staining and 

radiography. Ann Surg. 162: 221; 1965. 

19. Hultborn KA, Lorsen KG, Raghnult I. The lymph drainage from the breast to axillary and 

parasternal lymph nodes studied with the aid of colloidal Au 198. Acta Radiologica (Stockholm) 43; 

52: 1955. 

20. Rouviere H. Anatomic des lymphatiques de l´hamme.Paris: Masson: 1932. 

21. Kirby IB, Coppeland EM. Breast. Principles of surgery, vol 1.Ed. Seymour IS, Shires GT, Spencer 

FC, Husser WC. 6th edition. Mc Graw Hill, New York: 531-593; 1994. 

22. Kirby IB, Coppeland EM. Breast. Physiologic considerations in norma, benign and neoplastic 

states. Physiologic basis of modern surgical care. Ed. Thomas AM, CoEd. Brian JR, cv Mosby, USA, 

1019-1056; 1988. 

23. Rosenbloom AL. Breast physiology: Normal and abnormal development and function. The breast. 

Comprehensive management of benign and malignant disease. Vol 1. Ed: Kirby IB, Coppeland EM. 

2nd edition, W.B.Saunders. USA: 38-50; 1988. 

24. Farrar WB, Walker MJ, Minton JP. Physiology of the breast. Cancer of the breast. Ed: Donegan 

WL, Spratt JS. 4th edition. W.B.Saunders USA: 43-51; 1995. 

63

25. Haagensen CD. The normal physiology of the breast. Chapter 2. Disease of the breast. Ed: 

Haagensen CD. 3rd edition. W.B.Saunders Philedelphia : 47-55; 1986. 

26. Fletcher GH, Mc Neese MD, Oswald MJ. Long-range results for breast cancer patients treated by 

radical mastectomy and post-operative radiation without adjuvant chemotherapy. An Update. Int J 

Radiat Oncol Biol Phys. 17: 11-14; 1989. 

27. Levitt SH. The importance of locoregional control in the treatment of breast cancer and its impact 

on survival. Cancer 74: 1804-1806; 1994. 

28. Bloom H, Richardson W, Harrier E. Natural history of untreated breast cancer. (1805-1933). BMJ 

2: 213; 1962. 

29. Brinkley D, Habittle J. Long-term survival of woman with breast cancer. Lancet .1: 1118; 1984. 

30. Spratt JS, Spratt SW. Medical and legal implications of screening and follow-up procedures for 

breast cancer. Cancer 66: 1351-1362; 1990. 

31. Skrabonek P. False premises and false promises of breast cancer screening. Lancet: 316-320; 1985. 

32. Spratt JS, Donegan W. Cancer of the breast. Philedelphia W.B.Saunders 133: 1971. 

33. Nemoto T, Natarajan N, Bedwani R, et al. Breast cancer in the medial half: results of the 1978 

National Survey of the American College of Surgeons. Cancer 51: 1333; 1983. 

34. Fisher B, Slock N, Ausman R, et al. Location of breast carcinoma and prognosis. Surg Gynecol 

Obstet 129: 705; 1969. 

35. Dahl Iversen E. Recherches sur les metastases microscopiques des cancers du sein dans les 

ganglions lymphatiques parasternaux et sus-clavicularies. Mem Acad Clin 78; 651: 1952. 

36. Allred Cerb-B2, Ashley P et al. Revision of the American Joint Committee on Cancer Staging 

System for breast cancer. J Clin Oncol 20: 3628-3670; 2002. 

37. Haagensen C. In: Diseases of the breast. 3rd edition Philedelphia, W.B.Saunders 686: 1986. 

38. Warren S, Witham E. Studies on tumor metastases: The distribution of metastases in cancer of the 

breast. Surg Gynecol Obstet 57: 81; 1933. 

39. Saphir O, Parker M. Metastases of primary carcinoma of the breast with special reference to 

spleen, adrenal glands and overies. 

40. Donegan WL. “Staging and primary treatment” Donegan WL, Spratt JS. Cancer of the breast. 4th 

ed. W.B.Saunders : 375-442; 1995. 

41. Ciatto S, Pacini P, Axini J, et al. Preoperative staging of primary breast carcinoma. Cancer 61: 

1038-1764; 1988. 

42. Fleming ID, CooperJS, Henson DE, et al. For the American Joint Comission on Cancer. AJCC 

Cancer staging manual. 5th edition. Philedelphia: Lippincott-Raven, 1997. 

64

43. Yeatman TJ, Blond KI. “Assessment and designation of breast cancer stage” In Blond KI, 

Copeland EM editors. The breast: Comprehensive management of benign and malignant 

diseases. Philedelphia WB Sanders; 1998. 

44. Sener SF, Lee LH “ Staging of Breast Cancer” pp 113-119 in Singletory SE, Robb GL: Advanced 

Therapy of Breast Disease 2000 BC Decker Inc. 

45. Clare SE, Sener SF, Wilkens W, et al. “Prognostic significance of occult lymph node 

metastases in node negative breast cancer” Ann Surg Oncol 1997; 447-51. 

46. Joensuu H, Toikanen S, Klemi PJ: DNA index and S phase fraction and their 

combinations as prognostic factors in operable ductal breast carcinoma. Cancer 66: 331-340, 

1990. 

47. Crowe JR, JP Gordon NH, Shenk RR, Zolliger Jr. RM, Brumberg DJ and Shuck JM. 

Primary tumor size. Relevance to Breast Cancer Survival. Arch Surg 127: 910-915, 1992. 

48. Robbins GF, Leis HP Jr, Hutter Rup. A rational approach to and result of women with 

breast carcinoma. J Breast 3:9,1997. 

49. Fisher B, Slack NH. Number of lymph nodes examined and prognosis of breast 

carcinoma. Surg Gynecol Obstet 131: 79-88, 1970. 

50. Berg JW, Robbins GF.Factors influencing short and long-term survival of breast cancer 

patients. Surg Gynecol Obstet 122: 1311, 1966. 

51. Saez RA, Clark GM, Mc Guire WL. Prognostic factors in breast cancer. Semin Surg 

Oncol 5: 102, 1989. 

52. Fisher B, Boyer M, Wickerham DL et al. Relation of number of positive axillay nodes to 

the prognosis of patients with primary breast cancer: An NSABP update. Cancer, 52: 1551, 

1983. 

53. Nemeto T, Vana J, Bedwani RN, Baker HW, Mac Gregor FH, Murphy GP. Management 

and survival of female breast cancer: Results of a national survery by the American Colloge of 

Surgeons. Cancer, 45: 2917-2924, 1980. 

54. Mittra I, Mac Rae KD. A meta-analysis ofreported correlations between prognostic factors 

in breast cancer: Does axillary lymph node metastasis represent biology or chromology ? Sur J 

Cancer 27: 1574, 1991. 

55. Donegan WL. In Cancer of Breast. Donegan and Spratt (ed) WB Sanders Comp. 4.ED pp 

387-389. 

56. Fisher B, Wolmork N, Bauer M, Redmond G, Gebherdt M. The accuracy of clinical nodal 

staging and of limited axillary dissection as a determinant of histologic nodal status in 

carcinoma of the breast. Surg. Gynecol Obstet. 152: 765-772, 1981. 

65

57. Albertini JJ, Lyman GH, Cox C et al. Lymphatic mapping and sentinel lymph node biopsy 

in breast cancer patient. JAMA 276: 1818-1822, 1996. 

58. World Health Organization. Histological Typing of Breast Tumors, 2nd ed. International 

Histological Classifications of tumours. Geneva: World Health Organizations 1982;19. 

59. Rosen PP. Invasive lobuler carcinoma. In: Rosen PP (ed) Breast Pathology. Philedelphia: 

Lippincott-Raven, 1997: 545-565. 

60. Du Toit RS, Locker AP, Ellis IO, et al. Invasive lobular carcinoma of the breast. Br J 

Cancer 1989; 60: 605-609. 

61. Cartens PHB, Greenberg RA, Francis D, et al. Tubular carcinoma of the breast: A long 

term follow-up. Histopathology 1985; 9: 221-280. 

62. Anderson TJ, Lamb J, Donnan P, et al. Comperative pathology of breast cancer in 

randomised trial of screening. Br J Cancer 1991; 64: 108-113. 

63. Tavassol FA, Norris HJ. Secretory carcinoma of the breast. Cancer 1980; 45: 2404-2413. 

64. Hull MT, Seo IS, Battersby JS, et al. Signet-ring cell carcinoma of the breast: A 

clinicopathologic study of 24 cases. Am J Clin. Pathol 1980: 73: 31-35. 

65. Merino MJ, Livolsi JA. Signet-ring carcinoma of the female breast: A clinicopathologic 

analysis of 24 cases. Cancer 1981; 48: 1830-1837. 

66. Ramos CV, Taylor HB. Lipid-rich carcinoma of the breast: A clinicopathologic analysis of 

thirteen examples. Cancer 1974; 33: 812-819. 

67. Rapin J, Contesso G, Mouriesse H et al. Medullary breast carcinoma: A reevaluation of 95 

cases of breast cancer with inflammatory stroma. Cancer 1988; 61: 2503-2510. 

68. Rigaud C, Theobold S, Noel P, et al: Medullary carcinoma of the breast: A multicenter 

study of its diagnostic consistency. Arch Pathol Lab Med 1993: 117: 1005-1008. 

69. Fisher ER, Kenny JP, Sass R, et al. Meduller cancer of the breast revisited. Breast Cancer 

Res Treat 1990; 16: 215-229. 

70. Green S, Chambon P. The oestrogen receptor from perception to mechanism. In: Parker 

MG (Ed) Nuclear hormon receptors. London. Academic Press 1991; 15-38. 

71. Klein-Hitpass L, Scharpp M, Wagner J, Ryffel GJ. An oestrogen responsive element 

derived from the 5’ region. Cell, 1986; 46: 1053-1061. 

72. Concongiv ML, Chambers JT, Joynick JM, Pirro M, Schwartz PE. Immunohistochemical 

evaluation of estrogen and progesterone receptor content in 183 patients with endometrial 

carcinoma. Am J Clin Pathol; 1989: 94(3): 247-54. 

66

73. King WJ, De Sambre ER, Jensen EV, Greene GL. Comparison of immunocytochemical 

and steroid binding assays for estrogen receptors in human breast tumors. Cancer Research, 

1985; 45: 293-299. 

74. Molino A, Micciolo R, Turazza M, Bonetti F, Piubello Q, Cougnati A, Sperotto L, 

Recaldin E, Spagnolli P, Mafrin E, Bonetti A, Nortilli R, Tamezzoli A, Pollini GP, Modena S, 

Cetto GL. Prognostic significance of estrogen receptors in 405 primary breast cancers. 

Breast Cancer Res Treat, 1997; 45(3): 241-9. 

75. Tavanssol F. Pathology of the breast. 2nd Ed. Stamford, Connecticut: Appleton & Lange, 

1999;52-53. 

76. Giri DD, Dundas SAC, Nothingam JF, Underwood JCE. Oestrogen receptors in benign 

epithelial lesions and intraductal carcinomas of the breast: An immunohistological study. 

Histopathology, 1989; 574-584. 

77. Jakesz R, Reiner A, Bieglmaier C, Reiner G, Krisch K, Kolb R, Spana J, Schemper M. 

Tumor histology and steroid receptors in breast carcinoma. Oncologic 1981; 4(2): 73-8. 

78. Amadori D, Silverstrini R. Prognostic and predictive value of thymidine labeling index in 

breast cancer. Breast Cancer Res Treat 51: 267-81, 1998. 

79. Slamon DJ, Godolphin W, James CA et al: Studies of the Her-2/neu proto-oncogene in 

human breast and ovarian cancer. Science, 244: 707, 1989. 

80. Paik S, Byyant J, Park C et al: Erb B-2 and response to doxorubicin in patients with 

axillary lymph node-positive, hormone receptor-negative breast cancer. J Cancer Inst 90: 

1361-1370,1998. 

81. Reed W, Hannisdal E, Boehler PJ et al: The prognostic value of p53 and c-erb B2 immno- 

staining is overrated for patients with lymph node negative breast carcinoma. Cancer 88: 804- 

13, 2000. 

82. Hafty BG, Brown F, Carter D and Flynns S: Evaluation indicator of local recurrence in 

conservatively treated breast cancer: A case control study. Int J Radiat Oncol Biol Phys 35: 751-757, 

1996. 

83. Fox M. On the diagnosis and treatment of breast cancer. JAMA 241: 489; 1979. 

84. Haybittle J. The evidence for cure in female breast cancer. Comment Res Breast Dis 3: 181; 1983. 

85. Rutquist L, Wallgren A. Long term survival of 458 young breast cancer patients. Cancer 55: 658; 

1985. 

86. Adanir F, Berg J, Jobert L. Long term follow-up breast cancer patients: The thirty year report. 

Cancer 33: 1145; 1974. 

67

87. Way LW, Doherty GM, Giuliano AE. Breast. Prognosis in carcinoma of the female breast. Edited 

by: Way LW. Current Surgical Diagnosis and Treatment. Lange Medical Books. 11th edition 319-344: 

2003. 

88. Fisher B, Slack N, Bross I, et al. Cancer of the breast: size of neoplasm and prognosis. Cancer. 24; 

1071; 1969. 

89. Carter Cerb-B2, Allen Cerb-B2, Henson D. Relation of tumor size, lymph node status and survival 

in 24,740 breast cancer cases. Cancer 63: 181; 1989. 

90. Valagussa P, Bonadonna G, Veronesi V. Patterns of relapse and survival following radical 

mastectomy. Cancer 41: 1170; 1978. 

91. Haagensen C. The treatment of curable carcinoma of the breast. Int J Radiat Oncol Biol. I´hys.2: 

975; 1977. 

92. Schottenfeld D, Nash A, Robbins G,et al. Ten year results of the treatment of primary operable 

breast carcinoma. Cancer. 35: 1001; 1976. 

93. Fisher B, Slack N, Katrych D, et al. Ten year follow-up results of patients with carcinoma of the 

breast in a cooperative clinical trial evaluating surgical adjuvant chemotherapy. Surg Gynecol Obstet. 

140: 528; 1975. 

94. Payne W, Taylor W, Khonsori S, et al. Surgical treatment of breast cancer: Trends and factors 

affecting survival. Arch Surg. 101: 105; 1970. 

95. Ferguson D, Meicr P, Karrison T, et al. Staging of breast cancer and survival rates: an assessment 

based on 50 years of experience with radical mastectomy. JAMA. 248: 1337; 1982. 

96. Knight WA, Livingstone RB, Gregory EJ, Mc Guire WL. Estrogen receptor as an independent 

prognostic factor for early recurrence in breast cancer. Cancer research. 37: 4669-4671; 1977. 

97. Clark GM, Mc Guire WL. Steroid receptors and other prognostic factors in primary breast cancer. 

Semin oncol. 15: 20; 1988. 

98. Thorpe SM, Christensen JJ, Rasmussen BB, et al. Short recurrence-free survival associated with 

high estrogen receptor levels in the natural history of postmenopausal, primary breast cancer. Eur J 

Cancer. 29A: 971; 1993. 

99. Struse K, Audretsch W, Rezai M, Pott G, Bojer H. The estrogen receptor paradox in breast cancer: 

Association of high receptor concentrations with reduced overall survival. Breast J. 6(2): 115-125; 

2000. 

100. Canda T. Meme kanserlerinde prognostik faktörler. Türkiye Ekopatoloji dergisi. 1(1-2): 19-36; 

1995. 

68

101. Akpolat MT, Baltalı E , Sungur A, Gülyanar İ, Ruacan Ş, Fırat D, Tekuzman G, Kars A. 

Relations between estrogen receptor status, clinical and histological findings and their prognostic 

signifigance in breast carcinoma. Turkish Journal of Cancer. 22 (3) : 91-97; 1992 

102. Koyuncuoğlu M, Aktaş S, Cingöz S, Canda T, Kuyucuoğlu F, Dikicioğlu E. The relation of 

estrogen receptor, p53, bcl-2, cerb-B2 oncoprotein with axillary lymph node involvement in breast 

cancer. Turkish Journal of Neoplasia 6(2): 86-91 ; 1998 

103. Brenin DR, Manasseh DM, El-Tamer M, Troxel A, Schnabel F, Ditkoff BA, Kinne D. Factors 

corelating with lymph node metastates in patients with T1 breast cancer. Ann Surg. Oncol. 8(5): 432- 

437; 2001 

104. Clark GM, McGuire WL. Follow-up study of HER-2/neu amplification in primary breast 

cancer.Cancer Res 51 :944;1991 

105 Ciocca DR, Fujimura FK, Tandon AK, et al. Correlation of HER-2/neu amplification with 

exprssion and with other prognostic factors in 1103 breast cancers. J Natl Cancer Inst. 84 :1279; 

1992 

106. Seshadri R et al. J. Clin: Oncology 11: 1936-1942 ;1993 

107. Tetu B, Brisson J. Prognostic signifigance of HER-2/neu oncoprotein expression in node-positive 

breast cancer. The influence of the pattern of immunostaining and adjuvant theraphy. Cancer 

73:2359; 1994 

108. Fisher B, Anderson S, Redmond CK, Wolmark N, Wickerham DL, Cronin WM. Reanalysis and 

results after 12 years of follow-up in a randomized clinical trial comparing total mastectomy with 

lumpectomy with or without irradiaton in the treatment of breast cancer. N. Engl. J Med 333: 1456- 

1461 ;1995 

109. Veronesi U. Conservation surgery and irradiation in stages 1 and 2 disease.Europan experience . 

In: Bland KI, Copeland EM, eds. The Breast : Comprehensive managament of benign and malignant 

diseases. Second edition.Philedelfia : W:B Saunders : 1191-1196 ; 1998 

69

meme kanserinde prognostik faktörlerin hastanemiz olgu serisindeki ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?