Öğretmen Adaylarına Yansıtmayı Öğretmek: Portfolyo Çalışması

K URA M V E U Y G'U LAM ADA E GiT i M YÖN E T i M igüz 2003sayi: 36ss.508-527ÖGRETMEN ADAYLARiNA YANSITMAYIÖGRETMEK:PORTFAL YA ÇALISMASIYard. Doç. Dr. Derin ATAYMarmara Üniversitesi, Egitim FakültesiBu çalismanin amaci, ögretmen adaylannin yansitma temelliporttalya çalismasina olan yaklasimlannl ve bu çalisma sürecininonlann mesleki gelisimlerini ne sekilde etkileyecegini arastirmaktir.Çalisma Marmara Üniversitesi, ingiliz Dili Egitimi Anabilim Dali'ndagerçeklestirilmistir. Kirk sekiz ögretmen adayindan uygulamadeneyimi boyunca yansitma temelli çalismalan içeren bir porttalyahazlrlamalan,akul deneyimi boyunca günlük tutmalan vedeneyimlerini uygulama ögretmeni ve diger ögretmen adaylan ilepaylasmalan istenmistir. Çalismanin bulgulan, porttalya haZirlamasürecinin ögretmen adaylannin ögretme yetilerini gelistirdigini veögretme ile ögrenmeyi daha iyi anlamalannl sagladigini ortayakoymaktadir.Anahtar sözcükler: porttalya, ögretmen adaylan, yansitma

PORTFOLYOÇALISMASIderin atay1970'Ierin sonlarinda yasanan bilgi kaynagina yönelik paradigmadegisikliginin -olumlayici görüsten (positivism) görüngübilime(phenomenology) geçis- ögretmen egitimine önemli etkileri olmustur.Ögretme sürecinin temelde bilgi aktarimindan olustugunu ve ögreneninedilgen bir konumda oldugunu savunan olumlayici görüsün tersine,görüngübilim gelenegi içerisinde yer alan yapilandirici görüs (constructivist),ögrenme sürecinde bireyin etkin olmasi gerektigini ve bilginin bireytarafindan yaratildigi savunur (von Glaserfeld, 1989). Yapilandirici, bireyinbilgiyi uzmanlardan, kitaplardan ya da çevreden oldugu gibi edindiginedegil, kendisinin yarattigina ya da olusturduguna inanirlar (Dewey, 1938).Bu baglamda bilgiyi olusturmak, dogasi geregi var olan bilgiye. vedeneyimlere bagli oldugu için, ögrenme bireyselolarak gerçeklesir.Sözü edilen paradigma degisikligi ögretme kavramina da farkli yaklasimlargetirmistir. Nitekim bu yaklasimlar çerçevesinde ögretme eyleminin yalnizcasinif içi etkinliklerin öncesinde ve bu etkinlikler boyunca benimsenendüsüncelere bagli gözlemlenebilir davranislardan olusmadigi irdelenir;ögretme sürecinin kapsamli ve baglam bagimli niteligi vurgulanir (Connelly& Clandinin, 1988; Woods, 1987). Ögretme sürecine daha iyi anlamverebilmek ise ögretmene ait örtük uygulama bilgisinin paylasilmasi veortaya çikarilmasi yoluyla gerçeklesir. Dolayisiyla, ögretmenlerin sinif içiuygulamalarini nasil yorumladiklarini, uygulama sirasinda aldiklari kararlarihangi faktörlerin etkiledigini veya sinif çikmaziarina yanit ararken nelerdüsündüklerini anlayabilmek için onlarin kendi seslerine kulak vermek veögretmeni n bir bireyolarak arastirmada yer almasini saglamak gerekir(Elbazi 1983; Lampert, 1985).Ögretmeni n arastirmada etkin bir roloynamasi görüsünü savunan Dewey'e(1938) göre, ögretmenler arastirmayi baskalari tarafindan öngörülen beceriya da islemlerin uygulanmasi olarak görmemelidirler. Arastirmaya, içindekendilerinin de etkin bir sekilde yer aldigi zihinsel bir tür egitim olarakyaklasmalidirlar. Arastirma sürecinde ögretmen, var olan uygulamalarinaalternatif yollar arastirip bulmali, bulduklarini uygulamali, sonu~lari izlemelive kendini sürekli sinayip gelistirme çabasinda olmalidir. Ogretmenler,deneyimlerini bu çerçevede arastirdiklarinda bireyolarak kendi inançlarini,kim olduklarini, neleri bilip nelere inandiklarini, neden var olan sekildeögrettiklerini ve arastirmacilar tarafindan kabul görmüs tanimlarin kendibaglamlarina uygun olup olmadigini sorgularlar ve böylelikle de var olanbilgi ile inançlarini tekrar gözden geçirmis olurlar.

PORTFOLYOÇALISMASIderin atay1980'lerden itibaren Amerika, ingiltere ve Avustralya gibi ülkelerdeögretmenin arastirmada etkin bir rol almasi, ögretmene iliskin genel görüsüve ögretmenler, arastirmacilar ile akademisyenler arasindaki sosyal dengeyide önemli ölçüde etkilemistir. Ögretmen artik 'disari'dakilerin yazdigireçeteleri uygulayan degil, sinif ortamini yasayan ve söz konusudeneyimlerini paylasan ve arastirmacidan daha fazla bulgu beklemek yerineuygulamadan yola çikarak kuramlar üreten 'arastiran' kisidir (Clandinin &Connelly, 1991 j Cochran-Smith & Lytle, 1998).Yapilandirici görüs ögretmen arastirmasinin (teacher research) kendiniincelemeyle basladigini vurgular. Bu görüs çerçevesinde arastirma,ögretmeni n ögretmene, ögrenciye, ögretme ve ögrenmeye iliskindüsüncelerini açiga çikartmasi ve ögretme sürecinde zihninde fark etmedenolusan düsünce ve kavramlari bilinçli bir sekilde ifade etmesi ile baslar.Baska bir deyisle, yansitma ögretmen arastirmasinin temelini olusturur.YansitmaDewey'in (1938)egitim felsefesinde yansitmanin önemli bir yeri vardir.Bu görüse göre, birey deneyimlerini yansitan, bilinmeyenle karsi karsiyageldiginde, bilinmeyene anlam veren ve eylemde bulunabilen bir 'bilendir'.Dewey'in yansitma düsüncesinin günlük siradan eylemlerden farkli ve özelniteligi incelendiginde, yansitmanin birey baglaminda keskin gözlemigelistirmek, incelemek, sorgulamak ve çözümleme yapmak gibi özelbeceriler ve kisisel nitelikler gerektirdigi ortaya çikar.Dewey'den bu baglamda etkilenen Schön (1987) her bireyin inançlarininesas olarak örtük oldugunu ve davranislarla ortaya çiktigini düsünür. AyricaSchön, ögretme baglaminda ögretmenlerin sürekli sorular sormak ve ortayaçikan inançlari bireysel deneyimleriyle denetlemek, yani 'eyleme yansitmak'yoluyla 'çerçevesini çizdikleri' ögretme durumlarini bilinç düzeyineçikardiklarina inanir. Bu süreç, onlarin ögrenmeleri üzerinde kendidenetimlerini kazanmalarini ve bu denetimleri gelistirmelerini saglar.Schön'ün (1983, 1987) profesyonel deneyimle ilgili görÜsü, ögretmenegitimi konusunda iki genel ilkeye dayanir: ilk olarak, yansitma,kendiliginden egiticidir ve kisisel gelisimin gerçeklesmesini olanakli kilar;ikinci olarak da, ögrenme uygulamasi 'kendi kendine' kesfetmektir. Elestirelyansitmaya dayanan ögretme modelinde, arastirma ve yansitmaninögretmen gelisiminin merkezinde oldugu düsünülür.egitim yönetimi. güz 2003

PORTFOLYOÇALISMASIderin atayEylem arastirmasi, anlati, günlük tutma, sinif gözlemleri gibi arastirmatürleri yansitma temellidir ve ögretmen etkin olarak bu tür arastirmalardayer aldiginda yansitma becerisini gelistirir (Bailey, 1990; Korthagen i 1985;Zeichner & Liston, 1987).Arastirmalar, hizmet içi egitim programlarina katilan deneyimliögretmenlerin genellikle sinif uygulamalarini veya deneyimlerini yansitmalaribeklendiginde oldukça zorlandiklarini ve katilimci olmadiklarinigöstermektedir (Maon & Baullon, 1997). Arastirmacilara göre bununbaslica nedenleri öncelikle ögretmenlerin, ögrenenin edilgen rolde oldugu,kendi uygulamalarinin ve inançlarinin sorgulanmasinin beklenmedigigeleneksel egitim sistemine aliskin olmalaridir. Borg'a (1995) göre böyle birögrenme ortamindan gelen ögretmenler yansitmali yaklasimla karsilasincapanige kapilirlar, ne yapmalari gerektigini bilmezler ve gerekliliginianlamadiklari bu uygulamayi anlamsiz olarak görürler. Yukarida da sözedildigi gibi, yansitma bireyin bir adim geri gidip kendi düsünceleri,uygulamalari hakkinda düsünmesi ve bunlari sorgulamasidir. Bu süreç,dogasi geregi daha yüksek bilis ötesi yetileri gerektirir (Calderhead, i987)ve bu yetilerin gelismesi için birey uygulamalarinin altinda yatan düsünce veinançlari sorgulama ve tartisma olanaklarina sahip olmalidir.Bu baglamda, ögretmenlerin yansitma uygulamasina hizmet öncesiegitimleri süresince alistirilmalari gerekligi ortaya çikmaktadir. Ancak hizmetöncesi ögretmen egitimi programlarinin genelde ögrencilere kuramsalbilginin tek tarafli aktarildigi derslerden olustugu bilinmektedir (Zeichner &Liston, 1987). Aday ögretmenlerel yansitma becerilerini gelistireceketkinliklerde yer almalari için fazla olanak taninmaz; onlardan genelliklegerek iki kisi (pairwork) odakli ögretim, gerekse çesitli beceri derslerindeküçük ölçekli ögretim seklinde uygulama yapmalari beklenmesi, uygulamave kuram arasinda bir bag kurmak ve ögretime iliskin bilinçlenmek içinyeterli olmamaktadir. Oysa yukarida da söz edildigi gibi, aday ögretmenlerinyansitma ve arastirma yetilerini gelistirmek için basvurulacak birçok yöntem-gözlem, günlük tutma, ders kaydi, eylem arastirmasi,portfolyo gibi- vardir.Bu yöntemler arasinda portfalya, adaylara hem uygulamalarini arastirma veyansitma hem de gelisimlerini belli bir süreç boyunca izleme olanagisaglama özellikleri ile öne çikar.i Çalismada ögretmen egitimi bölümlerinde okuyan son sinif ögrencileri için 'adayögretmenler' veya 'ögretmen adaylari' terimleri kullanilmistir.eqitim yönetimi _ aü7 200::\

PORTFOLYOÇALISMASIderin atayPorttalyaçalismasiPortfolyo hazirlama, yurt disinda ve Türkiye'de birçok egitimkurumunda yaygin bir sekilde kullanilmaktadir. Ögrencinin belli bir dönemboyunca hazirladigi çalismalari içeren portfolyo, ögrencinin süreçiçerisindeki gelisimini izleme ve ölçme aracidir. Portfolyo içerigininseçiminde farkli uygulamalar vardir: örnegin, portfolyo ögrencininçalismasinin sadece müsveddelerini ve son hallerini veya özenle seçtigi enbegendigi çalismalarini içerebilir ya da ögrencinin tek bir alanda aylar boyusüren çalismalarini veya bütün egitim boyunca çesitli dallarda yaptigiçalismalardan olusabilir.Arastirmacilar portfolyonun arastirma ve yansitma becerilerini gelistirmeaçisindan önemini vurgularlar (Borko, Micahlec, Timmons & Siddle , 1997 jDogan, 2001; Mills-Courts & Amiran, 1991; Sunstein, 1992). Baker'a(1993) göre ögrencinin hazirladigi portfolyo, onun ögrenme sürecini ve busüreç içerisindeki gelisimini gösterir. Wade ve Yarbrough (1996)portfolyonun ögrencinin gerçek çalismalarini ve potansiyelini yansittigini,sinavlarin ögrencinin gelisimini ve potansiyelini her yönüyle ortayakoyamadiklarini iddia eder. Portfolyo yoluyla ögrenci kendi çalismasiniinceleme, sorgulama, kendisine iliskin ileriye dönük hedefler belirlemefirsatini elde eder. Ayrica, ilk çalismalariyla sonrakileri karsilastirarak kendigelisimini de gözlemlemis olur. Benzer sekilde, Korkmaz ve Kaptan'da(2001) portfolyonun fen egitiminde nitelikli ögrencileri belirlemek, ögrenmeve ögretme sürecini gelistirmek ve bilimsel gelismeyi izlemek amaciylakullanabilecek önemli bir degerlendirme yöntemi oldugundan söz ederler.Ögretmen egitiminde portfolyo kullanimina ilgi 1990'11 yillarda baslamis vebu yillarda yapilan arastirmalarin hepsinde portfolyo hazirlamaninögretmenin mesleki gelisimine olumlu etkisi oldugu vurgulanmistir(Laboskey, 1994; Bain, Ballantyne, Packer & Mills, 1999). Örnegin;Darling (2001) portfolyo çalismasinin ögretmeni n uygulamalarini yansitmave düsünme açisindan gelistirdigini iddia eder. Portfolyo çalismasinda vurguüründe degil, süreçtedirj çünkü ögretmen adayi ögretmen olma"yolculugunilda (s.107) deneyimlerini kaydeder, uygulamalarini, inançlarini,kararlarini yansitmaya ve çözümlemeye çalisir. Benzer sekilde, Ford veOhlhausen (1991) portfolyo çalismasinin ögretmen adayinin kendisinikesfetmesine yardimci oldugunu, Touzel (1993) ise portfolyo çözümlemeleriyoluyla egitmenierin ögretmen adaylarinin mesleki gelisimlerine iliskinönemli bilgiler toplayabildiklerini belirtmislerdir.egitim yönetimi. güz 2003

PORTFOLYOÇALISMASIderin atayÖgretmen adaylari, portfolyo çalismalarini söz konusu programlarin temelparçasi olan uygulama sürecinde gerçeklestirebilirler2 • Ögretmen adaylarininkuramsal bilgilerinin uygulama deneyimleriyle kaynastigi bu süreç, onlarinmesleki gelisimlerinde çok önemli bir roloynar (Applegate & Lasley, 1982;Hay & Rees, 1988; Johnston, 1994; Wooflook, 1998; Zeichner, 1980).Adaylar, uygulama süreci boyunca deneyimlerini, gözlemlerini,ders planlarini,arastirmalarini bir portfolyoda toplayarak ve çalismalarini diger adaylarlapaylasarak yansitma ve isbirligi temelli arastirmada yer almis olurlar.AmaçBu arastirmanin amaci ögretmen, adaylarinin uygulama süreci (birdönem) boyunca hazirladiklari portfolyolarin onlarin mesleki gelisimleriüzerinde etkisini incelemektir. Bu baglamda, temelolarak asagidakisorulara yanit aranmaktadir:1. Ögretmen adaylarinin portfolyo çalismasina yaklasimlari nedir?2. Portfolyo çalismasinin ögretmen adaylarinin mesleki gelisimlerineetkisi olacak midir?YÖNTEMEvren ve ÖrneklemBu arastirmanin evrenini 2002-2003 ögretim yilinda MarmaraÜniversitesi Atatürk Egitim Fakültesi ingiliz Dili Egitimi 4.Slnif ögrencileriolusturmustur. Bu ögrencilerin % 25'i kadar olan 34 kiz, 14 erkek toplam48 ögretmen adayi tesadüfi örneklem yolu ile seçilmis ve seçilen bu kitlearastirmanin örneklemini olusturmustur. Ögretmen adaylari (ÖA)3ögretmenlik uygulamalarini özel ilkögretim ve devlet ilkögretim okullari,anadolu ve süper liseler olarak toplam sekiz farkli okulda yapmislardir.2 Ögretmen adaylarinin son sinif ta katildiklari okul deneyimi uygulamasi dersi.3 Ögretmen adayi için makalenin sonraki bölümlerinde kullanilacak olan kisaltma.egitim yönetimi" güz 2003

PORTFOLYOÇALISMASIderin atayUygulamaÖgretmenlik uygulamasi baslamadan önce arastirmaya katilacakÖAlarla yapilan toplantida kendilerine genelolarak uygulama deneyimi,ÖAlarin ve uygulama ögretmenlerinin rolleri, taraflar arasindaki iliskininiçerigi hakkinda bilgi verilmis ve adaylardan ögretmenlik uygulamasisüresince bir portfolyo hazirlamalari istenmistir.Portfolyo içerigini zorunlu ve serbest çalismalar olusturmaktadir. Arastirmacitarafindan kendilerinden istenilen zorunlu çalismalar sunlardir. O)Uygulama dönemi süresince uygulama okuluna, ögretmenine ve derslereiliskin kendilerine verilecek konulara odaklanarak hazirlanacak haftalikraporlar, (2) Uygulama döneminde isledikleri dersler için hazirladiklari dersplanlari ve materyaller, (3) Kendi sinif uygulamalarinin, (örnegin, dersinolumlu/olumsuz yönleri, ders sirasinda saptadiklari sorunlar ve bunlarinçözüm yollari gibi) yansitilmasi, (4) Kendi uygulamalarina iliskindüsüncelerin uygulama ögretmenleri ile paylasilmasi ve bu paylasima iliskinyazili anlatim. Serbest çalismalar ise ÖAlarin ilginç bulduklari veyararlandiklari çalismalari, materyalleri, sinav ve etkinlik örneklerini vb.içermektedir.Arastirmaci, bir dönem süren uygulama deneyimi boyunca 4 kez 2-2.5 saatsüren toplantilar yapmis, ÖAlarin gerek portfolyo hazirlama, gerekseuygulama süreci ile ilgili sorularini yanitlamistir. Bunun yani sira,portfolyolar dönem boyunca 3 kez toplanmis ve arastirmaci adaylaratoplantilar sirasinda tek tek geri bildirimde bulunmustur. Geri bildirimlerinortak toplantilarda verilmesinin nedeni adaylarin birbirlerininçalismalarindan haberdar olmasini saglamaktir. Yukarida da söz edildigi gibiportfolyo çalismasinin bir amaci da katilimcilara kendilerini degerlendirmebecerisini kazandirmaktir. Bu çalismanin sonunda yapilan toplantida adayögretmenler kendi portfolyo deneyimlerinin diger adaylarla paylasmis vebegendikleri ya da eksik bulduklari çalismalari degerlendirmislerdir.Veri ToplamaAraciBu arastirmada veriler nitel ve nicel yöntemler kullanilaraktoplanmistir. Lynch (996) ögretmenlerin görüslerine iliskin arastirmalarda,karisik arastirma deseninin (mixed study design), nicel ve nitel verilerininbirbirlerini desteklemelerinden dolayi en detayli ve güvenilir veriyi sagladiginiiddia eder.egitimyönetimi. güz 2003

PORTFOLYOÇALISMASIderin atayArastirmada nicel veri toplama yöntemi olarak Wade ve Yarbrough (1996)tarafindan gelistirilmis ve Türkçe'ye uyarlanmis bir anket uygulanmistir.Anket sorularinin açikligi ve anlasilirligi ögretmen adaylari ve uzmanlaringörüslerine sunulmus ve alinan geribildirimler dogrultusunda lA sorudanolusan anket formuna son sekli verilmistir. Anket uygulama deneyimininson haftasinda ögretmen adaylarina uygulanmistir.Wade ile Yarbrough (1996) anket maddelerini üç temaya iliskin olarakhazirlamislardir: portfolyo sürecine iliskin düsünce ve tutum, portfolyoyoluyla ögrenme ve portfolyo kullanimi. Ankette ilk temaya iliskinmaddelerden elde edilen veriler arastirmanin birinci sorusunu, digerkonulara iliskin maddelerden elde edilen veriler ise ikinci soruyu yanitlamakamaciyla kullanilmistir. Ankette her sorunun karsisina "1: kesinliklekatiliyorum", "katiliyorum", "kararsizim", "katilmiyorum" ve "5: kesinliklekatilmiyorum"biçiminde besli Likert tipi bir ölçek verilmistir.Arastirmanin nitel verileri, ögretmen adaylarinin dönem boyunca portfolyoçalismasina ve uygulama deneyimlerine odaklanarak tuttuklari günlükleryoluyla toplanmistir. Bu sekilde anket verilerinin söz konusu nitel verilerledesteklenmesi de saglanmistir.VerilerinAnaliziNicel verilerin analizi frekans ve yüzde hesaplamalari yoluylayapilmistir. Nitel verilerin analizinde ise Miles ve Huberman'in (1994) nitelveri analiz yaklasimi olan veri azaltma (data reduction), veri sunma (datadisplay) ve veri dogrulama (data verify) teknigi kullanilmistir. Bu çalismaninamacina yönelik olarak günlüklerden elde edilen veriler ankete görehazirlanmis kategorilere göre kodlanmistir.egitim yönetimi iigüz 2003

PORTFOLYOÇALISMASIderin atayBULGULARÇalismanin verileri, yukarida söz edilen 3 ana tema çerçevesinde4ve nitel bulgular olmak üzere ayri ayri tartisilacaktir.nicelNicel verilerleilgili bulgularÖAlara verilen ankette portfolyo çalismasina iliskin tutum temasinailiskin 6 madde5 bulunmaktadir. Bu maddelerden I, 2 ve 3 çalismasürecinin basina, madde 4 ve 5 sürecin kendisine ve madde 6 ise süreçtearastirmacinin rolüne iliskindir. Tablo i'de ögretmen adaylarinin % 63'ününçalismanin basinda portfolyo çalismasina yönelik endiseleri oldugu (m.l), %75'inin çalisma konusunda kafalarinin karisik oldugu (m.2) ve % 59'ununçalismanin amacinin ne oldugunu anlamadiklari (m.3) yönünde görüsbildirdikleri görülmektedir. Bu veriler, ögretmen adaylarinin çogunlugununportfolyo çalismasina iliskin karmasik duygular içinde olduklarini göstermektedir.4. ve 5. maddeler portfolyo çalismasinin sürecine iliskindir. Adaylarin %80'i portfolyo çalismasini degerli bir deneyim olarak gördüklerini belirtirken,%i9'u tarafindan bu çalisma süreci degerli bir deneyim olarakgörülmemektedir (m. 4). Genelde degerli bir deneyim olarak görülmesineragmen, adaylarin sadece % 58'i portfolyo çalismasindan hoslandiklarini,%30'u hoslanmadiklarini ve %12'si ise bu konuda kararsiz olduklarinibelirtmislerdir (m.5).Portfolyo çalismasinda arastirmacinin rolüne iliskin 6.maddeye ögretmenadaylarinin çogunlugu (%83) arastirmacinin çalismalarina verdikleri geribildirimin yararli oldugu yönünde görüs belirtmistir.Anketin geri kalan maddeleri ÖAlarin mesleki gelisimlerine iliskindir. Bumaddelerden 7. ve 8. maddeler portfolyo yoluyla ögrenme temasiniiçermektedir. Tablo I'de görüldügü gibi anket sonuçlarina göre ÖAlarin%88'i portfolyo çalismasinin okul deneyimlerini daha iyi anlamalarinayardimci oldugunu, %IO'u ise çalismanin okul deneyimlerini anlamalarinakatkisi olmadigini belirtmistir (m.7).4 Ögretmenadaylariningünlüklerindeneldeedilendigerverilerbu çalismaçerçevesindetartisilmayacaktir.5 Anlatim kolayligiaçisindanmaddelertemalaragörenumarasirasinakonulmustur;ögretmenadaylarinaverilenankette maddelerkarisikolarakverilmistir.egitim yönetimi iigüz 2003

"rO"rOPORTFOLYOÇALISMASIderin atayTablo i. Ögretmen Adaylarina Verilen Anket Sonuçlari"" "" c: - >. "' •.."" ""EGl E:i :.: o ~ j! c: g. 22 - No ~ >. 2o.~ :E .- E"'ro1021 % 3314 3917 38202312 2715 2516 %n%n% 316 LO21 334 9187 24 5018353 5LO49 5414 292 421 26123694758n25 LO2153 15 17 3"" ""~~~.6 13 5143021II EII ID-= niçermektedir.162.En 3.Çalismanin anlamadim.24 13 19 8 164.Portfolyoyubildirimler baslardaçok basinda portfolyo hazirlamakyararliydi. portfolyo konu-sunda benim26 12 25 E9.Portfolyomu8.Portfolyo 6.Arastirmacinin 7.Portfolyo 5.Portfolyo10.Portfolyomuyararli okul çalismasindan kendi deneyimlerimi portfolyo meslekibuldugumbireysel çok vedahailgi"" -Anketin 8. maddesine verilen yanitlarin dagilimi su sekildedir: ÖAlarin % 48'jportfolyonun kendi yararli ve ilgi duydugu çalismalari içerdigini belirtirken, %38'ikarsit görüs belirtmistir. Olumlu ve olumsuz yanitlari isaretleyen ögretmenadaylarinin sayilarinin birbirine bu kadar yakin olmasinin nedeni, ÖAlarinuygulama yaptiklari okullar arasindaki farkliliktir. Adaylarin yazili anlatimlarindanelde edilen asagida tartisilan veriler bu iddiayi desteklemektedir.Ankette ÖAlarin mesleki gelisimlerinde portfolyolarini bireysel ve meslekiamaçlari için kullanimlarina iliskin iki madde bulunmaktadir (madde 9 veegitim yönetimi" QÜZ 2003

PORTFOLYOÇALISMASIderin atay10). Tabloda görüldügü gibi, ÖAlarin sadece %27'si madde 9'u portfolyolarikendilerini daha iyi anlamak ve deneyimlerini unutmamak gibi bireyselamaçlar için kullanacaklari, %67'si ise portfolyo kullaniminda bu amacidikkate almadiklari yönünde isaretlemislerdir (m. 9). ÖAlarin % 20'sininportfolyolarini mesleki amaçlari için kullanip kullanmama konusundakararsiz olduklari, kullanacaklarini ve kullanmayacaklarini belirten ÖAlarinsayisinin birbirine oldukça yakin olduklari görülmektedir (m. 10).Nitel Verilerle ilgili Bulgular Ve YorumÖAlarin günlük verileri incelendiginde, çalismanin basinda portfalyayailiskin tutumlarini içeren yazili anlatimlarin anket yanitlarini destekledigigörülmektedir. Örnegin, 8 ÖA portfolyo çalismasinin basinda nasil bir seyhazirlamalari gerektigini anlamadiklarini ve düsük not almaktankorktuklarini, 5 ÖA çalismanin çok kapsamli oldugunu ve zamanin yeterliolmayacagini, 6 ÖA çalismanin verildigi anda stres altina girdiklerini, 4 ÖAbir örnek görmenin yararli olacagini, sonuçta nasil bir sey beklediginianlamadiklarini, 6 ÖA ise çalismanin onlara çok sey kazandiracaginainandiklarini, ancak portfolyolarinda ne gibi çalismalarin daha önemlioldugunu anlayamadiklarini belirtmislerdir. 1 ÖA ise bu çalismayi fazlazaman alacak bir seyolarak gördügünü ve diger derslerine yeteri kadarzaman ayiramayacagindan endise duydugunu yazmistir. Asagida ÖAlarinçalismanin basinda tuttuklari günlüklerden alinan ve onlarin portfolyoçalismasinin basindaki tutumlarini betimleyen örnek alintilar6 verilmistir:• Kafam çok karisti. Hayatimda daha önce hiç portfolyohazirlamadim ki ...• Benim staj okulumda da portfolyo çalismasi yapiliyor. Sanirim onungibi bir sey hazirlamamiz isteniyor.• Daha önceki senelerde böyle bir çalisma istendigini hiç duymadim.Olsaydi bir örnek isterdik ..• Bence zaman alacak bir çalisma bu. Tam olarak ne ise yarayacakanlamadim.6 Ögretmenadaylariningünlüklerindenalinanalintilar tarti~ilan konuyai1i~kinverilerarasindanrasgeleseçilmi~tir.egitim yönetimi iigüz 2003

PORTFOLYOÇALISMASIderin atayBu kadar farkli seyi birbirine baglamamiz mi gerekiyoranlamadim ..yoksa dosyalara koyup birakacak miyiz.Süreç boyunca tutulan günlükler çözümlendiginde ise ÖAlarin portfolyoçalismasina basladiktan sonra ilk asamadaki korku ve endiselerini belliölçüde yendikleri ve portfolyoya yönelik duygularindan çok yaptiklariçalismalarin ve sürecin yararlarina odaklandiklari görülmektedir. Asagidakiörnek alintilar onlarin sürece iliskin düsüncelerini yansitmaktadir:• iyi ki böyle bir çalisma yapmamiz isteniyor .. yoksa okullara gidipgelecektik.Geçen sene yöntem dersinde portfolyo konusu geçmisti. insankendi uygulayinca neyi nasil yapacagini çok daha iyi anliyor• Bu raporlari yazarken i. siniftaki halimden ne kadar farkli oldugumugördüm. Olaylara, konulara ne kadar farkli yaklasiyorum.• iZledigim derslerle ilgili anlatmak istedigim o kadar çok sey var ki.Aslinda yazmak zor gibi görünüyor ama yazdikça aklima baskaseyler de geliyor.Günlük verilerinden elde edilen bulgular sadece devlet ilkögretimde stajyapan ögretmen adaylarinin diger okullarda staj yapan adaylardan farkliolarak süreç boyunca endiselerinin geçmedigini göstermektedir. Örnegin, 3ÖA portfolyo çalismasinin onlari tedirgin ettigini, çünkü okullarinda ilginçetkinlikler yapilmamasi yüzünden portfolyolarina bu tür çalismalarkoyamayacaklarini, 2 ÖA ise çalismanin ~n basinda çok istekli olduklarini,ancak zamanla portfolyolarina koyacak bir sey bulamadiklarini ve panigekapildiklarini, 3 ÖA ise izledikleri siniflarda ingilizce derslerinin Türkçeislenmesi yüzünden kendi ders plan ve materyallerinin son derece yetersizkaldigini, portfolyoya koymak zorunda olduklarin raporlarin tekdüzeoldugunu yazmislardir.Arastirmacinin portfolyo sürecindeki rolüne iliskin yazili anlatimlarda isebirçok ögretmen adayi (28/48) geri bildirimin çok önemli oldugundan vegeri bildirimler sayesinde portfolyo sürecinde "kaybolmak" tankurtulduklarindan bahsetmistir:•Hocamizin çalismalarimiz hakkindaki düsüncelerini söylemesi vebunu herkesineaitim yönetimi _ nii7 200.Q

PORTFOLYOÇALISMASIderin atay• önünde yapmasi bence çok iyi oluyor. Bu toplantilarda hemherkesin ne yaptigini ögreniyorum hem de dogru yolda olupolmadigini görüyorum.• Bence yaptigimiz toplantilar çok yararli ..Kafamda o kadar çok soruvar ki ..• Keske böyle seyleri daha önce yapsaydik.Portfolyonun ÖAlarin mesleki gelisimlerine olan etkileri, portfolyo yoluylaögrenme ve portfolyo kullanimi temalarina iliskin yazili anlatimlarinçözümlenmesi yoluyla arastirilmistir. Portfolyo yoluyla ögrenme konusunailiskin yazili anlatimlarda ögretmen adaylarinin bir kismi (18/48) çalismaboyunca kendi deneyimlerini yansitmanin, onlara kendilerini tanimalarifirsati verdiginden, kendi zayif ve güçlü yönlerini görmelerini sagladigindanve ilk defa ögretmenligi farkli bir yönden görmelerine yol açtigindan sözetmislerdir. Asagidaki örnek alintilar bu görüsleri betimlemektedir:insan kendi yaptiklarini anlatip sorgularken eksikliklerini görüyor.Ögretmenligini benim için ne ifade ettigini deneyimlerimi yazarkendaha iyi anladim.Eger yasadiklarimigeçecektim.yazmam istenmeseydi birçok seyi düsünmedenHalbuki yazarken düsündüm, arastirdim, okul deneyimini farkliaçilardan inceledim. Okulda ögrendigim kuramsal bilgiyi ne kadarkullanabilecegimi tarttim ..Kendim hakkinda yazarken ingilizce ögretmeni olarak önemverdigim degerlerin farkina vardim .. bu bence çok önemli bir sey.Kendimiz hakkinda düsündüklerimizi yazip baskalariyla paylasmak bana okadar zor gelmisti ki ... ama simdi arkadaslarimi dinlemekten ve onlarakendi deneyimlerimi anlatmaktan büyük zevk aliyorum. Özellikle farkliokullarda arkadaslarimin farkli siniflarda isledikleri ingilizce derslerinidinlemekten ve onlarin kullandiklari materyalleri görmekten çokfaydalandim.egitim yönetimi iiigüz 2003

PORTFOLYOÇALISMASIderin atayBazi arkadaslar bize verilen kuram bilgisinin çok fazla oldugunu, okullardabu bilginin çogunun kullanilmadigindan bahsediyorlar. Bence dogru degil,bu bilgi olmadan bütün bu çalismalari nasil yapardik?Bazi adaylar (18/48) ise kendi uygulamalarina iliskin düsünceleriniuygulama ögretmenleri ile paylasmalarini içeren zorunlu çalismanin onlarinuygulama ögretmeni ile olan iletisimierini yönlendirdiginden bahsetmislerdir.Asagidaki alintilar bu görüsleri betimlemektedir:• Eger bu çalismayi ve toplantilari yapmasaydik bence uygulamaögretmenleri ile ne konusacagimizi bile tam olarak bilemezdik.• ilk dersimi verdikten sonra uygulama ögretmenim ile konusmamgerekiyordu.• Bence benim bu kadar istekli olmam onu da etkiledi. Dersimeiliskin öyle noktalara dikkatimi çekti ki tek basima olsam hayattadüsünemezdim.Ögretmen adaylarinin portfolyolarinin içerdigi çalismalara iliskin yazilianlatimlari arasinda görülen farkliliklar yukarida tartisilan madde 8'e açiklikgetirmektedir. Ögretmen adaylarinin bir kismi (27/48) staj yaptiklariokullarda kullanilan materyalleri, sinavlari, çalisma kagitlarinin kendilerineileride mesleki açidan çok yararli olacagini düsündüklerini ve bu yüzdenportfolyolarina koyduklarini, digerleri (11148) ise söz konusu çalismalari hiçyeterli bulmadiklarini buna ragmen "arkadaslariyla bu olayi paylasmakistediklerinden" veya "bir sey koymus olmak için" bunlari portfolyolarinakoyduklarini belirtmistir. Asagidaki alintilar söz konusu farkli görüsleribeti mlemektedi r:•••Girdigim siniflardaki çalisma ve küçük sinav örneklerini topladim,bunlari toplantida arkadaslarima da gösterecegim. Bence hepsiçok yararli. Birçok etkinligi adim adim yazdim sonra unuturumdiye. Eminim bunlari kullanacagim.Ne yazik ki uygulama okulumda ileride kullanirim diyebilecegim biretkinlik örnegi yok . Son derece geleneksel çalismalar, bildigimizkitaplardan toparlanmis, sirf örnek olsun diye koydum portfolyoma.Portfolyoma ders kitabinin bir bölümünün kopyasini koydum.Ögretmen kitabi izlemekten baska bir sey yapmiyor ki ..eaitim vönp.timi _ nii'7 :::>nn';!

PORTFOLYOÇALISMASIderin atay• Bu yas grubuna ingilizce sözcüklerin bu kadar güzelögretilebilecegini düsünemezdim. Ögrenciler inanilmaz eglendiler.Arkadaslarima da birer kopya verecegim.Yazili anlatimlarda ÖAlarin sadece 3'ü portfolyolarindaki etkinlikleri ileridekendi siniflarinda kullanmayi düsündüklerini, 5 ÖA ise is basvurusuyaptiklarinda portfolyolarini kullanmak istediklerini, ama ne kadar iseyarayacagini bilmediklerini, 10 ÖA portfolyolarini arkadaslari ilepaylastiklarini ve onlarin portfolyolarindaki etkinlikleri görmenin ileridedegisik etkinlikler kullanmalarini saglayacagini ve 5 ÖA ise ileride kendiögrencilerine portfolyo çalismasi ödevi verdiklerinde kendilerini çok dahabilgili ve güvenli hissedeceklerini belirtmislerdir. Adaylarin sadece bir tanesiportfolyosunu deneyimlerini hatirlamak amaciyla kullandigindanbahsetmistir. Asagida sözü edilen konulara örnek alintilar verilmistir:• Portfalyama kendi hazirladigi m baska çalismalari da eklesem belkiis basvurusu yaptigimda kullanabilirim.• Arkadaslarimin portfolyolarinda begendigim çalismalar var onlarinda birer kopyasini alip kendime bir etkinlik dosyasi olusturacagim.insan her dakika yeni bir etkinlik üretemez ki ...Özetle, anket ve günlük verilerinden elde edilen bulgular ögretmenadaylarinin portfolyo sürecinin basinda yeterli deneyimleri olmamasinedeniyle çalismaya iliskin sergiledikleri olumsuz tutumun süreç boyunca vesonunda olumluya döndügünü göstermektedir. Portfolyo süreci boyuncayapilan yansitma temelli çalismalar ve bu çalismalarin meslektaslar iletartisilmasi ögretmen adaylarinin hem portfolyo uygulamasina olantutumlarini hem de mesleki gelisimlerini olumlu yönde etkilemistir.Türkiye'de portfolyonun ögretmen egitiminde yaygin olarak kullanilmamasi,portfolyolarin ögretmen adaylari tarafindan bireysel ve mesleki amaçlar içinkullanimina firsat vermemektedir. Anket ve günlük verileri sözü edilenkonularda birbirlerini desteklemektedirler.SONUÇVE TARTISMAÖgretmen egitiminde yansitma yaklasimi, ögretmenleri teknisyenolarak gören modele karsi çikar. Bu görüse göre, yansitma ögrenmeyi veanlamayi kolaylastiran bir süreçtir ve mesleki gelisim ögretmeni n veyaögretmen adayinin kendi inanç ve bilgisini yansitma yoluyla arastirmasi,egitim yönetimi Illgüz 2003

PORTFOLYOÇALISMASIderin atayortaya çikarmasi ve paylasmasi ile baslar. Bu arastirmada ögretmenadaylarindan yansitma temelli çalismalar içeren portfolyo hazirlamalariistenmis ve daha sonra onlarin portfolya çalismasina olan tutumlari ve buçalismanin onlarin mesleki gelisimlerine olan etkisi arastirilmistir. Ögretmen'adaylari portfolyo çalismasi süresinceo uygulama deneyimlerini yansitmislarve bunlari uygulama ögretmeni ve arastirmaci ile paylasmislardir. Eldeedilen bulgularin isigi altinda su sonuçlara ulasilmistir: Öncellikle daha öncebenzeri bir çalisma yapmamis ve çalismanin basinda arastirmacinin konuylailgili verdigi bilgiyi yeterli bulmayan ögretmen adaylari açisindan çalismaninilk asamalari zor bir dönem olarak tanim!3nmaktadir. Bunun yani sira,portfolyonun açik-uçlu bir çalisma olmasi, not kaygisi ve çalismaya yeterikadar zaman ayiramama gibi faktörler de ögretmen adaylarini çalismaninbasinda olumsuz yönde etkilemistir.Süreç boyunca uygulama deneyimlerine iliskin yazdiklari raporlar, tuttuklarigünlükler ve ögretmen adaylarini kendi uygulamalarini ve bu uygulamalarinaltinda yatan inançlarini yansitmaya, izledikleri derslere farkli açilardanbakmaya yöneltmistir. Bunlarin yani sira, çalismalar ögretmen adaylarininuygulama ögretmenleri ile olan diyaloglarini da olumlu yönde etkilemistir.Ögretmen adaylari yapilan toplantilarda hem meslektaslari hem dearastirmaci ile deneyimlerini tartismislar ve çalismalarina iliskin sorularaortak yanitlar aramislardir. Benzer çalismalarda da görüldügü gibi ögretmenadaylari yansitma gibi daha önce fazla tanimadiklari bir uygulamaiçerisindeyken destege gereksinim duymuslar ve arastirmacidan aldiklaridestek hem çalismaya olan tutumlarinibir sekilde etkilemistir.hem de mesleki gelisimlerini olumluYansitma ve paylasimin yanisira ögretmen adaylari portfolyolari içinhazirladiklari materyal, ders plani, sinav örnekleri gibi çalismalar ilerde buçalismalari hatirlama ve kendi ögretmenlik uygulamalarinda kullanmaaçisindan yararli olmustur. Ögretmen adaylarinin hazirlanan çalismalarinyararliligi açisindan farkli görüslere sahip olmalari uygulama okullariarasindaki farkliliktir.Bu çalismanin sonuçlari çerçevesinde su öneriler sunulmaktadir: Ögretmenadaylarina yansitma süreci son seneye gelmeden farkli arastirma yöntemleriyoluyla tanitilmalidir. Ögretmen adaylari var olan bilgi ve inançlari ortayaçikarma ve paylasma için olanaklar saglanmalidir. Bunlarin yanisira,portfolyo özellikle son sinif uygulama deneyimi dersi için ögretmenadaylarindanzorunlu bir çalisma olarak istenmeli ve çalismanin basinda veeQitim yönetimi BI nii7 ?mn

jPORTFOLYOÇALISMASIderin atayçalisma süresince adaylara çalismalarina iliskin bilgi, geribildirim ve destekverilmelidir. Son olarak portfolyo bir degerlendirme yöntemi olarak egitimkurumlarina tanitilmali ve ögretmen adaylari ögretmenlik basvurularindabelli bir süreç içinde gelisimlerini gösteren portfolyolarini kendilerini meslekiaçidan tanitabilmeamaciyla yaygin ve etkin bir biçimde kullanabilmelidirler.Bu ve benzer çalismalarin verileri, portfolyo çalismasinin ögretmenadaylarinin gelisimlerini izlemek, performanslarini degerlendirmek ve onlarinarastirma ile yansitma yetilerini gelistirmek için etkin bir araç oldugunuortaya koymaktadir. Ögretmenlik basvurularinda portfolyolarinin göz önünealinmasi ögretmen adaylarinin bu konuya daha ilgi ve istekle yaklasmalarinisaglayacaktir.KAYNAKÇAApplegate, J.H & Lasley, T.J. (1982). "Cooperating Teachers' Problems with Pre-SeiviceField Experience Students". Journal of Teacher Education, 33, 2,15- 18.Bailey, K.M. (1990). The Use of Diary Studies in Teacher Education Programs. In J.C.Richards & D. Nunan (eds.). Second Language Teacher Education. Cambridge:Cambridge University Press.Bain, J. D., Ballantyne, R., Packer, J. & Mills, C. (1999). "Using journal Writing toEnhance Student Reflectivity During Field Experience Placements". Teachersand Teaching: Theory and Practice, 5, 1,51-73.Baker, N. W. (1993)." The Effect of Portfolio-Based instruction on Composition Students'Final Examination Scores, Course Grades and Attitudes Toward Writing".Research in the Teaching of English, 27,155-174.Borg, s. (1995). "Conflict in Process-Oriented Training". Teacher Trainer. 9,1,15-17.Borko, H., Michalec, P., Timmons, M., & Siddle, J.(1997). "Student Teaching Portfolios:A Tool for Promoting Reflective Practice". Journal of Teaching Education, 48,5,347-357.Calderhead, J.(1987). Teaching as a Professlonal, Thinking Activity. In J.Calderhead (ed.). Exploring Teachers' Thinking. London: Casseli Education.Clandinin, D.J. & Connelly, F.(1991) Narrative and Story in Practice and Research. In D.egitim yönetimi iii güz 2003

PORTFOLYOÇALISMASIderin ataySchön (ed.). The Reflective Turn: Case Studies in and on I;:ducational Practice. NewYork: TeachersCollege Press.Cochran-Smith, M. & Lytle, S. (1998). "Teacher Research: The Question That Persists".International Journal of Leadership in Education, 1, 1, 19-36.Connelly, F. M. & Clandinin, D. J. (1988). Teachers as Curriculum Planners: Narrativesof Experience.New York: Teachers College Press.Darling, L. F. (2001). "Portfolio as Practice: The Narratives of Emerging Teachers".Teaching and Teacher Education, 17,107-121.Dewey, J. (1938). Experience and Education. New York: MacMillan.Dogan, F. E. (2001). Suggested Portfolio Development Model for ELT Students at GaziUniversity. Yayimlanmamis Master Tezi. Gazi Üniversitesi, Gazi EgitimFakültesi.Elbaz, F. (1983). Teacher Thinking: A Study of Practical Knowledge. London: CroonHelm.Ford, M. P. & Ohlhausen, M. M. (1991). Portfolio Assessment in Teacher EducationCourses: Impact on Students' Beliets, Attitudes and Habits. Annual meeting ofthe National Reading Conference, Palm Springs.Hoy, W. K. & Rees, R. (1988). ''The Bureaucratic Socialization of Student Teacher".Journal ofTeacher Education, 18, 1,23-31.Johnston, S. (1994)."Experience is The Best Teacher or is it? An Analysis of The Role ofExperience in Learning to Teach". Journal of Teacher Education, 45, 3, 199­208.Korkmaz, H. & Kaptan, F. (Subat, 2001). "Fen Ögretiminde Portfolyo Degerlendirme".Hacettepe Üniversitesi Egitim Fakültesi Derg,i~3.Korthagen, F. A. (1985). "Reflective Teaching and Preservice Teacher Education in TheNetherlands". TESOL Journal, 3, ll-15.Laboskey, V. K. (1994)."A Conceptual Framework for Reflection in Pre-Service TeacherEducation" in J. Calderhead & P. Gates (eds.). Conceptualizing Reflection inTeacher Development. London: The Falmer Press.Lampert, M. (1985). "How do Teachers Manage to Teach? Perspectives on Problem s inPmetice". Harvard Educational Review, 55, 2, 178- 1 94.Lynch, B. K. (1996). Language Program Evaluation. Cambridge: Cambridge UniversityPress.eaitim vönp.timi •• nii'7 ?iiii:i

PORTFOLYOÇALISMASIderin atayMiles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative Data Analysis. Thousands Oaks,CA: Sage.Mills-Courts, K. & Amiran, M. R. (1991). Metacognition and the use of portfolios. In P.Belanoffve M. Dickson (eds.). Portfulios:Processand Product. PortsmouthNH: Heinemann.Moon, J. & Boullon, R. L. (1997). "Reluctance to Reflect: Issues in ProffessionalDevelopment". In D. Hayes (ed.). INSET, Innovation and Change.Hertfordshire: Prentice HalL.Schön, D. A. (1983). The Reflective Practitioner: How Professionals Think in Action.New York: Basic Books.Schön, D. A. (1987). Educating the Reflective Practitioner. San Francisco: Jossey Bass.Sunstein, B. S. (1992). "The Personal Portfolio: Redefining Literacy, RethinkingAssessment, Reexamining Evaluation". The Writing Notebook, 9, 36-39.Touzel, T. J. (1993). Portfolio Analysis: Windows of Competence, Symposium ofAmerican Association of Collegesfor Teacher Education, San Diego,CA.Von Glaserfeld, E. (1989). "Cognition, Construction of Knowledge and Teaching".Synthese, 80,2,121-140.Wade, R. C. & Yarbrough, D. B. (1996).Woods, P. (1987)."Portfolios: A Tool for Reflective Thinking inTeacher Education?". Teaching and Teacher Education, 12,63-79."Life histories and Teacher Knowledge". In J. Smyth, (ed.), EducatingTeachers: Changing the Nature of Pedagogical Knowledge. New York: FalmerPress.Wooflook, A. E. (1998). Educational Psychology. Boston: Allyn & Bacon.Zeichner, K. (1980). "Myths and realities: Field-based Experiences in Pre-ServiceTeacher". Education. Journal of Teacher Education, 31, 6, 45-55.Zeichner, K.M. & Liston, D. P. (1987). "Teaching Student Teachers to Reflect". HarvardEducational Review, 57, 1,23-48.Yazar Hakkinda Bilgi:Yard. Doç. Dr. Derin ATAYMarmara Üniversitesi,Atatürk Egitim Fakültesi,YabanciDil Egitim Bölümü, ingilizceDil EgitimiAnabilim Dali,Göztepe,istanbulTel: 02163255628e-mail: dyatay(ci)yahoo.comegitim yönetimi iiigüz 2003