Temsili Bir Örneklemde Sosyo-Ekonomik Statü ... - Sosyoloji Derneği

Temsili Bir Örneklemde Sosyo-Ekonomik Statü (SES) Ölçüm Aracı Geliştirilmesi: Ankara Kent Merkezi ÖrneğiGİRİŞToplumsal tabakalaşma (social stratification), literatürde sosyal sınıf ve sosyal statütartışmalarıyla iç içe geçmiştir ve bir toplumun iç dinamiklerini anlamak için oldukça önemlikavramlar olarak kabul edilmektedir. Tabakalaşma kuramı daha ilkel olanlardan dahakarmaşık durumlara doğru yükselen bir gelişme kalıbını yansıtacak bir bilgi yığını olmaanlamında herhangi bir tarihe sahip değildir (Parkin, 2002:595). Sanayi öncesi toplumlardanmodern toplumlara kadar var olan toplumsal tabakalaşma sistemlerini farklı şekillerdetanımlamak mümkündür ama bu tanımlamaların en genel ve kapsayıcı olanı; kişinin toplumdavar olan sistem içinde nereye yerleştirildiği ya da kendini nereye yerleştirdiğidir (Blau &Duncan, 1967). Bu yerleşim içinde her toplum belli ölçüde kaynakların eşitsiz dağılımilkelerini de içinde barındırır. Bu anlamda toplumsal tabakalaşma bu eşitsiz dağılımınsistematik yapısını tarif eden genel bir sosyal olgudur (Crompton, 1993).Sanayi öncesi ilkel toplumlarda toplumsal tabakalaşmanın kökenleri doğal nedenlere(ascribed status) bağlanırken modern toplumda bireyin kendi yetisiyle elde ettiği (achievedstatus) statü kavramı gelişmeye başlamıştır. Modern sosyoloji kuramının gelişmesiyle,Aristo’nun “insanlar köle ya da özgür olarak doğar” tezini kabul etmek olanaksız halegelmiştir. Bu anlamda, toplumsal tabakalaşmaya dair en temel teorik tartışma, bu olgununtoplumsal düzlem üzerindeki birleştirici ya da ayrıştırıcı etkisi olup olmadığı üzerindendevam etmektedir. Olgunun toplumsal olan üzerindeki etkisini kuramsal düzeyde tartışmayaçalışmak Marx ve Weber’in sınıfa ilişkin yaklaşımlarını hatırlamayı gerektirmektedir.Marx sınıfı oluşturan nedir şeklindeki sorusuna ücretli işçiler, kapitalistler ve topraksahipleri yanıtını vermektedir. İşgücü sahiplerinin gelir kaynağı ücret, sermaye sahipleriningelir kaynağı kâr ve toprak sahiplerinin gelir kaynağı kiradır. Kapitalist üretim biçiminedayalı modern toplumun üç büyük sınıfını ücretli işçiler, kapitalistler ve toprak sahipleriSosyoloji Araştırmaları Dergisi / Journal of Sociological Research - 2010 / 1 185