bahçe rüzgar enerji santralı (135 mw) - Zorlu Enerji

Zorlu Plaza, 34310 Avcılar – İSTANBUL / TÜRKİYETel: + 90 (212) 456-2300 Faks: +90 (212) 422-0099www.zorlu.com.trBAHÇE RÜZGAR ENERJİ SANTRALI (135 MW) PROJESİÇEVRESEL VE SOSYAL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ(NİHAİ)Dokay Mühendislik ve Danışmanlık Ltd.Öveçler 4. Cadde No: 140/A 06460 Dikmen / Ankara -TürkiyeTel: +90 (312) 475-7131 • Faks: +90 (312) 475-7130www.dokay.info.trOCAK 2009ANKARA – TÜRKİYE

2/48ROTOR ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş.(ZORLU ENERJİ GRUBU)BAHÇE RÜZGAR ENERJİ SANTRALI (135 MW) PROJESİÇEVRESEL VE SOSYAL ETKİ DEĞERLENDİRMESİOCAK 2009REVİZYON LOGURev. No. 4 5Tarih02 Aralık 2008 02 Ocak 2009DateRapor TanımıNihai ÇSED RaporuRevize Edilmiş Nihai ÇSED RaporuReport DescriptionHazırlayanTufan Hüyük (Çevre Müh.)Cenk Toplar (Biyolog)Compiled by Burcu Savaş (Sosyolog, M.Sc.)Kontrol EdenReviewed byProf. Dr. Yusuf Gemici (Çevrebilimci)Günal Özenirler (Çev. Müh., M.Sc.)OnaylayanProf. Dr. Coşkun YurteriApproved byOsmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

3/48İÇİNDEKİLERSayfa1. İŞLETİM BAĞLAMI .......................................................................................................... 61.1. AMAÇ VE İHTİYAÇ ................................................................................................................................... 61.2. ULUSAL MEVZUAT VE UFK PS ............................................................................................................... 82. PROJE TANIMI ............................................................................................................... 122.1. PROJE ALANI ......................................................................................................................................... 122.2. PROJE’NİN TEKNİK TANIMI .................................................................................................................... 122.3. ÇEVRESEL VE SOSYOEKONOMİK ETKİLER ............................................................................................. 152.4. PROJE ALTERNATİFLERİ ......................................................................................................................... 173. VAR OLAN ÇEVRENİN TANIMI ..................................................................................... 193.1. İKLİM ŞARTLARI .................................................................................................................................... 193.2. JEOMORFOLOJİ VE JEOLOJİ ..................................................................................................................... 203.3. YERÜSTÜ VE YERALTI SUYU KALİTESİ .................................................................................................. 213.4. PEYZAJ .................................................................................................................................................. 213.5. EKOLOJİ VE BİYOTİK KAYNAKLAR ........................................................................................................ 213.6. HAVA KALİTESİ ..................................................................................................................................... 293.7. GÜRÜLTÜ ............................................................................................................................................... 293.8. SOSYOEKONOMİK KOŞULLAR VE KÜLTÜREL MİRAS ............................................................................. 294. ÖNERİLEN İŞLETMENİN ÇEVRESEL ETKİ TANIMI VE DEĞERLENDİRMESİ .......... 354.1. İNŞAATLA İLİŞKİLİ ETKİLER .................................................................................................................. 354.2. İŞLETİM, KAPATMA VE DEVREDEN ÇIKARMA İLE İLGİLİ ETKİLER ......................................................... 434.3. ALTERNATİFLERE İLİŞKİN ETKİLERİN KARŞILAŞTIRILMASI ................................................................... 46Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

4/484.4. PROJE VE BÖLGEDEKİ DİĞER PLANLANAN YA DA MEVCUT GELİŞMELERLE İLGİLİ KÜMÜLATİF ETKİLER465. HAFİFLETİCİ ÖNLEMLERİN VE/VEYA ÇEVRESEL YARARLARI GELİŞTİRMEÖNLEMLERİNİN TANIMI (ÇEVRE YÖNETİM PLANI) ................................................... 486. ÇEVRESEL İZLEME PLANININ ANA HATLARI ........................................................... 496.1. İNŞAAT SAFHASI .................................................................................................................................... 496.2. İŞLETİM SAFHASI ................................................................................................................................... 49Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

5/48KISALTMALARA atmCO 2KOİdBADOKAYÇEDÇYPEPDKÇSEDEÜAŞBDOSGECBSYSGWhUFKL eqL wL pMWNO xHKBPİÇOMPTDProjePMPSROTORSO xGGBTEİAŞGTYEKAtmosferik ZayıflamaKarbondioksitKimyasal Oksijen İhtiyacıA-ağırlıklı desibelDokay Mühendislik ve Danışmanlık Ltd.Çevresel Etki DeğerlendirmesiÇevre Yönetim PlanıEnerji Piyasası Düzenleme KurumuÇevresel ve Sosyal Etki DeğerlendirmesiElektrik Üretim Anonim ŞirketiBrüt Doğum OranıSera Gazı EmisyonlarıCoğrafi Bilgi SistemiYeraltı SuyuGigavat saatUluslararası Finans KurumuEşdeğer Gürültü SeviyesiSes Gücü SeviyesiSes Basınç SeviyesiMegavatAzot OksitlerHalkın Katılımı ve Bilgilendirilmesi Planıİl Çevre ve Orman MüdürlüğüProje Tanıtım DosyasıOsmaniye Bahçe Rüzgar Santrali ProjesiParçacık MaddePerformans StandartlarıRotor Elektrik Üretim A.Ş.Sülfür oksitlerGüney-GüneybatıTürkiye Elektrik İletim Anonim ŞirketiGörev TanımıYenilenebilir Enerji KaynağıOsmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

6/481. İŞLETİM BAĞLAMI1.1. Amaç ve İhtiyaçZorlu Enerji Grubu’nun bağlı şirketi olan rüzgar santrali geliştiricisi ROTOR Elektrik ÜretimLtd. (ROTOR), Türkiye’nin güneyinde yer alan Osmaniye iline bağlı Bahçe İlçesi’nde 135MW’lık bir rüzgar santrali (Proje) inşa etmeyi ve işletmeyi planlamaktadır. Konum haritası,Şekil 1-1’de verilmektedir.Project SiteŞekil 1-1 Osmaniye Bahçe Rüzgar Santrali Projesi Konum Haritası.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

7/48Proje, aşağıdakilerden oluşmaktadır:Her birinde 2,5 MW kurulu güç olmak üzere 54 adet türbin inşası ve işletimi;en yakın enterkonnekte ulusal iletim şebekesi birimine 7 km uzunluğunda havai iletimhattı inşası ve işletimi ileŞantiyeye bağlantı yolu inşaatı.Proje’nin 2009 yılının ilk yarısında başlaması beklenmektedir ve Proje, tamamlandığında,Türkiye’nin mevcut durumda 147 MW olan rüzgar enerjisi kapasitesini iki katına çıkaracaktır.Proje, Türk Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) Yönetmeliği Ek-II’de kayıtlıdır ve böylelikle,bir Proje Tanıtım Dosyası (PTD) 1 hazırlanmasına tabidir. PTD 2 ise, daha önce hazırlanmış veOsmaniye İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’ne (İÇOM) sunulmuştur. Bu PTD’nin incelenmesininardından, Osmaniye İÇOM, 2008 yılının Mart ayında Proje için bir “ÇED Gerekmez” belgesivermiştir.Diğer taraftan, ROTOR ise, Proje için uluslararası kredi verenlerden (Uluslararası FinansKurumu, UFK dahil) kredi almayı planlanmaktadır. Bu bakımdan ROTOR, UFK gibi krediverenlerin gerekliliklerini yerine getirmek amacıyla bir Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirme(ÇSED) raporu düzenlemeye karar vermiştir.Mühtemel finansör olarak UFK, aşağıdakilerden emin olmak istemektedir: Yatırım programı unsurlarının, bu Kısım, Bölüm 1.2’de sunulan UFK PerformansStandartları’nın (PS) yanı sıra ulusal gerekliliklere de uyduğundan; Proje’nin, UFK PS gereğince, kümülatif olanlar dahil kayda değer olumsuz çevreseletkilere yol açmayacağından;Proje’nin, sağlık, güvenlik ve çevre (SGÇ) ile sosyo-ekonomik koşullarda meydanagelecek her türlü olumsuz değişikliği en aza indirecek gerekli tüm hafifletici önlemlerikapsamına alacağından veGeliştirme izninden önce, makul tüm kamu görüşlerinin yeterli biçimde göz önünealınmasını sağlayan uygun bir Halkın Katılımı ve Bilgilendirilmesi Planı’nın (HKBP), UFKPS doğrultusunda, hazırlanıp uygulanacağından.Bu bağlamda, güvenilir bir ÇSED Raporu’nun hazırlanması için DOKAY Mühendislik veDanışmanlık Ltd. (DOKAY) ile sözleşme yapılmıştır. ÇSED Raporu, UFK tarafından sağlananGörev Tanımı (GT) Ek-1’de sunulan formata dayalıdır. Ayrıca ÇSED, başta 97/11/EC ve2003/35/EC Direktifleri ile düzeltilen şekliyle ÇED Avrupa Direktifi 85/337/EEC ve HabitatlarDirektifi 92/43/EEC ile Natura 2000 Sites olmak üzere AB Çevre Müktesebatı’na bağlılığısağlamak için de gerçekleştirilmiştir.12ÇED Yönetmeliğinin en son sürümü, 17 Temmuz 2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir (26939 sayılı ResmiGazete). Ancak, Proje statüsü, önceki ÇED Yönetmeliği sürümündeki ile tamamen aynıdır.PTD raporları, eskiden (ve bazen çoğunlukla) “Ön ÇED” raporları olarak bilinirdi.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

8/481.2. Ulusal Mevzuat ve UFK PS1.2.1. Ulusal MevzuatUlusal mevzuatın çeşitli değişik şekillerde Proje’yi ve dolayısıyla ÇSED çalışmalarınıetkileyen ana parçaları, aşağıdaki gibi listelenebilir:Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanımına İlişkin Kanun;Orman Kanunu veÇevre Kanunu.Müteakip paragraflarda, mevzuatın bu bölümlerine ilişkin kısa bilgi verilmektedir.Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanımına İlişkin KanunBu Kanun’un (No. #5346) tam adı, “Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi ÜretimiAmaçlı Kullanımına İlişkin Kanun”dur ve 10 Mayıs 2007 tarih, 24335 sayılı Resmi Gazete’deyayımlanarak yürürlüğe girmiştir.İşbu Kanun, yenilenebilir enerji kaynağı alanlarının korunması, bu kaynaklardan üretilenenerjinin belgelenmesi ve bu kaynakların kullanımına yönelik prosedür ve ilkelerikapsamaktadır. Bu Kanun’un temel amaçları, aşağıdaki gibi sıralanabilir:Elektrik enerjisi üretmek için yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını genişletme;Bu kaynaklardan, güvenli, ekonomik ve yeterli biçimde yararlanma;Enerji kaynaklarının çeşitliliğini artırma;Sera gazı (SG) emisyonlarını azaltma, atık ürünleri en aza indirme ve bunun sonucuolarak çevreyi koruma veBu hedefleri gerçekleştirmek amacıyla ilgili imalat endüstrileri geliştirme.İşbu Kanun’un 5. Maddesi, üretim lisansına sahip bir tüzel kişiye Enerji Piyasası DüzenlemeKurumu (EPDK) tarafından bir “Yenilenebilir Enerji Kaynağı Belgesi (YEK Belgesi)”verilecektir. Böylelikle, yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen elektrik enerjisi, hem yurtiçihem de uluslararası piyasalarda tanımlanacak ve izlenecektir.Madde 7’ye göre, işbu Kanun çerçevesinde enerji üretim tesislerine yapılacak yatırımlar,Bakanlar Kurulu’nca verilen karara dayanarak, teşviklere uygun olacaktır.Kanun’un 8. Maddesi, Orman İdaresi veya Hazine’nin özel mülkiyetinde ya da Devletin takdirve tasarrufunda olan bir gayrimenkulün, yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisiüretmek amacıyla kullanılması durumunda, santral, erişim yolu ve şebeke bağlantı noktasınakadar olan enerji iletim hattı için arazi kullanım iznini, Çevre ve Orman Bakanlığı’nın (ÇOB)ya da Maliye Bakanlığı’nın (MB) vereceğini belirtmektedir.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

9/482011 yılının sonuna kadar hizmete sokulacak olan bu enerji santralleri, erişim yolları veşebeke bağlantı noktasına kadar olan enerji iletim hatları, işletmenin ilk on yılı boyunca, izin,kiralama, irtifak ve kullanım haklarına ilişkin ücretlerde %85 indirimden yararlanma hakkınasahip olacaktır. Ayrıca, yenilenebilir enerji yatırımlarından muhtelif ağaçlandırma gelirleriücretleri de alınmayacaktır.Orman KanunuOrman Kanunu (No. #6831), 8 Eylül 1956 tarih ve 9402 sayılı Resmi Gazete’deyayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Proje alanı, Devlet’e ait orman arazileri dahilindeolduğundan, İşbu Kanun’un öngördüğü çeşitli konular, Proje için önemlidir.Kanun, Devlet’e ait orman arazilerinin, turizm bölgeleri ve merkezleri içinde olanlar haricinde,gerçek ve tüzel kişiler tarafından, ÇOB’dan gerekli izinler alındıktan ve yeterli miktardaödeme yapıldıktan sonra, kamu yararına tesisler için kullanılabileceğini belirtmektedir. Bu türbir ödemenin süresi, 49 yılı geçemez. Devlet tarafından yapılanların dışındaki her türlü binave tesis, hiçbir sınırlama olmaksızın izin süresinin sonunda Devlet mülkiyetine geçer.Çevre Kanunuİşbu Kanun, (No. #2872) 11 Ağustos 1983 tarih ve 18132 sayılı Resmi Gazete’deyayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Proje’nin çevresel performansını düzenleyecek bir diziyönetmelik ile diğer mevzuat bulunmaktadır. Bu mevzuat parçaları, mevcut ÇSEDRaporu’nun Ek-A’sı olarak sunulan Çevre Yönetim Planı’nda listelenmektedir.Çevre Kanunu, bugünlerde revize edilmektedir ve yeni Yasa, yakın bir tarihte yürürlüğegirecektir. Bununla birlikte, ÇED Yönetmeliği’nin projenin kabul edilebilirliği açısındanönemini genel mahiyette sürdüreceği kuvvetle muhtemeldir.Türkiye’de, ÇOB ya da sorumlu Vali tarafından kesin bir karar alınmadan önce, ne ÇEDYönetmeliği’ne (17 Temmuz 2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazete) tabi bir projebaşlayabilir, ne de herhangi bir teşvik verilebilir. ÇED Yönetmeliği’ne tabi Projeler,Yönetmelik Ek-I ve Ek-II’de verilen listeler yardımıyla sınıflandırılır. Ek-I, ÇED’nin zorunluolduğu projelerin, Ek-II ise, PTD hazırlama zorunluluğu olan projelerin listesini vermektedir.Osmaniye Bahçe Rüzgar Santrali Projesi, Ek-II kapsamındadır. Bu PTD, Osmaniye İÇOMtarafından onaylanmış bulunmaktadır. Bu onay ile, Proje’nin ÇED süreci tamamlanmıştır.ÇED Yönetmeliği Madde 17 (hem en son sürüm hem de önceki) gereğince, Proje inşaatının,“ÇED Gerekmez” belgesi alındıktan sonraki beş yıl içinde başlaması gerekmektedir. Aksitakdirde, ÇED sürecinin, yeniden başlatılması gerekir.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

10/481.2.2. UFK PS ve KılavuzlarUFK, sosyal ve çevresel riskleri yönetmek ve finanse etmeye uygun üye ülkelerindefinansman sağlayarak kendi özel sektöründeki kalkınma fırsatlarını çoğaltmak içinPerformans Standartları (PS) uygulamaktadır. Performans Standardları, gelişmekte olanpiyasalarda bu standartları projelere uygulama kararı veren farklı finans kuruluşlarıtarafından da uygulanabilir. UFK Performans Standartları’nın hedefleri, aşağıda verilmiştir:Proje’nin etki alanında, hem olumsuz hem de yararlı sosyal ve çevresel etkileri belirleyipdeğerlendirmek;İşçiler, etkilenen bölge halkları ve çevre üzerindeki olumsuz etkilerden kaçınmak ya dakaçınmanın mümkün olmadığı hallerde, bunları en aza indirgemek, hafifletmek ya datazmin etmek; Etkilenen bölge halklarına, kendilerini potansiyel olarak etkileyebilecek konularda uygunbiçimde taahhüt verilmesini sağlamak ve Yönetim sistemlerinin etkin kullanımıyla, şirketlerin iyileştirilmiş sosyal ve çevreselperformansını desteklemek.Genel olarak, UFK tarafından finanse edilen bir yatırımın, projenin inşaat ve işletim safhalarıboyunca, aşağıda PS’leri karşılaması gerekir:PS1: Sosyal ve Çevresel Değerlendirme ve Yönetim Sistemi;PS2: Çalışma Koşulları;PS3: Kirliliğin Önlenmesi ve Azaltılması;PS4: Toplum Sağlığı ve Güvenlik;PS5: Arazi İktisabı ve Zorunlu Yeniden Yerleştirme;PS6: Biyoçeşitliliğin Korunması ve Sürdürülebilir Doğal Kaynak Yönetimi;PS7: Yerel Halklar vePS8: Kültürel Miras.Osmaniye Bahçe Rüzgar Santrali Projesi’nin spesifik durumuna yönelik olarak, yukarıdakiPS’lerin hangisinin, Proje için önemli olduğunu belirlemek üzere, bir değerleme çalışmayapılmıştır. Bu değerleme çalışması, UFK’den uzmanlar, ROTOR ve DOKAY tarafından2008 yılının Haziran ayı başlarında yürütülmüş ve sonuçları, Proje’nin “çevresel ve sosyalözeti” olarak UFK’nin resmi internet sitesinde ilan edilmiştir.Bu bağlamda, rüzgar santrali için kullanılan tüm arazi ve ilgili iletim hatları, genelde devleteait (çoğunlukla Orman İdaresi’ne ait) araziler üzerinde bulunduğundan, özel araziler üzerindeolabilecek herhangi bir pilon yerinin (örn., mevcut planlamaya göre iki), TEİAŞ tarafındankamulaştırılması söz konusu olacaktır. Bu nedenle, Proje için PS5 geçerlidir.Proje’nin alacağı orman arazisi, bir ağaçlandırma bölgesidir. Dolayısıyla, bölgede, doğalhabitat ile ekolojik açıdan hassas alanlar yer almamaktadır. Arazi etütleri ve ilgili literatür ilekayıtların incelenmesi sonucunda, Proje Sahası’nda ve önerilen iletim koridorunda, korumaOsmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

11/48altında olan hiçbir bitki ve hayvan türünün olmadığı ve doğrudan kuşların göç yolları üzerindeolmadıkları ancak, göç yollarına nispeten yakın bir uzaklıkta oldukları sonucuna varılmıştır(bakınız Kısım 4.2.4). Kuşların göç yollarına çok yakın olduğu için, bu spesifik Proje içinPS6’nın da geçerli olması düşünülmüştür.Proje Sahası’nda yerli gruplar ya da bireyler bulunmamaktadır. Ayrıca, PTD’de belgelendiğigibi, bölgede önemli kültürel miras varlığı da yoktur. Bu şartlar altında, bu spesifik Proje içinPS7 ve PS8 hariç tutulmuştur.Bu bağlamda, Osmaniye Bahçe Rüzgar Santrali Projesi’nin olası çevresel ve sosyal etkileri,aşağıdaki UFK PS’na uygun bir şekilde yönetilmelidir:PS1: Sosyal ve Çevresel Değerlendirme ve Yönetim Sistemi;PS2: Çalışma Koşulları;PS3: Kirliliğin Önlenmesi ve Azaltılması;PS4: Toplum Sağlığı ve Güvenlik;PS5: Arazi İktisabı ve Zorunlu Yeniden Yerleştirme vePS6: Biyoçeşitliliğin Korunması ve Sürdürülebilir Doğal Kaynak Yönetimi.30 Nisan 2007 tarih ve “Rüzgar Enerjisi için Çevre, Sağlık ve Güvenlik Esasları” ile “ElektrikEnerjisi İletim ve Dağıtım için Çevre, Sağlık ve Güvenlik Esasları” başlıklı UFK belgeleri,mevcut ÇSED raporunun hazırlandığı süre boyunca, ana teknik referans olarak kullanılmıştır.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

12/482. PROJE TANIMI2.1. Proje AlanıProje, Türkiye’nin Doğu Akdeniz Bölgesi’nde bulunan Osmaniye ilinin Bahçe ve Hasanbeyliilçe merkezleri arasındaki Gökçedağ’da yer almaktadır (bakınız Şekil 1-1). Bahçe İlçesi,Proje Sahası’na bir kaç kilometre uzaklıkta olan en yakın büyük yerleşim yeridir. Bahçe’ningenel bir görünümü, Şekil 2-1’de verilmektedir. Proje Alanı yakınlarındaki diğer yerleşimyerleri ise, Gökmustafalı ve Savranlı köyleridir.Şekil 2-1. Porje Sahası’ndan Bahçe İlke Merkezi’nin Genel Görünümü.2.2. Proje’nin Teknik TanımıProje, her biri 2.5 MW gücünde olan ve toplamda 135 MW kurulu güç ile yıllık tahmini 512GWh elektrik üretimi sağlayan 54 adet rüzgar türbininden oluşmaktadır. Türbinlerin ProjeSahası’ndaki dağılımı, Şekil 2-2’de görülebilir. Türbinler, GE Energy tarafından tedarikedilecek ve ROTOR tarafından kurulup işletilecektir. Rüzgar türbinleri, 85 m. göbekyüksekliğine ve 100 m. rotor çapına sahiptir (bakınız Şekil 2-3). Tesis, ulusal şebekeye,Bahçe Trafo Merkezi kanalıyla, 154 kVA’lık 7 km. uzunluğunda elektrik iletim hattı ilebağlanacaktır.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

13/48Gokmustafali VillageŞekil 2-2. Rüzgar Türbini Yerlerinin Topografya Haritası üzerinde Dağılımı (1:25.000 ölçekli ve her kare 1x1 km 2 )Osmaniye Bahce Wind Farm (135 MW) Project January 2009Environmental and Social Impact Assessment

14/48Kaynaklar: http://www.vermontwindpolicy.org/Şekil 2-3. Parçalarının Açıklamasıyla Birlikte Tipik Bir Rüzgar Türbini Görüntüsü.Proje’nin inşaat safhası, 2008 yılının Temmuz ayında başlamıştır. Elektrik santrali, her ay içinbir adet olmak üzere, faaliyete geçirilecek altı türbinle birlikte 2009 yılının Ocak ayında kısmiolarak işletmeye alınacaktır. Elektrik santralinin işletmeye alınması, 2009 yılının Ağustosayında tamamlanacaktır. Proje ömrü, 20 yıldır.Osmaniye Bahçe Rüzgar Santrali Projesi, Türkiye’nin rüzgar enerjisi üretim kapasitesinikayda değer ölçüde artıracak ve ülkenin günümüze kadar yapılan en büyük rüzgar santraliolacaktır. Hızla büyüyen ulusal ekonomiyi desteklerken, Türkiye’nin elektrik açığınınOsmaniye Bahce Wind Farm (135 MW) Project January 2009Environmental and Social Impact Assessment

15/48karşılanmasına katkıda bulunacak ve ülkenin temiz yenilenebilir kaynaklardan elektriküretimini artıracaktır.Proje, işletim safhasına geçer geçmez:Türkiye’nin rüzgar enerjisinden elektrik üretimini artıracaktır;Kirliliği azaltarak karbon emisyonlarının yerine geçecek ve küresel ısınmayı azaltmaçabalarına katkıda bulunacaktır; Ticari faaliyetin boyutu ve niteliği ile, Türkiye’nin yenilenebilir enerji sektörüne yabancıyatırım çekebilirliğine etki edecek ve rüzgar enerjisi yatırımları yönünden Türkiye’yigelişmekte olan alternatif bir piyasa konumuna getirecektir ve Ticari elektrik işletmelerinin gelişmesine ve Türkiye’nin enerji sektöründeki özel sektöryatırımlarına katkıda bulunacaktır.2.3. Çevresel ve Sosyoekonomik EtkilerBölgesel / global ölçekte, rüzgar enerjisinin çevre üzerindeki etkilerinin, yenilenebilir enerjiüretimi ve madencilik faaliyetlerinin, yenilenemez enerji kaynakları ile ilişkilendirilen havakirliliğinin ve sera gazı emisyonlarının muhtemel değişimi sayesinde çoğunlukla olumluolacağı kabul edilmektedir. Bu bakımdan, fosil yakıtla elektrik üretiminin yerini alarak,Osmaniye Bahçe Rüzgar Çiftliği Projesi’nin, global anlamda, parçacık maddenin (PM) yanısıra özellikle bir sera gazı olan CO 2 , SO x ve NO x emisyonlarının azaltılması üzerinde olumlubir etkisi olacaktır.10 Haziran 2008 tarihindeki ilk saha ziyaretinin ve 11 Haziran 2008 tarihindeki IFC, ROTORve DOKAY katılımlı başlangıç toplantısının ardından, ÇSED çalışmasında dikkate alınacakolan ana iştigal konuları, (i) Proje’nin inşaat ve işletim safhaları (erişim yolunun yanı sırarüzgar santrali ve iletim hatlarının inşası da dahil olmak üzere) ile bağlantılı olabilecekçevresel (örn., kuşlar üzerindeki olası etkiler) ve sosyal etkiler; (ii) devam eden ve ileridekihalkın katılımı faaliyetlerinin kısa açıklaması, (iii) 50 MW ve 60 MW’lik genişletme fazları ilebirlikte önerilen Proje’nin kümülatif etkileri ve (iv) düzgün bir Çevre Yönetim Planı (ÇYP)hazırlanması şeklinde listelenmiştir.Bölüm 4’te, inşaat ve işletim safhalarındaki olası etkilere dair detaylı bir değerlendirmesunulmaktadır. Aşağıdaki paragraflarda, Osmaniye Bahçe Rüzgar Santrali Projesi’nin değişikfaaliyetlerine ilişkin olası etkilerin bir listesi verilmektedir:Çevresel EtkilerProje inşaat faaliyetlerini olası etkileri, aşağıdaki başlıklarda sıralanmakta, Kısım 4.1’de buetkilere dair detaylı bir değerlendirme ele alınmaktadır:Hava Kalitesi Üzerindeki Etkiler;Su Kalitesi Üzerindeki Etkiler;Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

16/48Habitatlar Üzerindeki Etkiler;Kazılmış Malzeme;Gürültü ve Titreşim;Yerel Faaliyetler ile Trafik Üzerindeki Etkiler veİş Sağlığı ve Güvenliği.Proje’nin işletim safhasına dair önemli etkiler ise, aşağıdaki gibi sıralanabilir:Görsel etkiler;Işık ve aydınlatma konuları;Gürültü etkileri;Türlere rahatsızlık verme;Habitatlar üzerindeki etkiler veSu kalitesi üzerindeki etkiler.Sosyoekonomik etkilerProje:Hem inşaat hem de işletim safhaları süresince, projenin bulunduğu bölgede istihdamfırsatları yaratacaktır;Türbin tedarikçisi, şantiye çalışanlarına rüzgar türbinlerinin kurulum, işletim ve bakımıkonusunda eğitim vereceğinden, bilgi transferi sağlayacaktır;Kablolar, transformatörler, inşaat ekipmanları ve alt yükleniciler, yerel olarak tedarikedileceği için yerel ve bölgesel ekonomiye katkı sağlayacaktır;Elektrik üretim kaynaklarını çeşitlendirecek ve büyüyen enerji ihtiyaçlarını karşılamakonusunda Türkiye’yi destekleyecektir;Türkiye’nin enerji güvencesini ve kendi kendine yeterliliğini sağlamlaştırarak dış enerjikaynaklarına bağımlılığı azaltacaktır; Ülkedeki şebeke bağlantılı yenilenebilir enerji teknolojileri ile piyasalarınticarileştirilmesini hızlandırma konusunda Türkiye’ye yardımcı olacaktır veYaklaşık 6 km. iletim hattı, ormanlık alandan ve yaklaşık 1 km. de ormanlık alanlardışında kalan devlet arazisinden geçtiği için, arazi iktisabı gerektirmeyecektir. İletim hattıboyunca herhangi bir pilonun, nihai planlama sonucunda özel araziye yerleştirilecekolması durumunda, iletim hattı, şebeke mercii “Türkiye Elektrik İletim Kurumu”na (TEİAŞ)ait olduğu için, arazinin kamulaştırılması, TEİAŞ tarafından gerçekleştirilecektir.Pilonların kurulması için, öncelikle kamulaştırma planı yapılır ve EPDK’ye sunulur.EPDK, bir “hızlı kamulaştırma kararı” alır ve şebeke mercii adına araziyi kamulaştırır.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

17/482.4. Proje AlternatifleriSaha SeçimiProje Sahası, ROTOR henüz Zorlu Enerji Grubu’na ait değilken, bölgede dört yıl boyuncagerçekleştirilen rüzgar ölçümlerinin sonucunda seçilmiştir. Diğer bir deyişle, Proje Sahası,sahadaki çeşitli mevkilere kurulan ölçüm direkleri baz alınarak Proje’nin asıl geliştiricileritarafından seçilmiştir. Ayrıca alan, Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) tarafındangeliştirilen Türkiye Rüzgar Haritası üzerinde de işaretlenmiştir. Ayrıca bu alan, yerel halktarafından yol boyunca iyi rüzgar alan bir bölge olarak bilinmektedir. Proje’nin asılgeliştiricilerine, köylüler tarafından alanın çok rüzgarlı olduğuna dair bilgi verilmiştir. Budurum üzerine, rüzgar direkleri kurulmuş ve rüzgar ölçümleri başlatılmıştır. Rüzgarölçümlerinin sonuçları, alanın iyi rüzgarda sahip olduğunu doğrulamış ve bunun sonucuolarak, saha seçilmiştir. Müsait bağlantı kapasitesine sahip yakın bir trafo merkeziolduğundan, ulusal iletim hattı şebekesine bağlantı da elverişlidir.İletim hatları ile ilgili olarak, trafo merkezine bağlantı için nihai rotayı, ROTOR’un bir başkadanışmanı tarafından yapılan ilk rotalama tasarımına dayanarak TEİAŞ belirler. TEİAŞRotalama Dairesi, pilonlar için yer seçerken rota üzerindeki, eğer varsa çevresel açıdanhassas bölgeleri dikkate almaktadır. Rota seçimi ve ulusal şebekeye bağlanma için onaymakamı TEİAŞ’tır.Ayrıca, yerel ÇED gerekliliklerinin karşılanması sonucunda alınan Osmaniye İl Çevrek veOrman Müdürlüğü’nin “ÇED Gerekmez” kararı da, yerel çevre mevzuatındaki çevresel vesosyal açılardan saha seçimine bir kanıttır (saha seçim süreci boyunca, koruma altındakibölgelerden, parklardan ve kuşların ana göç koridorlarından sakınmak).EPDK, alanın koordinatlarını belirlemiş ve ROTOR’a elektrik üretim lisansı vermiştir.Ardından, Zorlu Enerji Grubu, fizibilite çalışması tamamlandığında ROTOR’u satın almıştır.Daha sonra, ROTOR, Orman Genel Müdürlüğü ile, sahayı 49 yıllığına rüzgar santrali olarakkullanmak üzere bir anlaşma yapmıştır.Teknolojik AlternatiflerRüzgar enerjisine alternatif olarak düşünülebilecek iki klasik enerji üretim teknolojisi, termikenerji ve hidro enerjidir.Termik santraller, santralde kullanılacak yakıt miktarı ve yakıt kalitesinin değiştirebileceğiyere bakmaksızın her yerde kurulabilirler. Bununla birlikte, termik santrallerin, sera gazıemisyonlarına katkıda bulunması muhtemeldir. Bir termik santraldeki hava kirliliğinin kontrolaltına alınması, ciddi bir meseledir ve uzmanlar tarafından gerçekleştirilmek zorundadır. Bunedenle, tesisin işletim safhasında ek maliyet ve sorumluluk getirmektedir.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

18/48Diğer taraftan hidro enerji, yenilenebilir bir enerji kaynağıdır. Ancak, hidroelektrik santrallersadece nehirlere kurulabildiğinden, rüzgar enerjisi ile hidro enerji, her zaman belirli bir yeriçin iki alternatif olarak düşünülemez. Hidroelektrik santraller, çoğunlukla rezervuar olarakgeniş alanlara ihtiyaç duyarlar ve yerel iklim şartları üzerinde mikroiklim etkisine nedenolabilirler. Ayrıca, barajların ya da regülatörlerin aşağı yönündeki nehir yataklarında bulunandoğal akışı kısıtlayarak, su yaşamını da etkileyebilirler.Son olarak, rüzgar enerjisi, fosil yakıt kullanmadığı için, sera gazı emisyonlarına katkıdabulunmaz. Rüzgar santrallerinin, kurulması kolay, işletim maliyeti düşüktür. Rüzgarsantrallerinin zirai faaliyetleri engellememesi de, rüzgar enerjisinin bir diğer avantajıdır.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

19/483. VAR OLAN ÇEVRENİN TANIMIROTOR’un ÇSED danışmanı olarak DOKAY, ÇSED Raporu için gerekli bilgileri toplamakamacıyla, bir dizi saha ziyareti ve masaüstü çalışması gerçekleştirmiştir. Tablo 3-1, sahaziyaretlerinin katılımcılarını, tarihlerini ve bu ziyaretlere ilişkin notları göstermektedir.Tablo 3-1. Saha Ziyaretleri Bilgileri.Uzman Tarih NotSn. Günal Özenirler,Proje Müdürü, Çev. Müh., M.Sc.Cenk ToplarUzman, ÇevrebilimciSn. Burcu Savaş,Uzman, Sosyolog ve Nüfus BilimciHaziran2008Temmuz2008Temmuz2008Temmuz2008ROTOR temsilcileri ve IFC uzmanları ilebirlikte ilk saha ziyareti (örn., IFC tarafındanSafha-I Değerleme Çalışması olaraksınıflandırılan)Saha denetçisi olarak DOKAY uzmanları ilebirlikte.Göçmen ve yerel kuş türlerinindeğerlendirilmesi dahil hızlı ekolojik araştırma.*Sosyoekonomik özelliklerle ilgili bilgi toplamakve muhtemel genişlemeleri ile birlikte önerilenproje hakkında kamu görüşü almak için ProjeAlanı çevresindeki köylerin muhtarları ilegörüşme.* Sn. Toplar’ın topladığı veriler, Prof. Dr. Yusuf Gemici tarafından değerlendirilmiş ve ÇSED raporununilgili kısımları, Prof. Gemici tarafından gözden geçirilerek iyileştirilmiştir.DOKAY, Proje’ye yönelik kamu görüşü hakkında ilk elden bilgi almak için, karbon kredibelgelendirme prosedürü bağlamında Bahçe İlçe Merkezi’nde düzenlenen paydaştoplantısına katılmıştır. Projenin, özellikle etrafındaki topluluk açısından (örn., işletimsırasında emisyon olmamasının yanı sıra, yerel trafik ve yerel gelir üreten faaliyetler üzerindeminimum ya da sıfır etki) çevre dostu tabiatına bağlı olarak yerel halkın, önerilen gelişime biritirazı olmaması nedeniyle, işbu ÇSED Raporu’nda sosyal etki değerlendirmesi mümkünolduğu kadar kısa tutulmuştur.3.1. İklim ŞartlarıProje Sahası’nın bulunduğu bölgede Akdeniz iklimi hüküm sürmektedir. Buna bağlı olarakgenelde, yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Öte yandan, bu iklim örgüsü, Bahçeİlçe Merkezi’ne (665 m.) kıyasla rakımın daha yüksek olduğu yerlerde değişebilmektedir.Dolayısıyla, Proje Sahası’nın rakımında (örn., 1.000 m. ile 1.700 m. arasında), kış aylarındanispeten daha şiddetli hava koşulları (kar ve buz oluşumu) hüküm sürebilir. Günlük ortalamaminimum ve maksimum sıcaklık, yaklaşık 3°C ve 18°C’dir. Ortalama yıllık yağış ise, yaklaşık850 mm.’dir (PTD, 2008).Osmaniye İÇOM tarafından hazırlanan Çevre Durum Raporu’nda (2007), İl’de kaydedilen enşiddetli rüzgar hızı, 23.8 m/sn’dir ve en şiddetli esen rüzgarlar, çoğunlukla Kasım, Aralık veOcak aylarında gözlenmektedir. İl’in fırtınalı gün sayısı, 11’dir ve şiddetli rüzgarın olduğu günOsmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

20/48sayısı ise 98’dir. İl’deki egemen rüzgar yönü, güney-güneybatı yönündendir. Fizibiliteçalışmaları süresince Proje Sahası’nda yürütülen meteorolojik ölçümlere (rüzgar ve sıcaklıkdahil) göre, yıllık ortalama sıcaklık, 9°C ila 14°C arasında değişmektedir ve yıllık ortalamarüzgar hızı ise, 9,3 m/sn’dir.3.2. Jeomorfoloji ve JeolojiProje’nin rüzgar türbinleri, 1.046 m. ile 1.707 m. arasında değişen bir rakıma sahip tepelik biralana yerleştirilecektir (topoğrafya haritası ve türbin yerleri için bakınız Şekil 2-2). Tepeninkuzeyinde, yerleşim yerlerinin olduğu bir plato bulunmaktadır .Bahçe İlçe Merkezi’nde, Bahçe içinden geçen mevcut nehirler nedeniyle, alüvyonluformasyonlar bulunmaktadır. Diğer taraftan, İlçe Merkezi’ni çevreleyen, Proje türbinlerininkurulacağı tepelerdeki jeolojik formasyonlar, genel olarak killi şist ve yılantaşıdır. Bu ifade,Proje Sahası’nda yürütülen jeoteknik çalışmanın sonuçları ile de desteklenmektedir. Jeolojikformasyonlara ait veriler ve bu yerlerdeki duraylılık, türbin temellerinin güvenliği açısındanönemli olduğu için, jeoteknik araştırmalar, özellikle belirli türbin yerlerine odaklanmıştır. 30m.’ye kadar yapılan sondaj çalışmalarının sonuçlarına göre, sahada kesişen jeolojikformasyonlar, kumtaşı, killi silt ve kiltaşıdır.Proje sahasının yüzeyi ile ilgili olarak, alandaki dik yamaçlara dayalı şiddetli erozyonnedeniyle, zirai faaliyete uygun yüksek kalitede toprak bulunmaktadır. Alan, toprakerozyonunu mümkün olduğunca önlemek için ağaçlandırma amacıyla kullanılmaktadır. İl’dekigenel toprak kalitesini göstermek amacıyla, Şekil 3-1’de görülebileceği gibi, İl alanınınçoğunluğu, VII. Sınıf Toprak Kapasitesi’ne sahip tarım arazileri ile kaplıdır. Proje Sahası, VII.Sınıftır ve Proje sahasında tarımsal alan bulunmamaktadır.VIII3%I17%II7%VII55%VI7%V0%III6%IV5%I II III IV V VI VII VIIIŞekil 3-1. Toprak Kapasitesi Sınıflarının Yüzde Dağılımı.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

21/483.3. Yerüstü ve Yeraltı Suyu KalitesiProje Sahası’nda akan yerüstü suyu yoktur. Sadece yağışlı mevsimlerde akarsu olabilecekbazı mevsimlik dereler bulunmaktadır. Proje inşaatı, bu su yollarından hiçbirinin akışınıengellemeyecektir. Tüm su akıntılarının, yağışlı mevsimlerden sonra kendi doğal yataklarınayolları yok etmeden güvenli biçimde akabilmeleri için erişim yollarının yanına drenajsistemleri yapılmaktadır.Türbinlerin temelleri, hiçbir yeraltı suyu (YS) kaynağını tahrip etmeye yetmeyecek bir derinlikolan yaklaşık 3 m. derinliğe sahip olacaktır. Türbin yerlerinde, türbin temelleri altında hiçbirsu rezervuarı olmadığından emin olmak için yaklaşık 30 m.’lik bir derinliğe kadar sondajçalışması gerçekleştirilmiştir. 30 m. derinliğe kadar akifer gözlenmemiştir. Bu durum,türbinlerin yerleştirildiği doruklarda, Proje’nin YS akış profilinin değiştirilmesi açısından sorunolmayacağı ve YS’nin türbin temellerinin stabilitesi üzerinde ortaya herhangi bir etkiçıkarmayacağı anlamına gelmektedir.3.4. PeyzajProje Sahası’nı kapsayan bölgenin peyzajına, sıradağlar boyunca yüksek tepeler hakimdir.Tepelerde otlak arazileri ve meşe ağacı toplulukları bulunmaktadır (bakınız Şekil 3-2). Öteyandan, bölgede korunması gereken özel habitat olmadığı gibi, Proje sahası dahilinde ya dayakınından herhangi bir doğal park ya da tabiat anıtı da bulunmamaktadır. Ayrıca, ProjeSahası çevresinde belirtilecek ayrı öneme haiz hiçbir peyzaj unsuru da yoktur.Şekil 3-2. Proje Alanı’nın Peyzajı (T40 ve T41 alanından görüntü).3.5. Ekoloji ve Biyotik KaynaklarRaporun bu kısmında, bölgenin, Proje Sahası’nın ve çevresinin ekolojik özellikleriverilmektedir. Ekolojik veriler, DOKAY Proje Ekibi’nin masaüstü ve arazi çalışmaları ile eldeedilmiştir. Masaüstü çalışmaları bağlamında, mevcut Türkçe PTD’de verilen bilgiler, aşağıdaverilen ana literatür kaynakları ile birlikte kullanılmıştır: Dünya Doğa Koruma Kurumu tarafından tanımlanan “Biyoçeşitlilik Sıcak Noktaları” 3 Dünya Doğayı Koruma Vakfı tarafından tanımlanan “Global 200” 4‘Biyoçeşitlilik Sıcak Noktaları’, azami yıkım tehdidi altında olan ve çeşitli küresel ekosistemlersunan biyolojik açıdan zengin bölgelerdir ve üç kriter üzerinden tanımlanır: i) mevcut türsayısı, ii) bir ekosistemdeki endemic türlerin sayısı ve iii) karşı karşıya olunan tehlikeninderecesi. Project Sahası, Akdeniz’i çevreleyen Akdeniz Havzası’nda bulunmaktadır. İki ana3 http://www.conservation.org/xp/CIWEB/4 http://www.panda.org/about_wwf/where_we_work/ecoregions/ecoregion_list/index.cfmOsmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

22/48kara parçasının, Avrasya ve Afrika’nın kesişme noktasındaki havzanın yeri, yüksekçeşitliliğine katkıda bulunmuştur (bakınız Şekil 3-3).ProjectAreaŞekil 3-3. Akdeniz Havzası Biyoçeşitlilik Sıcak Noktası.‘Global 200’ ekobölgeleri, tür zenginliği, endemiklik seviyeleri, taksonomik eşsizlik, sıradışıevrim olayları ve ana habitat türlerinin küresel seyrekliği gibi seçim kriterlerine dayalıdır. Şekil3-4’te PA1220 olarak gösterilen Proje Alanı, Global 200 ekobölgeleri ve habitat açısından,ekseriyetle tipik Güney Anadolu dağı kozalaklı ve her yıl yaprakları dökülen ağaçormanlarıdır. En çok Türkiye’de bulunan alan, aşırı derecede dağlık bir ekobölgedir.Türkiye’de Güney Anadolu’nun yüksek dağları tarafından çizilmektedir. Geniş ölçüde İran-Turan fitocoğrafik bölgesinin etkisi nedeniyle (Davis 1971), bu ekobölge, ot yönündenzengindir ve yüksek bir endemik tür (Akdeniz bölgesindeki en çok) oranına (> %30) sahiptir.Kozalaklı, her yıl yapraklarını döken ve alplere ilişkin ağaçların olduğu ormanlar, temel bitkiörtüsü oluşumlarıdır. Her yıl yapraklarını döken ağaç ormanları, ekobölgenin doğukısmındaki Amanos Dağları’nda yoğundur. Bu durum çoğunlukla, bu dağların, kıyıya doğruesen nemli rüzgarlara dik açılı uzanmasından kaynaklanan yüksek yerel yağış oranına(c.1.000 mm.) bağlıdır.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

23/48ProjectAreaŞekil 3-4. Global 200 Ekobölgeleri.Bu ekobölgenin temel özelliklerinden biri de, derin karstik vadilere sahip kayalık yüksekdağların büyük kısmındaki yüksek endemiklik seviyesi ve kuzeylerdeki İran-Turan fitocoğrafikbölgesinin etkisidir (Davis, 1971).Project Sahası, bir Global 200 Ekobölgesi, milli park ya da koruma altına alınmış başka birbölge değildir.Amanos Dağları, Afrika’daki kış geçirilen topraklar ile Doğu Avrupa’daki üreme yerleriarasındaki yolculuklarında Akdeniz’in kuzeydoğu köşesini dolaşan kuşların göç yolubakımından önemlidir. Bununla birlikte Proje Sahası, belirli bir göç yolu üzerinde değildir.Göç yolları, Proje Sahası’nın batı ve kuzeyinin yaklaşık 20 km. uzağından geçmektedir. ProjeSahası’nın Konumu ve Amanos Sıradağları, Şekil 3-5’de görülebilir.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

24/48Şekil 3-5. Önemli Tabiat Alanları (Kaynak: Doğa Derneği, 2006)Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

25/48Flora TürleriAmanos Dağları’nın bitki örtüsü açısından en önemli özelliklerinden biri, yüksek yerlerininözelliklerinin Doğu Karadeniz’in özelliklerine benzer olması ve kısmen yüksek yerlerinin de,Balkanların Karadeniz kıyılarına benzer olmasıdır. Özellikle, Öksinik ve Avrupa-Sibiryafitocoğrafik bölgesinin unsurlarını sunan ve dağların batı tarafında bulunan ormanlar, doğukayını (Fagus orientalis), gürgen (Carpinus orientalis), porsuk ağacı (Taxus baccata), Ilexcolchica, Öksinik ıhlamur ağacı (Tilia argentea), adi şimşir (Buxus sempervirens) gibi soyutükenmekte olan ağaç türleri gruplarını içermektedir. 900 m. - 1.850 m. yükseklikte yoğundoğu kayını grupları bulunmaktadır. Dağların batı yakalarında, hakim tür olarak kırmızmeşesi (Quercus coccifera) gözlenmektedir. 350 m. yüksekliten sonra Akdeniz ormanlarıbaşlar ve 1.900 m.’ye kadar uzanır. 200 ile 750 m. yükseklik arasında, Kızılçam (Pinusbrutia) ormanları yaygındır. 600 m. yükseklikte Saçlı meşe (Quercus cerris) ormanları başlarve 900 m. yüksekliğe uzanır. Karaçam (Pinus nigra ssp. pallasiana) ormanları, çoğunlukla1.000 ve 1.500 m. arasında gözlenir ve her yıl yapraklarını döken ağaçlarla birlikte karışıkormanlar oluşturur (bakınız Şekil 3-6).Şekil 3-6. Proje Alanın’da Yapraklarını Döken Ağaçlarla Oluşturulan Karışık Ormanlar.Kayın ve meşe ormanlarının kenarları boyunca, 1.000 m ve 1.700 m rakımlarında, Galanthusfosteri, Sternbergia fischeriana, Anthriscus lamprocarpa, Aristolochia billardieri, Achilleabiebersteinii, Centaurea aggregata subsp. aggregata, Echinops viscosus subsp. viscosus,Pilosella hoppeana subsp. pilisquama, Scorzonera kotschyi, Serratula cerinthifolia,Tanacetum aucheri, Saponaria glutinosa, Carex divulsa subsp. divulsa, Euphorbiamacroclada, Astragalus andrachneifolius, Salvia viridis, Scutellaria diffusa, SideritisOsmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

26/48perfoliata, Stachys diversifolia, Thymus kotschyanus var. glabrescens, Allium affine, yaygınotlardır.Sonuç olarak, bitki türleri üzerindeki etkilerin, sadece inşaat faaliyetlerinin yapılacağı alandaolması beklenmektedir. Bu etkilerin, çekicilerin kurulacağı ve yolların yapılacağı alanlarlasınırlı olduğu belirtilmelidir. Ayrıca, nesli tükenmekte olan tür olmadığından, etkiler, hiçbir bitkitürünün kaybına yol açmayacaktır. İşletim safhasında ise, bitki türleri üzerinde hiçbir etkiolmayacaktır.Fauna TürleriÖnceden de belirtildiği gibi, Amanos Dağları, özellikle yırtıcı kuşların göç yolu yanındaolduğundan uluslararası öneme sahiptir. Dolayısıyla, çeşitli kuş türleri barındırmaktadır. Göçmevsimi boyunca bölgede görülen türler, ak leylek (Ciconia ciconia), kara leylek (Ciconianigra), ak pelikan (Pelacanus onocrotalus), kaşıkçı (Platalea leucorodia), bayağı turna (Grusgrus), sakarca (Anser albifrons), boz kaz (Anser anser), şahin (Buteo buteo), arı şahini(Pernis apivorus), kara çaylak (Milvus migrans), mısır akbabası (Neophron percnopterus),saz delicesi (Circus aeruginosus), yoz atmaca (Accipiter brevipes), küçük orman kartalı(Aquila pomarina), yılan kartalı (Circaetus gallicus), büyük orman kartalı (Aquila clanga),küçük kartal (Hieraaetus pennatus) ve bozkır kartalıdır (Aquila nipalensis).Ayrıca, bölgede üretilen anadolu sıvacısı (Sitta krueperi), gökkuzgun (Coracias garrulus) veboz kiraz kuşu (Emberiza cineracea) türleri de, Uluslararası Doğal Hayatı ve DoğalKaynakları Koruma Birliğinin (IUCN) 2008 yılı Kırmızı Listesi’nde neredeyse tehdit altındaolan türler olarak sınıflandırılmaktadır. Dahası, Mısır akbabası (Neophron percnopterus),aynı listeye göre nesli tükenmekte olan bir türdür (bakınız Tablo 3-2).Önceden değinildiği gibi, bu dağlık bölge, çetin arazi, insan etkisine yönelik olasılıkları büyükölçüde azalttığı için vahşi yaşam yönünden de zengindir. Başlıca etobur hayvanlar, bozayı(Ursus arctos), gri kurt (Canis lupus), vaşak (Lynx lynx), yaban domuzu (Sus scrofa), kırmızıtilki (Vulpes vulpes) ve karakulaktır (Caracal caracal). Yaban keçisi (Capra aegagrus),Karaca (Capreolus capreolus) ve alageyik (Dama dama), Amanos Dağları’nda bulunanönemli otobur türlerdir. DOKAY Proje Ekibinin yürüttüğü masaüstü çalışmalar ile araziçalışmalarının sonucunda, sadece Proje sahası ile çevresini değil, aynı zamanda Bahçe veHasanbeyli ilçelerinin sınırlarını da kapsayan bölgede, çeşitli sürüngenler, kuşlar vememelileri içeren 80 takson olduğu bulunmuştur. Tüm hayvan taksonları, geniş alanayayılmışlardır ve Proje Sahası içinde yaşamazlar. Bilhassa, literatür araştırmasının bulgularıile de desteklendiği gibi, bölgenin IBA (Önemli Kuş Alanı), göç ve yerel kuşlar habitatı olarakbir önemi olmadığı belirtilmelidir. Bu nedenle, inşaat ve işletim safhaları boyunca Proje’nindevam eden ve ilerideki faaliyetlerine bağlı olarak hayvan türleri üzerinde etkileri olmasıbeklenmemektedir. Bununla birlikte, Ek-D’de verilen ornitolojik rapor hazırlanmıştır.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

27/46Tablo 3-2. Bölgedeki Kuş Türleri ve Değerlendirme.BİLİMSEL ADI YEREL ADI IUCN BERN CHC 2008-2009 NÜFUSAccipiter brevipes Yoz Atmaca VU Ek II Ek I 2.950 Tek (Göç)Apus affinis Küçük Ebabil LC Ek II Ek I 40-50 Çift (Üreme)Aquila chrysaetos Kaya Kartalı LC Ek II Ek I Endemik (Üreme)Aquila pomarina Küçük Orman Kartalı LC Ek II Ek I 11.000 Tek (Göç)Caprimulgus europaeus Çobanaldatan LC Ek II Ek I Mevcut (Üreme)Ciconia ciconia Ak Leylek LC Ek II Ek I 20.000-103.000 Tek (Göç)Ciconia nigra Kara Leylek LC Ek II Ek I 2.086-3.303 Tek (Göç)Circaetus gallicus Yılan Kartalı LC Ek II Ek I 443-728 Tek (Göç)Coracias garrulus Gökkuzgun NT Ek II Ek I Mevcut (Üreme)Dendrocopus medius Ortanca Ağaçkakan LC Ek II Ek I Mevcut (Üreme)Dendrocopus syriacus Alaca Ağaçkakan LC Ek II Ek I Mevcut (Üreme)Emberiza caesia Kızıl Kiraz Kuşu LC Ek II Ek I Mevcut (Üreme)Emberiza cineracea Boz Kiraz Kuşu VU Ek II Ek I Mevcut (Üreme)Emberiza hortulana Bayağı Kiraz Kuşu LC Ek II Ek I Endemik (Üreme)Falco peregrinus Bayağı Doğan LC Ek II Ek I Mevcut (Üreme)Grus grus Bayağı Turna EN Ek II Ek I 3.000-4.000 Tek (Göç)Halcyon smyrnensis İzmir Yalıçapkını LC Ek II Ek I 3 Çift (Üreme)Hieraaetus pennatus Küçük Kartal LC Ek II Ek I 588 Tek (Göç)Hieraaetus fasciatus Tavşancıl LC Ek II Ek I Mevcut (Üreme)Hippolais olivetorum Büyük Mukallit LC Ek II Ek I Mevcut (Üreme)Lanius collurio Kızıl Sırtlı Örümcek Kuşu LC Ek II Ek I Mevcut (Üreme)Lanius minor Kara Alınlı Örümcek Kuşu LC Ek II Ek I Mevcut (Üreme)Lanius nubicus Maskeli Örümcek Kuşu LC Ek II Ek I Mevcut (Üreme)Lullula arborea Orman Toygarı LC Ek II Ek I Mevcut (Üreme)Milvus migrans Kara Çaylak LC Ek II Ek I Mevcut (Göç)Neophron percnopterus Mısır Akbabası VU Ek II Ek I Mevcut (Üreme)Pelacanus onocrotalus Ak Pelikan EN Ek II Ek I 6.203 Tek l (Göç)Sitta krueperi Anadolu Sıvacısı LC Ek II Ek I Bol (Üreme)Sylvia rueppelli Karaboğazlı Ötleğen LC Ek II Ek I Mevcut (Üreme)Not: Bölgede (Amanos Dağları) nesli tükenmekte olan iki kuş türü vardır. Bu türler, Proje sahası üzerinden geçmeyen ana göç yollarını izleyen göçmen kuşlardır.BERN SÖZLEŞMESİ EK II (Kesin Olarak Koruma Altına Alınan Fauna Türleri)MAK 2008 - 2009: Türkiye’de yılda bir kez ilan edilen Merkez Av Komisyonu Kararı ve Karar Ek-I’de yer alan türler, avlanması kesinlikle yasak olan türleri göstermektedir.Kaynak: Doğa Derneği Yayınları, “Türkiye’deki Önemli Kuş Alanları”, 2006.Osmaniye Bahce Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

28/46Koruma AlanlarıBu alt kısım, Proje Sahası’nın bulunduğu yer ve önemine ilişkin koruma alanlarınıvermektedir.Proje Sahası’nın 33 km. güneybatısında, Osmaniye Zorkun Yaylası Yaban Hayatı GeliştirmeSahası bulunmaktadır. Bu saha, 3.869 hektarlık bir alanı kapsamaktadır ve Karaca(Capreolus capreolus) türü açısından önemlidir.Karatepe Aslantaş Milli Parkı ise, Proje Alanı’nın 35 km. kuzeybatısında yer alır. 7.715hektarlık bir alanı kapsayan saha, 1958 yılında Milli Park ilan edilmiştir.Bu iki bölge, sahaya olan uzaklıkları ve Proje’nin özellikleri dikkate alındığında, Proje’denetkilenmeyecektir. Şekil 3-7, Proje Sahası çevresindeki koruma alanlarını göstermektedir.ProjectAreaNATIONAL PARKWILDLIFE REPRODUCTIONAREAŞekil 3-7. Koruma Alanları Haritası (Kaynak: “Doğa Derneği”, 2007).Osmaniye Bahce Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

29/483.6. Hava KalitesiBahçe ilçesinde dikkate değer yoğunlukta bir endüstriyel faaliyet yoktur. Sadece küçükonarım ve bakım atölyeleri ile çeşitli mallar üreten bazı küçük ölçekli sınai müesseselerbulunmaktadır. Buna bağlı olarak, bölgedeki tüm sınai müesseseler, endüstriyel faaliyetlerebağlı önemli bir hava kirliliği kaynağı olmadığını belirten B Sınıfı emisyon ruhsatına sahiptir(Osmaniye Valiliği, 2007). Bölgede büyük ölçekli ağır sanayi olmaması dikkate alındığında,çevre havası kalitesinin zayıf olması beklenmemektedir.Ayrıca, Proje, işletim safhası süresince hava emisyonuna neden olmayacağı için, ProjeSahası’nda hava kalitesi izleme araştırması yürütme ihtiyacı da bulunmamaktadır. Kaçak tozemisyonları ise, geçici olacak ve toza karşı alınan klasik önlemlerle (örn., yollara supüskürtme) kontrol altına alınacaktır. Bu nedenle, zemin toz ölçümü gerçekleştirilmemiştir.3.7. GürültüProje Sahası kırsal alanda bulunduğu için, zemin gürültü seviyesi düşüktür. Gerçekten de budurum, DOKAY tarafından Proje Sahası civarında ve özellikle hassas alıcı olarakGökmustafalı Köyü’nün şantiyeye en yakın evinde gündüz yürütülen noktasal gürültüölçümlerinin sonuçları ile de desteklenmektedir. Zemin eşdeğer gürültü seviyesi (L eq ), 45-55dBA aralığında ölçülmüştür. Köyde, 55 dBA’lık gürültü seviyelerine neden olacak anakaynaklardan birinin, Köyün güneyine 1 km.’den daha az bir mesafeden geçen Adana-Gaziantep karayolundan gelen trafik gürültüsü olduğuna da dikkat çekilebilir.3.8. Sosyoekonomik Koşullar ve Kültürel Miras3.8.1. Osmaniye İliOsmaniye, Türkiye’nin Akdeniz Bölgesi’nde yer alan bir ildir. Eskiden Adana iline bağlı bir ilçeolan Osmaniye, 1996 yılında il olmuştur. Osmaniye’de, altı ilçe (Bahçe, Düziçi, Hasanbeyli,Kadirli, Sumbas ve Toprakkale) ve 168 köy bulunmaktadır.2000’li yıllardan beri Osmaniye’de nüfus artış hızı düşmektedir. 2000 yılı Nüfus Sayımı’nda ilnüfusu 458.782 iken, 2007 yılında Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’ne (ADNKS) göre452.880’e düşmüştür. Osmaniye’nin 2000-2007 yılları arasındaki yıllık nüfus artış oranı, % -13,7 olarak hesaplanmıştır. Öte yandan 1990-2000 dönemi için bu oran, % 17,8’di.ADNKS’ye göre, erkek ve kadın nüfusu, toplam nüfusta hemen hemen eşit paya sahiptir(erkek %49,8, kadın %50,2). İl, yaklaşık 22 yaş ortalaması ile genç bir nüfusa sahiptir.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

30/48Nüfusun çoğunluğu (%71), kentsel alanlarda yaşamaktadır ve ildeki genel nüfus yoğunluğu,145’dir.Nüfusun %80’i, Osmaniye doğumludur. Kalan %20’nin doğum yerleri ise, sırasıylaKahramanmaraş ve Adana’dır.12 yaşın üzerindeki nüfusun 5 işgücü katılım oranı, 2000 yılı Nüfus Sayımı’na göre %48’dir.Bu rakam, Türkiye ortalamasının (%55,2) altındadır. Ayrıca, işgücü katılım oranı, cinsiyetegöre önemli ölçüde değişiklik göstermektedir. Erkeklerde işgücü katılım oranı %62 iken,kadınların oranı %34’dür.Osmaniye, dağlarla çevrilidir ve bu durum sebebiyle komşu illerle ilişkileri sınırlıdır. Bugerçeğe bağlı olarak Osmaniye, ekonomik açıdan Adana İli’ne bağımlı hale gelmiştir. İlekonomisi, geniş ölçüde tarıma dayalıdır ancak, tarımsal altyapı gelişimi, oldukça yetersizdir.Çalışan nüfusun çoğunluğu (%60), tarım, hayvancılık, ormancılık, balıkçılık ve avcılıkla iştigaletmektedir. Endüstri ve hizmet sektörleri, pek gelişmemiştir. Bir takım tamir ve bakımişletmeleri ile küçük ölçekli otomobil yedek parça üretim tesisleri bulunmaktadır.İşsizlik Osmaniye’de büyük bir sorundur. Ülke ortalamasının (%6,5) epey üzerinde olan İlişsizlik oranı, 2000 yılı Nüfus Sayımı’na göre %14,9’dur. İşsizliğin temel nedenleri, genelolarak, vasıfsız iş gücünün yanı sıra altyapı sorunlarına bağlı olarak yatırım yapılmamasışeklinde belirtilmektedir.İl genelindeki okuma yazma oranı 6 , cinsiyete göre önemli ölçüde değişmekle birlikte %86’dır.Erkek ve kadınlarda okuma yazma oranı, sırasıyla %93 ve %79’dur. Nüfusun %14’ü okumayazma bilmezken, %23,4’ü hiçbir okul bitirmediği halde okur yazar, %35,9’u ilkokul eğitimialmış, %8,3’ü ortaokul eğitimi almış, %14,5’i lise mezunu ve %3,9’u da, lisans ve yükseklisans eğitimi almıştır.Osmaniye’deki ilkokul, lise ve meslek lisesi sayısı, sırasıyla 328, 17 ve 15’tir. Yakın il veilçelerden göç almanın yanı sıra, yüksek genç nüfus oranı da, eğitim hizmetlerinde talebinartmasına yol açmıştır. Her ne kadar, eğitim binalarının ve personelinin sayısında bazıgelişmeler olmuşsa da, liselerdeki öğretmen başına öğrenci sayısı, halen Akdeniz Bölgesi veTürkiye ortalamalarının üstündedir.5 Çalışmakta olan ya da iş arayan insanlar6 6 yaşın üzerindeki nüfus için.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

31/48İl doğum seviyesi, ülke ortalamasının üzerindedir. 2007 yılı itibariyle genel doğum oranı(GDO) 7 , Türkiye’de %57 iken, ilde %69’dur. İl’in doğum oranında, 2003 yılından beri düzenlibir artış vardır (GDO %50) 8 .Sağlık hizmetlerine gelince, Osmaniye’deki personel kaynağı, Proje talebini karşılamak içinoldukça yetersizdir. 2000 yılına ait rakamlara göre, doktor başına hasta sayısı (2.589),Akdeniz bölgesi (1.235) ile Türkiye (907) ortalamalarının çok üstündedir. Osmaniye’de üçdevlet hastanesi, 243 sağlık ocağı ve altı dispanser bulunmaktadır. Bu rakamlar, İl’dekesinlikle doktor ve sağlık tesisi ihtiyacı olduğuna işaret etmektedir.3.8.2. Bahçe İlçesiBahçe, Osmaniye il merkezine 32 km. uzaklıkta bulunmaktadır. 180 km 2 alana sahip olanilçe, Osmaniye’nin en küçük beldelerindendir. İlçe merkezinin dışında, ilçe sınırları dahilinde15 adet köy bulunmaktadır.Ortalama yaşın 26 olduğu Bahçe ilçesi, diğer ilçelere nazaran daha yaşlı bir nüfus yapısınasahiptir. İlçe dağlık bir alanda bulunduğu için, nüfusu da yıllardır artış göstermemiştir. 2000yılı Nüfus Sayımı’na göre, ilçenin toplam nüfusu, 26.398’dir. Bu nüfusun %57’si, ilçemerkezinde; %43’ü ise, köylerde ikamet etmektedir. İlçedeki nüfus yoğunluğu, 153’tür.İlçedeki okuma yazma oranı, İl ortalamasının üzerindedir (%92). Dokuz ilköğretim okulu ilebeş lise bulunmaktadır.Çalışan nüfusun çoğunluğu, tarımsal faaliyetlerle iştigal etmektedir (%49,5). Ama yine de,engebeli yapısı nedeniyle, tarım arazileri az, toprak kapasitesi oldukça düşüktür (bakınızŞekil 3-1). Bu nedenlerden ötürü, ilçedeki tarımsal üretim, kayda değer ölçüde azdır.Adana, Gaziantep ve Osmaniye gibi gelişmiş ticaret merkezlerine yakın olması, ilçeninsosyal fonksiyonların yanı sıra endüstri ve ticaret bakımından da gelişmesini engellemiştir.En önemli ticaret kaynağı, otoyol üzerinde bulunan 15 adet servis alanıdır.Mevcut durumda, ilçede sinema, tiyatro, festival ve yerel gazette gibi kurulu hiçbir sosyokültüreletkinlik ya da tesis yoktur. Engebeli yapısı ve dağınık yerleşimi nedeniyle, ilçe önemlialtyapı sorunları yaşamaktadır. Öte yandan, yayla olarak kullanılma açısından önemli birpotansiyele sahiptir.715 ila 49 yaşlarında her 1000 kadın için doğum sayısı ölçülür.8www.osmsaglik.gov.tr (Osmaniye İl Sağlık Müdürlüğü resmi internet sitesi)Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

32/483.8.3. Proje SahasıProje Sahası’ndan en çok etkilenebilecek yerleşim yerleri, Gökmustafalı Köyü 9 (bakınız Şekil3-8) ile Savranlı Köyü’dür.Şekil 3-8. Gökmustafalı Köyü’nün Genel Görünümü.25 Temmuz 2008 tarihinde yapılan arazi çalışması kapsamında, ön sosyal etkideğerlendirme çalışmasının bir parçası olarak bu köylerde ziyaret edilmiş ve muhtarları ilegörüşmeler yapılmıştır (bakınız Şekil 3-9 ve 3-10).Şekil 3-9. Savranlı Köyü muhtarı ile görüşme ve Köy Ziyareti.Şekil 3-10. Şantiye’de Öğle Yemeği sırasında Gökmustafalı Köyü Muhtarı ile Görüşme.Anketlerde, rüzgar santralleri hakkındaki bilgi ve endişelerin değerlendirilmesine yöneliksoruların yanı sıra, temel sosyoekonomik değişkenlerle ilgili sorular da yer almıştır (bakınızEk-B). Anket yapılan köylere ilişkin temel sosyoekonomik göstergelere dair bilgiler, aşağıda,Tablo 3-3’de verilmektedir.Köyün AdıGökmustafalıSavranlıTablo 3-3. Muhtarlarla Yapılan Anket Çalışmalarının Sonuçları.MuhtarınAdıMuratYükselMehmetRamazanKaradamNüfusHaneHaneBaşınaOrtalamaKişi SayısıOrtalamaEğitimDurumuEğitimTesisiSayısıSağlıkTesisiSayısı462 117 4 Lise Yok (1) Yok (1)27070 (kışın)100 (yazın)4 Lise Yok (1) Yok (1)(1)Bahçe İlçesinde Bulunmakta (3 km. uzaklıkta)Tablo 3-3. (devamı).Köyün AdıAna Gelir KaynağıOrtalamaHane başıaylık gelirHayvanSayısıSuTeminiElektrikKullanımıKanalizasyon SistemiGökmustafalıEmekli maaşıKendini geçindirecekkadar tarım vehayvancılık< asg. ücretSığır (40)Koyun (20)Kümes (1500)MembaElektrikşebekesiŞebeke yok9 1 km.’den azOsmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

33/48SavranlıEmekli maaşıKendini geçindirecekkadar tarım vehayvancılık̴ 500 YTLSığır (100)Koyun (250)Keçi (150)Kümes (200)MembaElektrikşebekesiŞebeke yokGökmustafalı Köyü’nün nüfusu (462), Savranlı Köyü’nün nüfusundan (270) fazladır.Gökmustafalı Köyü’nde yaklaşık 117 hane vardır ve Savranlı Köyü’nde yaz aylarında hanesayısı 100’e kadar çıkmaktadır. Yakın ilçe ya da illerde yaşayan bu köyün insanları için yaylagörevi gördüklerinden, yaz aylarında nüfuslarında artış eğilimi olur. Hane başına ortalamakişi sayısı, her iki köy için de dört olarak belirtilmiştir.Her iki köyde de hiçbir eğitim ve sağlık tesisi yoktur ve insanlar, bu hizmetleri almak için enyakın ilçe merkezine (Bahçe) gitmektedirler. Köydeki ortalama eğitim durumu, lisemezuniyetidir.Her iki köyde de halkın çoğunluğunu emekli nüfus oluşturmaktadır. Bu insanlar başka bir işlemeşgul olmadıklarından, ana gelir kaynağı, emekli maaşlarıdır. Her ne kadar, her iki köydede tarım ve hayvancılıkla uğraşılsa da, bunlar çoğunlukla, ekonomik amaçlardan ziyadekendi ihtiyaçları için yapılmaktadır.Her iki köyün yaş ortalaması yaklaşık 40’tır ve bu da, genç nüfusun esasen eğitim ve çalışmaamacıyla köy dışında ikamet ettiği anlamına gelir.Altyapı açısından, iki köyün de elektrik şebekesi vardır. Ancak, köylerde hiçbir kanalizasyonsistemi bulunmamaktadır ve foseptik çukurları kullanılmaktadır.Her iki köy için rapor edilen esas sorun, günümüzde Türkiye’nin ortak sorunu olan susıkıntısıdır. İki köy de, memba suyu kullanmaktadır ve köylerde yaşayan ahali, kaynakkıtlığından endişe duymaktadır. Bu nedenle, kendisiyle görüşme yapılan kimseler, yeni sukaynaklarına yönelik sondaj çalışmaları yapılmasının, kendileri için yapılabilecek en büyükiyiliklerden biri olduğunu belirtmişlerdir.İki köyün muhtarı da, “yenilenebilir enerji” kavramını daha önce hiç duymadıklarınıbelirtmiştir. İçlerinden birinin bu Proje’ye kadar rüzgar santrali hakkında hiçbir fikri yokken,diğeri, TV kanalıyla rüzgar santrallerine aşina olduğundan bahsetmiştir. Rüzgar türbinleri ileilgili olarak muhtarların öne sürdüğü olası etkiler, titreşim ve elektromanyetik problemlerdir.Muhtarlara, olası bu etkiler bakımından yerleşim yerleri güvenli bir mesafedebulunduklarından, bu tip etkilerin beklenmediğinden bahsedilmiştir. Yararları açısından ise,görüşme yapılan kimselerden biri, daha az çevre kirliliğinden söz etmiştir. Her iki muhtarda,bölgenin kuş göçü yolu üzerinde olmadığını ifade etmiştir.Arazi çalışması süresince, her iki köyün Proje lehine olumlu olacağı gözlenmiştir. ProjePersoneli’nin komşu ahaliyle güçlü ve dostane ilişkiler kurabileceği görülmektedir. Proje,Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

34/48toplum yararını en yüksek seviyeye çıkarmak için mümkün olan en fazla çabanıngösterilmesini sağlama konusunda başarılı olacağını kanıtlamış görünmektedir.3.8.4. Kültürel MirasProje Sahası’ndaki kültürel miras konusunda, Proje Sahası’nın tarihi ve kültürel varlıklaraçısından herhangi bir sorun teşkil etmediği belirtilmelidir. Osmaniye İl Müze Müdürlüğüyetkilileri, PTD hazırlık sürecinde sahayı incelemiş ve bu inceleme sonucunda, ProjeSahası’nda tarihi ya da kültürel varlık tespit edilmemiştir.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

35/484. ÖNERİLEN İŞLETMENİN ÇEVRESEL ETKİ TANIMI VE DEĞERLENDİRMESİÇSED Raporu’nun bu bölümünde, Proje’nin muhtemel çevresel etkileri verilmektedir. Proje,Bahçe Trafo merkezine kadar yaklaşık 7 km. boyunca uzanan iletim hatları ile birbirineentegre olarak görülmektedir. Proje’nin çevresel etkileri, i) inşaat ve ii) işletim olmak üzere ikisafhada incelenecektir.4.1. İnşaatla İlişkili EtkilerGenel olarak, rüzgar enerjisi projelerinin inşaat faaliyetleri çoğunlukla aşağıdakilerikapsamaktadır:şantiye hazırlığı ve erişim yolları için arazi temizleme;kazı, patlatma (gerekirse) ve dolgu;tedarik malzemeleri ve yakıt nakliyesi;kazı ve beton işleri dahil temellerin inşaatı;boşaltma ve donanım kurulumu için vinçler veyeni donanımın işletmeye alınması.Şekil 4-1, rüzgar enerjisi projelerindeki tipik inşaat faaliyetleri ile türbinlerin kurulumunugöstermektedir. İnşaat faaliyetlerine ilişkin çevresel konuları arasında, diğerlerinin yanı sıra,gürültü ve titreşim, toprak erozyonu ile habitat tahribatı ve yaban hayatı üzerindeki etkilerdahil biyoçeşitliliğe yönelik tehditler yer alabilir. Rüzgar enerjisi dönüşüm tesisleriningenellikle uzak bir yerde olmasına bağlı olarak, inşaat süresince donanım ve malzemenakliyesi, beraberinde lojistik güçlükler getirebilir. Osmaniye Bahçe Rüzgar SantraliProjesi’ndeki durum nedeniyle, kamp yeri, Proje Sahası’na yakın seçilmiştir ve lojistikgüçlükleri kolaylaştırmak amacıyla, erişim yollarının inşaatı (aslında, mevcut köy ve ormanyollarının genişletilmesi) halihazırda başlatılmıştır. Kule yerlerindeki erişim yolları ve şantiyehazırlığına ilişkin inşaat çalışmalarından önce ve bu çalışmalar sırasında, DOKAY tarafındansaha ziyaretleri gerçekleştirilmiştir. ROTOR ve İnşaat Yüklenicisi’nin şantiye müdürleri, sahaziyaretlerinde bulunmuş ve DOKAY saha ekibi üyeleri (bir çevre mühendisi, bir sosyolog vebir biyolog), bu müdürler tarafından bilgilendirilmiştir (bakınız Şekil 4-2).Proje inşaat faaliyetlerinin muhtemel etkileri, UFK kılavuzu baz alınarak belirlenmiş olanaşağıdaki altbaşlıklarda değerlendirilecektir:Hava Kalitesi Üzerindeki Etkiler;Su Kalitesi Üzerindeki Etkiler;Habitatlar Üzerindeki Etkiler;Kazılmış Malzeme;Gürültü ve Titreşim;Yerel Faaliyetler ve Trafik Üzerindeki Etkiler veİş Sağlığı ve Güvenliği.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

36/48Kaynak: 19 Haziran 2008 tarihinde düzenlenen Paydaş Toplantısı ROTOR Sunumu.Şekil 4-1. Rüzgar Enerjisi Projeleri’nde Tipik İnşaat Faaliyetleri ve Türbinlerin Kurulumu.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

37/48Şekil 4-2. İnşaat Yüklenicisi ile birlikte gerçekleştirilen Saha Ziyareti.4.1.1. Hava Kalitesi Üzerindeki EtkilerHava kalitesi üzerindeki başlıca muhtemel etkiler, şunlar olabilir: şantiye hazırlama kazısı ve kazılmış malzemenin atılmak üzere şantiyeden taşınmasınabağlı toz oluşumu; şantiyede kullanılan ağır inşaat makineleri ve araçlarından gelen hava kirleticiemisyonlar.Kaplanmamış yollar üzerinde ulaşım ve kamyonların üzerini kapamadan malzemetaşınmasına tozla sonuçlanabilir. Bu etkiler, kuru, sıcak ve rüzgarlı hava koşullarında yollarısulayarak kontrol altına alınacaktır. DOKAY saha ekibi tarafından da gözlendiği gibi,şantiyede bu hafifletici önlemler önceden alınmıştır (bakınız Şekil 4-3). Toz emisyonuna yolaçan bir diğer faktör, döndürerek yüklenen ve boşaltılan malzeme olabilir.Şekil 4-3. Toz Oluşumuna Karşı Erişim Yollarına Su Püskürtme.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

38/48Makine ve araç emisyonları, şantiyede düzgün bakım ve rölanti kısıtlamaları gibi iyiuygulamalarla en aza indirgenmektedir. Bu hususla ilgili olarak, araç emisyonlarının çevrehavası kalitesi üzerinde hiçbir önemli etkiye neden olmayacağı sonucuna varılabilir. Araçlarınegzoz emisyonları, ÇOB’nin Motorlu Taşıtlardan Çıkan Egzoz Gazları Tebliği (No. 2003/9) veTrafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı EmisyonlarınınKontrolüne Dair Yönetmelik (25868 sayılı ve 08 Mayıs 2005 tarihli Resmi Gazetedeyayınlanan) gereğince denetlenecektir.4.1.2. Su Kalitesi Üzerindeki EtkilerSu kalitesi üzerindeki olası etkiler, yağışlı mevsimlerde, Proje Alanı’nda, mevsimlik derelerbenzeri yakındaki yerüstü su kütlelerine ulaşabilecek ve bulanıklıkta geçici bir artışa nedenolabilecek, dik yamaçlarda depolanan kazılmış malzemenin erozyonuna bağlı olarak ortayaçıkabilir. Buna bağlı olarak, yakındaki mevsimlik derelere kazılmış malzeme akışını önlemeküzere hafifletici gerekli önlemler alınacaktır. Bu hususla ilgili olarak, devam eden inşaatçalışmaları sırasında ortaya çıkan kazılmış malzeme, Proje Sahası’ndaki yol inşaatı içindolgu malzemesi olarak kullanılmıştır.Kamp yeri, Bahçe Belediyesi sınırları dahilinde olduğu ve kanalizasyon kanalı, halihazırdaİlçe Merkezi’nin var olan atıksu toplama yapısına bağlı olduğu için, inşaat personelinin ortayaçıkardığı evsel atıksu, Bahçe İlçesi’nin kanalizasyon sistemi içine boşaltılacaktır. ProjeAlanı’nda başka bir kamp yeri inşa edilmesi gerekirse, ilgili mevzuat gereğince foseptikçukurları yapılacak ve ve bu çukurlar, Bahçe Belediyesi’ne ait vidanjörlerle boşaltılacaktır.Atıksular, herhangi bir alıcı su kütlesine direkt olarak boşaltılmayacaktır.Makinelerden yağ kaçağı olma ve bir alıcı su kütlesine dökülme ihtimali de vardır. Bu durum,inşaat makineleri ile araçlarına yönelik bakım prosedürlerinin doğru ve düzenli bir şekildeuygulanması ile önlenecektir. Ayrıca, inşaat yüklenicisi, böyle bir dökülme durumundayakındaki bir dereye ulaşmadan önce acil müdahale edebilme kapasitesine sahip olmalıdır.4.1.3. Habitatlar Üzerindeki EtkilerProje Sahası, tehdit altındaki türlere yönelik bir habitata ait hiçbir özelliğe sahip değildir.Dahası, Proje Alanı’ndaki aşırı otlatma nedeniyle, endemik bitki türlerinin nüfus yoğunluğu daazdır. Tüm bu bulgulara ve inşaat faaliyetlerinin kısa sürmesine bağlı olarak, inşaat süresincesahada var olan habitatlar üzerinde geri dönüşü olmayan etkiler olması beklenmemektedir.Ayrıca, Rotor’a verilen kredilerden Orman İdarelerince kazanılan gelir, ormanlık alandan eldeedilen geliri aşmaktadır. Dolayısıyla Proje, dolaylı bir sonuç olarak diğer bölgelerdekiormancılığı geliştirecek ve artıracaktır.Bütün bunlara ek olarak, Proje bağlamında kurulacak olan iletim hattı, hatların altında yeralan bitki örtüsü, işletim açısından risk yaratmayacak bir dereceye kadar yenileneceği için,kalıcı bir habitat tahribatına yol açmayacaktır.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

39/484.1.4. Kazılmış MalzemeÖncelikli olarak, inşaat faaliyetlerinde ileride kullanılmak üzere gereken kazılmış malzememiktarı, şantiyede depolanacaktır. DOKAY Saha Ekibinin, İnşaat Yüklenicisi ile yapmışolduğu görüşme gereğince, kalan kazılmış malzeme, Orman Bölge Müdürlüğü’nün belirlediğidepolama alanlarına taşınacak ve bu alanlarda depolanacaktır. İnşaat öncesinde sıyrılantoprak, inşaat faaliyetleri tamamlandıktan sonra salt sahası tesislerinin peyzajı içinkullanılmak üzere farklı bir yerde depolanacaktır.Türbinlerin, iletim hatlarının ve salt sahası tesislerinin inşaatı süresince ortaya çıkacaktoplam kazılmış malzeme miktarı, Şekil 4-1’de gösterilmektedir. Toplam 36,817 m 3 kazılmışmalzeme hacmi, 58.907 tona eşittir.Tablo 4-1. Tahmini Toplam Kazılmış Malzeme Miktarı.Proje BileşenleriKazı Alanı ve Derinliği(m)Toplam KazılmışMalzeme Miktarı(m 3 )Türbin (54 kule) (18 m x 18 m) x 2 m 34.992İletim Hattı Pilonu (25 parça) (2 m x 2 m) x 3 m x (4 ayak) 1.200Salt Sahası (25 m x 25 m) x 1 m 625Toplam 36.8174.1.5. Gürültü ve TitreşimSadece, Gökmustafalı Köyü’ne yakın mesafede ağır iş makinelerinin kullanılmasına bağlıolarak, yerel halka geçici rahatsızlık verilebilir. Yerel makamların izniyle geceleri inşaatfaaliyetleri yürütürken, gürültü ve titreşim daha fazla problem olabilir. Onarım gerektirenmakineler, daha yüksek gürültü seviyelerine yol açabilir ve bu nedenle doğru ve düzenlibakım önemlidir ve gerektiği şekilde yapılacaktır.Türkçe PTD’nin hazırlanması bağlamında, inşaat gürültü seviyeleri, aşağıda yer alan formülbaz alınarak hesaplanmıştır:L WT = 10 Log ( 10 Lwi/10 )L WİL WT= Her bir kaynağın ses gücü seviyesi (dB)= Toplam ses gücü seviyesi (dB)Aynı çalışmada, kaynağa uzaklık boyunca gürültü seviyesi dağılımı da, aşağıda verilenformül yardımıyla hesaplanmıştır:L PT= L WT + 10 Log (Q/A)A = 4пr 2L PT= “r” uzaklığındaki toplam ses basıncı (dBA)Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

40/48Q = Yansıma faktörü (küresel dağılım, Q =2)r= Gürültü kaynağına uzaklık (m)Gürültü dağılımında, atmosferik zayıflama önemli bir faktördür ve aşağıdaki Formül esasalınarak yapılan bu hesaplamada göz önünde bulundurulmuştur:A atmA atmfr= 7,4 x 10 -8 x f 2 x r / = Atmosferik zayıflama (dBA)= Ses frekansı (inşaat makineleri için 3.500 Hz alınmıştır)= Gürültü kaynağına uzaklık (m) = Atmosferin bağıl nemi (%77)“r” uzaklıktaki toplam gürültü seviyelerinin hesaplanmasında, Tablo 4-2’de verilen tümaraçların aynı anda çalıştığı bir senaryo göz önünde tutulmuştur. “r” uzaklıktaki bu gürültüseviyeleri, yukarıda verilen tüm formüller vasıtasıyla hesaplanmış ve Tablo 4-3’te farklı “r”değerlerine ilişkin sonuçlar sunulmuştur.Tablo 4-2. Makineler ve Ses Gücü Seviyeleri.Makine Sayı Ses Gücü Seviyesi (dBA)Kamyon 2 85Ekskavatör 2 110Betoniyer 2 115Yükleyici 2 120r(m)Tablo 4-3. Kaynağa “r” Uzaklıkta Bulunan Reseptörlerdeki Gürültü Seviyesi.Kamyon(dBA)Betoniyer(dBA)Ekskavatör(dBA)Yükleyici(dBA)L eq(dBA)A atm(dBA)L T(dBA)10 57,02 87,02 77,02 82,02 88,54 0,14 88,4020 51,00 81,00 71,00 76,00 82,52 0,28 82,2430 47,48 77,48 67,48 72,48 79,00 0,42 78,5840 44,98 74,98 64,98 69,98 76,50 0,56 75,9450 43,04 73,04 63,04 68,04 74,56 0,70 73,8660 41,46 71,46 61,46 66,46 72,97 0,84 72,1470 40,12 70,12 60,12 65,12 71,64 0,98 70,6680 38,96 68,96 58,96 63,96 70,48 1,12 69,3690 37,94 67,94 57,94 62,94 69,45 1,26 68,20100 37,02 67,02 57,02 62,02 68,54 1,39 67,14150 33,50 63,50 53,50 58,50 65,02 2,09 62,92200 31,00 61,00 51,00 56,00 62,52 2,79 59,73250 29,06 59,06 49,06 54,06 60,58 3,49 57,09Tablo 4-3’te de görülebileceği gibi, 70 ila 80 metrelik bir uzaklıkta, gürültü seviyesi, TürkiyeÇevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (26809 sayılı 07 Mart 2008tarihli Resmi Gazete) gereğince en yakın alıcıda aşmaması gereken limit değer olan 70Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

41/48dBA’nın altına düşmektedir. Gündür yürütülen inşaat faaliyetleri sırasında, 300 m. dahilindegürültü seviyesi, Tablo 4-4’te gösterilen UFK kılavuzunda verilen limitlerin altında olacaktır.Tablo 4-4 UFK Gürültü Seviyesi Kılavuzu.AlıcıBir Saatlik L Aeq (dBA)Gündüz (07:00-22:00) Gece (22:00-07:00)Meskun, kurumsal, eğitim 55 45Endüstriyel, ticari 70 70Kaynak: UFK, 20074.1.6. Atık Yönetimiİnşaat personeli tarafından ortaya evsel katı atık çıkarılmakta ve bu atıklar, BahçeBelediyesi’nin gösterdiği atık alanına taşınarak, burada toplanmaktadır. Şantiyede,kontrolsüz evsel katı atıktan kaynaklanan çevresel etki olmayacaktır. Evsel katı atıklarınşantiyede düzgün biçimde toplanmasına (çöp kovaları ve atmak için kamyonlar kullanarak)ilişkin atık yönetimi de, DOKAY Saha Ekibi’nin saha ziyareti esnasında görülmüştür (bakınızŞekil 4-4). Her türlü tehlikeli atık (boş boya ya da yağ tenekeleri, ağır vasıtaların bakımısırasında ortaya çıkan atık yağ, atık piller ya da çeşitli iş makinelerinden çıkarılanakümülatörler, çözücüler), ÇOB onaylı bir şirket tarafından toplanacak ve gerektiği biçimdeatılacaktır (örn., Türkiye’deki İzaydaş gibi yetkili bir tesiste).Şekil 4-4. Şantiyenin Farklı Yerlerine Koyulan Evsel Katı Atık Toplama Kutuları.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

42/484.1.7. Yerel Faaliyetler ve Trafik Üzerindeki EtkilerProje Sahası, Gökmustafalı Köyü çobanları tarafından otlatma alanı olarak kullanılmaktadır.ROTOR, otlatma alanlarına erişimi kısıtlamamaktadır ve kısıtlamayacaktır (bakınız Şekil 4-5).Dolayısıyla, çobanların yer değiştirmesi öngörülmemektedir. Ayrıca, inşaat faaliyetlerininolası etkileri ile ilgili olarak, yerel trafikte artış görülebilir. Bu hususta, ROTOR, trafik yükününkazalara yol açabileceği Hasanbeyli İlçe Merkezi’nden geçmek yerine, donanımı şantiyeye,Bahçe İlçe Merkezi’ne yakın olan ana yoldan sevk etmeyi tercih etmektedir. Kurulacakdonanımın ve inşaat malzemelerinin sevkiyatını yapan kamyonların, önerilen proje alanıiçindeki hiçbir yerleşim yerinden geçmeyecek olması nedeniyle, yerel halk üzerinde bir etkisiolması da beklenmemektedir. Bununla birlikte, türbinlerin proje alanına nakliyesi sırasında,Bölge Trafik Müdürlüğü, ulaşım yolu ve diğer ayrıntılar hakkında bilgilendirilecek ve uyarıişaretleri, refakat araçları gibi hafifletici önlemler alınacaktır.Şekil 4-5. Proje Alanı’nda otlayan koyunlar.4.1.8. İş Sağlığı ve GüvenliğiYüksekten düşme (kule kurulumu ve hat montajı sırasında) ve/veya ağır inşaat makinelerininkullanımı sonucunda sakatlanma ya da ölüm olabileceği gerçeği nedeniyle, UFK PS2(“Çalışma Koşulları”) gerekliliklerine ek olarak, ilgili Türk mevzuatı da (örn, İş Sağlığı veGüvenliği Yönetmeliği) izlenecektir. Böylelikle, işçi sağlığı ve güvenliği üzerindeki bu tiprisklerin en aza indirgenmesi amaçlanmaktadır.DOKAY Saha Ekibi, 25 Temmuz 2008 tarihinde, İnşaat Yüklenicisi ve ROTOR ŞantiyeMüdürü ile bir toplantı yapmıştır. Toplantı sırasında, İnşaat Yüklenicisi’nin sözleşmesinde,inşaat çalışmaları süresince çevreye, işçi sağlığı ve güvenliğine yönelik ilgili mevzuat veyönetmeliklere uyulacağının açıkça belirtildiği öğrenilmiştir. Bu hususta, Yüklenici ile yapılanSözleşme’de “Kalite, Sağlık, Güvenlik ve Çevre” adında farklı bir kısım bulunmaktadır. ŞekilOsmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

43/484-6, şantiyede işçiler ve kamu sağlığı açısından yapılanları göstermektedir. Ayrıca zatenROTOR, Türkçe PTD ve İngilizce ÇSED Raporu’nda yer alan taahhütlerin takipçisi olacak birşantiye HSE (Sağlık, Güvenlik, Çevre) müdürü görevlendirmiştir. ROTOR’un şantiye HSEmüdürü, Türkiye’de faaliyet gösteren uluslararası şirketlerin HSE departmanlarında görevdebulunmuş olduğundan, ulusal ve uluslararası HSE mevzuatı ve yönetmelikleri konusundatecrübelidir.4.2. İşletim, Kapatma ve Devreden Çıkarma İle İlgili EtkilerProje’nin işletim safhasına yönelik, rüzgar enerjisi projelerinin ve tesislerinin işletilmesine hasönemli etkiler, “UFK Rüzgar Enerjisi için Çevre, Sağlık ve Güvenlik Kılavuzu”nda belirtilençevre sorunları gereğince aşağıdaki gibi sıralanabilir:Görsel etkiler;Işık ve aydınlatma konuları;Gürültü etkileri;Türlere rahatsızlık verme;Habitatlar üzerindeki etkiler veSu kalitesi üzerindeki etkiler.Şekil 4-6. Şantiyede Uygulanan, İşçilere ve Kamu Sağlığına Yönelik Tedbirler.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

44/484.2.1. Görsel EtkilerKonumuna ve yerel halkın algılamasına bağlı olarak, bir rüzgar santralinin, görsel kaynaklarüzerinde etkisi olabilir. Rüzgar enerji projeleri ile bağlantılı görsel etkiler, çoğunluklatürbinlerin kendisi (örn., renk, yükseklik, türbin sayısı) ve çevredeki peyzajın karakteristikyapısı ile olan etkileşimine ilişkin etkilerle alakalıdır. Bu husus, Ek-C’de sunulan DOKAY sorulistesinde ve karbon sertifikasyonu prosedürü için Bahçe’de düzenlenen paydaş toplantısındayerel halka dağıtılan formda bir soru olarak öne sürülmüştür. Yerel halkta, rüzgar kulelerininve türbinlerinin görsel açıdan rahatsızlık vereceğine dair bir algı ya da çekince olmadığı vehatta, kuleleri izlemek için platformlar önermek gibi olumlu reaksiyonlar olduğu görülmüştür.DOKAY, Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) araçları yardımıyla, türbinlerin yakındaki hassasalıcılardan (örn., Bahçe İlçe Merkezi ve Gökmustafalı Köyü) nasıl görüneceğini tasvir etmekamacıyla bir görsel etki değerlendirmesi gerçekleştirmiştir. Bu değerlendirme, mevcut bitkiörtüsünün (örn., ağaçlar), türbinler ve alıcılar arasında görsel bir perde oluşturabileceği enkötü durum senaryosu baz alınarak yapılmıştır (bakınız Ek-C). Bu nedenle gerçekte, bitkiörtüsü dikkate alındığında muhtemel etkiler az olacaktır. Türbinlere ek olarak, ormanarazilerinde genişletilecek erişim yolları ve elektrik iletim hatları gibi altyapıların da, görseletkileri olacağı dikkate alınabilir. İletim hattı yolu, var olan Bahçe Trafo Merkezi’ne bağlımevuct hatta paralel olaracağından, ilave görsel etkisi olmayacaktır.4.2.2. Işık ve Aydınlatma KonularıRüzgar türbinin döner kanatları, stroboskopik bir etkiye (doğrudan beyni etkileyen) yolaçabilir. Bu etkiye, yüksek frekansla ortaya çıkan gölge oyunları neden olur. Projekapsamında kurulacak olan GE türbinleri, düşük dönme hızında çalışacaktır. Bu, gölgeoyunu karşısında kaynağında alınan bir etki hafifletme önlemidir. Literatür kaynaklarınınçoğuna göre, gölge oyunu etkisi, 500 m. yarıçap dahilinde hissedilmektedir. En yakın ev 1km. uzaklıkta olduğundan, önerilen rüzgar santraline yönelik olarak bu konuda endişebulunmamaktadır.4.2.3. Gürültü EtkileriTürk makamlarının gerektirdiği ÇED prosedürü sırasında PTD hazırlığı kapsamında,türbinler tarafından üretilen ve en yakın alıcıya ulaşan gürültü seviyesini tahmin etmek üzerematematiksel modelleme yapılmıştır. Çalışmanın neticesinde, gündüz ve gece vakti içinTürkiye gürültü limit değerlerine (L eq ) (örn., sırasıyla 60 ve 50 dBA) uyulmaktadır. Rüzgartürbinlerini 300 m. geçtikten sonra hiçbir aerodinamik gürültü olmayacağı ve buna bağlıolarak, Gökmustafalı Köyü Proje Sahası’ndan yaklaşık 1 km. uzakta olduğu için en yakınyerleşim yeri üzerinde hiçbir etkide bulunmayacağı beklenmektedir. Rüzgar türbinlerindengelen mekanik gürültünün, tüm rüzgar türbinlerinin şanzımanında ve jeneratöründe yalıtımyaparak, mümkün olan en az değerde tutulacağı da belirtilmelidir.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

45/484.2.4. Türlere Rahatsızlık VermeGenelde, rüzgar türbinlerinin kanatları, kuşlara rahatsızlık verebilmekte hatta kuşlar içinölümcül olabilmektedir. Osmaniye Bahçe rüzgar Santrali Projesi sahası, göçmen kuşlarınyolu üzerinde bulunmadığı için, önemli bir etki beklenmemektedir. Ayrıca, yerli kuşlar dikkatealındığında, nispeten düşük yüksekliklerde uçan ötücü kuş yoktur ve türbin rotorları da,üzerlerinde bir tehdit oluşturmamaktadır. Öte yandan, tedbiri elden bırakmamak adına vegöçmen kuşları izlemek amacıyla, uluslararası anlamda tanınan ornitoloji uzmanlarıtarafından ornitolojik bir araştırma yürütülmüştür (göç gerçekleşen ilkbahar ve sonbaharmevsimlerinde). 2008 yılı Haziran ayı başlarındaki ilk saha çalışması sırasında, DOKAY sahaekibinin bir kaç ak leyleği gözlediği de belirtilmelidir.4.2.5. Habitat TahribatıGenelde, rüzgar enerjisi projelerinin habitat tahribatına önemli bir katkısı yoktur. Ancak Proje,Bahçe Trafo Merkezi’ne bağlanacak olan iletim hatlarını (7 km.) kapsayan entegre bir projeolduğu için, DOKAY Proje Ekibi’nin yürüttüğü saha çalışmalarında habitat tahribatıdeğerlendirilmiştir. Ayrıca, Proje Sahası’nın bazı yerlerinde, kendileri de genişletilmekte olanorman yollarına ilave erişim yolu inşaatları vardır. Bu ilave yollar, habitat parçalanmasına yolaçabilir. Bununla birlikte, uzunlukları nispeten kısa olduğu için, fauna türlerinin bir taraftandiğer tarafa geçiş imkanı olacaktır. İletim hatlarının etkileri hususunda ise, hatların altında yeralan bitki örtüsü, işletim için tehlike oluşturmayacak bir dereceye kadar yenilenebileceğinden,bu hatlar, kalıcı bir habitat tahribatına neden olmayacaktır.Proje Sahası’nda yaban hayatı için özel bir habitat olmadığı ve sahanın, işbu ÇSED RaporuKısım 3.5’de ifade edilen koruma alanlarından uzak olduğu da belirtilmelidir.4.2.6. Su ve Toprak Kalitesi Üzerindeki EtkilerRüzgar türbinleri, sızıntıyı önlemek için yağ absorpsiyon ve toplama sistemleri ile donatılmışolduğu için, Proje’nin işletim safhası boyunca, yerüstü ve yeraltı sularının veya toprağın, yağnedeniyle kirlenmesi beklenmemektedir. Ayrıca, türbin temelleri de, herhangi bir yeraltı suyukaynağını tahrip etmeye yetmeyecek bir derinlik olan 3 m. derinliğe sahip olacaktır. Tümtürbin yerlerinde, jeoteknik çalışmalar kapsamında yürütülen sondaj çalışmalarınınneticesinde, yaklaşık 30 m. derinliğe kadar yeraltı suyu bulunmamıştır. Buna bağlı olarak,türbin temellerine bağlı olarak, yeraltı suyu blokajı ya da tahribatı olasılığı yoktur. Öteyandan, Proje kapsamında toplam 40 km. uzunluğunda yeni yol inşaatı (örn., yeni yollar için20 km., mevcut orman erişim yollarının genişletilmesi için 20 km.) yapılacağı göz önündetutulduğunda, yeni yol yapımı, yüzey akış katsayısı üzerindeki değişikliğe bağlı olarak, suyunsızma hızı üzerinde, daha az suyun sızmasına ve dolayısıyla daha az yeraltı suyu birikimineyol açacak olan bir etkiye yol açabilir. Ancak, türbinlerin kurulacağı toplam alana nazaran,yeni yolların işgal edeceği alan (alan büyüklüğü bakımından 1/100’ün altında), yeraltı suyuüzerindeki etkiler açısından büyük bir sorun olmayacaktır.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

46/48Toprağı, yeryüzü suyu ve yeraltı suyu kaynaklarını etkilememek için, işletim safhasındaortaya çıkacak olan katı atıklar, tehlikeli atıklar ve atıksular, doğru bir atık yönetimi ile kontrolve idare edilebilir.4.3. Alternatiflere İlişkin Etkilerin Karşılaştırılması4.3.1. İnşaat Safhasıİnşaat safhasında dikkate alınan alternatifler, esasen, türbinlerin yerleştirilmesi, şantiyeyeerişim yollarının seçilmesi ve kamp yerinin konumu ile ilgilidir. ROTOR, bu konular hakkındakarar verirken, çevre koşullarını göz önünde bulundurmuştur. Bu konuda, inşaat safhasınailişkin bu alternatiflerin değerlendirmesi, aşağıda sunulmaktadır: Türbinler, bölgedeki rüzgar örüntüsünü bozmamak için, aralarında 500 m. mesafebırakılan iki ana sırada yerleştirilmektedir;Erişim yollarının toplam uzunluğu mümkün olduğunca kısa tutulmuştur ve şantiyeye anaerişim yolu, yolun Hasanbeyli içinden geçmesi gerektiği ve yerel trafikte artışa bağlıolarak kamu sağlığını riske atabileceği için, Hasanbeyli yerine Bahçe’den geçirilmiştir.İnşaat kamp sahası olarak, atıksu boşaltım ile elektrik ve su tedariği için gerekli altyapınınmevcut olduğu Bahçe İlçe Merkezi’ne yakın bir konum seçilmiştir. Bu hususta, yabanhayatı üzerindeki, Proje Sahası’nda kamp inşaatı faaliyetlerine bağlı muhtemel etkilerdenkaçınılmıştır.Türbinlerin kapladığı alan, büyük ormanlık alanlar üzerinde kalıcı biçimde arazitutulmasına neden olmamak adına mümkün olduğunca asgari düzeyde tutulmuştur.4.3.2. İşletme SafhasıTürbinlerin seçimi, gölge oyunu etkilerinin önlenmesinin yanı sıra, daha az gürültür vekuşların çarpmasından kaçınmak açısından önemlidir. Bu nedenle ROTOR, düşük dönmehızına sahip GE Türbinlerini seçmiştir. Rüzgar türbinlerinden gelen mekanik gürültünün, tümrüzgar türbinlerinin şanzımanında ve jeneratöründe yalıtım yaparak, mümkün olan en azdeğerde tutulacağı da belirtilmelidir. Kuş türlerinin (göçmen ve yerli olanlar) ekolojikizlenmesine bağlı olarak, gerektiğinde, işletim sırasında ek tedbirler (örn., rotorların dönmehızını düşürmek gibi işletim yöntemlerinde yapılacak değişiklikler) alınabilir.4.4. Proje ve Bölgedeki Diğer Planlanan ya da Mevcut Gelişmelerle İlgili KümülatifEtkilerProje’ye ek olarak, ROTOR, Bahçe’de 50 MW ve 60 MW kurulu güç kapasitesine sahip ikirüzgar santrali daha kurmayı planlamaktadır. Buna bağlı olarak, ÇSED Raporu’nun bualtkısmında, bu iki ilave fazın, devam eden Proje ile birlikte kümülatif etkilerinideğerlendirmek amaçlanmaktadır. Diğer yandan, temel koşullar üzerindeki sahaya özgü veOsmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

47/48projeye özgü etkileri ve karşılık gelen hafifletici önlemleri keşfetmek için, 50 MW ve 60 MW’likbu iki ek rüzgar santrali için ayrı ÇSED çalışmaları yürütülmelidir.Bu iki ilave rüzgar santrali, 135 MW kurulu güç kapasitesine sahip Proje sahasının 5 km.kuzeyinde bulunan bir alanda kurulacaktır. Bu ilave rüzgar santralleri, 135 MW’lik rüzgarsantralinin tamamlanmasını müteakiben yapılacaktır. Bu nedenle, inşaat faaliyetleriçakışmayacaktır; dolayısıyla, inşaat safhaları süresince kümülatif etkiler beklenmemektedir.Öte yandan, işletim safhaları çakışacaktır ve beklenen kümülatif işletim etkilerinin, i) gürültüve ii) görsel etkiler olacağı düşünülebilir. Proje ile önerilen diğer iki santral arasındaki mesafe,her santralden gelen ve çakışan gürültü dağılımı olması için oldukça uzun olduğundan,gürültünün 300 m. uzaklıkta limit değerlerin altında olacağı tahmin edilmektedir. Kısaca, ilaveiki rüzgar santrali ile 135 MW kurulu güç kapasitesine sahip olan santral arasındaki kaydadeğer uzaklığa bağlı olarak, bölgedeki hassas alıcılara ulaşan çakılan gürültü seviyeleribeklenmemektedir.Kümülatif görsel etkilerle ilgili olarak, henüz türbin yerleri belirlenmediği için, bu aşamada birdeğerlendirme yapmak mümkün değildir. Bu nedenle, ilave rüzgar santralleri için yürütülecekolan ÇSED çalışmaları sırasında, Proje’ye ve ilave iki rüzgar santraline yönelik görsel etkideğerlendirmesi yapılması tavsiye edilmektedir.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

48/485. HAFİFLETİCİ ÖNLEMLERİN VE/VEYA ÇEVRESEL YARARLARI GELİŞTİRMEÖNLEMLERİNİN TANIMI (ÇEVRE YÖNETİM PLANI)Genel olarak tanınan performans standartlarına, kılavuzlara ya da tasarım kriterlerine bağlıkalarak kaçınılabilecek ya da hafifletilebilecek sınırlı sayıda çevresel ve sosyal etki meydanagelebileceği için, Osmaniye Bahçe Rüzgar Santrali Projesi, UFK’nın Çevresel ve Sosyalİnceleme Prosedürü’ne göre B Sınıfı bir proje olarak sınıflandırılmaktadır.Proje, yenilenebilir kaynaktan enerji üreteceğinden, etkileri de doğal olarak olumludur.Rüzgar santrali ve 7 km. uzunluğundaki iletim hattı dahil olmak üzere Proje, çoğunluklaorman ağaçlandırmaya ayrılmış devlet arazisi üzerinde bulunduğundan, arazi iktisabına bağlısosyoekonomik etkiler baş göstermez. Benzer şekilde, orman, düzenli ağaçlandırma vehasat kapsamında ağaçlandırıldığından, bölgede mevcut faaliyet ve insan varlığıbulunmaktadır.Proje’nin mevcut orman yollarını kullanacak olmasına ek olarak, fiziksel olarak kapladığı yerde nispeten küçük olduğundan, yerli fauna veya ağaç kaynakları üzerindeki etkisi asgaridir.Yerel halk ile bölgesel ve ulusal çevre STÖ (Sivil Toplum Örgütleri) arasında Proje’ye yönelikkuvvetli bir yerel destek vardır.Bu şartlarda, Proje’nin çevresel etkilerine yönelik hafifletici tedbirler, Ek-A’da sunulan ÇevreYönetim Planı’nda (ÇYP) ana hatlarıyla belirtilmektedir. Bu ÇYP, UFK dahil uluslararası krediverenlerin talep ettiği bir ÇYP’de yer alan tipik başlıklar olan aşağıdaki konularıkapsamaktadır:Proje uygulamasına dahil olan sorumlu tarafların tanıtımı;Proje’nin tanımı;Hukuki çerçeve;Proje faaliyetlerin sonucunda ortaya çıkabilecek çevresel etkileri tanımlayan ve ilgilihafifletici önlemler ileri süren bir rehabilitasyon planı;Bir izleme planı;Kurumsal düzenlemeler vePaydaş istişaresi.Yukarıda belirtilen konulardan da görülebileceği gibi, ÇYP, Proje’nin ilerlemesine bağlı olarakgeliştirilebilecek ve şantiyede uygulanmak üzere inşaat yüklenicisine verilebilecek diğerbelgelere dahil edilebilecek bağımsız bir belgedir. Mevcut durumda ROTOR, kısıtlı birçevresel etki değerlendirmesi ve atık yönetimine yönelik iyi uygulama tavsiyeleri içeren birSGÇ (Sağlık, Güvenlik ve Çevre) planı hazırlamış ve bu planı, inşaat yüklenicisi ile yapmışolduğu sözleşmeye dahil etmiştir. Bu plan, Bölüm 4’de belirtildiği gibi, şantiyede yüklenicitarafından uygulanmaktadır. ÇSED Raporu Ek-A’da sunulan ÇYP de, uygulanan hafifleticiönlemleri geliştirmek üzere yükleniciye verilecektir.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

49/486. ÇEVRESEL İZLEME PLANININ ANA HATLARIÇevresel İzleme Planı da, işbu ÇSED Raporu Ek-A’da sunulan ÇYP’ye dahildir. Çevreselizleme faaliyetleri, Proje’nin iki farklı safhası, yani inşaat ve işletim safhaları içinbelirlenmektedir. Plan, izlenecek parametrelere yer vermekte ve Proje’ningerçekleştirilmesine dahil olan tarafları rollerini ve sorumluluklarını belirlemektedir.6.1. İnşaat Safhasıİnşaat safhası boyunca, su kalitesi (pH, COD, Askıdaki Katı Maddeler, Yağ-Gres) ile havakalitesi (PM 10 ), atık yönetimi uygulamaları ve en yakın alıcıdaki (Gökmustafalı Köyü) gürültüseviyeleri (L eq ), inşaat yüklenicisi (ya da inşaat yüklenicisinin sözleşme yapacağı, çevreselizleme çalışmaları yürütme konusunda ÇOB onaylı bir çevre danışmanı) tarafından izlenecekve sonuçlar, Türk Mevzuatında öngörülen limit değerlerle ve UFK Kılavuzunda yer alandeğerlerle karşılaştırılacaktır. İnşaat yüklenicisi, aşağıdaki programa göre, izleme çalışmalarıhakkında bir rapor düzenleyecektir:Haftalık İlerleme Raporu (o hafta boyunca meydana gelen çevresel problemleri ve alınantebirler dahil)Proje’nin çevresel performansının ÇSED taahhütleri doğrultusunda değerlendirildiği AylıkÇevresel İzleme Raporları.6.2. İşletim SafhasıProje’nin işletim safhasında, inşaat dönemine kıyasla daha az çevresel etki (işletimgürültüsü) beklenmektedir. Bu nedenle, gürültü (Gökmustafalı Köyü L eq ölçümleri) veekolojiye (örn., proje sahasının beklendiği gibi kuş göç yollarından gerçekten uzakta olupolmadığını görmek için, en erken 2009 ilkbaharında gelen kuş göç mevsiminde, inşaatsafhasında yürütülecek ilk araştırmanın sonuçlarına bağlı olarak, işletim safhasında da kuşlarüzerine bir araştırma gerekebilir) odaklanacak çevresel denetimler ve raporlama, bir çevredanışmanı tarafından sadece üç ayda bir yapılacaktır.Ayrıca, yerel halkın gereksinimlerini tespit etmek ve sosyal sorumluluk projeleri geliştirmekiçin, işletim safhalarından önce sosyal bir araştırma gerçekleştirilmesi de tavsiyeedilmektedir. ÇSED çalışmalarında yürütülen ve Kısım 3.8’de sunulan hızlı sosyal araştırmabulguları, bir hareket noktası olabilir. Dahası, Proje’nin işletme safhasında, sosyal sorumlulukprojeleri geliştirmeyi sürdürmek ve Osmaniye Bahçe Rüzgar Santrali Projesi hakkındaki tümşikayetleri kayıt altına almak ve çözmek amacıyla düzenli bir sosyal izleme olmalıdır. BuYerel halk tarafından ileri sürülecek sorunları ele almak için, bu sorunların kaydedilmesi veRotor şantiye müdürü tarafından konunun takip edilmesini kapsayan bir şikayet incelememekanizması, şantiyede halihazırda uygulanmaktadır. Bu, Zorlu Enerji Grubu’nun tümprojelerinde izlediği tipik bir prosedürdür.Osmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi

50/48REFERANSLAR Davis P.H., “Türkiye ve Doğu Ege Adaları Florası, 2. Cilt, Edinburgh: EdinburghÜniversitesi Yayınları”, 1971. Doğa Derneği, “Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları”, Doğa Yayınları, 2006. Uluslararası Finans Kurumu (UFK), “Çevre, Sağlık ve Güvenlik Kılavuzu, RÜZGARENERJİSİ”, 2007. Osmaniye Valiliği, İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, “Osmaniye Çevre Durum Raporu(Türkçe)”. 2007. ROTOR Elektrik Üretim A.Ş., “135 MW Osmaniye Rüzgar Santrali Projesi ProjeTanıtım Dosyası (PTD) (Türkçe)”, 2008. ROTOR Elektrik Üretim A.Ş. “Gönüllü Emisyon Azaltım Projesi – Proje Fikir Notu”,Temmuz 2008. www.conservation.org www.ifc.org www.panda.org www.vermontwindpolicy.orgOsmaniye Bahçe Rüzgar Enerji Santralı (135 MW) Projesi Ocak 2009Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi