Zeytin Sanayi Yan Ürünlerinin Hayvan Beslemede Kullanım Olanakları

66Keser ve BilalÇizelge 2. Zeytin karasuyunun kimyasal bileşimi (%) (Sansoucy, 1985).Su OM HP HY HK Polifenoller83-88 10.5-15 1.25-8 0.03-1 1.5-2 1-1.5Munoz ve ark. (1983) arpa ve balık unu ile beraber adlibitum olarak zeytin yaprağı ile beslenen kuzulardagünlük canlı ağırlık artışı 77 g/gün iken sadece ürekatılmış rasyonla beslenenlerde bu değerin 40 g/günolduğunu bildirmişlerdir.Khorchani ve ark. (1997) zeytin yan ürünlerinin kuzubeslenmesinde kullanılması ile ilgili yaptıkları birçalışmada konsantre yeme ilave olarak havadakurutulmuş zeytin yaprakları, zeytin dalları ve yulafkuru otundan oluşan üç farklı kaba yemin kuzularda soncanlı ağırlık, canlı ağırlık kazancı ve yem tüketimibakımından önemli bir farklılık yaratmadığınıbildirmişler ve bu zeytin yan ürünlerinin konsantreyemle beraber kaba yem olarak kullanılmasınınkuzularda yaşama payı gereksinmesininkarşılanmasında başarılı olabileceği sonucunavarmışlardır.Zeytin yapraklarının besleyici değerini iyileştirmedesulu amonyakla muamele ve üre-amonyak ile işlemetabi tutulması gibi kimyasal uygulamalar da oldukçaumut verici sonuçlar sunmuştur (Singh ve ark., 1998).Lignin karbonhidrat kompleksini yıkmaya yönelik bukimyasal uygulamalara ek olarak hücre duvarındakilignini yıkabilen beyaz çürütçül mantarlar gibi çeşitlimikroorganizmalardan yararlanılan biyolojikuygulamalar da mevcuttur. Nitekim Fayed ve ark.(2009) kimyasal olarak % 4 üre, biyolojik olarak da T.viridae mantarı ve S. cerevisiae mayası ile muameleedilmiş zeytin yaprakları ve ince dallarının kuzulardaetkisini araştırmışlardır. Kontrol grubuna konsantre yem+ kuru ot, deneme gruplarına da sırasıyla konsantre yem+ % 4 üre ile muamele edilmiş zeytin yaprak-dalkarışımı ve konsantre yem + T. viridae ve S. cerevisiaeile muamele edilmiş zeytin yaprak-dal karışımı verilenbu çalışmada kuru madde tüketimi, son canlı ağırlık,toplam canlı ağırlık kazancı, günlük canlı ağırlıkkazancı, toplam yem tüketimi ve yemden yararlanmaoranları bakımından gruplar arasında önemli bir farkarastlanmamıştır.Domuzlarda yapılan bir çalışmada ise rasyona % 5 ve10 zeytin yaprağı ilavesi son canlı ağırlık, günlük canlıağırlık kazancı, günlük yem tüketimi, karkas ağırlığı vekarkas randımanı bakımından kontrol grubuna göredaha düşük sonuç vermiştir. Ayrıca kontrol grubununyemden yararlanması deneme gruplarına göre daha iyiolmuştur (Paiva-Martins ve ark., 2009).Zeytin yapraklarının laktasyondaki hayvanlarda sütverimi ve kalitesi üzerine etkileri ile ilgili çalışmalar damevcuttur. Laktasyondaki koyunlarda kaba yem olarakamonyak ile muamele edilmiş zeytin yaprakları ileyonca kuru otunun karşılaştırıldığı bir çalışmada sütverimi bakımından gruplar arasında herhangi bir farkınolmadığı (sırasıyla 1021 ve 1043 g/gün) fakat süttekiyağ asitleri bakımından incelendiğinde zeytin yaprağıkullanılan grubun daha fazla oleik ve linoleik asitiçerdiği gözlenmiştir (Fegeros ve ark., 1995).Koyun ve keçilerde ad libitum olarak zeytin yaprağı ilebesleme sonucunda (Tsiplakou ve Zervas, 2008) her ikihayvan türünde de süt verimi, sütün yağ ve proteinmiktarı bakımından kontrol ve deneme grubu arasındaönemli bir farka rastlanmamıştır. Fakat koyunlardadeneme grubunun sütteki kısa, orta ve uzun zincirlidoymuş yağ asiti miktarının kontrol grubundan önemliderecede düşük olduğu, çoklu ve tekli doymamış yağasiti miktarının ise yüksek olduğu tespit edilmiştir.Keçilerde ise deneme grubunda sadece orta zincirlidoymuş yağ asiti miktarı düşük ve çoklu doymamış yağasiti miktarı yüksek bulunmuş diğer yağ asitlerimiktarları ise kontrol grubundan farklı olmamıştır. Kabayem olarak zeytin dalları ve yapraklarının hayvanlardakullanılmasının performans ve verim kalitesi üzerineetkisini ortaya koyan bazı çalışma sonuçları Çizelge3’de sunulmuştur.Pirinanın Hayvan Beslemede KullanılmasıPirinanın içerdiği yüksek orandaki ham selüloz, tanenve fenolik bileşiklerin bu yan ürünün besleyici değeri verumen mikroorganizmalarının selülolitik aktivitesiüzerine istenmeyen etkileri olmasına karşın; koyun gibi,düşük besleyici değeri olan yemlerden yüksek düzeydeyararlanabilme yeteneğine sahip ruminantların bu yanüründen iyi düzeyde yararlanabileceği üzerindedurulmuştur (Lanzani ve ark., 1993). Pirinanınbesicilikte kullanılması yanında bu ürünün koyun, keçive inek sütü üretiminde de kullanılabileceğibildirilmiştir (Hadjipanayiotou, 1999; Chiofalo ve ark.,2004). Çiftlik hayvanlarında pirinanın kullanılmasınısınırlayan önemli bir faktör kimyasal bileşimindekideğişkenliktir (Molina-Alcaide ve ark., 2003a). Budeğişkenliklerin nedeni büyük bir olasılıkla yağınekstrakte ediliş yöntemine, ekstraksiyon derecesine,zeytinin elde edildiği yerin coğrafik konumu ve yılınabağlı olabilmektedir (Mioc ve ark., 2007).Hayvansal Üretim 51(1), 2010