Elektrikli ve Elektronik Ürünler Sanayii - Avrupa İşletmeler Ağı

Bu kitapçık Avrupa Komisyonu tarafından desteklenen Avrupa İşletmelerAğı İstanbul Merkezi faaliyetleri çerçevesinde Eurohorizons Danışmanlıkfirmasına hazırlatılmıştır. Bu broşürde yer alan bilgiler firmaları bilgilendirmeamacıyla derlenmiş olup, Avrupa Komisyonu ve İstanbul Sanayi Odası’nıngörüşlerini yansıtmaz.Ekim 2010, İstanbulİstanbul Sanayi Odası Yayınları: 2010/18ISBN 978-9944-60-783-4 (BASILI)ISBN 978-9944-60-784-1 (ELEKTRONİK)Sertifika No: 19176Avrupa İşletmeler Ağı İstanbul Merkeziİstanbul Sanayi OdasıMeşrutiyet Cad. No:62 34430 Tepebaşı İstanbulTel: 212 292 21 57Faks: 212 293 55 65Kapak ve iç sayfa grafik tasarımKertenkeleKaranfil Caddesi Mor Karanfil Sokak No: 6 Levent İstanbulTel: 0212 324 18 78Faks: 0212 324 68 63BaskıUmur Basım ve Kırtasiye San. ve Tic. A.Ş.Esenşehir Mah. Dudulu OSB, 2. Cad. No:5 34776Ümraniye / İstanbulTel: 0216 645 62 00

AVRUPA BİRLİĞİ’NE UYUM SÜRECİNDESEKTÖR REHBERLERİELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİKÜRÜNLER SANAYİİBu çalışma Avrupa İşletmeler Ağı Projesi kapsamında İstanbul Sanayi Odası içinEurohorizons Danışmanlık tarafından hazırlanmıştır.Ekim 2010

İÇİNDEKİLER 06I. AB’DE VE TÜRKİYE’DE ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ1.ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER NASIL TANIMLANIYOR?2.SEKTÖRÜN AVRUPA’DAKİ YERİ NEDİR?3.SEKTÖRÜN TÜRKİYE’DEKİ YERİ NEDİR?II. AB MÜKTESEBATINDA ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ4.SEKTÖR AB MÜKTESEBATININ HANGİ BAŞLIKLARI ALTINDA DÜZENLENİYOR?5.HANGİ AB DÜZENLEMELERİ BAĞLAYICI?II.1. ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLERİN ÜRETİM VE PİYASAYA SÜRÜLME KOŞULLARI6.ELEKTRİKLİ EKİPMANLARA İLİŞKİN YÜKÜMLÜLÜKLER NELER?7.ÜRETİCİLER YÜKÜMLÜLÜKLERİNİ NASIL YERİNE GETİRİYOR?8. CE İŞARETİNİN TAŞIMASI GEREKEN ÖZELLİKLER NELER?9.İŞLETMELER ELEKTROMANYETİK UYUM KONUSUNDA HANGİ YÜKÜMLÜLÜKLERE TÂBİ?10.TÜRKİYE ELEKTRİKLİ EKİPMANLARA İLİŞKİN TEMEL AB MEVZUATINA UYUMLU MU?11.ÜRÜNLERİN PİYASAYA SÜRÜLMESİNE İLİŞKİN YENİ YASAL ÇERÇEVE NE GETİRİYOR?II.2. ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜNDE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI12.SEKTÖR FİKRİ MÜLKİYET İHLALLERİNDEN NASIL ETKİLENİYOR?13.AB FİKRİ MÜLKİYET HAKLARINI NASIL KORUYOR?14.TÜRKİYE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARININ KORUNMASINDA AB İLE UYUMLU MU?II.3. ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜNÜN ÇEVRESEL YÜKÜMLÜLÜKLERİII.3.1.ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYA ATIKLARI15.AB ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYA ATIKLARINI NASIL DÜZENLİYOR?16.ATIK ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYA DİREKTİFİ HANGİ ÜRÜNLERİ KAPSIYOR?17.ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYALARA İLİŞKİN TASARIM YÜKÜMLÜLÜKLERİ NELER?18. ATIKLARIN NASIL TOPLANMASI GEREKİYOR?19.TOPLANMASI GEREKEN ATIK MİKTARI BELLİ Mİ?20.TOPLANAN ATIKLAR NASIL İŞLENİYOR?21.İŞLEME TESİSLERİ NASIL YETKİLENDİRİLİYOR?22.ATIKLAR ÜLKE DIŞINDA İŞLENEBİLİYOR MU?23.ATIKLAR NASIL GERİ KAZANILIYOR?24.GERİ KAZANIM HEDEFLERİ NASIL HESAPLANIYOR?25.ATIKLARIN MALİYETİNİ KİM ÜSTLENİYOR?26.TÜKETİCİLER SİSTEME NASIL DAHİL OLUYOR?27.İŞLEME TESİSLERİ TESLİM ALDIKLARI ÜRÜN HAKKINDA NASIL BİLGİLENDİRİLİYOR?090910111212131313141515161617171718191919202020212122222324242526

28.ATIK ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYA DİREKTİFİ NEDEN YENİLENİYOR?29.YENİ DİREKTİF TEKLİFİ NE GİBİ DEĞİŞİKLİKLER İÇERİYOR?30.TÜRKİYE ELEKTRİKLİ-ELEKTRONİK EŞYA ATIKLARINA İLİŞKİN AB MEVZUATI İLE UYUMLU MU?31.ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYALARDA TEHLİKELİ MADDE KULLANIMI NASIL SINIRLANDIRILIYOR?32.TEHLİKELİ MADDE KULLANIMINI SINIRLANDIRAN DİREKTİF NEDEN YENİLENİYOR?33.YENİ DÜZENLEMEDE NE GİBİ DEĞİŞİKLİKLER ÖNGÖRÜLÜYOR?34.TÜRKİYE ELEKTRİKLİ-ELEKTRONİK EŞYALARDA TEHLİKELİ MADDE KULLANIMI KONUSUNDA AB İLE UYUMLU MU?26272828292930II.3.2. SEKTÖRÜN DİĞER ÇEVRESEL YÜKÜMLÜLÜKLERİ35.REACH TÜZÜĞÜ SEKTÖRÜ NASIL ETKİLİYOR?36.TÜRKİYE REACH TÜZÜĞÜNE UYUMLU MU?37.ORGANİK ÇÖZÜCÜ EMİSYONU YARATAN İŞLETMELER HANGİ YÜKÜMLÜLÜKLERE TÂBİ?38.TÜRKİYE ORGANİK ÇÖZÜCÜ EMİSYONUNA İLİŞKİN DÜZENLEMEYE UYUMLU MU?39.ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLERDE EKO-ETİKET NASIL UYGULANIYOR?40.EKO-ETİKET TÜRKİYE’DE NE ZAMAN UYGULANACAK?41.İŞLETMELERİN ÇEVRESEL YÖNETİM YÜKÜMLÜLÜKLERİ NELER?42.TÜRKİYE’DE EMAS NE ZAMAN UYGULANACAK?313131323233343435İÇİNDEKİLER 07II.4. ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLERDE ENERJİ VERİMLİLİĞİ43.EKO-TASARIM KONUSUNDA ÜRETİCİLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ NELER?44.EV TİPİ AMPULLER EKO-TASARIM DÜZENLEMESİNDEN NASIL ETKİLENİYOR?45.ENERJİ ETİKETLEMESİNDE ÜRETİCİLERE NE TÜR SORUMLULUKLAR GETİRİLİYOR?46.TÜRKİYE ENERJİ İLE İLGİLİ ÜRÜNLERE YÖNELİK AB MEVZUATINA UYUMLU MU?47.AB’DE “ENERGY STAR” ETİKETİ NASIL UYGULANIYOR?II.5. ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜNÜN SOSYAL YÜKÜMLÜLÜKLERİ48.AB ÇALIŞANLARIN SAĞLIK VE GÜVENLİĞİNİ NASIL KORUYOR?49.ÇALIŞANLARIN ELEKTROMANYETİK RİSKLERDEN KORUNMASINDA İŞVERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ NELER?50.TÜRKİYE AB’NİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MEVZUATI İLE NE KADAR UYUMLU?III. KATILIM MÜZAKELERİNDE GEÇİŞ SÜRELERİ51.AB’NİN YENİ ÜYELERİ, SEKTÖRÜ İLGİLENDİREN GEÇİŞ SÜRELERİ ALDILAR MI?EKLEREK I: ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYA KATEGORİLERİ AYRINTILI LİSTESİKAYNAKÇA353536373838393940414242434346

091. ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER NASILTANIMLANIYOR?Elektrikli ve elektronik ekipman sektörünün kapsamı, konuyuele alan kurum, kuruluş ya da konunun ele alındığı çalışmayagöre farklılık gösterebiliyor. Bu nedenle sektöre yönelik verilerdeğerlendirilirken, ilgili bilgi kaynağının tam olarak hangiürünleri kapsadığına dikkat etmek gerekiyor. Türkiye’de, sektör,aşağıdaki şekilde sınıflandırılan altı ürün grubunu kapsıyor 1 :• Bileşenler• Tüketici ekipmanları• Telekomünikasyon ekipmanları• Profesyonel ve endüstriyel cihazlar• Bilgisayarlar• Askeri elektronik cihazlarBu alt sektörlerden, bileşenler daha çok diğer alt sektörleringirdi olarak kullandığı devre elemanları, resim tüpleri, bobinve transformatörler, akustik elemanlar, elektronik röleler,baskılı devreler vb. ürünleri kapsıyor. Tüketici ekipmanlarıise, televizyon, video ve ses cihazlarından, yazar kasa, elektroniktartı ve hesap makinelerine kadar birçok nihai tüketimürününü içeriyor. Telsiz, telefon, telgraf, telefaks, uydu, antenve haberleşme kabloları (bakır, fiber optik vb.) gibi ürünler,telekomünikasyon ekipmanları kapsamında değerlendiriliyor.Belirli meslek ve sanayi kollarında kullanılan ses ve görüntüsistemleri, statik çeviriciler, otomasyon, sinyalizasyonve alarm cihazları, endükasyon ocakları, tıbbi cihazlar, test veölçü aletleri, taksimetre ve takometre gibi ürünler, profesyonelve endüstriyel cihaz kategorisine giriyor. Bilgisayarlarise, kendi başına ayrı bir kategori olarak değerlendiriliyor.Son olarak, askeri elektronik cihazlar, savunma sanayiindekullanılan askeri taşıtlar (tank, helikopter, insansız hava araçlarıvb.), gemilerde kullanılan elektronik sistemler ya da elektronikhaberleşme cihazları gibi ürünleri kapsıyor.Sektörün AB düzeyindeki temsil örgütlerinden AvrupaMühendislik Sanayileri Derneği’nin (ORGALIME) 2 yaklaşımıda, Türkiye’de geçerli olan sınıflandırma ile bü-I. AB’DE VE TÜRKİYE’DEELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ(1) Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM) ve İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi’nin (IGEME) sektör raporlarındaki sınıflandırma dikkate alınmıştır.(2) 1954 yılında kurulan ORGALIME; üyesi olan 31 ulusal federasyon aracılığı ile, 21 Avrupa ülkesinde, elektrikli ve elektronik ekipman, makine mühendisliği ve metal işleme sektörlerinde faaliyetgösteren 100.000’in üzerinde işletmeyi temsil etmektedir.

I. AB’DE VE TÜRKİYE’DEELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ 10yük ölçüde örtüşüyor. ORGALIME, elektrik-elektroniksanayiini, 29.7; 30; 31; 32 ve 33 numaralı NACE kodlarına(AB’de ekonomik faaliyetlerin istatistiksel açıdansınıflandırılması amacıyla kullanılan sistem) karşılık gelenürünler ile sınırlandırıyor. 3 Ancak, sektör hakkındahazırlanan çeşitli raporlarda, belirli ürün grupları kapsamdışı tutulabiliyor. Örneğin, bu çalışmanın çeşitlibölümlerinde de atıfta bulunulan Avrupa KomisyonuELECTRA Raporu, ORGALIME’nin temel aldığı sınıflandırmadayer alan “büro makineleri ve bilgisayarlar (30)”ile belirli radyo, televizyon ve haberleşme cihazlarını(32.20 numaralı NACE koduna karşılık gelen radyo-televizyonvericileri ile telefon ve telgraf hattı teçhizatları)kapsamıyor.Sektöre ilişkin çalışmalarda, “elektrikli” ve “elektronik”ifadelerinin kullanımı konusunda da, farklı yaklaşımlararastlamak mümkün. Bu kavramlar arasındaki farkıgenel hatları ile açıklamak gerekirse; “elektrikli” ifadesi,elektrik akımı ile ilgili her türlü işlem, süreç ya dateçhizat için kullanılırken, “elektronik” ifadesinin elektrikgücü ile çalışan cihazları tanımlamak için kullanıldığısöylenebilir. Tek bir elektronik cihazın yapımında,çoğu zaman, birçok elektrikli parça kullanılıyor. Örneğin,elektronik bir cihaz olan televizyon, kısmen, elektrikakımına yardımcı olan bir dizi elektrikli bileşendenoluşuyor. Dizüstü bilgisayar ya da cep telefonu gibielektronik cihazlar da, batarya gibi elektrikli parçalarsayesinde çalışıyor. Bununla birlikte, “elektrikli” ve“elektronik” ayrımının zorlaştığı bazı “gri alanlara” rastlamakda mümkün. Bu gibi örneklere, daha çok, temelişlevini gerçekleştirirken, aynı zamanda, elektrik akımıalınmasında bir araç olarak kullanılan ürünlerde rastlanıyor.Örneğin, kablodan elektrik akımı alarak ışıkyayan ampuller, hem elektrikli hem de elektronik olaraktanımlanabiliyor.2. SEKTÖRÜN AVRUPA’DAKİ YERİ NEDİR?Avrupa Birliği, dünya piyasalarında, elektrikli ve elektronikekipman üretimindeki %21’lik payı ile, Çin’in (%30)hemen ardından ikinci sırada yer alıyor. Sıralamada AB’yitakip eden ülkeler ise, her biri %19’luk paya sahip olanABD ve Japonya. AB, sektörün yarattığı katma değer açısındanise, Japonya ile birlikte Çin’i de geride bırakarak,ABD’nin ardından ikinci sırada geliyor. 4 AB’nin elektriklive elektronik ekipman üretiminde ilk sıraları, telekomünikasyonekipmanları; dağıtım ve kontrol cihazları; elektronikvalf, tüp ve diğer elektronik parçalar; elektrik motoru,jeneratör ve transformatörler; büro makineleri ve bilgisayargibi ürün grupları alıyor. Sektör, kalite ve güvenilirlikaçısından oldukça iyi bir konuma sahip olmasına karşın,ABD ile arasındaki rekabet gücü açığını kapatmakta oldukçazorlanıyor. AB’nin, bu konuda önümüzdeki yıllardakaydedeceği ilerlemeleri, büyük ölçüde, enerji tedariğiya da toplumsal ihtiyaçlara yönelik akıllı teknolojiler geliştirmegibi alanlara yapacağı yatırımların belirleyeceğiöngörülüyor.2009 yılı toplam üretim değeri 470 milyar Euro’yu bulanAB elektrik-elektronik sektörü, Avrupa’da 2,9 milyonkişiye istihdam sağlıyor. 2009 yılında yaşanan ekonomikresesyon nedeni ile, üretim değerinde %17’likbir daralma kaydedilen sektörde, AB İç Pazar’ındakitalep önemli ölçüde azalmış bulunuyor. Başta Çin olmaküzere, AB’nin ihracat yaptığı Asya pazarlarındakitalebin görece daha iyi seviyelerde olmasına karşın,AB’nin üçüncü ülkelere yaptığı ihracat ise, henüz ABiçinde yaşanan talep düşüşünü telafi edecek seviyelereulaşmış değil.Alt-sektörler bazında değerlendirildiğinde; elektrik-elektronikmakine ürünleri imalatının, 2009 yılında, yaklaşık%20 oranında azaldığı görülüyor. Aynı yıl batarya, akü-(3) Söz konusu kodlar, ev aletleri (29.7); büro makineleri ve bilgisayarlar (30); elektrikli makine ve cihazlar (31); radyo, televizyon, haberleşme teçhizat ve cihazları (32); tıbbi, hassas ve optik aletler ilesaatleri (33) kapsamaktadır.(4) AB’nin dünya elektrikli ve elektronik ekipman üretimindeki yerine ilişkin veriler Avrupa Komisyonu’nun Ekim 2009 yılında yayımladığı ELECTRA Raporu’ndan alınmıştır.

mülator, tel, kablo ve ev aletlerinde de benzer üretim daralmalarıyaşanırken, bilgisayar sektörü üretiminde, %40gibi daha keskin bir düşüş kaydedildiği dikkat çekiyor.Bununla birlikte, AB ülkelerindeki üretim performansı, 2009sonbaharından bu yana iyileşme gösteriyor. Sektör, 2010 yılındaüretimde yaklaşık %1,5; ihracatta ise %2,5’lik bir artışyaşanmasını bekliyor. Ancak, istihdam ve yatırımlardaki daralmanındevam edeceği tahmin ediliyor. Sektör, 2010 yılında,istihdamda %2,5; sabit yatırımlarda ise %3,5’lik bir daralmayaşanacağını öngörüyor. 53. SEKTÖRÜN TÜRKİYE’DEKİ YERİ NEDİR?Türkiye elektrikli ve elektronik ekipman sanayii, yılda 9,5 milyardolar değerinde üretim gerçekleştiriyor 6 ve sektörde yaklaşık2.000 işletme faaliyet gösteriyor.Alt-sektörler bazında değerlendirildiğinde, toplam üretiminneredeyse yarısının (%45) tüketici ekipmanları tarafındankarşılandığı, bunların başında da televizyonungeldiği görülüyor. Ancak, yalnızca 2008 yılı içerisinde 9,3milyon adet televizyon üretilen ve kısa bir süre öncesinekadar Avrupa’nın televizyon üretim üssü konumundaolan Türkiye, sektörün LCD ve plazma teknolojisinegeçmesi ile birlikte rekabet yarışının gerisinde kaldığıiçin, bir süredir bu alanda ciddi pazar kayıpları yaşıyor.2007-2008 yılları arasında, beyaz eşya sektörünün ihracatdeğeri %10,2 artarken; televizyon ihracatının %20oranında düşüş kaydetmiş olması, bunun en çarpıcıgöstergelerinden.Elektrikli ve elektronik ekipman sanayiinin ürün gruplarıarasında, tüketici ekipmanlarının ardından, sektörüntoplam üretimindeki %16’lık payı ile telekomünikasyonekipmanları geliyor. Büyük ölçüde ar-ge yatırımları sayesindegelişen bu sektörde ön plana çıkan ürünlerinbaşında, telekomünikasyon kabloları geliyor.Sektöre ilişkin dış ticaret verileri, elektrik-elektroniksanayiinin son yıllardaki ihracat performansının, genelihracat artışının altında kalmakla birlikte, giderek iyileştiğinigösteriyor. Sektörün ihracatının, 2002-2008 yıllarıarasında %200 oranında artarak, 3,5 milyar dolardan10,5 milyar dolara yükseldiği dikkat çekiyor. İhracatınbaşını çeken ürün grupları ise, üretimde de olduğugibi, telekomünikasyon ve tüketici ekipmanları. 2008yılı verilerine göre, toplam ihracatı yaklaşık 6 milyardolar olan elektrikli ve elektronik ekipman sanayiinintelekomünikasyon ekipmanı ihracatı 2,17 milyar dolar,tüketici ekipmanları ihracatı ise 2,15 milyar dolar değerinde.Sektörün en fazla ihracat yaptığı ülkelerin başındaise İngiltere, Almanya, Fransa, İtalya ve İspanya gibiAB ülkeleri geliyor.11I. AB’DE VE TÜRKİYE’DEELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ(5) AB elektrikli ve elektronik ekipman sanayiinin 2009 yılı üretim ve istihdam rakamları, krizin etkilerine ilişkin veriler ve 2010 yılına yönelik öngörüler, Avrupa Mühendislik Sanayileri Derneği’nin(ORGALIME) veri ve değerlendirmelerine dayanmaktadır.(6) Türk Elektronik Sanayicileri Derneği’nin (TESİD) verilerine göre, sektörün 2008 yılı üretimi 9 milyar 507 milyon $ değerinde.

12II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ4. SEKTÖR AB MÜKTESEBATININ HANGİ BAŞLIKLARIALTINDA DÜZENLENİYOR?Müzakere sürecinde Türkiye, AB’nin tüm hukuk sisteminiaşamalı olarak benimsemek ve üyelik ile birlikteuygulamakla yükümlü. “AB müktesebatı” olarak adlandırılanve yaklaşık 125.000 sayfadan oluşan bu sistem; tüzük,karar ve direktif gibi düzenlemelerin yanı sıra, bunlarınkaynağı olan Kurucu Antlaşmaları ve Avrupa Birliği AdaletDivanı kararlarını da kapsıyor. Oldukça teknik ve karmaşıkbir yapıya sahip olan AB müktesebatı, aday ülkeler ileyürütülen üyelik müzakerelerini kolaylaştırmak amacıyla,35 ayrı başlık altında inceleniyor.Elektrik ve Elektronik sektörünü ilgilendiren tüm ABdüzenlemelerinin toplandığı tek bir müktesebat başlığıbulunmuyor. Sektörü doğrudan ve dolaylı olarak etkileyendüzenlemeler, farklı müktesebat başlıkları altında dağınıkbir biçimde yer alıyor. Örneğin, sektöre ilişkin spesifikkurallar getiren Alçak Gerilim Direktifi ve ElektromanyetikUyumluluğa İlişkin Direktif, “Malların Serbest Dolaşımı”;elektrikli ve elektronik eşya atıklarına, söz konusu ürünlerdekullanılan kimyasallara ve eko-etiketlere ilişkin düzenlemeler“Çevre”; sektör açısından büyük önem taşıyan marka, tasarımve buluşların korunması ile ilgili konular “Fikri MülkiyetHukuku”, elektrikli ve elektronik ürünlerde enerji verimliliğinidüzenleyen hususlar “Enerji”, başlıkları altında ele alınıyor.AB müktesebatında, bunun yanı sıra, sektör ayrımıyapmaksızın tüm işletmeleri etkileyen yatay düzenlemelerde bulunuyor. Diğer sektörlerle birlikte elektrikli veelektronik ürünler sanayiini de ilgilendiren bu düzenlemeler,“Sosyal Politika ve İstihdam”dan “Şirketler Hukuku”na,“Vergilendirme”den “Rekabet”e, farklı müktesebat başlıklarıaltında inceleniyor. 7(7) Bu çalışmaya dahil edilen müktesebat başlıklarından “Fikri Mülkiyet Hukuku” Haziran 2008, “Çevre” Aralık 2009 tarihinde müzakereye açıldı. “Malların Serbest Dolaşımı” başlığı, AB’nin Aralık2006’da siyasi nedenlerle müzakereleri başlatmama kararı aldığı 8 başlık arasında yer alırken, “Sosyal Politika ve İstihdam” ile “Enerji” başlıkları henüz müzakereye açılmadı.

5. HANGİ AB DÜZENLEMELERİ BAĞLAYICI?AB müktesebatı; iç hukuka aktarılmaksızın tüm üyedevletlerde doğrudan uygulanması gereken tüzüklerden,yasal bağlayıcılığı olmayan tebliğ, tavsiye kararı ve görüşlerekadar uzanan farklı düzenleme türleri içeren, hiyerarşik biryapıya sahip. Bu yapıda, yasal bağlayıcılığı olan düzenlemeler,tüzük, direktif ve kararlardan oluşuyor. Tüzükler, içhukuka aktarım gerektirmeksizin, tüm üye devletlerdekanun hükmünde kabul edilerek doğrudan uygulanıyor.Direktiflerin ise, üye devletler tarafından iç hukuka aktarılmasıgerekiyor. Karşılanması gereken asgari standart ve hedefleriortaya koyan direktifler, mevzuata aktarım ve uygulamayöntemlerini üye devletlerin tercihine bırakıyor.Kararlar, yalnızca muhatap aldıkları üye devlet/devletler,gerçek veya tüzel kişiler açısından bağlayıcılık taşıyor. Tavsiyekararı, görüş ve tebliğler ise, yasal açıdan bağlayıcı olmamaklabirlikte, AB’nin çeşitli alanlardaki hedef, tutum ve öncelikleriniortaya koydukları ve çoğu zaman, ileride alınması planlananyasal önlemlere zemin hazırladıkları için önem taşıyor.II.1. ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLERİNÜRETİM VE PİYASAYA SÜRÜLME KOŞULLARI6.ELEKTRİKLİ EKİPMANLARA İLİŞKİN YÜKÜMLÜLÜKLERNELER?Elektrikli ekipmanlara yönelik güvenlik şartları getirenAlçak Gerilim Direktifi, alternatif akım için 50 ila 1000 voltarasında, doğru akım için ise 75 ila 1500 volt arasında değişengerilimlerde kullanılmak üzere üretilen elektrikli ekipmanlarıkapsıyor. Düzenleme uyarınca, söz konusu ürünler, ancakinsanların, evcil hayvanların ve binaların güvenliğini tehlikeyesokmadıkları temin edildiği taktirde piyasaya sürülebiliyor.Bunun için, Direktif’te belirlenen genel güvenlik koşulları ileteçhizattan ve dış etkenlerden kaynaklanabilecek tehlikelereilişkin yükümlülüklerin karşılanması gerekiyor. Elektriksayaçları, evde kullanılan fiş ve prizler, kargo ve yolcu taşıyanasansörlere ait elektrikli parçalar, radyo elektrik etkileşimaraçları gibi ekipmanlar ise direktif kapsamına girmiyor.Düzenleme kapsamına giren ekipmanların karşılaması gerekengenel güvenlik şartları şunlar:• Elektrikli ekipmanların güvenli bir şekilde kullanılmasınısağlamak için ekipman üzerine (mümkün olmadığıdurumlarda beraberinde bir not ile), teknik özelliklerinitanıtıcı işaretler koyulması,• Ekipman ya da ambalajı üzerinde marka adı yada ticarimarkanın açık bir şekilde belirtilmesi,• Elektrikli ekipmanlar ile parçalarının, montaj vebağlantıların güvenli bir biçimde yapılmasını sağlayacakşekilde ve tehlikelere karşı korunmayı temin edecekgenel şartlara uygun olarak üretilmesi.Elektrikli ekipmanlardan kaynaklanan tehlikelere karşıkorunmak için, genel şartlara uyumun yanı sıra, aşağıdaki koşullarınsağlanması gerekiyor:• İnsanların ve evcil hayvanların doğrudan veyadolaylı elektrik kontağının neden olabileceği fizikselyaralanmalardan, veya diğer zararlardan korunması,• Tehlikeye neden olabilecek sıcaklıklar, ark veyaradyasyon üretilmemesi,• İnsanlar, evcil hayvanlar ve binaların elektrikliekipmanların neden olduğu elektriksel olmayantehlikelere karşı korunmaları,• Yalıtımın öngörülebilen durumlara uygun olması.Dış etkilerden kaynaklanabilecek tehlikelere karşı da,yine genel şartlar ile uyumlu bir şekilde, aşağıdaki koşullarınsağlanması gerekiyor:13II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ

14II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ• Elektrikli ekipmanların insanları, evcil hayvanları vebinaları tehlikeye atmayacak şekilde gerekli mekanikşartları karşılamaları,• Mekanik olmayan etkilere karşı dayanıklı olmaları• Aşırı yük şartlarında tehlike yaratmamaları.2006/95/EC sayılı, Belirli Gerilim Sınırları DahilindeKullanılmak Üzere Üretilen Elektrikli Ekipmanlara İlişkin ÜyeDevlet Mevzuatlarının Uyumlaştırılmasına Dair Direktif7.ÜRETİCİLER YÜKÜMLÜLÜKLERİNİ NASIL YERİNEGETİRİYOR?Alçak Gerilim Direktifi, üreticilerin temel yükümlülükleriniortaya koymakla birlikte, bunların nasıl karşılanacağınailişkin teknik detayları belirlemiyor. Bu durum, AB’ninteknik uyumlaştırma konusundaki “yeni yaklaşımının” birsonucu. Söz konusu yaklaşım, bağlayıcı düzenlemelerinbazı “temel yükümlülükler” ile sınırlı tutulmasınıöngörüyor. Bu yükümlülükler daha çok, elde edilmesigereken sonuçları ve önlem alınması gereken riskleriortaya koyacak şekilde ifade ediliyor. Yükümlülüklerinkarşılanması için ihtiyaç duyulan teknik çözümlerintanımlanması ise, Avrupa Standardizasyon Kurumlarınabırakılıyor. Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN), AvrupaElektroteknik Standardizasyon Komitesi (CENELEC) veAvrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü’nden(ETSI) oluşan bu kurumların geliştirdiği “uyumlaştırılmışstandartlara” uygun ürünler, ilgili düzenlemedeki temelyükümlülükler ile uyumlu kabul ediliyor. Dolayısıyla, sözkonusu standartları, mevzuat uyumu konusunda üreticilereyol gösteren rehberler olarak tanımlamak mümkün.Alçak Gerilim Direktifi’ndeki yükümlülükleri yerinegetirmesi gereken işletmeler de, Avrupa ElektroteknikStandardizasyon Komitesi (CENELEC) tarafındanhazırlanan ve gönüllülük esasına dayanan uyumlaştırılmışstandartları 8 kullanabiliyor. Bu standartları karşılayanelektrikli ekipmanlar, otomatik olarak, düzenlemeningetirdiği güvenlik şartları ile uyumlu sayılıyor.Uyumlaştırılmış standartların bulunmadığı durumlardaise, Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC)tarafından hazırlanan uluslararası standartlar ya datemel yükümlülüklere uygun bir şekilde üye ülkelertarafından hazırlanan ulusal standartlar kullanılabiliyor.CE uygunluk işaretini; ancak, direktifteki yükümlülükleriyerine getirdiği bu standartların kullanımı veya farklıprosedürler sonucu ispat edilen ürünler taşıyabiliyor.Alçak Gerilim Direktifi uyarınca, düzenleme kapsamınagiren üretici ya da ithalatçıların, piyasaya sürdükleriürünlere CE işareti iliştirmeleri ve yazılı uygunluk beyanıhazırlamaları gerekiyor. Uygunluk beyanının üretici/ithalatçı adı ve adresi, elektrikli ekipmanın tanımı,karşıladığı uyumlaştırılmış standartlar, uygunluk beyanedilen spesifikasyonlar ve CE işaretinin iliştirildiği yılınson iki hanesi gibi bilgileri barındırması gerekiyor. Ayrıca,üretici ya da ürünü AB piyasasına süren kişi, ekipmanıntasarım, üretim ve işleyişine ilişkin teknik belgelerihazırlayarak denetimlerde beyan etmek üzere en az on yılsüreyle saklamakla yükümlü. Kullanılan standartlar, testraporları vb. belgeleri kapsayan teknik dokümanların,ekipmanın düzenlemenin şartlarını karşıladığınıkanıtlaması gerekiyor. Gerekli koşulları yerine getirmediğihalde CE işareti iliştirilen ürünler yasaklanarak piyasadankaldırılabiliyor.2006/95/EC sayılı, Belirli Gerilim Sınırları DahilindeKullanılmak Üzere Üretilen Elektrikli Ekipmanlaraİlişkin Üye Devlet Mevzuatlarının UyumlaştırılmasınaDair Direktif(8) Alçak Gerilim Direktifi kapsamında Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesi’nin (CENELEC) hazırladığı uyumlaştırılmış standartlar: http://ec.europa.eu/enterprise/policies/european-standards/documents/harmonised-standards-legislation/list-references/low-voltage/index_en.htm

8. CE İŞARETİNİN TAŞIMASI GEREKEN ÖZELLİKLER NELER?CE işaretinin, Şekil-1’deki biçimde düzenlenmesi, işaret,küçültüldüğü veya büyütüldüğü takdirde, bunun şekildekioranlar doğrultusunda yapılması gerekiyor. 5 mm’denaz olmamak şartı ile, harflerin dikey boyutları aynı olacakşekilde hazırlanan CE işaretinin altında ise, üretim kontrolaşamasında rol oynayan onaylanmış kuruluşun tescilnumarasının belirtilmesi gerekiyor. Ayrıca, işaret ile birlikte,imalatçının adı veya tanıtıcı markası, işaretin iliştirildiğiyılın son iki rakamı ve uygun olması halinde, AT uygunluksertifika numarası ve teknik spesifikasyonlara dayanarakmalzemenin özelliklerini tanımlayan ifadelere de yervermek gerekiyor.CE işaretiŞekil 19.İŞLETMELER ELEKTROMANYETİK UYUM KONUSUNDAHANGİ YÜKÜMLÜLÜKLERE TÂBİ?Elektrikli ve elektronik cihaz ve donanımlarınbirbirlerinin işleyişini olumsuz etkilemelerini önlemeyihedefleyen Elektromanyetik Uyumluluk Direktifi,elektrikli ve elektronik ekipmanları elektromanyetikbozulmaya karşı koruyarak, ürünlerin İç Pazar’daserbest dolaşımını garanti ediyor. Elektrikli veelektronik ekipmanlara, elektromanyetik ortamlarıile uyumlu olma zorunluluğu getiren düzenleme,ekipmanların tasarım ve üretimlerine ilişkintemel yükümlülükleri belirliyor.Bazı ürünler, fiziksel özelliklerine bağlı nedenlerden dolayıdüzenleme kapsamına girmiyor. Bunların başında; radyove telekomünikasyon ekipmanları ile diğer ekipmanlarıngerektiği gibi çalışmasını sağlayacak seviyenin üzerindeelektromanyetik emisyon yayma kapasitesi olmayan ürünlergeliyor. Bunun yanı sıra, kendi normal kullanımı sonucundaortaya çıkan elektromanyetik bozulma ortamında, kabuledilemez bir performans kaybı yaşamadan çalışmaya devameden ekipmanlar da, kapsam dışı tutuluyor.Düzenleme kapsamına giren ekipmanların karşılamaları gerekentemel yükümlülüklerin başında, “koruma şartları”geliyor. Buna göre ekipmanların, aşağıdaki koşulları yerinegetirecek şekilde, en son teknolojiye göre tasarlanmaları veüretilmeleri gerekiyor:• Oluşan elektromanyetik bozulmanın, telsiz vetelekomünikasyon ekipmanları ya da diğer ekipmanların,tasarlandıkları şekilde çalışmalarına engel olmayacakseviyede olması,• Ekipmanın, kendi normal kullanımı sonucunda oluşmasıbeklenen elektromanyetik bozulmaya karşı sahipolduğu bağışıklığın, kullanımında kabul edilemez birperformans kaybına yol açmadan çalışmasını sağlayacakseviyede olması.Sabit tesisatlara ilişkin özel şartlar ise, bu tesisatların, iyimühendislik uygulamaları kullanılarak, aksamlarının kullanımıile ilgili bilgiler doğrultusunda, koruma şartlarını karşılayacakşekilde kurulmasını gerektiriyor. Söz konusu iyi mühendislikuygulamalarının belgelenmesi ve bu belgelerin, sabittesisat çalıştığı sürece, sorumlu kişiler tarafından ulusal yetkilikurumların denetimi için hazır bulundurulması gerekiyor.AB’nin teknik standardizasyon konusundaki “yeni yaklaşımı”doğrultusunda, Alçak Gerilim Direktifi’nde olduğu gibi, bu15II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ

II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ 16direktif de yalnızca elektromanyetik uyumluluk konusundakarşılanması gereken temel koşulları ortaya koyuyor. Üreticilerinçoğu, bu koşulları, uyumlaştırılmış standartları 9 kullanarak yerinegetiriyor. Üreticilerin, bu yükümlülükleri karşıladıklarını başkayöntemlerle ispatlamaları da mümkün. Ancak, uyumlaştırılmışstandartların kullanımı, otomatik olarak ürünün düzenleme ile“uyumlu” kabul edilmesini sağladığından, üreticiler açısındanen pratik çözüm olarak değerlendiriliyor.Düzenleme, temel yükümlülüklere uygunluğun değerlendirilmesiişlemlerinde, cihazlar ve sabit tesisatlar(elektrik dağıtım ağı, telekomünikasyon şebekeleri vb.) içinfarklı yöntemler izliyor. Cihazlar için direktife uygunluğundeğerlendirilmesi üreticiye bırakılıyor. Üretici, Alçak GerilimDirektifi’nde olduğu gibi, gerekli koşulları sağladığını teknikdosya ve yazılı uygunluk beyanı hazırlayarak kanıtlıyor.Cihaz üreticileri ayrıca, onaylanmış kurumlardan temelyükümlülükleri karşıladıklarını kanıtlayan belge verilmesinitalep edebiliyor. Gerekli koşulları sağlayan cihazlara üreticitarafından CE işareti iliştiriliyor ve cihazlar bu sayede piyasayasürülebiliyor. Usülsüz şekilde CE işareti iliştirilen ürünler,yasaklanarak piyasadan çekilebiliyor.Söz konusu uygunluk değerlendirmesi prosedürü sabit tesisatlariçin geçerli değil. Bu tesisatlar için CE işareti taşıma zorunluluğuda bulunmuyor. Bunun yerine, temel yükümlülüklerdebelirtildiği gibi, tesisatın iyi mühendislik uygulamalarına göreüretildiğini kanıtlayan belgelerin hazırlanması gerekiyor. Sabittesisatın direktifin getirdiği yükümlülüklere uygun olmadığınıntespit edilmesi halinde, yetkili kurum, uyumun sağlanmasıiçin gerekli önlemleri alıyor. Sabit tesisatın bir parçasınıoluşturmak üzere üretilen ve başka türlü piyasaya sürülmeyencihazlar için de uygunluk değerlendirmesi prosedürü ve CEişareti zorunluluğu bulunmuyor. Bu durumda, ekipman ilebirlikte verilen dokümanların sabit tesisatı ve elektromanyetikuyumluluk özelliklerini açıklaması; cihazın tesisata takılmasıesnasında, tesisatın uygunluğunu bozmamak için alınmasıgereken önlemleri içermesi gerekiyor.Düzenleme, bunun dışında, cihazların beraberinde tip, partiya da seri numarası gibi tanımlanmalarını sağlayacak bilgilerile üretici/ithalatçının adı ve adresinin bulundurulmasızorunluluğunu getiriyor. Üretici, aynı zamanda, cihazın korumaşartlarına uygunluğunu sağlamak amacıyla, cihaz monteedilirken, kurulurken, bakımı yapılırken ya da kullanılırkenalınması gereken özel önlemler konusunda da bilgi vermekleyükümlü tutuluyor.2004/108/EC sayılı, Elektromanyetik Uyumluluğa İlişkin ÜyeDevlet Mevzuatlarının Yakınlaştırılması Hakkında Direktif10.TÜRKİYE ELEKTRİKLİ EKİPMANLARA İLİŞKİN TEMELAB MEVZUATINA UYUMLU MU?Elektrikli ve elektronik ürünler sektöründeki teknikstandartlara ilişkin Türk mevzuatı, Gümrük Birliği kapsamında,AB’ye uyum sağlamış durumda. AB’nin bu konudaki AlçakGerilim ve Elektromanyetik Uyumluluk Direktifleri, 2006tarihli Belirli Gerilim Sınırları Dahilinde Kullanılmak ÜzereTasarlanmış Elektrikli Teçhizat ile ilgili Yönetmelik ve 2007’deyürürlüğe giren Elektromanyetik Uyumluluk Yönetmeliğiile Türk mevzuatına aktarılmış bulunuyor. AB ülkelerindeolduğu gibi, Türkiye’de de, bu düzenlemeler kapsamınagiren ekipmanlar için geliştirilen uyumlaştırılmış Avrupastandartları, TSE aracılığı ile ulusal standardizasyon sistemineaktarılıyor. Standartları karşılayan ürünler, CE işareti taşımayahak kazanarak piyasaya sürülebiliyor.11.ÜRÜNLERİN PİYASAYA SÜRÜLMESİNE İLİŞKİN YENİYASAL ÇERÇEVE NE GETİRİYOR?Alçak Gerilim ve Elektromanyetik UyumlulukDirektiflerinin, AB’de Ağustos 2008’de yürürlüğe giren‘ürünlerin piyasaya sürülmesine ilişkin yeni yasal(9) Elektromanyetik Uyumluluk Direktifi kapsamında CEN, Cenelec ve ETSI’nin hazırladığı uyumlaştırılmış standartlar: http://ec.europa.eu/enterprise/policies/european-standards/documents/harmonised-standards-legislation/list-references/electromagnetic-compatibility/index_en.htm

çerçeve’ ile uyumlaştırılması gerekiyor. Söz konusu yasalçerçeve, ürünlerin piyasaya sürülmesine ilişkin ortakçerçeveyi oluşturan bir Karar içeriyor. 10 Teknik uyumgerektiren AB mevzuatının çeşitli sektörlerde yarattığısorunları gidermek amacıyla hazırlanan yasal çerçeve,piyasa gözetimi ve uygunluk değerlendirmesine ilişkinkuralları iyileştiriyor.Söz konusu Karar, ürünlerin temel yükümlülüklereuygunluğunu temin eden uygunluk değerlendirmesiprosedürünü güçlendiriyor. Buna göre, üreticilerinhazırlamakla yükümlü oldukları teknik belgelerin, ürüneilişkin riskler ile ilgili analiz ve değerlendirmeleri deiçermesi gerekiyor. Üreticilerin hazırlamaları gerekenuygunluk beyanlarında ise, ilgili tüm düzenlemeleringetirdiği yükümlülüklere uyumu tek bir yazılı beyanile ibraz etme yükümlülüğü getiriliyor. Ayrıca sözkonusu beyanda, üretici/ithalatçı adı ve adresi, elektrikliekipmanın tanımı, kullanılan uyumlaştırılmış standartlargibi bilgilerin yanı sıra, ürünün tanımlanmasını sağlayannumarasına da yer veriliyor.Komisyon’un Direktiflerin söz konusu Karar doğrultusundarevize edilmesine ilişkin çalışmaları sürüyor.II.2. ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLERSEKTÖRÜNDE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI12.SEKTÖR FİKRİ MÜLKİYET İHLALLERİNDEN NASILETKİLENİYOR?AB elektrikli ve elektronik eşya sanayiinin rekabetgücü, büyük ölçüde ar-ge, yenilikçilik ve kaliteyatırımlarına dayanıyor. Ancak, bu yatırımların avantajadönüştürülebilmesi için ticari marka, buluş ve endüstriyeltasarımlara ilişkin fikri mülkiyet haklarının, etkin birşekilde korunması gerekiyor. Bu bağlamda, elektriklive elektronik eşya üreticilerinin fikri mülkiyet haklarınayönelik ihlaller, sektörün gelişimi önündeki en cidditehditlerden birini oluşturuyor.Bugün, taklit ürünler dünya ticaretinde değer cinsindenyaklaşık %5 ila %7 arasında bir paya sahip. Elektrik-elektroniksanayiinde de, elektrik sigortasından devre anahtarlarına,priz ve fişlerden şarj aletlerine, büyük ev eşyaları vekumandalarından küçük ev aletlerine kadar birçok ürüngrubu, bu tür ihlallere maruz kalıyor. Avrupa Komisyonu’nun“AB Gümrüklerinde Fikri Mülkiyet Hakları Uygulaması” konuluraporu, AB gümrüklerinde el koyulan ürün grupları arasında,elektrikli ekipmanların, %6,7’lik bir pay ile tekstil (%55,8) vemücevherat (%10,4) ürünlerinin ardından üçüncü sıradayer aldığına dikkat çekiyor. Raporda, AB gümrüklerinde elkoyulan elektrikli ve elektronik ekipmanlar arasında, dahaçok bateri, şarj aleti, saç şekillendirme makinesi ve miksergibi ürünlere rastlandığı belirtiliyor.13.AB FİKRİ MÜLKİYET HAKLARINI NASIL KORUYOR?AB’nin fikri mülkiyet hukuku alanındaki düzenlemeleri, ticarimarka; endüstriyel tasarım ve belirli buluşların korunmasınailişkin üye devlet yasalarını AB düzeyinde uyumlaştıran ortakkurallar getiriyor. Bu kurallar daha çok marka, tasarım ya dabuluş sahibine tanınması gereken haklar, bu hakların sınırlarıve sağlanan yasal korumanın süresi gibi konuları düzenliyor.Bunun yanı sıra ticari marka ve tasarımların, tek bir başvuruile tüm üye devletlerde aynı şartlar altında korunmasınısağlayan yasal düzenlemeler de bulunuyor. Patentler içinbenzer bir koruma sistemi getirilmesini öngören taslakTüzüğün de, kısa vadede kabul edilerek yürürlüğe girmesibekleniyor 11 . Ayrıca, fikri mülkiyet haklarının uygulanışyöntemleri de, AB düzeyinde uyumlaştırılmış durumda 12 .Tüm bu düzenlemeler, doğrudan elektrikli ve elektronikeşya sanayiine yönelik olmamakla birlikte, sektördeki fikrimülkiyet haklarının etkin bir şekilde korunması açısındanbüyük önem taşıyor.17II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ(10) 768/2008/EC sayılı, Ürünlerin piyasaya sürülmesine ilişkin ortak bir çerçeve oluşturan Karar(11) COM(2000)412 sayılı, Topluluk Patenti’ne İlişkin Tüzük Teklifi(12) 2004/48/EC sayılı, Fikri Mülkiyet Haklarının Uygulanmasına İlişkin Direktif

II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ 18AB’nin fikri mülkiyet hakları ile mücadelede başvurduğu enönemli yöntemlerden biri de, Avrupalı işletmelerin yoğunihlallere maruz kaldığı ülkelerle işbirliğinin geliştirilmesi. ABbu amaçla, Çin, Tayland, Hindistan, Endonezya ve Meksikagibi birçok ülke ile, çeşitli teknik işbirliği programlarıyürütüyor. AB, taklit ve korsanla mücadele konusunda,sektör spesifik birtakım girişimleri de destekliyor. Avrupaelektrikli ve elektronik ekipman sanayiinin önde gelentemsil örgütlerinden ORGALIME’nin “Taklitçilik KarşıtıÇalışma Kolu” (Anti-Counterfeiting Task Force) tarafından,Avrupa Komisyonu’nun desteği ile yürütülen çalışmalar(bilgilendirme kampanyaları, çalıştaylar, veritabanı vesektöre yönelik rehberler hazırlanması vb.) bunun somutörneklerinden birini oluşturuyor.207/2009/EC sayılı, Topluluk Markası Tüzüğü; 89/104/EECsayılı, Ticari Markalar Hakkındaki Üye Devlet YasalarınınYakınlaştırılmasına İlişkin Direktif; 6/2002/EC sayılı, ToplulukTasarımları Tüzüğü; 98/71/EC sayılı, Tasarımlara Yönelik YasalKoruma Direktifi; COM(2000)412 sayılı, Topluluk Patenti’neİlişkin Tüzük teklifi14.TÜRKİYE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARININKORUNMASINDA AB İLE UYUMLU MU?Türk mevzuatında, ticari markaların korunması,“Markaların Korunması Hakkında Kanun HükmündeKararname” ile düzenleniyor. İlgili AB mevzuatı ile büyükölçüde uyumlu olan Kararname’nin cezai hükümleri ise,Temmuz 2008’de, Anayasa Mahkemesi tarafından iptaledildi. Mahkemenin kararı, suç ve cezaların kararnamelerdeğil, Meclis tarafından çıkarılan yasalarla düzenlenmesigerektiğine işaret ediyor. Kararın yol açtığı hukuki boşluk,Ocak 2009’da kabul edilen yeni bir kanun ile dolduruldu.Ancak, Avrupa Komisyonu’nun 2009 yılı İlerleme Raporu,yeni kanun kabul edilene kadar geçen süre içerisinde, 2.861dava kapsamında suçlanan 3.357 sanığın beraat ettiğine vebunun, DTÖ’nün Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet HaklarıAnlaşması’nın (TRIPS) ihlali anlamına geldiğine dikkatçekiyor. Bunun dışında, AB’nin Topluluk Markası Tüzüğü,marka sahiplerine sağladığı koruma açısından, yalnızca üyedevletleri kapsıyor. Ancak, Türkiye’nin de taraf olduğu ParisSözleşmesi gereği, Türk vatandaşları da, markalarına tekbir başvuru ile tüm AB ülkelerinde koruma sağlamak için,Topluluk Markası tescil ettirebiliyorlar.Türkiye’de, buluşların korunması, “Patent HaklarınınKorunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” veilgili uygulama yönetmeliği ile düzenleniyor. Kararname;patent verilebilecek buluşlarda olması gereken özellikleri,Kasım 2001’den beri Türkiye’nin de dahil olduğu AvrupaPatent Sözleşmesi’ne (EPC) uygun bir şekilde tanımlıyor.“Avrupa Patent Sözleşmesi’nin Türkiye’de UygulamaŞeklini Gösteren Yönetmelik” uyarınca, Türkiye’deki buluşsahipleri de, buluşlarını sözleşmeye taraf olan Avrupaülkelerinde yasal güvence altına almak amacıyla, doğrudanveya temsilcileri aracılığı ile Avrupa Patent Ofisi’ne(EPO) başvurabiliyor. Başvuru dilekçesinde, buluşunilgili alanda uzman bir kişinin anlayabileceği açıklıktatarif edilmesi, patent koruması talebinin netleştirilmesi,talebin dayandığı teknik resimlere yer verilmesi ve korumatalep edilen ülke veya ülkelerin belirtilmesi gerekiyor.Halihazırda, başvuru sahibinden, koruma talebindebulunduğu her devlet için, ayrı bir ücret ödemesi talepediliyor. Avrupa Komisyonu’nun, bu tür maliyetlerin önünegeçmek için hazırladığı “AB Patent Sistemi Tüzük Teklifi”ninkabul edilerek yürürlüğe girmesi halinde, Türkiye’nin deyeni sistemin avantajlarından nasıl faydalanabileceğinetlik kazanacak.Türkiye’de tasarımların korunması ise, “EndüstriyelTasarımların Korunması Hakkında Kanun HükmündeKararname” ile düzenleniyor. Kararname, sağlanan

korumanın kapsamı, süresi ve tasarım sahibine tanınanhaklar gibi temel konularda, ilgili AB düzenlemesiile uyumlu. Ancak, başta hukuki başvuru yolları veyaptırımlar olmak üzere, ilgili mevzuatın her anlamda ABile uyumlaştırılması amacıyla, konunun yeni bir yasa iledüzenlenmesi planlanıyor. Bu amaçla hazırlanan ve Şubat2009’da TBMM Başkanlığı’na sunulan kanun tasarısınınkabul edilmesi halinde, uygulamada karşılaşılan sorunlarında giderilmesi bekleniyor. Bunun yanı sıra Türkiye, AB’nin“Topluluk Tasarım Sistemi”nden de faydalanabiliyor. Sistemsayesinde, Türk elektrikli ve elektronik ürün üreticileri, tekbir başvuru ile tasarımlarına AB düzeyinde yasal korumasağlayabiliyor.Avrupa Komisyonu’nun 2009 yılı İlerleme Raporu,Türkiye’nin fikri mülkiyet hakları alanındaki AB müktesebatıile uyumunun görece ileri düzeyde olduğunu belirtmeklebirlikte, uygulamaya ilişkin sıkıntıların sürdüğüne dikkatçekiyor. Avrupa Komisyonu’nun “AB GümrüklerindeFikri Mülkiyet Hakları Uygulaması Raporu” da, ABsınırlarında el koyulan elektrikli ekipmanların, Çin ve HongKong’dan sonraki üçüncü kaynağının Türkiye olduğunuvurguluyor. Rapor, bu durumun, Türkiye’nin Gümrük Birliğikapsamındaki yükümlülüklerinin yanı sıra, aday ülke olarakAB ile yürüttüğü üyelik müzakereleri bağlamında da ciddibir sorun teşkil ettiğine dikkat çekiyor. AB, fikri mülkiyetihlalleri ile mücadele konusunda Türkiye’ye destek olmakiçin, karşılıklı bir diyalog mekanizması tesis edilmesiniöneriyor. Ancak Türkiye, henüz bu öneriyi kabul etmiş değil.Söz konusu diyaloğun başlatılması, “Fikri Mülkiyet Hukuku”başlığında müzakerelerin kapatılabilmesi için, Türkiye’ninkarşılaması gereken kriterlerden birini oluşturuyor. AB’yeihraç edilen taklit ve korsan ürünlerin sayısında ciddi düşüşkaydedilmesi ve fikri mülkiyet haklarının icrasından sorumlukurumların kapasitelerinin güçlendirilmesi de, başlığın diğerkapanış kriterleri arasında.II.3. ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLERSEKTÖRÜNÜN ÇEVRESEL YÜKÜMLÜLÜKLERİII.3.1.ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYA ATIKLARI15.AB ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYA ATIKLARININASIL DÜZENLİYOR?Elektrikli ve elektronik eşya atıklarının yönetimine ilişkinAB mevzuatının öncelikli hedefi, bu atıkların oluşumunuengellemek. Ancak, atık oluşumunu tamamen engellemekmümkün olmadığından, mevzuatın diğer bir hedefi de,bertaraf edilmesi gereken atık miktarını azaltmak amacıyla,atıkların yeniden kullanım, geri dönüşüm ve diğer gerikazanım 13 işlemlerinden geçirilmesini sağlamak. AB,bunu yaparken, başta işleme tesisleri olmak üzere, atıkyönetim sistemlerine dahil olan tüm kesimlerin çevreselperformansını iyileştirmeye de büyük önem veriyor. Bununyanı sıra, söz konusu atıkların çevre ve insan sağlığı üzerindekiolumsuz etkilerini azaltmak amacıyla, elektrikli ve elektronikeşyalarda tehlikeli madde kullanımı da çeşitli önlemler ilesınırlandırılıyor.İlgili AB mevzuatı, iki temel düzenlemeye dayanıyor:• 2002/96/EC sayılı, Atık Elektrikli ve Elektronik EşyaDirektifi (WEEE Direktifi)• 2002/95/EC sayılı, Elektrikli ve Elektronik EşyalardaTehlikeli Madde Kullanımını Sınırlandıran Direktif (RoHSDirektifi).Diğer AB direktifleri gibi bu iki direktif de, üye devletleri,yalnızca ortaya koydukları hedefler açısından bağlıyor. Buhedeflerin ulusal sistemlere nasıl aktarılacağı ve nasıl hayatageçirileceğinin belirlenmesi, üye devletlere bırakılıyor.Ayrıca, direktiflerin getirdiği hak ve yükümlülükler de, ilkeolarak yalnızca üye devletler açısından bağlayıcı. Ancakbu, AB vatandaşları ya da AB’li işletmelerin, elektriklive elektronik eşya atıkları yönetimi konusunda hiçbiryükümlülük üstlenmediği anlamına gelmiyor. Aksine, üye19II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ(13) AB mevzuatında “geri kazanım”, AB’nin 75/442/EEC sayılı Atık Direktifi’nin ekinde listelenen çeşitli faaliyetleri ifade ediyor. Bunlar; atıkların enerji üretmek amacıyla yakıt olarak kullanılmasındankompostlanmasına, geri dönüştürülmesinden tarımsal veya ekolojik açıdan fayda sağlayacak şekilde arazide kullanılmasına kadar birçok işlemi kapsıyor. En sık başvurulan geri kazanım yöntemlerindenbiri olan “geri dönüşüm”; atık malzemelerin, üretim sürecinde, orijinal amacı veya başka bir amaç için yeniden işlenmesini ifade ediyor. “Yeniden kullanım” ise, atıkların veya atık bileşenlerinin,tekrardan, başlangıçta tasarlandıkları amaç için kullanılmalarını ifade ediyor.

20II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜdevletler tarafından ilgili direktifleri uygulamak için alınanönlemler, üreticiden tüketiciye, distribütörlerden atık işlemetesislerine kadar birçok kesime belirli sorumluluklar yüklüyor.Dolayısıyla, ilgili mevzuatın sektör üzerindeki etkileri de,üye devletlerin başvurduğu uygulama yöntemlerine göre,ülkeden ülkeye farklılık gösteriyor.2002/96/EC sayılı, Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi;2002/95/EC sayılı, Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda TehlikeliMadde Kullanımını Sınırlandıran Direktif;16.ATIK ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYA DİREKTİFİHANGİ ÜRÜNLERİ KAPSIYOR?Direktif kapsamına giren elektrikli ve elektronik eşyakategorileri, düzenlemenin birinci ekinde, aşağıdaki şekildesıralanıyor:1. Büyük ev eşyaları2. Küçük ev aletleri3. Bilişim ve telekomünikasyon ekipmanları4. Tüketici ekipmanları5. Aydınlatma ekipmanları6. Elektrikli ve elektronik aletler (büyük ve sabit sanayialetleri hariç)7. Oyuncaklar, eğlence ve spor ekipmanları8. Tıbbî cihazlar (implante edilmiş ve enfekte ürünlerdışında)9. İzleme ve kontrol araçları10.OtomatlarDüzenlemenin ikinci ekinde yer alan ayrı bir liste 14 ise, bukategorilerin hangi ürünleri kapsadığına açıklık getiriyor.Ancak, bu listede yer almakla birlikte, WEEE Direktifikapsamına girmeyen ayrı bir ekipmana, ekipmanın birparçasını oluşturacak şekilde monte edilmiş olan elektriklive elektronik eşyalar düzenleme kapsamına girmiyor. Ayrıca,ülke güvenliğinin korunmasına yönelik (spesifik olarakaskeri amaç taşıyan) silah, mühimmat ve savaş gereçlerindebulunan elektrikli ve elektronik ekipmanlar da kapsam dışıtutuluyor.Üye devletler, WEEE Direktifi’nin karşılığı olan ulusaldüzenlemeleri kapsamında ve çevre koruma hedefleridoğrultusunda, düzenlemenin ekinde yer alan listeye farklıürünler ekleyebiliyor. Ancak bu tür eklemelerin, baştamalların serbest dolaşımı olmak üzere, temel AB ilkeleri ileçelişmemesi gerekiyor.2002/96/EC sayılı, Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi17.ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYALARA İLİŞKİNTASARIM YÜKÜMLÜLÜKLERİ NELER?WEEE Direktifi uyarınca, üye devletler, elektrikli ve elektronikeşya ve bu eşyaların parça ve malzemelerinin tasarım veimalatının; ileride belirli işlemleri kolaylaştıracak şekildeyapılmasını teşvik etmekle yükümlü. Bu işlemler, ayrıştırma,geri kazanım ve özellikle yeniden kullanım ve geri dönüşümfaaliyetlerini kapsıyor. Elektrikli ve elektronik eşyalarüretilirken başvurulan bazı tasarım ya da imalat yöntemleri,ileride bu ürünlerin yeniden kullanılmasını engelleyebiliyor.Bu nedenle, üye devletlerin, üreticilerin bu tür yöntemlerebaşvurmalarını engelleyecek önlemler almaları gerekiyor.Ancak, ürünlerin yeniden kullanımını zorlaştırmalarınarağmen, güvenlik ve/veya çevre açısından büyük avantajlartaşımaları halinde, bu tür önlemlere izin verilebiliyor.2002/96/EC sayılı, Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi18. ATIKLARIN NASIL TOPLANMASI GEREKİYOR?WEEE Direktifi’ne göre üye devletlerin, ayrıştırılmadanbertaraf edilen elektrikli ve elektronik eşya atığı miktarınıasgari düzeye indirecek önlemler almaları gerekiyor. Atıklarınayrıştırılarak toplanmasını sağlayacak sistemler oluşturmak(14) Bakınız EK 1

da üye devletlerin sorumluluğunda. Düzenleme uyarınca,üye devletlerin, evsel elektrikli ve elektronik eşya atıkları 15için aşağıdaki koşulları sağlamaları gerekiyor:• Son kullanıcı ve dağıtıcıların, bu atıkları ücretödemeksizin iade etmelerini sağlayacak sistemlertesis edilmesi; özellikle nüfus yoğunluğu dikkatealınarak, toplama tesislerinin yeterli sayıda veerişilebilir olmasının sağlanması;• Dağıtıcıların, yeni bir ürün satarken, söz konusuürünle aynı işlevleri yerine getirmiş eşdeğer tipteelektrikli ve elektronik eşya atıklarının, kendilerine,“en azından bedelsiz olarak” 16 iade edilebilmesinisağlama sorumluluğunu üstlenmesi (Bu uygulamayakıyasla, son kullanıcılar açısından atıkların iadesinizorlaştırmaması ve bedelsiz olması şartı ile, farklı iadesistemleri de uygulanabiliyor);• Düzenlemenin hedefleri ile uyumlu olmak şartı ileüreticilerin de, evsel elektrikli ve elektronik eşyaatıkları için münferit ve/veya toplu iade sistemleritesis edebilmesi ve uygulayabilmesi;• AB’nin veya üye devletlerin sağlık-güvenlik standartlarıçerçevesinde, içerdiği kirleticiler nedeniyle personelaçısından risk yaratan elektrikli ve elektronik eşyaatıklarının iadesinin reddedilebilmesi; üye devletlerinbu tür atıkları spesifik düzenlemelere tâbi tutması.Düzenleme, evsel olmayan elektrikli ve elektronik eşyaatıklarının toplanması ile ilgili sorumluluğun, üye devletlertarafından, üreticiler ya da üreticiler adına hareket edenüçüncü kişilere yüklenmesini öngörüyor.WEEE Direktifi uyarınca üye devletler, bütün olarak yenidenkullanılmadıkça, toplanan tüm elektrikli ve elektronikeşya atıklarının (evsel ya da evsel olmayan) lisanslı işlemetesislerine gönderilmesini sağlamakla yükümlü. Eşyanınyeniden kullanılacak olması halinde ise, bunun, baştaişleme ve geri kazanım yükümlülükleri olmak üzere,Direktif’teki hükümlerden kaçınmanın bir yolu olarakkullanılmaması gerekiyor. Ayrıca, atıkların toplanmasıve gönderilmesi ile ilgili işlemlerin, ilgili eşyaların veyabileşenlerinin yeniden kullanım ve geri dönüşümlerininoptimal düzeyde gerçekleşmesini sağlayacak şekildeyürütülmesi öngörülüyor.2002/96/EC sayılı, Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi19.TOPLANMASI GEREKEN ATIK MİKTARI BELLİ Mİ?WEEE Direktifi, kişi başına yılda ortalama en az 4 kgevsel elektrikli ve elektronik eşya atığının ayrıştırılaraktoplanmasını öngörüyor. 13 Şubat 2003’te yürürlüğe girenve 13 Ağustos 2004’e kadar üye devletler tarafından kendiulusal mevzuatlarına aktarılan Direktif’in, bu yükümlülüğünhayata geçirilmesi için verdiği süre 31 Aralık 2006’dadoldu. Ancak, Direktif uyarınca, “4 kg” hedefinin, 31 Aralık2008’e kadar, süreç içinde yaşanan teknik ve ekonomikgelişmeler doğrultusunda yenilenmesi gerekiyordu. AvrupaKomisyonu’nun bu amaçla hazırladığı yeni Direktif teklifi,3 Aralık 2008’de yayımlandı. Teklif ile ilgili karar alma sürecinintamamlanması ile birlikte, üye devletlerin tâbi tutulacağı yenihedef de belirlenmiş olacak 17 .2002/96/EC sayılı, Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi20.TOPLANAN ATIKLAR NASIL İŞLENİYOR?AB ülkelerinde toplanan elektrikli ve elektronik eşyaatıklarının, mevcut en iyi teknikler kullanılarak “işlenmesi”,yani gerekli arındırma, söküm, parçalama, geri kazanım veyabertaraf işlemlerine tâbi tutulması gerekiyor. WEEE Direktifiuyarınca, üye devletler, bu işlemlerin gerçekleştirilmesinisağlayacak sistemleri kurma sorumluluğunu, üreticilere yada üreticiler adına hareket eden üçüncü kişilere yüklüyor.Üreticiler, bu yükümlülüklerini yerine getirirken, münferit21II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ(15) “Evsel elektrikli ve elektronik eşya atığı” ifadesinin düzenlemedeki tanımı, evlerden gelen atıkların yanı sıra; ticari, endüstriyel, kurumsal vb. kaynaklardan gelmekle birlikte, özellikleri ve miktarıaçısından evsel atıklara benzeyen elektrikli ve elektronik eşya atıklarını da kapsıyor.(16) Düzenlemede, iadenin, “en azından bedelsiz olarak” (at least free of charge) yapılabilmesi gerektiği belirtiliyor. Burada; iade işleminin, son kullanıcı açısından, en kötü ihtimalle hiçbir ücret ödenmeksizinveya bundan da iyi koşullar altında yapılması gerektiği ifade ediliyor.(17) Teklifin detayları ve öngörülen yeni hedefler için Bkz Soru 28;29

22II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜsistemler kurmak yerine, toplu bir şekilde hareket ederekortak sistemler de geliştirebiliyorlar.AB’nin atık yönetimi ile ilgili temel düzenlemesi 18 uyarınca,geri kazanım ve bertaraf işlemlerinin, aşağıdaki kurallarçerçevesinde, insan sağlığı ve çevreye zarar vermedengerçekleştirilmesi gerekiyor:• Su, hava, toprak, bitki ve hayvanlar açısından risktaşımama,• Gürültü veya koku yolu ile rahatsızlık vermeme,• Kırsal alan ve özel önem taşıyan bölgeleri olumsuzyönde etkilememe.Ayrıca, atıkların terk edilmesi, boşaltılması veya kontrolsüzbir şekilde bertaraf edilmesi de yasaklanıyor.Atık yönetimine ilişkin genel ilkeler çerçevesinde, elektriklive elektronik eşya atıklarının da, geri kazanım ve bertarafişlemleri sırasında, her türlü sıvıdan arındırılması gerekiyor.Ayrıca, bazı malzeme ve bileşenlerin, “seçici” (selective)bir şekilde işlenmesi gerekiyor. Buna göre cıva içeren bazıbileşenlerin, asbest içeren atıkların, pil, gaz boşaltımlılamba vb. birtakım bileşen, madde ve karışımların, toplananelektrikli ve elektronik eşya atıklarından ayrılarak işlenmesigerekiyor. WEEE Direktifi, elektrikli ve elektronik eşyaatıklarının depolanması ve işlenmesi sırasında gözetilmesigereken teknik kurallara da açıklık getiriyor. 19AB, üye devletlerin çevreyi korumak amacıyla elektrikli veelektronik eşya atıklarının işlenmesini birtakım asgari kalitestandartlarına tâbi tutmalarına izin veriyor. Ancak, bu yolabaşvuracak ülkelerin, belirlenecek standartlar hakkındaKomisyon’u önceden bilgilendirmesi ve bu standartlarınKomisyon tarafından yayımlanması gerekiyor.2002/96/EC sayılı, Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi21.İŞLEME TESİSLERİ NASIL YETKİLENDİRİLİYOR?AB ülkelerinde, atıkların bertarafı ve geri kazanımı ile ilgilifaaliyetlerde bulunan her tesis ya da işletme, mutlaka, ilgiliulusal otoritelerden izin alma yükümlülüğü taşıyor. Söz konusukuruluşlara verilecek lisansların, AB’nin Atık Direktifi’ndebelirlenen genel şartları karşılaması gerekiyor. Buna görebertaraf işlemlerinde bulunacak tesislere verilen lisansların;atıkların türü ve miktarını; ilgili teknik yükümlülükleri; alınmasıgereken güvenlik önlemlerini; işleme yöntemlerini vebertaraf tesisine ilişkin gerekli bilgileri içermesi zorunluluğubulunuyor. Lisanslarda belirtilmesi gereken diğer bir husus ise;düzenlemenin ortaya koyduğu geri kazanım hedefleri 20 “seçiciişleme” yükümlülükleri ve depolama ya da işleme ile ilgili diğerteknik kuralların karşılanması için gerekli şartların neler olduğu.Bununla birlikte, genel Atık Direktifi uyarınca, üretim yerindekendi atıklarını bertaraf eden ve geri kazanım işlemlerigerçekleştiren tesis ve işletmeler, lisans yükümlülüklerinden muaftutulabiliyor. Söz konusu muafiyetin, elektrikli ve elektronik eşyaatıklarının geri kazanımı ile ilgili işlemlerde de uygulanabilmesiiçin, ilgili tesis ve işletmelerin yetkili otoritelerce her yıl özelbir incelemeden geçirilmesi gerekiyor. Burada amaç, lisansmuafiyetinden yararlanacak tesis ve işletmelerin, atık yönetimineilişkin genel ilkeler ile uyumlu hareket etmesini sağlamak.2002/96/EC sayılı, Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi22.ATIKLAR ÜLKE DIŞINDA İŞLENEBİLİYOR MU?Elektrikli ve elektronik eşya atıklarının işlenmesi ile ilgilifaaliyetler, atığın kaynağı olan AB ülkesinden farklı bir üyedevlette veya AB üyesi olmayan üçüncü bir ülkede degerçekleştirilebiliyor. Ancak bunun için, söz konusu atıklarıntaşınma işleminin “AB içinde, AB’ye ve AB dışına atık taşınmasıile ilgili gözetim ve denetim esaslarını belirleyen Tüzük” ileuyumlu bir şekilde yürütülmesi gerekiyor. Elektrikli ve elektronikeşya atıklarının belirli düzenlemeler 21 ile uyumlu biçimde ihraç(18) 2006/12/EC sayılı Atık Direktifi (75/442/EEC sayılı Atık Direktifi’ni iptal eden düzenleme)(19) Belirli malzeme ve bileşenlere yönelik “seçici işleme” (selective treatment) kuralları, WEEE Direktifi’nin ikinci ekinde; elektrikli ve elektronik atıkların depolanması ve işlenmesi ile ilgili diğer teknikkurallar ise, Direktif’in üçüncü ekinde yer alıyor.(20) Bkz. Soru 23(21) 259/93/EEC sayılı, Atıkların AB İçinde, AB’ye ve AB Dışına Taşınması İle İlgili Gözetim ve Denetim Esaslarını Belirleyen Tüzük; 1420/1999/ECD sayılı, Belirli Atık Türlerinin OECD Üyesi Olmayan BazıÜlkelere Taşınması ile İlgili Kural ve Prosedürleri

edilmesi halinde, WEEE Direktifi’nin geri kazanım konusundabelirlediği temel hedef ve yükümlülüklerin yerine getirilmesiyeterli sayılıyor. Ancak bunun için ihracatçının, ilgili atıkların tâbitutulduğu geri kazanım, yeniden kullanım ve/veya geri dönüşümişlemlerinin, Direktif’teki yükümlülüklere denk koşullar altındagerçekleştirildiğini kanıtlaması gerekiyor.2002/96/EC sayılı, Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi23.ATIKLAR NASIL GERİ KAZANILIYOR?WEEE Direktifi, ayrıştırılarak toplanan elektrikli ve elektronikeşya atıklarının, üreticiler ya da üreticiler adına hareketeden üçüncü kişiler tarafından tesis edilecek sistemlerkapsamında geri kazanılmasını öngörüyor. Atıkların gerikazanımına yönelik sistemler, münferit olabildiği gibi, birdenfazla üretici tarafından ortaklaşa da kurulabiliyor. Üreticileringeri kazanım sistemleri kurmalarını sağlayacak önlemlerialmak ise üye devletlerin sorumluluğunda. Üye devletlerin,bu sorumluluklarını yerine getirirken, mümkün olduğunca,cihazların bir bütün olarak yeniden kullanımına öncelikvermeleri gerekiyor.Düzenleme, elektrikli ve elektronik eşya atıklarınıngeri kazanımı konusunda, üreticilere birtakım somutyükümlülükler getiriyor. Buna göre:• “Büyük ev eşyaları” ve “otomatlar” (kategori 1 ve 10)kapsamına giren elektrikli ve elektronik eşya atıklarınıngeri kazanım oranının, cihaz başına ortalama ağırlıkitibariyle en az %80’e; bu atıklardaki bileşen, malzemeve maddelerin yeniden kullanım ve geri dönüşümoranlarının ise, cihaz başına ortalama ağırlık itibariyle enaz %75’e yükseltilmesi;• “Bilişim ve telekomünikasyon ekipmanları” ile“tüketici ekipmanları” (kategori 3 ve 4) kapsamınagiren elektrikli ve elektronik eşya atıklarının geri kazanımoranının, cihaz başına ortalama ağırlık itibariyle en az%75’e; bu atıklardaki bileşen, malzeme ve maddelerinyeniden kullanım ve geri dönüşüm oranlarının ise,cihaz başına ortalama ağırlık itibariyle en az %65’eyükseltilmesi;• “Küçük ev aletleri”, “aydınlatma ekipmanları”,“elektrikli ve elektronik aletler (büyük ve sabit sanayialetleri hariç olmak üzere)”, “oyuncaklar, eğlenceve spor ekipmanları” ile “izleme ve kontrol aletleri”(kategori 2, 5, 6, 7 ve 9) kapsamına giren elektriklive elektronik eşya atıklarının geri kazanım oranının,cihaz başına ortalama ağırlık itibariyle en az %70’e; buatıklardaki bileşen, malzeme ve maddelerin yenidenkullanım ve geri dönüşüm oranlarının ise, cihaz başınaortalama ağırlık itibariyle en az %50’ye yükseltilmesi;• Gaz boşaltımlı lambalarda; bileşen, malzeme vemaddelerin yeniden kullanım ve geri dönüşümoranlarının, lambaların ağırlığı itibariyle en az %80’eerişmesi gerekiyor (Tablo 1).WEEE Direktifi uyarınca, toplanması gereken atık mikarı içinbelirlenen hedef gibi geri kazanılması, yeniden kullanılmasıve geri dönüştürülmesi gereken atık miktarları için belirlenenhedeflerin de, 31 Aralık 2006’ya kadar karşılanması ve 31Aralık 2008’e kadar yenilenmiş olması gerekiyordu. Direktif’egöre, yenilenmesi gereken mevcut geri kazanım hedeflerininyanı sıra, 31 Aralık 2008’e kadar, henüz bu tür hedeflere tâbitutulmayan tıbbî cihazlar (kategori 8) ve bir bütün olarakyeniden kullanılması gereken cihazlar hakkında da hedeflerbelirlenmesi gerekiyordu. AB’nin bu konudaki çalışmalarıhalihazırda devam ediyor. Mevcut geri kazanım hedeflerininne şekilde yenileneceği ve diğer konularda belirlenecek yenihedefler, taslak Direktif teklifinin kabul edilmesi ile birliktenetlik kazanacak. 2223II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ(22) Bkz. Soru 29

24II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜWEEE DirektifiElektrikli ve Elektronik Eşya Kategorileri2002/96/EC sayılı, Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi24.GERİ KAZANIM HEDEFLERİ NASIL HESAPLANIYOR?WEEE Direktifi’inin belirlediği geri kazanım hedeflerinindoğru bir şekilde hesaplanabilmesi için, üreticiler ve üreticileradına hareket eden üçüncü kişilerin; işleme tesislerine girenve çıkan elektrikli ve elektronik eşya atıkları ile bu atıklarıniçerdiği bileşen, malzeme ve maddelerin miktarı hakkındakayıt tutmaları gerekiyor. Aynı kayıtların, geri kazanım vegeri dönüşüm tesislerine giren atıklar ve bu atıkların içerdiğibileşen, malzeme ve maddeler için de tutulması gerekiyor.Ayrıca, düzenleme uyarınca, geri kazanılan elektrikli veTABLO 1Cihaz başına ortalamaağırlık itibariyle gerikazanım oranı (%)Cihaz başına ortalama ağırlık itibariylebileşen, malzeme ve maddelerinyeniden kullanım ve geri dönüşümoranı (%)1. Büyük ev eşyaları 80 752. Küçük ev aletleri 70 503. Bilişim ve telekomünikasyon75 65ekipmanları4. Tüketici ekipmanları 75 655. Aydınlatma ekipmanları 70 506. Elektrikli ve elektronik aletler (büyük ve70 50sabit sanayi aletleri hariç)7. Oyuncaklar, eğlence ve spor70 50ekipmanları8. Tıbbî cihazlar (emplantasyon ürünleri-- --ve hastalık bulaşıcı temaslarda bulunanürünler hariç)9. İzleme ve kontrol aletleri 70 5010. Otomatlar 80 75-Gaz boşaltımlı lambalar -- 80elektronik eşya atıklarının miktarı hesaplanırken, bir bütünolarak yeniden kullanımı sağlanan cihazların dikkatealınmaması gerekiyor.2002/96/EC sayılı, Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi25.ATIKLARIN MALİYETİNİ KİM ÜSTLENİYOR?AB mevzuatı; evsel elektrikli ve elektronik eşya atıklarınıntoplanması, işlenmesi, geri kazanılması ve çevre-dostubir şekilde bertaraf edilmesi ile ilgili maliyetleri karşılamasorumluluğunu, üreticilere veriyor. İlgili düzenleme uyarınca,her üretici, kendi ürünlerinden kaynaklanan atıklara yönelik

işlemlerin maliyetini karşılamakla yükümlü. Üreticiler,13 Ağustos 2005’ten sonra piyasaya sürdükleri ürünler içingeçerli olan bu yükümlülüklerini, kendi tercihleri doğrultusunda,münferit olarak ya da ortak bir finansman sistemine dahil olarakyerine getirebiliyorlar. Düzenleme, üreticileri, piyasaya bir ürünsunarken o ürün ile bağlantılı elektrikli ve elektronik eşyaatıklarının yönetimi ile ilgili masrafların karşılanacağına dairgaranti vermekle de yükümlü tutuyor. Bu garanti, üreticininatık yönetimi ile ilgili ortak bir finansman sistemine katılımıile sağlanabileceği gibi, geri dönüşüm sigortası ya da blokeedilmiş bir banka hesabı şeklinde de verilebiliyor.13 Ağustos 2005 tarihinden önce piyasaya sürülen ürünlerdenkaynaklanan elektrikli ve elektronik atıkların yönetimi ile ilgilimaliyetlerin ise, bu maliyetler ortaya çıktığında piyasadafaaliyet gösteren tüm üreticilerin, pazar payları oranındakatkı sağlayacağı, bir veya birden fazla finansman sistemikapsamında karşılanması öngörülüyor.Düzenleme, 13 Ağustos 2005 tarihinden sonra piyasayasürülen ürünlerden kaynaklanan ancak evsel olmayanelektrikli ve elektronik eşya atıklarının yönetimi ile ilgilimaliyetlerin de, üreticilere yüklenmesini öngörüyor. Evselolmayan ama 13 Ağustos 2005’ten önce piyasaya sürülenürünlerden kaynaklanan atıkların yönetimi ise aşağıdakişekilde gerçekleştiriliyor:• Kendisine denk veya kendisi ile aynı işlevi gören yeniürünler ile değiştirilen eski atıkların yönetim maliyeti,yeni ürünlerin üreticileri tarafından karşılanıyor. Üyedevletler, alternatif bir seçenek olarak bu finansmanınsorumluluğunu, kısmen veya tamamen özel hanehalkları (private households) dışındaki kullanıcılara dayükleyebiliyorlar.• Diğer eski atıklar için ise finansman sorumluluğunu, özelhane halkları dışındaki kullanıcıların üstlenmesi gerekiyor.AB, üreticiler ile özel hane halkları dışındaki kullanıcıların,WEEE Direktifi’ne aykırı olmama şartı ile, farklı finansmanyöntemleri uygulanmasını öngören anlaşmalar yapmalarınada izin veriyor.2002/96/EC sayılı, Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi26.TÜKETİCİLER SİSTEME NASIL DAHİL OLUYOR?WEEE Direktifi uyarınca, üye devletler, gerekli önlemlerialarak, tüketicilerin elektrikli ve elektronik eşya atığı toplamasistemlerine katılmalarını ve bu atıkların gerektiği gibiişlenmesini kolaylaştırmalarını sağlamakla yükümlü. Üyedevletlerin tüketicilere yönelik diğer bir yükümlülüğü ise,evinde elektrikli ve elektronik eşya kullananların aşağıdakikonular hakkında bilgilendirilmesi:• Elektrikli ve elektronik eşya atıklarının, ayrıştırılmamışbelediye atığı olarak bertaraf edilmeme ve ayrılaraktoplanma yükümlülüğüne tâbi olduğu,• Mevcut iade ve toplama sistemleri,• Tüketicilerin elektrikli ve elektronik eşya atıklarınınyeniden kullanımı, geri dönüşümü ve diğer geri kazanımşekillerine nasıl katkı sağlayabileceği,• Elektrikli ve elektronik eşyaların, içerdikleri zararlımaddeler nedeniyle, çevre ve insan sağlığı üzerindekipotansiyel etkileri,• Elektrikli ve elektronik eşya atıklarının ayrıca toplanmasıgerektiğini ifade eden sembol (Şekil-2).Düzenleme, üye devletlerin, tüketicilerin bu konularıntamamı veya bir kısmı hakkında bilgilendirilmesini,üreticiler ve/veya dağıtıcılar açısından bir yükümlülük olarakbelirlemesine de izin veriyor.Şekil-2’deki sembolün kullanımı, 13 Ağustos 2005’tensonra piyasaya sürülen ürünler için geçerli. Üreticilerin busembolü kullanması, ayrıştırılmamış belediye atığı olarak25II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ

II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ 26bertaraf edilen elektrikli ve elektronik eşya atığı miktarınıasgari düzeye indirmek ve bu atıkların ayrılarak toplanmasınıkolaylaştırmak açısından büyük önem taşıyor. WEEE Direktifi,ürünün boyutu veya işlevinden kaynaklanan bazı istisnaidurumlarda, bu sembolün, ürünün kendisi yerine ambalajı,kullanma kılavuzu ve garanti belgesi üzerine basılmasına daizin veriyor.Şekil 22002/96/EC sayılı, Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi27.İŞLEME TESİSLERİ TESLİM ALDIKLARI ÜRÜN HAKKINDANASIL BİLGİLENDİRİLİYOR?AB’de, elektrikli ve elektronik ekipman üreticileri, söz konusuekipman atıklarının yeniden kullanımını ve geçirildikleriişlemlerin (muhafaza etme, iyileştirme, yeniden eski halinegetirme, geri dönüştürme vb.) çevre-dostu bir şekildeyürütülmesini kolaylaştırmak amacıyla, piyasaya sürdükleri heryeni ürün hakkında bazı bilgiler vermekle yükümlü tutuluyor.Yeniden kullanım, işleme ve geri dönüşüm tesislerininihtiyaçlarına göre, bu bilgiler arasında ürünün bileşenleri,kullanılan malzemeler, tehlikeli madde ve karışımların ürününneresinde bulunduğu gibi detaylara da yer vermek gerekiyor.Tüm bu bilgilerin, üreticiler tarafından ilgili tesislere el kitabışeklinde veya elektronik bilgi kaynakları aracılığı ile (CD-ROM,çevrimiçi hizmetler vb.) sunulması gerekiyor. İlgili düzenleme,ürünün üzerinde yapılacak bir işaretleme ile üreticinintanımlanabiliyor olmasını da şart koşuyor.2002/96/EC sayılı, Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi28.ATIK ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYA DİREKTİFİ NEDENYENİLENİYOR?AB, halihazırda, WEEE Direktifi’nin yerini almak üzerehazırlanan yeni bir düzenleme teklifi üzerinde çalışıyor.Avrupa Komisyonu tarafından Aralık 2008’de sunulan teklif;temel olarak, düzenlemenin uygulanmasına ilişkin idariyükleri hafifleterek maliyetleri azaltmayı, ihlalleri engelleyerekuyum düzeyini artırmayı ve toplama, işleme ve geri kazanımfaaliyetlerinin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini mümkünolduğunca azaltmayı hedefliyor.Avrupa Komisyonu’nun, Şubat 2003’ten beri yürürlükte olanWEEE Direktifi’nin bilançosu hakkındaki değerlendirmeleri,konuya ilişkin ciddi sıkıntılara işaret ediyor. Bunların başında,uygulamaya bağlı teknik, yasal ve idari güçlükler geliyor.Komisyon, bu tür güçlükler nedeniyle, ilgili kamu kurumu veişletmelerin, başlangıçta hiç hesaplanmayan ek maliyetlerüstlenmek zorunda kaldığına dikkat çekiyor. Ayrıca, Direktifkapsamına giren ürün gruplarının üye devletler tarafındanfarklı şekillerde yorumlanması gibi, düzenlemedekibelirsizliklerden kaynaklanan sorunlar da bulunuyor.Bunun yanı sıra, WEEE Direktifi’nde öngörülen tüm önlemlererağmen, bugün, AB ülkelerinde piyasaya sürülen elektriklive elektronik ürün atıklarının yalnızca %65’i ayrıştırılaraktoplanabiliyor. Bunun içerisinde, Direktif ile uyumlu birşekilde gerekli işlemlere tâbi tutulabilen atıkların oranı,%50’nin altında. Geriye kalan atıkların bir kısmı, standartlarıkarşılamayan tesislerde işleniyor, bir kısmı ise yasa dışı yollarlaüçüncü ülkelere ihraç ediliyor. Bu durum, ikincil hammadde

kayıplarına yol açtığı gibi, ozon tabakasını inceltme potansiyelitaşıyan ve küresel ısınmaya katkıda bulunan birçok tehlikelimaddenin doğaya karışma riskini de artırıyor.Avrupa Komisyonu, WEEE Direktifi’nde, kişi başına yılda 4 kgolarak belirlenen atık elektrikli ve elektronik eşya toplamahedefinin de yenilenmesi gerektiği görüşünde. “Herkesetek beden” (one size fits all) anlayışı ile, tüm üye devletlerinkarşılaması gereken ortak hedef olarak belirlenen bu rakamın;kimi ülkeler için fazla iddialı, kimi ülkeler için ise erişilebilecekdüzeyin çok altında olduğu belirtiliyor. Komisyon, Direktif’iyenileme gerekçeleri arasında, “bütün aletler”in (wholeappliances) yeniden kullanımına ilişkin somut bir hedefbulunmaması; uygulama ile ilgili yükümlülüklerin yeterincedetaylı olmaması; üreticilerin tescil yükümlülüklerininüye devletler arasında farklılık göstermesi; standartlarıkarşılamayan atık işleme faaliyetleri ve AB dışına yapılanyasadışı atık ihracatı gibi unsurlara da dikkat çekiyor.COM(2008)810 sayılı, Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi Teklifi29.YENİ DİREKTİF TEKLİFİ NE GİBİ DEĞİŞİKLİKLER İÇERİYOR?Teklif, düzenleme kapsamına giren ürün grupları hakkındakikarmaşaya bir son vermek amacıyla, belirli tanımlara açıklıkgetiriyor. Bu çerçevede, ürünler, “evsel” ve “evsel olmayan”elektrikli ve elektronik eşya atıkları arasındaki ayrıma netlikkazandıracak şekilde, B2C (evsel) ve B2B (evsel olmayan)kategorileri altında sınıflandırılıyor.Teklifin getirdiği en önemli değişikliklerden biri, toplanmasıgereken atık miktarı konusunda yeni bir hedef belirliyor olması.Yeni düzenleme, evsel olmayan B2B atıkları dahil, toplanmasıgereken toplam atık elektrikli ve elektronik eşya miktarını,ilgili üye devlete göre değişecek şekilde belirliyor. Buna göre,her üye devletin kendi sınırları içinde son iki yılda piyasayasürülen elektrikli ve elektronik ürünlerin ortalama ağırlığınınen az %65’i kadar elektrikli ve elektronik eşya atığı toplamasıöngörülüyor. Bu oranın, 2016 itibariyle, yıllık olarak tutturulmasıgerekiyor. Böylelikle, atık yönetimi konusunda başarılı ülkeleriçin çok düşük, başarısız ülkeler için ise çok iddialı olabilecektek bir hedef yerine, üye devletlerin performanslarına dayananfarklı hedefler belirlenmiş oluyor. Teklif, %65 hedefi konusundabazı esneklikler de tanıyor. Bunların başında, belirli koşullardaüye devletlere geçiş süreleri tanınmasına izin verilmesi vebelirlenen hedefin en geç Aralık 2012’ye kadar gözdengeçirilerek, gerekirse, bazı ürün grupları için farklı bir hedefbelirlenebilecek olması geliyor.Teklif, geri kazanım ve geri dönüşüm için belirlenen hedefleri%5 oranında artırmanın yanı sıra, “bütün halindeki” elektriklive elektronik ürün atıklarının yeniden kullanımını teşviketmek amacıyla, kombine geri dönüşüm ve yeniden kullanımhedefine, bu ürünlerin yeniden kullanımını da dahil ediyor.Mevcut WEEE Direktifi’nin herhangi bir geri kazanım hedefibelirlemediği tıbbi cihazlar da, izleme ve kontrol aletleriile aynı geri kazanım ve geri dönüşüm/yeniden kullanımhedeflerine tâbi tutularak, düzenlemenin getirdiği en önemliçevresel önlemler kapsamına alınıyor.Teklif, üreticilere yönelik kayıt ve raporlama yükümlülüklerinide uyumlaştırıyor. Böylelikle, üreticilerin, kayıt ve raporlamaişlemlerini, AB’deki tüm faaliyetleri için, tek bir ülkedegerçekleştirmeleri yeterli hale geliyor. Bu önlem sayesindeAB’nin 60 milyon Euro tasarruf sağlayabileceği belirtiliyor.Direktif’in daha etkin bir şekilde uygulanabilmesi için üyedevletlere teftiş konusunda belirli sorumluluklar yükleyen Teklif,elektrikli ve elektronik eşya atıklarının taşınmasını da birtakımasgari denetim koşullarına tâbi tutuyor.Yeni WEEE Direktifi’nin, tüketiciler açısından da ciddi faydalarsağlaması bekleniyor. Bunların başında üreticilerin, satışsırasında, tüketicilere, elektrikli ve elektronik eşya atıklarının27II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ

28II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜçevre-dostu bir şekilde toplanması, işlenmesi ve bertarafedilmesi ile ilgili maliyetleri gösterebilmeleri geliyor. Ancak,üye devletlerin bir kısmı, Komisyon’un “üretim ve tüketimdesürdürülebilirlik” ilkesi açısından büyük önem verdiği buuygulamanın teklife dahil edilmesine karşı çıkıyor. Teklif, aynızamanda, elektrikli ve elektronik eşya atıklarının ayrıştırılaraktoplanması ile ilgili tüm maliyetlerin, mümkün olduğunca,üreticiler tarafından karşılanmasını teşvik ediyor.COM(2008)810 sayılı, Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi Teklifi30. TÜRKİYE ELEKTRİKLİ-ELEKTRONİK EŞYA ATIKLARINAİLİŞKİN AB MEVZUATI İLE UYUMLU MU?Türkiye, elektrikli ve elektronik eşya atıklarının yönetimikonusunda henüz AB’ye uyum sağlamış değil. Ancak,ilgili AB Direktifi’ni Türk mevzuatına aktarmak amacıylahazırlanan taslak bir Yönetmelik 23 bulunuyor. Söz konusuYönetmeliğin, “Türkiye’nin Katılım Süreci için AB StratejisiEylem Planı” çerçevesinde, 2010-2011 döneminde çıkarılmasıöngörülüyor.Türkiye’de, elektrikli ve elektronik eşya atıkları yönetimiiçin nasıl bir sistem uygulanacağına ilişkin detaylar, taslakYönetmeliğin son şeklini alması ile birlikte netlik kazanacak.Ancak, halihazırda istişare edilmekte olan metindenhareketle bazı öngörülerde bulunmak mümkün. Örneğin,taslakta, WEEE Direktifi’nde de olduğu gibi, geri kazanımve yeniden kullanım/geri dönüşüm için, 2012’den 2016’yakadar, yıllara göre değişen hedefler belirlendiği görülüyor. Buhedefler incelendiğinde, AB üyesi devletler için bugün geçerliolan hedeflerin, Türkiye’de, 2016 itibariyle karşılanmasınınplanlandığı dikkat çekiyor. Yine AB’de geçerli olan kişibaşına 4 kg elektrikli ve elektronik eşya atığı toplama hedefiiçin ise, Türkiye’de, 2018 yılının hedeflendiği görülüyor.Bunun dışında, taslak Yönetmelik, elektrikli ve elektronikeşya atıklarının yönetim maliyetlerinin karşılanması ya datüketicilerin ve işleme tesislerinin bilgilendirilmesi gibi genelhususlarda, WEEE Direktifi ile büyük ölçüde örtüşüyor.Ancak, AB’de yürürlüğe girmesi beklenen yeni WEEEDirektifi’nin getireceği birçok değişiklik, doğal olarak taslakYönetmeliğe aktarılmış değil. Dolayısıyla, Yönetmeliğinbugünkü şekli ile kabul edilmesi halinde, süreç içerisindeyenilenmesi gerekecek. Örneğin; yeni WEEE Direktifi’ninyürürlüğe girmesi ile birlikte, AB’deki geri kazanımhedeflerinin artırılacak olması, bu hedeflerin kapsamınınyeni ürün gruplarını içerecek şekilde genişlemesi ve soniki yılda piyasaya sürülen ürün miktarına göre belirlenmesikararlaştırılan %65’lik atık toplama hedefi gibi değişikliklerinde, Türk mevzuatına aktarılma yükümlülüğü doğacak.31. ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK EŞYALARDA TEHLİKELİMADDE KULLANIMI NASIL SINIRLANDIRILIYOR?Elektrikli ve elektronik eşya atıklarının çevre ve insan sağlığınazarar vermeden geri kazanılması ve bertaraf edilmesinde,atık yönetim sistemlerinin yanı sıra, ürünlerin içerdiğimaddeler de büyük rol oynuyor. Bu nedenle AB, bazı tehlikelimaddelerin elektrikli-elektronik ürünlerdeki kullanımınısınırlandırıyor. İlgili düzenleme; WEEE Direktifi kapsamınagiren ürünlere (tıbbi cihazlar, izleme ve kontrol aletleri hariç)ek olarak, ampul ve ev lambalarını da kapsıyor.RoHS (restriction of hazardous substances) Direktifiolarak anılan düzenleme uyarınca, elektrikli ve elektronikekipmanlarda, kurşun, cıva, kadmiyum, hekzavalan (altıdeğerlikli) krom, polibromlu bifenil (PBBs) ve polibromludifenil eter (PBDEs) maddeleri kullanılamıyor. Ancak, kimizaman, bu maddelerin tamamen elimine edilmesi mümkünolmadığından, kadmiyumda %0,01; diğer maddelerdeise %0,1 oranında tolerans seviyelerine izin verilebiliyor.Ayrıca, bu maddelerin, Direktif’in ekinde belirtilen bazı özelkullanımları da (kompakt floresan lambalarda lamba başına(23) Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından hazırlanan “Atık Elektrikli Ve Elektronik Eşyaların Kontrolüne Dair Yönetmelik Taslağı” http://abm.tobb.org.tr/ adresinde istişareye açılmış bulunuyor.

5 mg’ı geçmemek şartı ile cıva kullanımı; optik ve filtrecamlarda kurşun ve kadmiyum kullanımı vb.) yasakkapsamının dışında tutuluyor.uygulama yöntemleri hakkındaki soru işaretlerinin devamedeceği; idari yükün azaltılamayacağı, aksine artabileceğibelirtiliyor.2002/95/EC sayılı, Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda TehlikeliMadde Kullanımını Sınırlandıran Direktif32. TEHLİKELİ MADDE KULLANIMINI SINIRLANDIRANDİREKTİF NEDEN YENİLENİYOR?Avrupa Komisyonu, Aralık 2008’de, RoHS Direktifi’ninyerini almak üzere yeni bir düzenleme teklifi sundu.AB’nin Mevcut RoHS Direktifi’ni yenilemesi, temel olarakiki nedene dayanıyor. Bunlardan biri, AB’nin, yalnızcaDirektif’in ilgili olduğu alanda değil, genel anlamda dahabasit, anlaşılır, etkin ve uygulanabilir bir yasal çerçeveyaratmayı hedeflemesi. Komisyon bu çerçevede, RoHSDirektifi’nde de yapılması gereken iyileştirmeler olduğunudüşünüyor. İkinci neden ise, düzenlemenin gözdengeçirilmesinin, mevcut RoHS Direktifi’nde de öngörülüyorolması. Direktif’in ilgili maddesinde, Komisyon’un önerileridoğrultusunda, gerekirse, tıbbi cihazlar ile izleme vekontrol aletlerinin de düzenleme kapsamına alınabileceğive sınırlanan tehlikeli madde listesinin günün şartlarınauyarlanabileceği belirtiliyor.Mevcut RoHS Direktifi ve uygulanışına ilişkin değerlendirmeler;düzenlemenin kapsamına ilişkin belirsizlikler,bazı hüküm ve tanımların yeterince net olmaması, üyedevletlerin yaklaşımları arasındaki farklılıklar ve Direktif’in,başta REACH olmak üzere, diğer AB düzenlemeleri ile birlikteuygulandığında prosedürlerde duplikasyona ve gereksizidari maliyetlere yol açması gibi sıkıntılara dikkat çekiyor.Ayrıca, Direktif’in yenilenmemesi halinde, düzenlemeninçevre açısından sağladığı faydaların optimal seviyeninaltında kalacağı; üreticilerin Direktif’e uyum sağladıklarınınasıl ispat edebilecekleri ve üye devletlerdeki farklıCOM(2008)809 sayılı, Elektrikli ve Elektronik EşyalardaTehlikeli Madde Kullanımının Sınırlandırılmasına İlişkinDirektif Teklifi33. YENİ DÜZENLEMEDE NE GİBİ DEĞİŞİKLİKLERÖNGÖRÜLÜYOR?Mevcut RoHS Direktifi’nin kapsamı, WEEE Direktifi’ninekindeki ürün kategorilerine atıfta bulunularak tanımlanıyor.WEEE ve RoHS direktiflerinin yerini almak üzere hazırlananiki düzenleme teklifi, bu durumu tersine çevirerek, ürüngruplarının listelendiği ekleri RoHS Direktifi’ne aktarıyor. 24Dolayısıyla, her iki teklifin de kabul edilmesi halinde, WEEEDirektifi’nin kapsamı, RoHS Direktifi’nin eklerine yapılanreferanslar ile tanımlanıyor olacak.RoHS Direktifi’nin kapsamına ilişkin yenilikler, düzenlemelerarasında yapılan bu usül değişikliği ile sınırlı değil. Teklif, mevcutRoHS Direktifi’nin kapsam dışı tuttuğu tıbbi cihazlar ile izlemeve kontrol aletlerinin de düzenleme kapsamına alınmasınıöngörüyor. Ancak, sosyo-ekonomik açıdan doğabilecekolumsuz sonuçları engellemek için, bu ürünlerde tehlikelimadde kullanımının aşamalı bir şekilde sınırlandırılmasıplanlanıyor. Buna göre kurşun, cıva, kadmiyum, hekzavalan(altı değerlikli) krom, polibromlu bifenil (PBBs) ve polibromludifenil eter (PBDEs) maddelerinin kullanımına ilişkin yasağın;tıbbi cihazlar ile izleme ve kontrol aletlerinde Ocak 2014;cam içindeki tıbbi cihazlarda Ocak 2016; endüstriyel izlemeve kontrol aletlerinde ise Ocak 2017 itibariyle piyasayasürülen ürünlere uygulanması öngörülüyor. Ayrıca, belirtilentarihlerden önce piyasaya sürülen bu ürünlerin onarımı vb.işlemler için kullanılan yedek parçalar da, söz konusu tehlikelimadde yasağından muaf tutuluyor. Tıbbi cihazlar ile izleme ve29II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ(24) RoHS Direktifi, AB’nin İşleyişine İlişkin Antlaşma’nın, “yasaların yakınlaştırılması” ile ilgili 114. maddesine (eski 95. madde) dayanıyor. WEEE Direktifi ise, Antlaşma’nın “çevre” ile ilgili 192. maddesine(eski 175. madde) dayanıyor. Bu nedenle Komisyon, her iki düzenlemeyi de ilgilendiren ürün gruplarının yeni RoHS Direktifi’nde listelenmesini, WEEE Direktifi’nin kapsamının ise RoHS Direktifi’ne atıftabulunularak tanımlanmasını daha uygun buluyor.

II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ 30kontrol aletlerinin düzenleme kapsamına alınmasını öngörenTeklif, bu ürünlere ilişkin hangi kullanımların tehlikeli maddeyasağından muaf tutulacağına da Direktif’e entegre edilenyeni bir ek ile açıklık getiriyor.Teklif, AB’nin kimyasallara ilişkin diğer düzenlemeleri iletutarlılık ve sinerji sağlamak amacıyla, yasak kapsamına yenimaddeler eklenmesi konusunda, REACH metodolojisi ileuyumlu bir mekanizma öngörüyor. Bu sürece ilişkin detaylıkuralların, Avrupa Kimyasallar Ajansı’nın (ECHA) uzmanlığınabaşvurularak belirlenmesi planlanıyor. Teklif’in getirdiği diğerbir yenilik de, elektrikli ve elektronik ürünlerde kullanılan bazıtehlikeli maddelere yönelik azami konsantrasyon değerlerinibelirleyen ikincil düzenlemenin 25 iptal edilerek, Direktif’ineklerinden biri olarak ana düzenlemeye aktarılması.Teklif, yasaklanan tehlikeli maddeler konusunda, bazı spesifikmalzeme ve bileşenlere tanınabilecek istisnaların süresini4 yıl ile sınırlandırıyor. Aksi takdirde üreticilerin, yasaklananmaddelerin yerini alabilecek zararsız maddeler kullanmakonusunda teşvik edilemeyeceği düşünülüyor.Son olarak, teklifteki en önemli yeniliklerden biri de,AB’nin “ürünlerin piyasaya sürülmesine ilişkin yeni yasalçerçevesi” (marketing of products package) doğrultusunda,RoHS Direktifi kapsamına giren ürünler için de, “CE işaretiuygulaması”, “uygunluk değerlendirme yükümlülükleri” ve“piyasa gözetim mekanizmaları” getiriliyor olması. Buna göreüreticiler, piyasaya sürdükleri ürünlerin, Direktif’in yasaklımaddelere ilişkin hükmü ile uyumlu bir şekilde tasarlanmasıve üretilmesini sağlamakla yükümlü. Bunun için, üreticilerin,ürünlerin piyasaya sürülmesine ilişkin yasal çerçeveyibelirleyen yeni Komisyon Kararı’nın 26 ekinde yer alan “teknikbelgeleri” hazırlamaları ve “iç üretim kontrol prosedürünü”uygulamaları ya da uygulatmaları gerekiyor. Bu prosedürüizleyerek ürünlerinin Direktif’teki yükümlülükleri karşıladığınıispatlayan üreticiler, “AT uygunluk beyannamesi” hazırlayarak,ürünlerine “CE işareti” iliştiriyorlar.Üreticilerin, söz konusu teknik belgeler ile AT uygunlukbeyannamesini, ilgili ürünün piyasaya sürülmesini izleyen10 yıl boyunca muhafaza etmeleri gerekiyor. AvrupaKomisyonu, uygunluk değerlendirme yükümlülüklerininuyumlaştırılması sayesinde, üye devletler ve üreticilerin,RoHS Direktifi’nin uygulanışından kaynaklanan idarimaliyetlerinin önemli ölçüde azalacağını belirtiyor. Piyasagözetiminin güçlendirilmesi ve uyumlaştırılması sayesinde ise,piyasadaki “uyumsuz” ürün sayısının önemli ölçüde azaltılmasıve Direktif’in çevre açısından sağladığı katma değerinartırılması bekleniyor.COM(2008)809 sayılı, Elektrikli ve Elektronik EşyalardaTehlikeli Madde Kullanımının Sınırlandırılmasına İlişkinDirektif Teklifi34.TÜRKİYE ELEKTRİKLİ-ELEKTRONİK EŞYALARDATEHLİKELİ MADDE KULLANIMI KONUSUNDA ABİLE UYUMLU MU?AB’de, elektrikli ve elektronik ürünlerde tehlikeli maddekullanımını sınırlandıran RoHS Direktifi, Türk mevzuatına,Mayıs 2008’de yayınlanan bir yönetmelik 27 ile aktarılmışbulunuyor. Yönetmelik, aynen AB’de olduğu gibi, Türkiye’dede, ithal veya imal yoluyla piyasaya sürülen elektrikli veelektronik eşyalarda kurşun (Pb), cıva (Hg), artı altı değerliklikrom (Cr6+), polibromürlü bifeniller (PBB) ve polibromürlüdifenil eterler (PBDE) ile kadmiyum (Cd) bulunmasınıyasaklıyor. Yönetmelik uyarınca bu yükümlülüktenmuaf tutulan uygulamalar ve bu maddelerin homojenbir malzemede ağırlık olarak kabul edilebilecek azamikonsantrasyon değerleri de, RoHS Direktifi ile örtüşüyor.(25) 2005/618/EC sayılı, Elektrikli ve Elektronik Eşyalardaki Bazı Tehlikeli Maddelere Yönelik Azami Konsantrasyon Değerlerini Belirleyen Komisyon Kararı(26) 768/2008/EC sayılı, Ürünlerin Piyasaya Sürülmesine İlişkin Ortak Bir Çerçeve Oluşturan Karar(27) Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı Maddelerin Kullanımının Sınırlandırılmasına Dair Yönetmelik

Ancak, söz konusu yönetmeliğin, Avrupa Komisyonu’nunmevcut RoHS Direktifi’nin yerini almak üzere hazırladığı yenidüzenleme teklifi ile ilgili gelişmeler doğrultusunda gözdengeçirilmesi gerekiyor. Bu çerçevede yapılması gerekenlerinbaşında, tıbbî cihazlar ile izleme ve kontrol aletlerinin dedüzenleme kapsamına alınması ve “uygunluk değerlendirmeyükümlülükleri” ile “piyasa gözetim mekanizmaları”nınbelirlenmesi gibi değişiklikler geliyor.II.3.2. SEKTÖRÜN DİĞER ÇEVRESELYÜKÜMLÜLÜKLERİ35.REACH TÜZÜĞÜ SEKTÖRÜ NASIL ETKİLİYOR?Kimyasalların kayıt altına alınması, değerlendirilmesi, iznetâbi tutulması ve sınırlandırılmasını kapsayan REACH Tüzüğü,kimyasal maddelerden kaynaklanan riskleri kontrol altına alarak,çevre ve insan sağlığının üst düzeyde korunmasını hedefliyor.Bu çerçevede sanayiye, kimyasalların güvenli kullanımınıtemin edecek verilerin toplanması ve üretilmesi yükümlülüğügetiriliyor. Kimyasal maddeler ve müstahzarlara yönelikhükümler içeren Tüzük, söz konusu maddelerin üretilmeleri,piyasaya sürülmeleri, kendi başlarına, müstahzarların ya daeşyaların içerisinde kullanılmaları ile piyasaya sürülmelerineilişkin hükümleri düzenliyor. Düzenleme, yüksek risk unsurutaşıyan kimyasallar için de özel düzenlemeler getiriyor.Örneğin, elektrikli ve elektronik ürünlerde kullanılan asbestisınırlandırıyor ve etiket koşulları belirliyor.REACH çerçevesinde, elektrikli ve elektronik ürünler “eşya” 28olarak nitelendiriliyor. Eşya üreticisi ve ithalatçılarının ikikoşulun yerine gelmesi halinde Avrupa Kimyasallar Ajansı’na(ECHA) kayıt yaptırmaları gerekiyor:• Ürünlerin içinde bulunan kimyasal maddenin miktarınınüretici veya ithalatçı başına yılda 1 tondan fazla olması,• Eşyada bulunan maddenin öngörülen normal kullanmakoşulları altında salınımının tasarlanmış olması.Salınımın tasarlanmış olması, ürünün normal kullanımısırasında işlevini yerine getirebilmek için madde/müstahzarsalınımının planlanmış ve ürünün ana işlevi dışında özel birişlevini yerine getiriyor olması anlamına geliyor. Dolayısıyla,elektronik eşya üreticilerinin bu maddeleri, kaydettirmeleriya da söz konusu kimyasalları ECHA’ya kaydettirmiş birtedarikçiden satın almaları gerekiyor.Buna karşılık, üretimde kullanılan kimyasal maddelerin salınımıtasarlanmamışsa, yani bitmiş ürünün işlevinde ek bir katmadeğer yaratmak amacıyla salınmıyorlarsa, kayıt yükümlülükleribulunmuyor. Bir başka ifadeyle, ürünün kullanımı veya bakımısırasında, ürünün kalitesini büyük ölçüde geliştiren ancakürünün işlevine özel bir değer katarak katkıda bulunmayankimyasalların salınımı bu kapsama giriyor.Bunun yanı sıra, eşya içinde bulunan ve yüksek önem arz edenkimyasal maddelerin (SVHC) (kanserojen, mutajen, toksik vb.)miktarı, üretici veya ithalatçı başına yılda 1 tondan fazla ise veeşyadaki maddenin konsantrasyonu, ağırlık olarak %0,1’denyüksek ise, ECHA’ya bildirim yükümlülüğü bulunuyor.1907/2006/EC sayılı, Kimyasalların Kayıt Altına Alınması, Değerlendirilmesi,İzne Tabi Tutulması ve Sınırlandırılmasına İlişkin Tüzük36.TÜRKİYE REACH TÜZÜĞÜNE UYUMLU MU?Türkiye, henüz REACH Tüzüğü’ne uyum sağlamış değil.Konuya ilişkin uyum çalışmaları, AB’nin Katılım ÖncesiMali Yardımı 2008 Yılı Programı çerçevesinde uygulanan“REACH Kimyasallar-TR 08 02 02” başlıklı proje kapsamındayürütülüyor. Türkiye’nin AB Müktesebatının Üstlenilmesineilişkin 2008 yılı Ulusal Programı’nda, Tüzüğün ulusalmevzuata aktarımını sağlayacak düzenlemelerin, uyum veuygulama takviminin ve gerekli kurumsal yapılanmanın, sözkonusu projenin sonuçlarına göre belirlenmesi öngörülüyor.31II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ(28) REACH Tüzüğü’nde “eşya”, üretim sırasında kimyasal yapısına oranla daha geniş anlamda işlevini belirlemek üzere özel bir şekil, yüzey ve tasarım verilen bir nesne olarak tanımlanıyor.

II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ 32Türkiye henüz AB üyesi olmadığından REACH sistemi,ülke içi üretimde ve AB dışı ülkelere ihracatta kısavadede doğrudan bir etki yaratmıyor. Bir başka ifadeyle,iç piyasaya ve üçüncü ülkelere yönelik üretim yapanişletmelerin Tüzüğün getirdiği koşullara uyum sağlamasıgerekmiyor. Ancak AB ülkelerine ihracat yapan üreticilerinve ürünleri, Tüzük kapsamında yer alan yüksek risklimaddeler barındıran işletmelerin, kayıt ve/veya bildirimdebulunmaları gerekiyor.37.ORGANİK ÇÖZÜCÜ EMİSYONU YARATAN İŞLETMELERHANGİ YÜKÜMLÜLÜKLERE TÂBİ?Organik çözücülerden kaynaklanan uçucu organik bileşen(VOC) emisyonlarının çevre ve insan sağlığı üzerindekidoğrudan ve dolaylı etkilerinin önlenmesini ya daazaltılmasını hedefleyen VOC Çözücü Emisyonları Direktifi,bu bileşenler için emisyon limitleri belirliyor ve organikçözücü kullanan işletmelere bazı yükümlülükler getiriyor.Düzenleme kapsamına giren ve organik çözücü kullanılanendüstriyel faaliyetler arasında, elektrik ve elektroniksektörünü ilgilendiren, metal yüzeylerin kaplanması işlemide yer alıyor. 29Söz konusu faaliyetleri gerçekleştiren işletmeler, belirlenenemisyon limitlerine uymak ya da emisyon azaltma planınınşartlarını yerine getirmekle yükümlü. Getirilen emisyonlimitleri, tüketilen çözücü miktarlarının belirlenen limitlerinüzerinde olması halinde uygulanıyor. İşletmeler, ya atıkgazlara getirilen limit değerler ile kaçak emisyon değerlerineya da toplam emisyon limit değerlerine uymak zorundalar.Ayrıca, işletmelere, emisyon azaltma planı uygulayarak,emisyon limitlerine uyum ile aynı sonucu elde edecekşekilde, farklı yöntemler kullanma (çözücü içermeyen ürünlerkullanmak ve çözücü içermeyen üretim süreçlerine geçmekvb.) seçeneği tanınıyor.İnsan sağlığına önemli ölçüde zarar verme potansiyelinesahip maddeler veya karışımlar (kanserojen, mutajen,ya da yeniden üretim açısından zehirli maddeler) içerençözücülerin, mümkün olan en kısa sürede, daha az zararlımaddeler ile değiştirilmesi gerekiyor. Ayrıca, zararlı maddeleriçin daha sıkı emisyon limitleri uygulanıyor.Düzenleme kapsamına giren faaliyetleri gerçekleştirenişletmelerin kayıt olmaları ya da izin almaları gerekiyor.Emisyon azaltma planı uygulamaya karar veren işletmeler,kayıt olmadan ya da izin almadan önce bu kararı yetkiliotoritelere bildirmekle yükümlü. İşletmelerin ayrıca, faaliyetebaşlarken ve sonlandırırken emisyonları asgari seviyedetutmak için gerekli tüm önlemleri almaları gerekiyor.Direktif’e uyduklarını kanıtlayan verileri ise yılda bir kez yetkilikurumlara sunmak zorundalar. Düzenlemenin getirdiğiyükümlülüklere uyulmaması ve insan sağlığı açısındantehlike oluşması durumunda, işletmenin faaliyetleridurdurulabiliyor.1999/13/EC sayılı, Bazı Faaliyetlerde ve Tesislerde OrganikÇözücü Kullanılması Sonucu Oluşan Uçucu Organik BileşenEmisyonlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Direktif38.TÜRKİYE ORGANİK ÇÖZÜCÜ EMİSYONUNA İLİŞKİNDÜZENLEMEYE UYUMLU MU?2009 tarihli Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin KontrolüYönetmeliği, organik çözücü kullanan tesislere kapasitelerinegöre emisyon izni alma yükümlülüğü getiriyor. Ancak,endüstriyel tesislerden kaynaklanan emisyonlar için sınırdeğerler belirleyen yönetmelik, AB mevzuatına uygunuçucu organik bileşen emisyonları için limit değerler veemisyon azaltma planı şartları içermiyor. Bu alandaki uyumçalışmalarının sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için, birenvanter çalışması yapılması gerekiyor.(29) Söz konusu faaliyetin emisyon azaltma önlemlerine ilişkin Komisyon’un hazırladığı rehber: http://circa.europa.eu/Public/irc/env/voc/library?l=/guidance_documents/final_versions&vm=detailed&sb=Title

AB Müktesebatı’nın Üstlenilmesine İlişkin Türkiye UlusalProgramı’nda düzenlemeye uyum kapsamında hazırlanacakUçucu Organik Bileşiklerden Kaynaklanan Kirliliğin KontrolüYönetmeliği’nin 2011 sonrasında onaylanarak yürürlüğekoyulması hedefleniyor. Yönetmelik’te VOC emisyonlimit değerleri için kademeli geçiş süreleri belirlenmesiöngörülüyor.39.ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLERDE EKO-ETİKETNASIL UYGULANIYOR?“Eko-etiket” düzenlemesi, çevre dostu ürünlerin teşvikedilmesini sağlayan ve gönüllülük esasına dayanan bir tür“ödüllendirme” sistemi getiriyor. Eko-etiket almaya hakkazanan elektrikli ve elektronik ürünler, özel bir logo (Şekil-3)sayesinde, aynı ürün grubundaki çevresel etkileri daha yüksekolan diğer ürünlerden ayırt ediliyor. Bugüne kadar eko-etiketkapsamına alınan ürün grupları arasında, bulaşık makineleri,ısı pompaları, ampuller, kişisel ve taşınabilir bilgisayarlar,buzdolapları, televizyonlar, çamaşır yıkama makineleri deyer alıyor. 30Eko-etiketŞekil 3Eko-etiket, ürün geliştirmeden hammadde seçimine,imalattan dağıtıma, tüketimden bertarafa kadar, ekolojikşartları tüm yaşam döngüsü boyunca yerine getiren ürünlereveriliyor. Buna göre, ürünün iklim değişikliği, enerji vekaynak tüketimi üzerindeki etkileri; atık, emisyon, tehlikelimaddelerin açığa çıkmasına neden olup olmaması; üretimdekullanılan tehlikeli maddelerin daha güvenli maddelerile değiştirilmesi; ürünün kullanım ömrü ve yenidenkullanılabilir olma özelliği gibi konulardaki performansıdikkate alınıyor. Komisyon, eko-etiket almaya hak kazanandiğer ürün gruplarında olduğu gibi, elektrikli ve elektronikürünler için de spesifik kriterler belirliyor. 31 Genellikle üç yılboyunca geçerli olan kriterlerin süreleri uzatılabiliyor.Zararlı, çevre açısından tehlike arz eden, kanserojen, üremeiçin zararlı veya mutasyona sebebiyet verebilecek maddelerveya karışımlara ya da insana ve/veya çevreye ciddişekilde zarar verebilecek işlemlerle üretilen veya normaluygulamaları sırasında tüketiciye zarar verebilecek ürünlereise eko-etiket verilmeyebiliyor.Eko-etiket, üye devletler tarafından belirlenen yetkilikurumlarca veriliyor. Yetkili kurum, ürünün gerekli kriterlerikarşıladığına karar verirse, başvuruyu yapan işletmeile etiketin kullanım koşullarını belirleyen bir sözleşmeimzalıyor. Sözleşmenin imzalanmasının ardından eko-etiketiürüne iliştirmeye hak kazanan işletme, başvuru ücreti veetiket kullanımı karşılığında yıllık bir ücret ödüyor. Başvuruücreti, işletme büyüklüğüne göre, 200 ila 1.200 Euro arasındadeğişirken, yıllık ücret 1.500 Euro’ya kadar çıkabiliyor.KOBİ’ler ve gelişmekte olan ülkelerdeki işletmeler için başvuruücreti 600 Euro’yu, mikro işletmeler için 350 Euro’yu; yıllık ücretlerise bu gruplar için sırasıyla 750 ve 350 Euro’yu geçemiyor. Yetkilikurum, etiket verildikten sonra, ürünlerin eko-etiket şartlarınıkarşılayıp karşılamadığını düzenli olarak denetliyor.66/2010/EC sayılı, Avrupa Eko-etiket Sistemi’ne İlişkin Tüzük33II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ(30) Eko-etiket almaya hak kazanan elektrik ve elektronik ürünler listesi: http://www.eco-label.com/default.htm(31) Televizyonların eko-etiket alabilmeleri için belirlenen ekolojik kriterlere ilişkin 2009 yılında yayınlanan Karar: http://ec.europa.eu/environment/ecolabel/ecolabelled_products/categories/televisions_en.htm, ısı pompalarına ilişkin 2007 yılında yayınlanan Karar: http://ec.europa.eu/environment/ecolabel/ecolabelled_products/categories/heat_pump_en.htm. Diğer ürünlere ilişkin revize edilmiş Kararların2010 yılı sonuna kadar yayınlanması öngörülüyor.

34II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ40.EKO-ETİKET TÜRKİYE’DE NE ZAMAN UYGULANACAK?Türkiye’de eko-etiket uygulamasının entegrasyonu için gerekliçalışmalar Çevre ve Orman Bakanlığı koordinasyonundabaşlatılmış bulunuyor. AB Müktesebatı’nın Üstlenilmesineilişkin Türkiye Ulusal Programı’nda, sisteme uyum amacıylahazırlanacak Eko-etiket Yönetmeliği’nin 2011 yılı sonrasındayürürlüğe girmesi öngörülüyor. Ürünleri AB ülkelerindepiyasaya sürülen Türk firmaları ise, halihazırda, o ülkelerdekiyetkili kurumlara başvurarak eko-etiket alabiliyor.41.İŞLETMELERİN ÇEVRESEL YÖNETİM YÜKÜMLÜLÜKLERİNELER?Eko-yönetim ve denetim planı (EMAS), başta KOBİ’lerolmak üzere özel kuruluşları, çevresel performanslarınıartırma konusunda teşvik etmeyi hedefleyen ve gönüllülükesasına dayanan bir çevresel yönetim sistemi. EMAS,spesifik ürünlerin çevresel performansına odaklanan ekoetiketsisteminin, işletmenin yaşam döngüsüne (üretimsüreçleri, faaliyetleri, tesisleri vb.) odaklanan versiyonu olaraknitelendiriliyor. AB’de 1995 yılından beri uygulanan sisteme,halihazırda 4.400’ün üzerinde kuruluş ve yaklaşık 7.600 tesiskayıtlı bulunuyor. EMAS’a üçüncü ülkelerden kuruluşlar dakatılabiliyor.EMAS’a katılabilmek için, kuruluşların, aldıkları çevreselönlemlerin hedef ve ilkelerini ortaya koyan bir çevre politikasıoluşturmak; faaliyet, ürün ve hizmetlerini çevresel açıdangözden geçirmek; etkin bir çevre yönetim sistemi geliştirmek;bu sistemi değerlendirmek amacıyla düzenli olarak çevreseldenetimler yapmak; çevresel performansına ilişkin bildirihazırlamak gibi yükümlülükleri bulunuyor. Kuruluşlarınhazırladıkları çevresel değerlendirmeler, çevre yönetimsistemleri, denetim prosedürleri ve çevresel bildirilerin EMASşartlarına uygunluğu, akredite edilmiş bağımsız denetçilertarafından onaylanıyor. Kuruluşlar, onaylanan çevreselbildiriler ile ulusal yetkili EMAS kurumlarına başvurarak kayıtoluyor ve kayıt işleminin ardından EMAS logosunu kullanmayahak kazanıyor (Şekil-4). Yetkili kurum, EMAS şartlarını yerinegetirmeyen kuruluşların sisteme katılımını durdurabiliyor.EMAS LogosuŞekil 4Kayıt olan kuruluşların çevresel performanslarını sürekliolarak artırmalarını sağlayan EMAS, kuruluşların kendileriniilgilendiren çevre mevzuatına uygunluklarını da temin ediyor.Şirketler, EMAS’a AB çapındaki tüm tesislerini kapsayan tekbir kayıt yaptırabiliyor. Özellikle KOBİ’lerin katılımını teşvikeden EMAS, bölgesel ticaret odaları gibi kuruluşların dakatılımına açık.WEEE Direktifi çerçevesinde, üye devletlerin, elektrikli veelektronik eşya atıkları işleyen tesis ve işletmeleri, EMAS’akatılarak çevresel yönetim sistemleri oluşturma konusundateşvik etmeleri gerekiyor.1221/2009/EC sayılı, Gönüllü Eko-yönetim ve DenetimPlanı’na İlişkin Tüzük

42.TÜRKİYE’DE EMAS NE ZAMAN UYGULANACAK?Sanayinin katılımı açısından gönüllülük esasına dayanmaklabirlikte, izlenecek yöntem ve ilgili kurumların belirlenmesiiçin hukuki düzenleme yapılması ihtiyacını doğuranEMAS’a uyum çalışmaları Çevre ve Orman Bakanlığıkoordinasyonunda sürdürülüyor. Bu çerçevede, 761/2001/ECsayılı eski EMAS Tüzüğü’ne uyum kapsamında, Ocak 2009’dabaşlatılan “761/2001 sayılı EMAS Tüzüğünün İçselleştirilmesiProjesi” Eylül 2009’da tamamlanmış bulunuyor.İlgili AB düzenlemesine uyum, elektrikli ve elektronikekipman üreticileri dahil, işletmelerin çevre performanslarınıartırma konusunda teşvik edilmeleri açısından büyük önemtaşıyor. Türkiye’de halihazırda EMAS’ı oluşturan bir düzenlemebulunmasa da, Türk kuruluşlar, AB dışından kayıtları kabuleden üye ülkelerin yetkili kurumlarına başvurarak EMAS’akatılabiliyor.II.4.ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLERDEENERJİ VERİMLİLİĞİ43.EKO-TASARIM KONUSUNDA ÜRETİCİLERİNYÜKÜMLÜLÜKLERİ NELER?2009 yılında kapsamı genişletilen Eko-tasarım Direktifi,doğrudan enerji kullanan ya da dolaylı olarak enerjitüketimini etkileyen tüm elektrikli ve elektronik ürünlerikapsıyor. Direktif, söz konusu ürünlerin tasarım aşamasındanitibaren, çevresel faktörleri göz önünde bulundurarak, çevreperformansı yüksek olacak şekilde üretilmesi ilkesini getiriyor.Düzenleme, kapsamı altındaki ürünlere doğrudan ekotasarımyükümlülükleri getirmiyor. Bunun yerine, AvrupaKomisyonu’nun İş Planı kapsamında, üç yıllık bir süre içinbelirlediği öncelikli ürün gruplarına yönelik hazırlananuygulayıcı tedbirleri içeren gerekli çerçeveyi hazırlıyor.Uygulayıcı tedbirler, yalnızca AB’de önemli satış oranına sahip(yılda 200.000 birimden fazla) ve yüksek çevresel etkileri olanürünler için hazırlanıyor. 2005-2008 döneminde eski düzenlemekapsamında belirlenen ürün grupları arasında yer alan elektrikmotorları 32 ; bekleme modunda ve kapalı halde elektrik tüketenelektrikli ve elektronik ev ve ofis ekipmanları 33 ; basit dekoderler(set-top boxes) 34 ; ev tipi buzdolapları ve soğutucular 35 ;televizyonlar 36 ; sirkülatörler 37 ; aydınlatma ürünleri 38 içinuygulayıcı tedbirler hazırlanmış bulunuyor. Uygulayıcı tedbirlersayesinde, belirlenen 9 ürün grubunda 2020 yılına kadar yılda341 TWh (AB’nin 2007 yılı elektrik tüketiminin %12,7’si) elektriktasarrufu yapılması öngörülüyor.Yeni düzenleme kapsamında 2009-2011 dönemi İş Planı’nda 39belirlenen 10 ürün grubu arasında klimalar ve havalandırmasistemleri, elektrikli ve fosil yakıtlı ısıtma ekipmanları, pişirmeekipmanları, buzdolapları ve soğutucular, ses ve görüntücihazları, elektrik transformatörleri gibi ürünler yer alıyor. Buürün grupları için uygulayıcı tedbirler hazırlanması yönündekiçalışmalar sürüyor. 2012-2014 dönemi için belirlenecek ürüngruplarının ise, Ekim 2011’e kadar açıklanması gerekiyor.Eko-tasarım Direktifi uyarınca, uygulayıcı tedbirler iledüzenlenen ürünlerin piyasaya sürülebilmeleri için, ilgilitüzüklerde belirlenen spesifik şartları yerine getirmenin yanısıra, CE işaretini barındırmaları gerekiyor. Ayrıca, üretici ya daAB’deki ithalatçının ürünün şartları karşıladığını temin edenuygunluk değerlendirmesini gerçekleştirmeleri ve piyasayasürülürken, gerekli şartları karşıladığını kanıtlayan uygunlukbeyanında bulunmaları gerekiyor. Ürünlerin uygulayıcıtedbirlerin getirdiği şartlara uymaması durumunda,üye devletler, uyum sağlanana kadar, ürünün piyasaya35II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ(32) 640/2009/EC sayılı, Elektrik Motorlarının Eko-tasarım Yükümlülüklerine İlişkin Tüzük(33)1275/2008/EC sayılı Elektrikli ve Elektronik Ev ve Ofis Ekipmanlarının Bekleme Modunda ve Kapalıyken Elektrik Tüketimine İlişkin Eko-tasarım Yükümlülüklerine Dair Tüzük(34)107/2009/EC sayılı, Basit Dekoderlerin Eko-tasarım Yükümlülüklerine İlişkin Tüzük(35) 643/2009/EC sayılı, Ev Tipi Buzdolapları ve Dondurucuların Eko-tasarım Yükümlülüklerine İlişkinTüzük(36) 642/2009/EC sayılı, Televizyonların Eko-tasarım Yükümlülüklerine İlişkin Tüzük(37) 641/2009/EC sayılı, Bağımsız “Glandless “ Sirkülatörler ve Ürünlerin İçine Entegre Edilen “Glandless “ Sirkülatörlerin Eko-tasarım Yükümlülüklerine İlişkin Tüzük(38) 244/2009/EC sayılı, Ev Tipi Doğrultulu Olmayan Ampullerin Eko-tasarım Yükümlülüklerine İlişkin Tüzük ve 245/2009/EC sayılı, Balastsız Florasan Lambalar, Yüksek Yeğinlikli Boşalmalı Lambalar ve Bu TürLambalarla Çalışan Balast ve Aydınlatma Armatürlerinin Eko-tasarım Yükümlülüklerine İlişkin Tüzük(39) Eko-tasarım Direktifi kapsamında 2009-2011 Dönemi İş Planı: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2008:0660:FIN:en:PDF

II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ 36sürülmesini yasaklayabiliyor. Eko-etiket almaya hak kazananürünler ise, eko-tasarım şartlarını yerine getirmiş ürünlerolarak kabul ediliyor. Öte yandan, Komisyon, düzenlemeninKOBİ’ler tarafından uygulanışını kolaylaştırmak amacıyla,uygulayıcı tedbirlerle birlikte yardımcı bazı rehberleryayınlayabiliyor.Düzenleme kapsamında, uygulayıcı tedbirlere bir alternatifolarak, Kurucu Antlaşma’ya uymak kaydıyla, gönüllüanlaşmalar gibi ‘öz-düzenleme’ girişimlerine izin veriliyor.Ayrıca, ‘öz-düzenleme’ girişimlerinin kabul görebilmesi içinbazı kriterleri karşılamaları bekleniyor: üçüncü ülkelerdenoperatörlerin katılımına açık olması, ürünün çevreselperformansı açısından katma değer yaratması, ‘öz-düzenleme’yapan sektör ve derneklerin büyük bir bölümünün temsiledilmesi, sivil toplumun katılımı vb.2009/125/EC sayılı, Enerji ile İlgili Ürünler İçin Eko-tasarımŞartlarını Belirleyen Bir Çerçeve Oluşturulmasına İlişkinDirektif44.EV TİPİ AMPULLER EKO-TASARIM DÜZENLEMESİNDENNASIL ETKİLENİYOR?Eko-tasarım Direktifi doğrultusunda hazırlanan uygulayıcıtedbirlerden biri olan ev tipi doğrultulu olmayan (nondirectional)ampullere ilişkin Tüzük, AB’de akkor ampuller ileklasik halojen ampullerin Eylül 2009-Eylül 2016 dönemindeaşamalı olarak piyasadan kaldırılmasını ve çok enerji tüketenbu ampullerin kompakt florasan ampuller ve gelişmiş halojenampuller gibi daha etkin alternatifler ile değiştirilmesinigetiriyor. Enerji tasarrufu sağlayan bu ampullerin kullanılmasısonucunda, hanelerin toplam elektrik tüketimlerinin %10-15oranında azalması öngörülüyor. Bu durum, AB ekonomisiaçısından 5-10 milyar Euro tasarruf anlamına geliyor. Bununyanı sıra, karbondioksit emisyonlarının yılda yaklaşık 15milyon ton azalması bekleniyor.Tüzük uyarınca, şeffaf olmayan akkor ve klasik halojenampuller, Eylül 2009 itibariyle piyasadan kalkmış durumda.Bu tarihten itibaren piyasaya sürülen şeffaf olmayanampullerin A sınıfı enerji etiketine sahip olmaları gerekiyor.Bu da yalnızca kompakt florasan ampuller ile LED’lerin(ışık yayıcı diyotlar) kullanılabileceği anlamına geliyor.Şeffaf verimsiz ampuller ise, yüksek watt’lı (100W ve üzeri)olanlardan başlayarak aşamalı olarak piyasadan kaldırılıyor.Buna göre, Eylül 2009’dan itibaren, 100W ve üzeri aydınlatmagücüne sahip şeffaf akkor ampullerin en az C sınıfı (gelişmişhalojen ampuller) olmaları gerekiyor. 75W ampullerin Eylül2010, 60W ampullerin Eylül 2011, 40 ve 25W ampullerinde Eylül 2012 itibariyle en az C sınıfı olmaları gerekiyor.Şeffaf ampuller için en az B sınıfı olma zorunluluğu ise Eylül2016’dan itibaren geçerli olacak.Akkor ampulPiyasadan kaldırılan ampullerŞekil 5Klasik halojen ampul244/2009/EC sayılı, Ev Tipi Doğrultulu Olmayan Ampuller İçinEko-tasarım Yükümlülüklerine İlişkin Tüzük

45.ENERJİ ETİKETLEMESİNDE ÜRETİCİLERE NE TÜRSORUMLULUKLAR GETİRİLİYOR?Enerji Etiketleri Direktifi, enerji ya da diğer önemli kaynaklarıntüketimini doğrudan ya da dolaylı olarak önemli ölçüdeetkileyen elektrikli ve elektronik ürünler dahil, tüm ürünlerikapsıyor. Düzenleme, enerji kullanan elektrikli ve elektronikürün üreticilerine ya da bu ürünlerin AB’deki ithalatçılarınabazı yükümlülükler getiriyor. Buna göre, ürün ile birlikte,tüketiciyi ürünün enerji (elektrik ve diğer) tüketimi konusundabilgilendirecek bir enerji etiketi ve fiş (ürün bilgilerinin yeraldığı tablo) sunulması gerekiyor.Söz konusu etiket ve fişe ilişkin detaylar, Eko-tasarımDirektifi’nde olduğu gibi, Komisyon tarafından ürün gruplarıiçin hazırlanan spesifik düzenlemeler ile belirleniyor. 92/75/EEC sayılı elektrikli ev aletlerinin enerji etiketlerine ilişkin eskiAB düzenlemesi kapsamında, halihazırda ev tipi buzdolaplarıve dondurucular 40 ; elektrikli fırınlar 41 ; klimalar 42 ; ampuller 43 ;bulaşık makineleri 44 ; kurutmalı çamaşır makineleri 45 ; elektrikliçamaşır kurutma makineleri 46 ; çamaşır makineleri 47 içinuygulayıcı direktifler bulunuyor.Komisyon, belirleyeceği diğer ürün grupları için, yenidüzenleme doğrultusunda, Haziran 2010 itibariyle beşyıl süreyle uygulayıcı düzenleme hazırlama yetkisinesahip. Hakkında uygulayıcı düzenleme hazırlanacak ürüngruplarında, enerji tasarrufu açısından önemli bir potansiyelesahip olması; piyasada mevcut aynı fonksiyonlara sahipürünler arasında performans açısından büyük farklılıklarbulunması gibi şartlar aranıyor. Uygulayıcı düzenlemeler,enerji etiketlerinde ürünün enerji verimliliği açısındansınıflandırılmasını sağlayan A’dan G’ye kadar uzanan birskala verilmesi şartını getiriyor. Ürünün teknolojik gelişimive verimlilik performansı doğrultusunda, etikete A+, A++ve A+++ sınıfları eklenebiliyor. Ancak, skaladaki toplamsınıf sayısının 7’yi aşmaması gerekiyor. Yeni düzenleme, üyeülkelerde en geç 20 Temmuz 2011 itibariyle uygulanmayabaşlanacak.Şekil 6Enerji etiketi örneği (Buzdolabı ve derin dondurucular için)37II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ(40) 94/2/EC sayılı, Ev Tipi Elektrikli Buzdolopları, Dondurucular ve Kombinasyonlarının Enerji Etiketlemesine İlişkin Direktif(41) 2002/40/EC sayılı, Ev Tipi Elektrikli Fırınların Enerji Etiketlemesine İlişkin Direktif(42) 2002/31/EC sayılı, Ev Tipi Klimaların Enerji Etiketlemesine İlişkin Direktif(43) 98/11/EC sayılı, Ev Tipi Ampullerin Enerji Etiketlemesine İlişkin Direktif(44) 97/17/EC sayılı, Ev Tipi Bulaşık Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Direktif(45) 96/60/EC sayılı, Ev Tipi Kurutmalı Çamaşır Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Direktif(46) 95/13/EC sayılı, Ev Tipi Elektrikli Çamaşır Kurutma Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Direktif(47) 95/12/EC sayılı. Ev Tipi Çamaşır Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Direktif

38II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜDirektif uyarınca, üretici ya da AB’deki tedarikçilerin etiket vefişte verilen bilgilerin doğruluğunu kanıtlayan verileri (ürününtanımı, tasarım hesaplarının sonuçları, test raporları vb.) içerenteknik belgeleri denetimde sunmak üzere, üretimden itibarenbeş yıl süreyle hazır bulundurmaları gerekiyor.Üretici ya da tedarikçilerin bayilere etiketleri ücretsiz olaraksağlamaları ve tüm ürün broşürlerinde ürün fişine yervermeleri gerekiyor. Ürünlerin Direktif’e ve beraberindekidüzenlemelerin şartlarına uymaması halinde, üye devletleruyumun sağlanması için gerekli tüm önlemleri alıyor veuyumsuzluğun devam etmesi durumunda ürünün piyasasürülmesini yasaklayabiliyor ya da piyasadan toplatabiliyor.Enerji etiketini izinsiz kullanan üreticiler ise, para cezasınaçarptırılabiliyor.2010/30/EU sayılı, Enerji İle İlgili Ürünlerin Enerji ve DiğerKaynak Tüketimlerinin Etiketlerde Belirtilmesine İlişkin Direktif46.TÜRKİYE ENERJİ İLE İLGİLİ ÜRÜNLERE YÖNELİK ABMEVZUATINA UYUMLU MU?Türkiye’de, eko-tasarım düzenlemesine henüz uyumsağlanmış değil. Enerji kullanan ürünlere ilişkin ekotasarımşartlarını belirleyen eski AB düzenlemesineuyum çalışmalarını tamamlayan ve taslak düzenlemeyihazırlayan Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, 2009/125/EC sayılıyeni düzenlemenin yürürlüğe girmesi üzerine, bu Direktif’euyum çalışmalarını halihazırda sürdürüyor. Türkiye’ninKatılım Süreci için AB Stratejisi Eylem Planı’na göre, yenidüzenlemeye uyum amacıyla hazırlanacak Enerji İle İlgiliÜrünlerin Eko-Tasarım Gerekleri İle İlgili Yönetmelik veDirektif altında yayımlanan uygulama tedbirlerine uyumlutebliğlerin, 2010-2011 döneminde yürürlüğe girmesiöngörülüyor. Öte yandan, 2006 tarihli Ev Tipi ElektrikliBuzdolapları, Dondurucular ve Kombinasyonlarının EnerjiVerimlilik Şartları İle İlgili Yönetmelik ve Florasan AydınlatmaBalastların Enerji Verimlilik Şartları İle İlgili Yönetmelik ile, EkotasarımTüzükleri tarafından yürürlükten kaldırılan eski ABdüzenlemelerine (96/57/EC ve 2000/55/EC sayılı Direktifler)uyum sağlanmış bulunuyor.Enerji etiketleri konusunda ise, elektirikli ev aletlerinin enerjietiketlerine ilişkin eski AB düzenlemesine uyum, 2008 tarihliEnerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında VerimliliğinArtırılmasına Dair Yönetmelik ile sağlanmış durumda. ABdüzenlemesini uygulayan kurallar olarak çıkarılan çeşitlielektrikli ev aletlerine ilişkin spesifik Direktiflere de uyum, enerjietiketlemesine ilişkin yönetmelik ve tebliğler ile sağlanmışbulunuyor 48 . Ancak, enerji ile ilgili tüm ürünleri kapsayan 2010tarihli AB Direktifi çok yeni bir düzenleme olduğundan, uyumkonusunda henüz bir takvim öngörülmüş değil.47. AB’DE “ENERGY STAR” ETİKETİ NASIL UYGULANIYOR?AB ile ABD arasında Aralık 2006’da 49 imzalanan OfisEkipmanları İçin Enerji Verimliliği Etiketlemesi ProgramlarınınKoordinasyonuna İlişkin Anlaşma, ABD’de kullanılan“Energy Star” adlı enerji verimliliği programının, AB’dede gönüllü olarak uygulanmasını getiriyor. Beş yıllık birsüreyi kapsayan anlaşma, üreticileri ofis ekipmanlarınınenerji performanslarını artırmaya teşvik etmeyi hedefliyor.Anlaşma doğrultusunda Energy Star Programı’nın AB’deuygulanmasına ilişkin düzenleme, bilgisayarlar, bilgisayarmonitörleri, fotokopi makinaları, yazıcılar, dijital çoğaltıcılar,faks makinaları, tarayıcılar gibi ofis ekipmanlarını kapsıyor.Eko-etiket gibi gönüllülük esasına dayanan “Energy Star”etiketi, tüketicilerin enerji tasarrufu sağlayan ürünleri ayırtedebilmelerini kolaylaştırıyor.Üreticiler, programa katılarak, her ofis ekipmanı içinbelirlenen enerji verimliliğine ilişkin teknik kriterleri 50karşıladıkları taktirde, “Energy Star” etiketini ürünlerineiliştirebiliyor. Söz konusu kriterler, Komisyon tarafından(48) Ev Tipi Klimaların Enerji Etiketlemesine İlişkin Yönetmelik; Ev Tipi Buzdolapları, Derin Dondurucular, Buzdolabı, Derin Dondurucular ve Bunların Bileşimlerinin Enerji Etiketlemesine Dair Yönetmelik; Ev TipiAmpullerin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ; Ev Tipi Çamaşır Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ; Ev Tipi Bulaşık Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ; Ev Tipi Çamaşır Kurutma MakinelerininEnerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ; Ev Tipi Kurutmalı Çamaşır Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ; Ev Tipi Elektrik Fırınlarının Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ(49) İlk olarak 2001 yılında imzalanan anlaşma, 2006 yılında yenilenerek beş yıl süreyle uzatıldı.(50) Ürünlerin karşılaması gereken teknik kriterler, Anlaşma’nın C Eki’nde yer alıyor.

sürekli olarak güncelleniyor. Belirlenen kriterleri yerinegetirmeyen üreticiler, belirli bir süre içinde gerekli önlemlerialmazlarsa, programdan çıkarılıyor. Düzenleme, ayrıca, ABkurumları ile üye devletlerin kamu kurumlarına, “Energy Star”kriterlerini karşılayan ekipmanları satın alma zorunluluğugetiriyor. Aralık 2011’de süresi dolacak olan anlaşmanın,yeniden beş yıl süreyle uzatılması bekleniyor.Şekil 7Energy Star LogosuOfis Ekipmanları İçin Enerji Verimliliği EtiketlemesiProgramlarının Koordinasyonuna İlişkin ABD ve AB arasındakiAnlaşma, 106/2008/EC sayılı, Ofis Ekipmanları İçin ToplulukEnerji Verimliliği Etiketlemesi Programı Hakkında TüzükII.5. ELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLERSEKTÖRÜNÜN SOSYAL YÜKÜMLÜLÜKLERİ48.AB ÇALIŞANLARIN SAĞLIK VE GÜVENLİĞİNİ NASILKORUYOR?AB, iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin temel konuları, kapsamlıbir Çerçeve Direktif ile düzenliyor. AB mevzuatı, söz konusuÇerçeve Direktif’in yanı sıra; iş yerlerindeki sağlık ve güvenlikkoşulları, iş ekipmanlarının kullanımı, iş yerlerinde kullanılmasıgereken sağlık ve güvenlik işaretleri, koruyucu donanımlar,kimyasal, fiziksel ve biyolojik etkenlerden korunma gibispesifik konulara ilişkin düzenlemeler de içeriyor.İş yerlerindeki sağlık ve güvenlik koşullarına ilişkin ABdüzenlemesi 51 , binaların dayanıklılığı, acil durumlardakullanılacak yol ve çıkışlar, yangına karşı alınması gerekenönlemler, havalandırma, oda sıcaklığı, aydınlatma; yer, tavan,duvar ve çatılar; pencereler, kapılar, merdivenler, mal yüklemealanları, oda boyutları, dinlenme ve ilk yardım odaları, sağlıkekipmanları, engelliler için alınması gereken önlemler vebunun gibi daha birçok konuda uyulması gereken kurallarıortaya koyuyor.İş ekipmanlarının kullanımına ilişkin AB düzenlemesi 52 de,işçilerin kullandığı tüm makine, alet-edevat ve tesisatıiçerdiğinden, elektrikli ve elektronik ürünler sektörünü deilgilendiriyor. Düzenleme, işverenlere, ekipmanı kullanacakişçilere gerekli eğitimin verilmesinden cihazların bakımına,kullanım için gerekli ergonomik koşulların sağlanmasındanriskli cihazların kullanımının sınırlandırılmasına kadar birçokyükümlülük getiriyor. Diğer bir düzenleme 53 , işverenleri,işyerlerinde gerekli kişisel koruyucu donanımların kullanımınısağlamakla yükümlü kılıyor. Bunun dışında; iş yerlerindegüvenlik ve sağlık işaretlerinin kullanımı da belirli kurallara 54tâbi tutuluyor.Sektörü yakından ilgilendiren diğer bir konu ise, çalışanların,kimyasal, fiziksel ve biyolojik etkenlerden korunması. AB’ninbu konuya ilişkin düzenlemeleri; kanser oluşumu veya genetikhasarlara yol açabilen maddeler 55 , gürültü 56 , mekanik titreşim 57 ,elektromanyetik alan ve dalgalar 58 gibi birçok risk farktörünekarşı alınması gereken önlemleri ortaya koyuyor. Özellikle,elektrikli ve elektronik ürünler sanayiinde kullanılan asbestekarşı getirilen sınırlama ve yasaklar, sektörü doğrudan etkiliyor.39II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ(51) 89/654/EEC sayılı, İş Yerlerinde Asgari Sağlık ve Güvenlik Gereklerine İlişkin Direktif(52) 2009/104/EC sayılı, İş Araç Gereçlerinin İşyerinde Çalışanlar Tarafından Kullanılmasına İlişkin Direktif(53) 89/656/EEC sayılı, Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerinde Çalışanlar Tarafından Kullanılmasına ilişkin Direktif(54) 92/58/EEC sayılı, İş Yerinde Güvenlik ve/veya Sağlık işaretleri ile İlgili Asgari Gereksinimlere İlişkin Direktif(55) 2004/37/EC sayılı, Çalışanların Kanserojen ve Mutajen Maddelerden Korunmalarına İlişkin Direktif(56) 2003/10/EC sayılı, İşçilerin Gürültüden Kaynaklanan Risklere Maruziyeti ile İlgili Asgari Şartlara İlişkin Direktif(57) 2002/44/EC sayılı, İşçilerin Fiziksel Etkenlerden (Titreşim) Kaynaklanan Risklere Maruziyeti ile İlgili Asgari Sağlık ve Güvenlik Şartlarına İlişkin Direktif(58) 2004/40/EC sayılı, Çalışanların Sağlık ve Güvenliklerinin Elektromanyetik Alan Maruziyetinden Kaynaklanan Risklere Karşı Korunmasına İlişkin Direktif

40II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜİlgili düzenleme 59 , işverenleri, çalışanların maruz kaldığıhavadaki asbest konsantrasyonunun, sekiz saatlik zamanağırlıklı ortalama (TWA) değerinin 0,1 lif/cm 3 ’ü geçmemesinisağlamakla yükümlü kılıyor. İşçi ve işçi temsilcilerinin; asbestile ilgili limit değerler, yapılması gereken ölçümler, uyulmasıgereken hijyen şartları, koruyucu ekipman ve giyim eşyasıkullanımı ve asbeste maruziyeti en aza indirecek özel önlemlerhakkında bilgilendirilmesi de işverenlerin sorumluluğunda.89/391/EEC sayılı, İş Yerlerinde, Çalışanların Sağlık veGüvenliğinin İyileştirilmesini Teşvik Edici ÖnlemlerinAlınmasına İlişkin Direktif49.İŞVEREN, ÇALIŞANLARIN ELEKTROMANYETİKRİSKLERDEN KORUNMASINDA HANGİYÜKÜMLÜLÜKLERE TÂBİ?AB’nin, iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin temel konularıdüzenlediği Çerçeve Direktif’e dayanarak çıkarılan 4 anadüzenlemeden biri, çalışanları elektromanyetik alanlardankaynaklanan risklere karşı korumak amacıyla asgaristandartlar getiren Direktif. Elektrikli ve elektronik ürünlersektörünü yakından ilgilendiren bu düzenleme, üye ülkeleresöz konusu standartlara uyum sağlama yükümlülüğügetirirken, daha ileri standartlar belirleme imkanı da tanıyor.Yoğun elektrik ve manyetik alanlar, malzemede plazmadeşarj oluşmasında ve çeşitli malzemelerin işlenmesi içinısıtma amacıyla kullanılıyor. Söz konusu işlemler sırasındamaruz kalınabilecek risklere karşı asgari standartlar getirenAB düzenlemesinde, aşılmaması gereken iki temel değerortaya koyuluyor: ‘Maruziyet Limit Değerleri (MLD)’ ve‘Eylem Değerleri (ED)’. Direktif’in birinci ekinde yer alanMLD, elektromanyetik alanlardan kaynaklanan risklersonucu, kardiyovasküler sistem ve merkezi sinir sistemininzarar görmesini, vücut ısısında baskı oluşmasını ya davücut yüzeyine yakın dokuların aşırı ısınmasını engellemeküzere belirlenen limit değerleri ifade ediyor. İkinci ekteyer alan ED ise, iyonize olmayan ışımanın maruziyet limitihakkında Uluslararası İyonize Olmayan Işımadan KorunmaKomisyonu’nun (CNIRP) kılavuz hükümlerinden hareketlebelirlenen değerleri içeriyor.Direktif, işverenlere, düzenli aralıklarla işçilerin maruz kaldığıelektromanyetik alanlara ilişkin değerlendirme ve ölçümleryaptırmak suretiyle riskleri belirleme ve bunların giderilmesiniya da asgari seviyeye indirilmesini sağlayacak önlemlerialma yükümlülüğü getiriyor. Yapılan ölçümlerde asgarideğerlerin aşıldığının tespit edilmesi halinde ise işveren, sözkonusu değerlerin aşağı çekilmesini sağlayacak teknik ve/veya idari önlemleri içeren bir eylem planı uygulamak, riskdeğerlendirme sonuçlarını sağlık gözetiminden sorumludoktorlara bildirmek ve yüksek değerlere maruz kalan işçilerisağlık kontrolünden geçirmek zorunda.İşçi veya işçi temsilcilerinin, risk değerlendirmeçalışmalarının sonuçları, işveren tarafından alınan önlemler,güvenli uygulamalar, zararlı etkilerin tespit edilmesi,sağlık gözetimine ihtiyaç duyulan haller vb. konulardabilgilendirilmeleri; istişare sürecine katılım sağlamalarıve eğitilmeleri gerekiyor. Üye ülkeler, bu kuralları ihlaleden işverenlere, cezai yaptırımlar uygulama ve Direktif’inuygulanmasına ilişkin Avrupa Komisyonu’na beş yılda bir,rapor verme yükümlülüğü taşıyor.Düzenleme, üye ülkelere söz konusu hükümleri en geç 30Nisan 2008’e kadar uygulamaya koyma zorunluluğu getirmeklebirlikte, 23 Nisan 2008’de Direktif’e getirilen bir değişiklik ile 60bu süre 30 Nisan 2012 tarihine ertelenmiş bulunuyor.2004/40/EC sayılı, Çalışanların Sağlık ve GüvenliklerininElektromanyetik Alan Maruziyetinden Kaynaklanan RisklereKarşı Korunmasına İlişkin Direktif(59) 2009/148/EC sayılı, Çalışanların İş Yerinde Asbeste Maruz Kalmaya Bağlı Risklerden Korunmasına İlişkin Direktif(60) 2008/46/EC sayılı Direktif

50.TÜRKİYE AB’NİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MEVZUATIİLE NE KADAR UYUMLU?AB’nin, iş yerlerinde çalışanların sağlık ve güvenlikkoşullarının iyileştirilmesine yönelik Çerçeve Direktifi esasalınarak hazırlanan ve 2003’te yayımlanan “İş Sağlığı veGüvenliği Yönetmeliği”, konuya ilişkin ilkelerin, bir üst hukuknormu ile düzenlenmeden, doğrudan “yönetmelik” olarakyayınlanması nedeniyle, Danıştay kararı ile 2005’te iptaledilmiş bulunuyor. Bunun üzerine, ortaya çıkan hukukiboşluğu doldurmak amacıyla, çıkarılan tüzüğün de Danıştaytarafından iptali sonucu, taslak İş Sağlığı ve Güvenliği KanunuTasarısı hazırlanmış durumda. Halihazırda, ilgili kesimleringörüşüne sunulmuş olan tasarı, “Türkiye’nin Katılım Süreciiçin AB Stratejisi 2010-2011 Eylem Planı”na da dahil edilmişbulunuyor.Çalışanların Sağlık ve Güvenliklerinin Elektromanyetik AlanMaruziyetinden Kaynaklanan Risklere Karşı Korunmasınaİlişkin Direktif’e ise uyum sağlanmış değil. Türkiye’nin 2008yılı Ulusal Program’ında, 2011 sonrasında uyum sağlanmasıöngörülen düzenlemeler arasında yer alan Direktif’in, AB’dekiyürürlüğe giriş tarihinin de Nisan 2012’ye ertelenmesisonucu, uyum takviminin yeniden revize edilme ihtimalibulunuyor.41II. AB MÜKTESEBATINDAELEKTRİKLİ VE ELEKTRONİK ÜRÜNLER SEKTÖRÜ

III. KATILIM MÜZAKELERİNDE GEÇİŞ SÜRELERİ 4251.AB’NİN YENİ ÜYELERİ, SEKTÖRÜ İLGİLENDİREN GEÇİŞSÜRELERİ ALDILAR MI?Geçiş süreleri, AB’ye yeni katılan ülkelerin veya bu ülkelerdefaaliyet gösteren belirli sektör ya da işletmelerin; üyeliktarihinde uyum sağlamakta zorlanacaklarını somutgerekçelerle ortaya koydukları düzenleme veya belirlidüzenleme hükümlerine, kademeli bir takvim doğrultusunda,üyelik sonrasında uyum sağlama imkânı veriyor.AB’ye 2004 ve 2007 yıllarında katılan 12 ülkenin müzakeredeneyimleri incelendiğinde, Birliğin, yeni üyelere, elektrikve elektronik sektörünü de ilgilendiren bazı alanlarda geçişsüreleri tanıdığı görülüyor. Bunların başında, elektrikli veelektronik eşya atıklarını düzenleyen WEEE Direktifi’ninbazı hükümlerine uyum için, Bulgaristan ve Romanya’yaverilen geçiş süreleri geliyor. Buna göre, Romanya veBulgaristan’a, her yıl kişi başına 4 kg atık elektrikli ve elektronikeşya toplama yükümlülüğünü, üyelikten 2 yıl sonra (31 Aralık2008) üstlenme imkanı tanındığı görülüyor.AB’nin, işçilerin çalışma sürelerini düzenleyen 93/104/ECsayılı Direktif’e 61 uyum konusunda Malta’ya tanıdığı geçişsüresi de, birkaç faaliyet alanı ile birlikte spesifik olarak elektriklimakine sanayiini kapsaması bakımından sektörü yakındanilgilendiriyor. Direktif’e göre, haftalık çalışma süresinin, fazlamesai dahil, 48 saati aşmaması gerekiyor. Ancak Malta’dakielektrikli makine sanayiinin, 31 Temmuz 2004’e kadar, buyükümlülüğü uygulamaktan muaf tutulduğu görülüyor.AB’nin iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin bazı düzenlemelerindede, yeni üyelere çeşitli geçiş süreleri tanındığıbelirleniyor. Bunların başında, iş araç ve gereçlerinin kullanımıile ilgili koşulları düzenleyen Direktif geliyor. İlgili KatılımAntlaşması; Letonya, Malta ve Polonya’da belirli bir tarihtenönce kullanımda olan araç-gereçler için, Direktif’e, 2 aydan20 aya kadar değişen geçiş sürelerinin ardından uyumsağlanmasına izin veren hükümler içeriyor. Ayrıca, Letonya’nın,iş yerlerindeki asgari sağlık ve güvenlik şartlarını düzenleyenDirektif için de, 27 Mart 2002’den önce faaliyete geçenişletmeler ile sınırlı olmak şartı ile, 8 aylık bir geçiş süresindenyararlandığı dikkat çekiyor. AB’nin Slovenya’ya tanıdığı 20 aylıkdiğer bir geçiş süresi ise, çalışanları, ekranlı araçlar, kimyasalmaddeler, gürültü ve biyolojik etkenlere maruz kalma ile ilgilirisklerden koruyan çeşitli düzenlemeleri kapsıyor.(61) Bugün, söz konusu Direktif, yerini 2003 yılında kabul edilen farklı bir düzenlemeye (2003/88/EC sayılı, çalışma sürelerinin düzenlenmesi ile ilgili bazı konulara ilişkin Direktif) bırakmış bulunuyor. Malta’nıngeçiş süresinden faydalandığı hüküm, aynı şekilde, yeni Direktif’te de yer alıyor.

Elektrikli ve Elektronik Eşya KategorileriAyrıntılı Listesi1. Büyük ev eşyalarıa) Büyük soğutucu cihazlarb) Buzdolaplarıc) Dondurucularç) Gıdaların soğutulması, korunması ve saklanmasıiçin kullanılan diğer büyük cihazlard) Çamaşır makinelerie) Çamaşır kurutma makinelerif) Bulaşık makinelerig) Pişirme cihazlarığ) Elektrikli ocaklarh) Elektrikli sacları) Mikrodalga fırınlari) Gıda pişirici ve hazırlayıcı diğer büyük cihazlarj) Elektrikli ısıtıcılark) Elektrikli radyatörlerl) Odaların, yatakların ve oturma gruplarınınısıtılmasında kullanılan diğer büyük cihazlarm) Elektrikli vantilatörler/aspiratörlern) İklimlendirme cihazlarıo) Diğer fan, havalandırma ve iklimlendirmeekipmanlarıö) Elektrikli ve elektronik eşya tanımı kapsamındakidiğer büyük ev eşyaları2. Küçük ev aletleria) Elektrikli süpürgelerb) Halı yıkama makineleric) Diğer temizleme makineleriç) Örgü, dokuma, dikiş makineleri ve diğer kumaşişleyici makinelerd) Ütü makineleri, ütüleme ve diğer giysi bakımaletlerie) Tost makinelerif) Kızartma makinelerig) Öğütücüler, kahve makineleri, paketleme cihazlarığ) Elektrikli bıçaklarh) Saç kesimi, saç kurutucu, diş fırçalama, tıraş, masajve diğer vücut bakım aletleriı) Duvar ve kol saatleri ve diğer zaman ölçümü vegöstergesi veya kaydı için kullanılan aygıtlari) Tartılarj) Elektrikli ve elektronik eşya tanımı kapsamındakidiğer küçük ev aletleri3. Bilişim ve telekomünikasyon ekipmanlarıa)Merkezi veri işlemesi:1) Ana bilgisayarlar (Mainframe)2) Mini bilgisayarlar3) Yazıcı Birimlerib)Kişisel bilgisayar ekipmanları:1) Kişisel bilgisayarlar (Merkezi işleme birimi, fare,ekran ve klavye dahil)2) Dizüstü bilgisayarlar (Merkezi işleme birimi, fare,ekran ve klavye dahil olmak üzere notebook,laptop vb.)3) Avuçiçi bilgisayarlar (Notepad vb.)4) Yazıcılar5) Kopyalama ekipmanı6) Elektrikli ve elektronik daktilolar7) Cep ve masa hesap makineleri ve elektronik bilgitoplama, muhafaza etme, işleme, sunma veyailetme için kullanılan diğer ürün ve ekipmanlar8)Kullanıcı terminalleri ve sistemleri9)Faks makineleri10) Teleks11) Telefonlar12) Ankesörlü telefonlar13) Kablosuz telefonlar14) Cep telefonları15) Telesekreterler ve telekomünikasyon vasıtasıylases, görüntü ve başka bilgilerin iletilmesi için43EK 1

EK 1 44kullanılan diğer ürün ve ekipmanlar16) Elektrikli ve elektronik eşya tanımı kapsamındakidiğer bilişim ve telekomünikasyon ekipmanları4. Tüketici ekipmanlarıa) Radyo alıcılarıb) Televizyon alıcılarıc) Video kameralarıç) Video kaydedicilerd) Hi-fi kaydedicilere) Ses yükselteçlerif) Müzik enstrümanlarıg) Telekomünikasyon dışında görüntü ve sesindağıtımını sağlayan sinyaller ve diğer teknolojilerde dahil olmak üzere, görüntü ve ses kaydı veyabunların röprodüksüyonu amacıyla kullanılan diğerürün ve ekipmanlarğ) Elektrikli ve elektronik eşya tanımı kapsamındakidiğer tüketici ekipmanları5.Aydınlatma ekipmanlarıa) Evsel kullanım hariç floresan ampullerb) Düz floresan lambalarc) Kompakt floresan lambalarç) Basınçlı sodyum lambalar ve metal halit lambalardahil olmak üzere, yüksek güçlü deşarj lambalarıd) Düşük basınçlı sodyum lambalare) Akkor flamanlı ampuller hariç ışık verme veya ışıkkontrolü için kullanılan diğer ekipmanlarf) Elektrikli ve elektronik eşya tanımı kapsamındakidiğer aydınlatma ekipmanları6.Elektrikli ve elektronik aletler (büyük ve sabit sanayialetleri hariç olmak üzere)a) Matkaplarb) Testerelerc) Dikiş makineleriç) Ahşap, metal veya diğer malzemelerin işlenmesindekullanılan torna, değirmen, kumlama, zımpara,kesme, parçalama, delme, delik açma, dövme,katlama, eğme ve diğer işleme aletlerid) Perçinleme, çivileme, vidalama; perçin, çivi ve vidasökme ve benzer işlemler için kullanılan aletlere) Kaynak, lehim makineleri ve benzer makinelerf) Sıvı veya gaz halindeki maddelerin sprey, dağıtma,sürme veya diğer şekillerde uygulanması içinkullanılan ekipmanlarg) Çim biçme ve diğer bahçıvanlık işlerinde kullanılanaletlerğ) Elektrikli ve elektronik eşya tanımı kapsamındakidiğer elektrikli ve elektronik aletler7.Oyuncaklar, eğlence ve spor ekipmanlarıa) Elektrikli tren ve yarış arabası takımlarıb) El tipi video oyun konsollarıc) Video oyunlarıç) Bisiklet sürme, koşma, kürek çekme vb. sporlar içinkullanılan bilgisayarlard) Elektrikli veya elektronik spor aletlerie) Jetonlu makinelerf) Elektrikli ve elektronik eşya tanımı kapsamındakidiğer oyuncaklar, eğlence ve spor aletleri8.Tıbbî cihazlar (emplantasyon ürünleri ve hastalıkbulaşıcı temaslarda bulunan ürünler hariç)a) Radyoterapi ekipmanıb) Kardiyoloji ekipmanıc) Diyalizç) Sun’î teneffüs tertibatıd) Nükleer tıp ekipmanıe) Tüp teşhisleri için gerekli laboratuvar ekipmanıf) Analiz ekipmanıg) Derin dondurucularğ) Üreme testleri

h) Hastalıkların, yaraların ve sakatlıkların tespitedilmesi, önlenmesi, izlenmesi, iyileştirilmesi,hafifletilmesi için kullanılan diğer cihaz ve aletlerı) Elektrikli ve elektronik eşya tanımı kapsamındakidiğer tıbbi cihazlar9. İzleme ve kontrol aletleria) Duman dedektörlerib) Isı ayarlayıcılarıc) Termostatlarç) Evsel veya laboratuvar ortamında kullanılan ölçme,tartma ve ayarlama cihaz ve aletlerid) Endüstriyel tesislerde kullanılan diğer kontrol veizleme enstrümanları (örneğin kontrol panelleri)e) Elektrikli ve elektronik eşya tanımı kapsamındakiizleme ve kontrol aletleri45EK 110.Otomatlara) Sıcak içecek otomatlarıb) Sıcak veya soğuk şişe veya kutu otomatlarıc) Katı ürünler için otomatlarç) Para otomatlarıd) Otomatik şekilde her çeşit ürün teslim eden bütünaletlere) Elektrikli ve elektronik eşya tanımı kapsamındakidiğer otomatlar

KAYNAKÇA 46AB MEVZUATI• 768/2008/EC sayılı, Ürünlerin Piyasaya Sürülmesine İlişkinOrtak Bir Çerçeve Oluşturan Karar• 2006/95/EC sayılı, Belirli Gerilim Sınırları DahilindeKullanılmak Üzere Üretilen Elektrikli Ekipmanlara İlişkin ÜyeDevlet Mevzuatlarının Uyumlaştırılmasına İlişkin Direktif• 2002/96/EC sayılı, Atık Elektrikli ve Elektronik Eşya Direktifi• 2002/95/EC sayılı, Elektrik ve Elektronik Eşyalarda TehlikeliMadde Kulanımını Sınırlandıran Direktif• 259/93/EEC sayılı, Atıkların AB İçinde, AB’ye ve AB DışınaTaşınması ile İlgili Gözetim ve Denetim Esaslarını BelirleyenTüzük• 1420/1999/ECD sayılı, Belirli Atık Türlerinin OECDÜyesi Olmayan Bazı Ülkelere Taşınması ile İlgili Kural veProsedürleri Belirleyen Tüzük• 1547/1999/EC sayılı, Belirli Atık Türlerinin Belirli ÜlkelereTaşınması Konusunda 259/93 sayılı Tüzük KapsamındaUygulanacak Kontrol Prosedürlerini Belirleyen Tüzük• 2006/12/EC sayılı, Atık Direktifi• 2005/618/EC sayılı, Elektrikli ve Elektronik EşyalardakiBazı Tehlikeli Maddelere Yönelik Azami KonsantrasyonDeğerlerini Belirleyen Komisyon Kararı• 768/2008/EC sayılı, Ürünlerin Piyasaya Sürülmesine İlişkinOrtak Bir Çerçeve Oluşturan Karar• 2007/2009/EC sayılı, Topluluk Markası Tüzüğü• 89/104/EEC sayılı, Ticari Markalar Hakkındaki Üye DevletYasalarının Yakınlaştırılmasına İlişkin Direktif• 6/2002/EC sayılı, Topluluk Tasarımları Tüzüğü• 98/71/EC sayılı, Tasarımlara Yönelik Yasal Koruma Direktifi• 1999/13/EC sayılı, Bazı Faaliyetlerde ve Tesislerde OrganikÇözücü Kullanılması Sonucu Oluşan Uçucu Organik BileşenEmisyonlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Direktif• 1907/2006/EC sayılı, Kimyasalların Kayıt Altına Alınması,Değerlendirilmesi, İzne Tabi Tutulması ve Sınırlandırılmasınailişkin Tüzük• 94/2/EC sayılı, Ev Tipi Elektrikli Buzdolopları, Dondurucularve Kombinasyonlarının Enerji Etiketlemesine İlişkin Direktif• 2002/40/EC sayılı, Ev Tipi Elektrikli Fırınların EnerjiEtiketlemesine İlişkin Direktif• 2002/31/EC sayılı, Ev Tipi Klimaların Enerji Etiketlemesineİlişkin Direktif• 98/11/EC sayılı, Ev Tipi Ampullerin Enerji Etiketlemesine İlişkin Direktif

• 97/17/EC sayılı, Ev Tipi Bulaşık Makinelerinin EnerjiEtiketlemesine İlişkin Direktif• 96/60/EC sayılı, Ev Tipi Kurutmalı Çamaşır MakinelerininEnerji Etiketlemesine İlişkin Direktif• 95/13/EC sayılı, Ev Tipi Elektrikli Çamaşır KurutmaMakinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkin Direktif• 95/12/EC sayılı. Ev Tipi Çamaşır Makinelerinin EnerjiEtiketlemesine İlişkin Direktif• 2009/125/EC sayılı, Enerji ile İlgili Ürünler İçin Eko-TasarımŞartları Belirleyen Bir Çerçeve Oluşturulmasına İlişkinDirektif• 2010/30/EC sayılı, Enerji ile İlgili Ürünlerin Enerji ve DiğerKaynak Tüketimlerinin Etiketlerde Belirtilmesine İlişkinDirektif• 640/2009/EC sayılı, Elektrik Motorlarının Eko-tasarımYükümlülüklerine İlişkin Tüzük• 641/2009/EC sayılı, Bağımsız “Glandless” Sirkülatörler veÜrünlerin İçine Entegre Edilen “Glandless” SirkülatörlerinEko-tasarım Yükümlülüklerine İlişkin Tüzük• 642/2009/EC sayılı, Televizyonların Eko-tasarımYükümlülüklerine İlişkin Tüzük• 643/2009/EC sayılı, Ev Tipi Buzdoloplarının Eko-tasarımYükümlülüklerine İlişkin Tüzük• 244/2009/EC sayılı, Ev Tipi Doğrultulu Olmayan AmpullerinEko-tasarım Yükümlülüklerine Dair Tüzük• 245/2009/EC sayılı, Balastsız Florasan Lambalar, YüksekYeğinlikli Boşalmalı Lambalar ve Bu Tür LambalarlaÇalışan Balast ve Aydınlatma Armatürlerinin Eko-tasarımYükümlülüklerine İlişkin Tüzük• 107/2009/EC sayılı, Basit Dekoderlerin Eko-tasarımYükümlülüklerine İlişkin Tüzük• 1275/2008/EC sayılı, Elektrikli ve Elektronik Ev ve OfisEkipmanlarının Bekleme Modunda ve Kapalıyken ElektrikTüketimine İlişkin Eko-tasarım Yükümlülüklerine Dair Tüzük• 66/2010/EC sayılı, Avrupa Eko-Etiket Sistemi’ne ilişkin Tüzük• 2007/742/EC sayılı, Elektrikli ya da Gazlı Isı Pompalarının EkoetiketAlabilmeleri İçin Belirlenen Ekolojik Kriterlere İlişkin Karar• 2009/300/EC sayılı, Televizyonların Eko-etiket Alabilmeleriİçin Belirlenen Ekolojik Kriterlere İlişkin Karar• 1221/2009/EC sayılı, Gönüllü Eko-yönetim ve DenetimPlanı’na İlişkin Tüzük• 2422/2001 sayılı, Ofis Ekipmanlarında Enerji VerimliliğiEtiketlemesine ilişkin Topluluk Programı’na Dair Tüzük• 106/2008/EC sayılı, Ofis Ekipmanları İçin Topluluk EnerjiVerimliliği Etiketlemesi Programı Hakkında Tüzük,• 89/391/EEC sayılı, İş Yerlerinde, Çalışanların Sağlık veGüvenliğinin İyileştirilmesini Teşvik Edici ÖnlemlerinAlınmasına İlişkin Direktif• 89/656/EEC sayılı, Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerindeÇalışanlar Tarafından Kullanılmasına ilişkin Direktif• 2004/40/EC sayılı, İşçilerin Fiziksel Etkenlerden(Elektromanyetik Alanlar) Kaynaklanan Risklere Maruziyetiile İlgili Asgari Sağlık ve Güvenlik Koşullarını BelirleyenDirektif• 2008/46/EC sayılı, İşçilerin Fiziksel Etkenlerden KaynaklananRisklere Maruziyeti ile İlgili Asgari Sağlık ve GüvenlikKoşullarını Belirleyen 2004/40/EC sayılı Direktifi Tadil EdenDirektif• 92/58/EEC sayılı, İş Yerinde Güvenlik ve/veya Sağlık İşaretleriile İlgili Asgari Gereksinimlere İlişkin Direktif• 2004/37/EC sayılı, Çalışanların Kanserojen ve MutajenMaddelerden Korunmalarına İlişkin Direktif• 2003/10/EC sayılı, İşçilerin Gürültüden Kaynaklanan RisklereMaruziyeti ile İlgili Asgari Şartlara İlişkin Direktif• 2002/44/EC sayılı, İşçilerin Fiziksel Etkenlerden (Titreşim)Kaynaklanan Risklere Maruziyeti ile İlgili Asgari Sağlık veGüvenlik Şartlarına ilişkin Direktif• 2009/148/EC sayılı, Çalışanların İş Yerinde Asbeste MaruzKalmaya Bağlı Risklerden Korunmasına İlişkin Direktif• Ofis Ekipmanları İçin Enerji Verimliliği EtiketlemesiProgramlarının Koordinasyonuna İlişkin ABD ve ABArasındaki Anlaşma, 28 Aralık 2006 tarih ve L 381 sayılı ABResmi Gazetesi• COM(2008)810 sayılı, Elektrikli ve Elektronik Eşya Atıkları47KAYNAKÇA

KAYNAKÇA 48Direktifi Teklifi• COM(2008)809 sayılı, Elektrikli ve Elektronik EşyalardaTehlikeli Madde Kullanımının Sınırlandırılmasına İlişkinDirektif Teklifi• COM(2000)412 sayılı, Topluluk Patenti’ne İlişkin Tüzük TeklifiTÜRK MEVZUATI• Belirli Gerilim Sınırları Dahilinde Kullanılmak ÜzereTasarlanmış Elektrikli Teçhizat ile ilgili Yönetmelik, 30 Aralık2006 tarih ve 26392 sayılı Resmi Gazete• Elektromanyetik Uyumluluk Yönetmeliği, 30 Aralık 2006tarih ve 26392 sayılı Resmi Gazete• 556 sayılı, Markaların Korunması Hakkında KanunHükmünde Kararname, 27 Haziran 1995 tarih ve 22326sayılı Resmi Gazete• 5833 sayılı, Markaların Korunması Hakkında KanunHükmünde Kararname’de Değişiklik Yapılmasına DairKanun, 28 Ocak 2009 tarih ve 27124 sayılı Resmi Gazete• 551 sayılı, Patent Haklarının Korunması Hakkında KanunHükmünde Kararname, 27 Haziran 1995 tarih ve 22326sayılı Resmi Gazete• 554 sayılı, Endüstriyel Tasarımların Korunması HakkındaKanun Hükmünde Kararname, 27 Haziran 1995 tarih ve22326 sayılı Resmi Gazete• Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı MaddelerinKullanımının Sınırlandırılmasına Dair Yönetmelik, 30 Mayıs2008 tarih ve 26891 sayılı Resmi Gazete• Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, 3Temmuz 2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete• Enerji Kaynaklarının Ve Enerjinin Kullanımında VerimliliğinArtırılmasına Dair Yönetmelik, 25 Ekim 2008 tarih ve 27035sayılı Resmi Gazete• Ev Tipi Klimaların Enerji Etiketlemesine İlişkin Yönetmelik,14 Aralık 2006 tarih ve 26376 sayılı Resmi Gazete• Ev Tipi Buzdolapları, Derin Dondurucular, Buzdolabı,Derin Dondurucular ve Bunların Bileşimlerinin EnerjiEtiketlemesine Dair Yönetmelik, 30 Ocak 2010 tarih ve27478 sayılı Resmi Gazete• Ev Tipi Ampullerin Enerji Etiketlemesine İlişkin Tebliğ, 20Ağustos 2002 tarih ve 24852 sayılı Resmi Gazete• Ev Tipi Çamaşır Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkinTebliğ, 20 Ağustos 2002 tarih ve 24852 sayılı Resmi Gazete• Ev Tipi Bulaşık Makinelerinin Enerji Etiketlemesine İlişkinTebliğ, 20 Ağustos 2002 tarih ve 24852 sayılı Resmi Gazete• Ev Tipi Çamaşır Kurutma Makinelerinin Enerji Etiketlemesineİlişkin Tebliğ, 20 Ağustos 2002 tarih ve 24852 sayılı ResmiGazete• Ev Tipi Kurutmalı Çamaşır Makinelerinin EnerjiEtiketlemesine İlişkin Tebliğ, 20 Ağustos 2002 tarih ve24852 sayılı Resmi Gazete• Ev Tipi Elektrik Fırınlarının Enerji Etiketlemesine İlişkinTebliğ, 26 Şubat 2003 tarih ve 25032 sayılı Resmi Gazete• Ev Tipi Elektrikli Buzdolapları, Dondurucular VeKombinasyonlarının Enerji Verimlilik Şartları İle İlgiliYönetmelik, 30 Aralık 2006 tarih ve 26392 sayılı ResmiGazete• Florasan Aydınlatma Balastların Enerji Verimlilik Şartları İleİlgili Yönetmelik, 30 Aralık 2006 tarih ve 26392 sayılı ResmiGazete• Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, 3Temmuz 2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete• Elektrikli ve Elektronik Eşyalarda Bazı Zararlı MaddelerinKullanımının Sınırlandırılmasına Dair Yönetmelik, 30 Mayıs2005 tarih ve 26891 sayılı Resmi Gazete• İş Sağlığı ve Güvenliği Kanun Tasarısı Taslağı• Tasarımların Korunması Hakkında Kanun Tasarısı• Atık Elektrikli Ve Elektronik Eşyaların Kontrolüne DairYönetmelik TaslağıDİĞER BELGELER• Avrupa Komisyonu, “AB Gümrüklerinde Fikri MülkiyetHakları Uygulaması Raporu”, 2008• Avrupa Komisyonu, Eko-tasarım Direktifi kapsamında 2009-2011 Dönemi İş Planı, Ekim 2008

• Avrupa Komisyonu, ELECTRA Raporu, Ekim 2009• Avrupa Komisyonu, Ampullerde eko-etikete ilişkin broşür• Avrupa Komisyonu, Televizyonlarda eko-etikete ilişkinbroşür• Avrupa Komisyonu, Kişisel bilgisayarlarda eko-etikete ilişkinbroşür• Avrupa Komisyonu, Dizüstü bilgisayarlarda eko-etiketeilişkin broşür• Avrupa Komisyonu, Isı pompalarında eko-etikete ilişkinbroşür• Avrupa Komisyonu, Ev tipi doğrultulu olmayan ampullereyönelik eko-tasarım yükümlülüklerine ilişkin soru-cevap,Mart 2009• Avrupa Komisyonu, 1275/2008/EC sayılı Tüzük’ünuygulanışına ilişkin rehber, Ekim 2009• Avrupa Komisyonu, VOC Çözücü Emisyonları Direktifikapsamında metal kaplamalarda emisyon azaltmaönlemlerine ilişkin rehber, Mart 2009• Avrupa Komisyonu, İşletme ve Sanayi Genel Müdürlüğü,Elektrik ve Elektronik Sektörlerinde Sürdürülebilirlik Raporu,2009• Avrupa Komisyonu, Alçak Gerilim Direktifi’nin uygulanışınailişkin rehber, Ağustos 2007• Avrupa Komisyonu, Elektromanyetik UyumlulukDirektifi’nin uygulanışına ilişkin rehber, Şubat 2010• Avrupa Kimyasallar Ajansı, REACH kapsamında eşyalardakullanılan maddelere yönelik yükümlülüklere ilişkin rehber• Avrupa Kimyasallar Ajansı, REACH kapsamında kimyasalkullanıcıları için rehber, Ocak 2008• ChemSec, “REACH ve RoHS – Birbirini tamamlayandüzenlemeler” bilgi notu, Kasım 2009• Covington&Burling, REACH ve elektrikli ve elektronikekipmanlar üzerindeki etkisi, Eylül 2007• EIATRACK, Elektronik ürünler için çevresel yükümlülüklereilişkin Beyaz Kitap, Aralık 2008• Elektrik, Elektronik Sektörü, Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM),2009• Elektronik Sanayii, Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatıGeliştirme Etüd Merkezi (İGEME), 2009• Nedim Uçar, Elektromanyetik Alanlara Mesleki Maruziyet İleİlgili Rapor, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu• ORGALIME, Elektromanyetik Uyumluluk Direktifi’nin yeniyasal çerçeve ile uyumlaştırılmasına ilişkin pozisyon belgesi,Kasım 2009• ORGALIME, Alçak Gerilim Direktifi’nin yeni yasal çerçeve ileuyumlaştırılmasına ilişkin pozisyon belgesi, Aralık 2009• ORGALIME, Avrupalı Mühendislik İşletmeleri için Taklitçilikile Mücadele Hakkında Pratik Rehber, Ekim 2001• Türk Elektronik Sanayicileri Derneği (TESİD), ElektronikSanayii Almanağı, 2008• Şebnem Tantan Akbaş, “Atık Elektrikli ve ElektronikEkipmanların Kontrolü Yönetmeliği ve Türkiye’dekiUygulamaları” konulu sunum, Türk Elektronik SanayicileriDerneği (TESİD), 16 Haziran 200949KAYNAKÇA

Avrupa İşletmeler Ağı İstanbulAvrupa İşletmeler Ağı Avrupa Komisyonu tarafından işletmelere AB mevzuatı, dış ticaret ve teknoloji alanındahizmet vermek üzere kurulan merkezlerde oluşuyor. 47 ülkede, 572 kuruluş bünyesinde faaliyet gösteren merkezlerde3000’e yakın uzman; AB mevzuatı, politikaları, hibeleri, kredileri ve ihalelerine ilişkin bilgi sağlıyor, firmalarayeni pazarlar ve ticari işbirliği fırsatları bulmalarına yardımcı oluyor ve yeni teknolojilere ulaşmaları ve kenditeknolojilerini geliştirmeleri konusunda destek veriyor.İstanbul Sanayi Odası bünyesinde faaliyet gösteren Avrupa İşletmeler Ağı İstanbul Merkezi, KOSGEBBoğaziçi Hizmet Merkezi, KOSGEB İstanbul Anadolu Yakası Hizmet Merkezi ve Sabancı Üniversitesi ortaklığı veTrakya Bölgesi’nde bulunan 6 irtibat ofisi ile İstanbul ve Trakya Bölgesi’ndeki firmalara hizmet veriyor.Avrupa İşletmeler Ağı İstanbul Merkezi işletmeleri, AB mevzuatı, mali yardım ve kredileri, AB’ye ihracatta uyulmasıgereken kurallar ve merkezlerin faaliyet gösterdiği 46 ülkede ortak arayışı konusunda bilgilendirirken, diğeryandan AB’nin AR-GE destekleri, 7. Çerçeve Programı ve teknoloji transferi konularında işletmelere destek sağlıyor.Avrupa İşletmeler Ağı İstanbul Merkezi’nin ücretsiz danışmanlık hizmetlerinden faydalanmak ve etkinliklerinde yeralmak için www.aia-istanbul.org adresine üye olabilirsiniz.