YAPILANDIRMACI ÖĞRENME: KURAMDAN ... - Prof.Dr. Seval Fer

YAPILANDIRMACI ÖĞRENME:KURAMDAN UYGULAMAYADoç. Dr. Seval FERİlker CIRIK2007, Morpa Kültür Yayınlarıwww.morpa.com.tr

Bugünümüzde rolü ve emeği olan tümöğretmenlerimize…ii

SUNUŞÜlkemizde eğitime ilişkin şikâyetlerimiz sürüp gitmekte… Hem öğrenci, hem öğretmen, hemde toplumun eğitimle ilgili olan neredeyse önemli bir kesimi tarafından bu şikâyetler dilegetirilmekte… Bu şikâyetlerimizin ortak noktasını ise her düzeydeki eğitimimizin ezberciöğretimden kurtulamaması oluşturmaktadır… Bazen de öğretim programlarının yeterince iyiolmadığı konusunda şikâyet etmekteyiz…Öğrenci öğrenmesine ilişkin sorular, belki de en çok biz öğretmenlerin zihnini meşguletmektedir. Çünkü etkili öğrenmenin gerçekleştiği sınıflar, biz öğretmenlere, öğrencilerimizinmutluluğu, dolayısıyla bizim mutluluğumuz olarak geri dönmektedir…Günümüzde öğrencilerin, bilgi kaynaklarına ulaşabilen, bilgiyi yorumlayabilen, kullanabilenve yeniden düzenleyebilen bireyler olarak yetişmesi beklenmektedir. Eleştirel düşünebilen vekarar verebilen; takım çalışmalarına katılabilen, öğrenirken aynı zamanda başkalarına daöğreterek bilgi ve becerisini paylaşabilen bireylerin yetişmesi de beklentiler arasındadır. Bubireylerin, kendi sorunlarına çözüm üretmelerinin yanında, toplumsal sorunlara da çözümüretmeleri beklenmektedir. Bu beklentiler, yapılandırmacı anlayışın öğrenme ortamlarınaaktarılmasını gündeme getirmektedir. Çünkü yapılandırmacı öğrenme ortamlarındaöğrenciler, kendilerine sunulan bilgiyi, pasif olarak almak yerine sorgular ve yenidenyapılandırırlar. Edindikleri bilgi ile yaşam arasında ilişki kurarak problemlere çözümlerüretirler. Bu türden bir öğrenme ortamında ise öğrencinin öznelliği ve girişimciliğidesteklenir; öğrenmesi temel alınır. Bu bağlamda, yapılandırmacı öğrenmeyi içeren bir kitabaolan ihtiyaç, biz yazarları bu kitabı yazmaya yönlendirmiştir. Ayrıca, Milli Eğitim Bakanlığıtarafından yapılandırmacı anlayıştan da yararlanılarak geliştirilen ve 2005-2006 öğretimyılında ülke genelinde uygulanmaya başlanan ilköğretim ve orta öğretim programları,yapılandırmacı anlayışa uygun kaynak ve yardımcı kitap örneklerine gereksinimi gündemegetirmektedir. Çünkü öğretim programlarındaki büyük değişiklik, öğretmenlerimizi yeniarayışlara yönlendirmiştir. Öyleyse öğrenci öğrenmesini hedef alan yapılandırmacı anlayışı,kuramdan uygulamaya uzanan bir çerçevede ele alarak okuyucularla paylaşmak, belki deeğitime ilişkin şikâyetlerimize çözüm arama yolunda seçenek sunabilir. Çünkü yapılandırmacıöğrenme ortamı, her düzeydeki resmi ve özel okullardaki öğretim ortamının, kamu ve özelişyerlerindeki hizmet içi eğitimdeki öğrenmenin niteliğini artırma yönünde önemli bir işlevüstlenir.iii

İşte bu düşünceden hareketle bu kitapta, yapılandırmacı öğrenmeyi kuramdan uygulamaboyutuna uzanan bir çerçevede sizlerle paylaşmak istedik. Kuşkusuz ki, son yıllardaönemsenen ve bu nedenle literatürde önemli oranda yer kaplayan yapılandırmacı anlayışailişkin bu kitaptakinden çok daha farklı çalışmalara rastlanmaktadır. Her geçen gün bunlarınsayısı da artmaktadır. Ancak biz bu kitapta, sizlerle kuramdan uygulamaya doğru sınırlı daolsa yapılandırmacı öğrenmeyi paylaşabiliyoruz. İnanıyoruz ki bu kitap, küçük de olsa alanakatkı sağlayabilir; yapılandırmacı anlayıştan yararlanarak sınıfında öğrenme ortamıoluşturmak isteyen hem resmi ve özel okulların her eğitim düzeyindeki öğretmenlerine, hemde hizmet-içi düzeyde yetiştirme programı geliştirmek isteyen eğitimcilere destek olabilir. Budestek, öğrencilerin daha etkili öğrenmeye ulaşmalarına rehber olacak planlamalar veuygulamalar yapma yönünde olabilir. Ayrıca, lisans ve lisansüstü çalışmalarını sürdürenöğrencilerimizden gelen, alandaki yapılandırmacı anlayışa göre Türkçe yayın azlığışikâyetlerine küçük de olsa bir çözüm olabilir. Belirtilen bu nedenlerle, bu kitap ile bu yöndedüşünenlere hizmet etmek amaçlanmıştır.Kitaptaki bölümlerden 4. Bölüm olan “Yapılandırmacı Öğrenme Ortamında UygulanabilecekÖğrenme Etkinlikleri” isimli bölüm Fer tarafından, diğer bölümler ise Fer ve Cırık tarafındanhazırlanmıştır.Kitabı baştan sona okuyarak anlaşılabilir bir dille yazılmasına katkı sağlayan öğretmenler,Efsun Çakır, Tuncay Demir, Fatih Debbağ, Cem Bezgin ve Tülay Cırık’a teşekkürü bir borçbiliriz.Tüm titizliğimize rağmen bu kitabın herhangi bir kısmında bulunabilecek hatalardan, kitabınyazarları olarak sorumluluğu üstlenmekteyiz. Bununla birlikte inanıyoruz ki, sizokuyucularımızın, fikirlerinizi ve önerilerinizi mektup, telefon ya da e-posta aracılığıylabizlerle paylaşmanızla oluşacak rehberliğiniz, bizlere hatalarımızı düzeltme yönünde cesaretverecektir. Böylece kitabın, okuyucularımızın beklentilerine daha uygun hale gelmesine sizinkatkılarınız yön verecek ve yardımcı olacaktır diye düşünüyoruz.Eylül 2006, İstanbulİlker CIRIKDoç. Dr. Seval FERiv

İÇİNDEKİLERSUNUŞ…………………………………………………………………………………………..iiİÇİNDEKİLER………………………………………………………………………………….ivTABLO LİSTESİ………………………………………………………………………………viiŞEKİL LİSTESİ……………………………………………………………………….............viiiOKUMA PARÇASI LİSTESİ.....................................................................................................ixBÖLÜM 1. GİRİŞ..................................................................................................................... 17BÖLÜM 2. YAPILANDIRMACI ÖĞRENME NEDİR? …………………………………. 251.Yapılandırmacı Öğrenme Kavramı.......................................................................................... 272. Yapılandırmacı Öğrenme İlkeleri…………………………………………………………... 33BÖLÜM 3. YAPILANDIRMACI ÖĞRENMENİN KURAMSAL TEMELLERİ ……… 371. Felsefî Temeller...................................................................................................................... 392. Psikolojik Temeller................................................................................................................ 543. Yapılandırmacılık Türleri....................................................................................................... 564.Yapılandırmacılık Türlerinin Karşılaştırılmalı Bakış Açısıyla Değerlendirilmesive Eleştirilmesi........................................................................................................................... 79BÖLÜM 4. YAPILANDIRMACI ÖĞRENME ORTAMINDA UYGULANABİLECEKÖĞRENME ETKİNLİKLERİ …………………………………………………………….. 851. Kuram, Model, Strateji ve Yöntem Kavramları..................................................................... 872. Öğrenme Etkinliklerinin Seçimini Etkileyen Faktörler.......................................................... 913. Yapılandırmacı Öğrenme Ortamında Uygulanabilecek Öğrenme Etkinlikleri...................... 93BÖLÜM 5. YAPILANDIRMACI ÖĞRENME ORTAMINDA UYGULANABİLECEKOTANTİK DEĞERLENDİRME TEKNİKLERİ ……………………………………….. 1671. Otantik Değerlendirme Nedir?…………………….……………………………………… 1702. Otantik Değerlendirmeyi Kim Yapar?................................................................................. 1723. Otantik Değerlendirme Teknikleri......................................................................................181BÖLÜM 6. YAPILANDIRMACI ÖĞRENME ORTAMI İÇİN TASARIM MODELLERİ……………………………………………………………………………………………… 1991. Gagnon ve Collay’ın Öğrenme Ortamı Tasarımı................................................................ 2012. Jonassen’in Yapılandırmacı Öğrenme Ortamı Tasarımı..................................................... 2133. Çoklu Zekâ Kuramı Etkinlikleri Destekli Öğrenme Ortamı............................................... 2314. Öğrenme Stilleri Destekli Öğrenme Ortamı...................................................................... 247BÖLÜM 7. YAPILANDIRMACI ÖĞRENME ORTAMININ TASARLANMASI veUYGULANMASI …………………………………………………………………………... 2611.Yapılandırmacı Öğrenme Ortamı Tasarımının Özellikleri ve Öğeleri.................................. 2642. Yapılandırmacı Öğrenme Ortamında Öğretmen Rolü......................................................... 291Yapılandırmacı Öğrenme Ortamında Öğrenci Rolü........................................................ .....2954. Yapılandırmacı Öğrenme Ortamına Yönelik Eleştiriler ..................................................... 297KAYNAKÇA .......................................................................................................................... 301v

TABLO LİSTESİTabloSayfa1. Buluş Yoluyla Öğrenme Modelinin Uygulanması……………………………………. . 972. Geleneksel ve Aktif Öğrenmenin Karşılaştırılması………………………………….. 993. Aktif Öğrenme Yönteminin Uygulanması…………………………………………… 1014. Aktif Öğrenme Anket Formu……………………………………………………….. 1035. Aktif Öğrenme ve İşbirlikli Öğrenmenin Karşılaştırılması………………………… 1086. İşbirlikli Öğrenme Yönteminin Uygulanması……………………………………… 1097. Oyunla Öğrenme Yönteminin Uygulanması……………………………………….. 1138. Örnek Olay Yönteminin Uygulanması……………………………………………… 1179. Öykülendirme Yönteminin Uygulanması…………………………………………… 12510. Rol Oynama Yönteminin Uygulanması……………………………………………. 12911. Yaratıcı Drama Yönteminin Uygulanması…………………………………………. 13212. Gözlem Gezisi Yönteminin Uygulanması…………………………………………… 13513. Problem Çözme Yönteminin Uygulanması…………………………………………. 14014. Proje Geliştirme Yönteminin Uygulanması…………………………………………. 14315. Soru-Yanıt Yönteminin Uygulanması………………………………………………. 14716. Tartışma Yönteminin Uygulanması…………………………………………………. 15017. Beyin Fırtınası Yönteminin Uygulanması…………………………………………… 15518. Deney Yönteminin Uygulanması……………………………………………………… 15919. Benzeşim Yönteminin Uygulanması………………………………………………….. 16320. Öz Değerlendirme Formu……………………………………………………………. 17521. Öz Değerlendirme Etkinliğinin Uygulanması………………………………………. 17622. Akran Değerlendirme Formu…………………………………………………………. 17723. Akran Değerlendirme Etkinliğinin Uygulanması……………………………………. 17824. Öğrenci Gelişim Dosyasında Bulunabilecek Çalışmalar ………………………….. 18325. Gelişim Dosyası Değerlendirme Formu…………………………………………….. 18426. Gelişim Dosyası Değerlendirme Etkinliğinin Uygulanması…………………………. 18527. Dereceli Puanlama Ölçeği ve Gözlem Formu ………………………………………... 18828. Dereceli Puanlama Ölçeği Etkinliğinin Uygulanması……………………………….. 19029. Gözlem Formu Örneği……………………………………………………………….. 19430. Görüşme Sorusu Örnekleri………………………………………………………….. 19631. Durum Oluşturma Aşaması İçin Öğretmen Hazırlığı………………………………. 20332. Grupları Düzenleme Aşaması İçin Öğretmen Hazırlığı…………………………….. 20433. Köprü Kurma Aşaması İçin Öğretmen Hazırlığı……………………………………. 20534. Soru Türleri………………………………………………………………………….. 20635. Soru Sorma Aşaması İçin Öğretmen Hazırlığı……………………………………… 20736. Sergileme Aşaması İçin Öğretmen Hazırlığı………………………………………… 20837. Yansıtma Aşaması İçin Öğretmen Hazırlığı………………………………………… 20938. Gagnon ve Collay’ın Öğrenme Ortamı Tasarımına Örnek………………................. 20939. Jonassen’in Yapılandırmacı Öğrenme Ortamını Uygulama Süreci…………………. 22640. Jonassen’in Yapılandırmacı Öğrenme Ortamı Tasarımına Örnek………………….. 22741. Çoklu Zekâ Alanlarında Kendini Değerlendirme Ölçeği…………………………….. 23642. Çoklu Zekâ Ölçeğinin Zekâ Alanına Ait Madde Numaraları……………………….. 23943. Çoklu Zekâ Alanı Etkinlikleri Destekli Öğrenme Ortamının Uygulanması……….. 24344. Çoklu Zekâ Alanı Etkinlikleri Destekli Öğrenme Ortamı Tasarımına Örnek………. 24445. Bütüncül ve Detaycı Öğrenme Stili Ölçeği ………………………………………….. 252vi

46. Bütüncül ve Detaycı Öğrenme Stiline Ait Madde Numaraları …………………….. 25447. Öğrenme Stili Destekli Öğrenme Ortamının Uygulanması…………………………… 25748. Öğrenme Stili Etkinlikleri Destekli Öğrenme Ortamı Tasarımına Örnek………….. 25949. Davranışçı, Bilişsel ve Yapılandırmacı Anlayışın Karşılaştırılması………………. 26550. Öğrenci Farklılıklarının Belirlenmesi Etkinliğinin Uygulanması………………….. 27051. Öğrenci Analizi Formu………………………………………………………………. 27152. Öğrenci Hedeflerinin Belirlenmesi Etkinliğinin Uygulanması………………………. 27453. İçeriğin Düzenlenmesi Etkinliğinin Uygulanması…………………………………….. 27854. Öğrenme Etkinliklerinin Seçilmesi ve Uygulanması………………………………… 28155. Materyallerin Seçilmesi ve Hazırlanması Etkinliğinin Uygulanması…………………. 28656. Yapılandırmacı Öğrenme Ortamını Değerlendirme Ölçeği…………………………. 289vii

ŞEKİL LİSTESİŞekilSayfa1. Yapılandırmacı Öğrenmede Bilgi Kavramı……………………………………………. 292. Yapılandırmacı Öğrenme…………………………………………… ………………..303. Eğitim Felsefesi ve Öğretim Programı Arasındaki İlişki……………………………. 404. Nesnel ve Öznel Anlayışın Karşılaştırılması…………………………………………. 425. Yapılandırmacılık Türlerinin Nesnel ve Öznel Anlayış İçindeki Yeri………………… 426. Öznel Anlayışta Bilginin Yapılandırılması………………………………………….. 497. Yapılandırmacı Anlayışta Bilginin Özellikleri………………………………………… 518. Psikoloji ve Eğitim Bilimleri İlişkisi………………………………………………….. 549. Nesnel ve Öznel Anlayış İçindeki Yaklaşımlar……………………………………… 5410. Yapılandırmacılık Türleri…………………………………………………………….. 5711. Piaget’ye Göre Öğrenme……………………………………………………………… 5812. Piaget’ye Göre Öğrenmenin Öğeleri………………………………………………….. 5913. Bilişsel Yapılandırmacı Anlayışa Bir Örnek………………………………………….. 6114. Glasersfeld’e Göre Radikal Yapılandırmacılık…………………………………………. 6515. Radikal Yapılandırmacı Anlayışa Bir Örnek…………………………………………. 6916. Vygotsky’ye Göre Yakın Gelişim Alanı ve Öğrenme………………………………… 7217. Sosyal Yapılandırmacı Anlayışa Bir Örnek…………………………………………. 7718. Kavramların Çıkış Noktasına Göre Birbiri İle İlişkisi……………………………….. 8819. Öğrenme Etkinliklerin Gruplandırılması………………………………………………9320. Öykü Odası Tasarımı…………………………………………………………………. 12121. Benzeşim Yönteminin Özellikleri…………………………………………………… 16222. Otantik Değerlendirmeyi Kim Yapar? …………………………………………….. 17223. Gagnon ve Collay’ın Yapılandırmacı Öğrenme Ortamının Öğeleri………………… 20224. Jonassen’in Yapılandırmacı Öğrenme Ortamı Tasarımının Öğeleri………………… 21525. Stil Sınıflandırması …………………………………………………………………. 25026. Yapılandırmacı Öğrenme Ortamının Öğeleri……………………………………….. 26827. Yapılandırmacı Öğrenme Ortamı Öğelerinin Birbiri İle İlişkisi……………………… 26828. İçerik Düzenleme Türleri……………………………………………………………. 27629. Doğrusal ve Döngüsel İçerikle Konular/Temalar Oluşturma……………………….. 27630. Bilginin Yenilenme Süresi…………………………………………………………….. 27831. Yapılandırmacı Sınıfta Öğretmen ve Öğrenci……………………………………….. 28132. Sınıf İçi Etkileşim……………………………………………………………………. 29233. Yapılandırmacılıkta Öğrenci Rolleri………………………………………………… 296viii

OKUMA PARÇASI LİSTESİOkuma ParçasıSayfa1. Öğretmen ve Öğrencisi………………………………………………………………….. 232. Onun İçin fark etti……………………………………………………………………… 313. Uçmaktan Hiç Vazgeçmeyin……………………………………………………………. 354. Kopuk İmgelerle……………………………………………………………………….. 435. Emeğin Değeri ve Ressam……………………………………………………………….. 446. Özgürlük………………………………………………………………………………… 477. Temel ile Dursun………………………………………………………………………… 538. Bakış Açısı……………………………………………………………………………… 629. Erzurum’a Ayna Gelir…………………………………………………………………. 6710. Konfüçyüs ve Dil……………………………………………………………………… 7011. Kanatlar……………………………………………………………………………….. 7312. Nobel Ödülü…………………………………………………………………………….. 8413. Kalbinizin Sesini Dinleyin! …………………………………………………………… 9414. Yaban Kazları………………………………………………………………………… 10615. Kazanmak, Diğerlerinin de Kazanmasıdır…………………………………………… 11116. Özgür ve Mithat Öğretmen…………………………………………………………. 11617. Grup Çalışmasında Sorun Var! ……………………………………………………….. 13818. Heykelin Yaşı……………………………………………………………………….. 14019. Kentin Çöpleri………………………………………………………………………… 14320. Asitteki Para………………………………………………………………………… 14721. Karadenizli ve Pire Deneyi……………………………………………………………. 15822. Kendini Tanımak……………………………………………………………………… 17423. Bilim İnsanları ve Soba…………………………………………………………….. 19124. Do, Mi, Fa…………………………………………………………………………… 13525. Baba ve Harita………………………………………………………………………. 25426. Gerçek Fakirlik………………………………………………………………………. 27327. Rekabet……………………………………………………………………………… 28228. Hangi Öğretmeni Tercih Edersiniz? ………………………………………………….. 19129. Çakıl Taşları………………………………………………………………………….. 29330. Çocuk ve Matematik………………………………………………………………….. 295ix

BİRİNCİ BÖLÜMGİRİŞ“Öğretmenler!Yurt çocukları, her öğrenim basamağında, tutumsal alandayapıcı, etkili ve başarılı olacak biçimde donatılmalıdır.Ulusal törelerimiz, uygarlık ilkeleriyle ve özgür düşüncelerlegeliştirilmeli, güçlendirilmelidir... Hiçbir zaman unutmayın ki,Cumhuriyet sizden “fikri hür, vicdanı hür, irfanı hür” nesiller ister.”Mustafa Kemal ATATÜRK(Atatürk’ ün 25 ağustos 1924’te Ankara’ da toplanan I. ÖğretmenlerBirliği’nde yaptığı konuşmadan).Bireyler yaşamlarını devam ettirebilmek ve anlamlı kılabilmek için, yaşamlarının heranında, çeşitli öğrenme durumlarıyla karşı karşıya kalmaktadırlar. Öğrenmenin gerçekleşmesive kalıcılığının sağlanması ise bireyin öğrenme sürecine etkin ve etkili bir biçimde katılımı veçevresiyle etkileşimi sonucunda mümkün olmaktadır. Bu etkileşim sonucunda birey,toplumsal doku içinde yeni bilgi ve deneyimler edinirken, aynı zamanda kendisi de otoplumsal dokuya yenilikler katmaktadır. Bireylerin toplum içinde etkili bir şekildeyaşamlarını devam ettirebilmeleri, toplumla hem uyum içinde olabilmelerine hem de toplumayenilikler katabilmelerine bağlıdır.İlkel toplumlarda bireylerin yaşamlarını devam ettirebilmelerini sağlayacak bilgi vekültür, yetişkinlerden genç nesillere doğal yaşam içinde, düzensiz bir şekilde aktarılmaktaydı.Bireylerin öğrenme ihtiyaçlarının karşılanması için öğrenme sürecinin planlı bir etkinlikhaline getirilmesi, yani okulların oluşturulması, zamanla toplumsal bir ihtiyaca dönüşmüştür.Okulların topluma hizmet etmesi de toplumun okullardan beklentilerini gündeme getirmiştir.Günümüz toplumlarının okullardan beklentisi ise öğrencilerin, bilgi kaynaklarınaulaşabilen, bilgiyi yorumlayabilen, kullanabilen, bilgiyi günün koşullarına göre yenidendüzenleyebilen, yaşamın her anında öğrenen bireyler olarak yetiştirilmesidir. Aynı zamanda;iletişim becerileri güçlü, problem çözebilen, teknolojiyi kullanabilen, eleştirel düşünebilen vekarar verebilen, işbirliği içinde takım çalışmalarına katılabilen, öğrenirken başkalarına daöğreten bireyler olarak yetiştirilmesi de beklentiler arasında yer almaktadır. Bu bireylerden,kendi sorunlarına çözümler üretebilmelerinin yanında, toplumsal sorunlara da çözümler1

üretebilmeleri beklenmektedir. Bütün bu beklentilerin karşılanması da eğitim alanındakibilimsel çalışmalara gerekli duyarlılığın gösterilmesiyle mümkün olmaktadır.Gelişmiş ülkeler, eğitimle ilgili sorunları belirleyip etkili çözümler üretebilmek için,eğitim bilimlerinin ortaya koyduğu bulgulardan yararlanmaktadır. Son yıllarda,yapılandırmacı anlayışın Amerika ve Kanada gibi birçok ülkede kabul görmesi ve geliştirilenöğretim programlarını da etkiliyor olması, yapılandırmacı anlayışın gelecekte de toplumlarıneğitim sistemlerini etkileyeceğine işaret etmektedir. Ülkemizde uygulanmaya başlanan yeniilköğretim ve orta öğretim programlarının yapılandırmacı anlayış ilkelerinden deyararlanılarak hazırlanmış olması, ülkemiz eğitim sisteminde de değişimlerin başladığınınişaretlerini vermektedir. Ancak bu değişimlerin etkili olabilmesi öğretmenlerinuygulamalarına bağlıdır. Çünkü hazırlanan öğretim programları, uygulama alanlarında hayatbulmaktadırlar. Unutulmamalıdır ki, şu ana kadar geliştirilmiş olan hiçbir öğretim programı,öğretmene rağmen başarıya ulaşmamıştır. Bir başka anlatımla, hazırlanan programlarınbaşarısı, öğretmenlerin, programın temel felsefesini ve uygulamalarını özümsemesine vebenimsemesine bağlıdır. Bu fikirden hareketle, yapılandırmacı anlayışı özümsemiş olan biröğretmenin, öğrencilerin gelişimine katkıda bulunabileceği söylenebilir. Aksi takdirde,yapılandırmacı anlayışın ilkelerinden yararlanılarak hazırlanmış olan öğretim programları,uygulama alanında geleneksel anlayışı yansıtacaktır.Çağdaş anlayış, öğretmeni; öğrencilerinin yeteneklerini, becerilerini, hatta gizil güçleriniüst düzeyde kullanarak öğrenmeye yönlendirme sorumluluğu ile karşı karşıya bırakmıştır.Buna karşın, mevcut ders programlarının da etkisiyle hazırlanmış ders kitapları çerçevesinde,öğrencilerin pasif katılımı temeline dayanan geleneksel yaklaşımları kullanan öğretmen sayısıaz değildir. Okullarımızda uygulanan öğretmen merkezli geleneksel öğretim ortamıetkinliklerinde, öğretmen sunumuna dayalı ders işlenmektedir. Bu etkinliklerde, öğrenciöğretmenya da öğrenci-öğrenci etkileşimine sık rastlanmamaktadır. Sınıflarımızdakiöğretmen otoritesi, öğrencileri pasif birer dinleyici konumuna sürüklemekte ve öğrencileredilgin, sorgulama yapamayan ve yaratıcı düşünceler ortaya koyamayan bireyler olarakyetişmektedir. Genellikle öğretmenlerimizin sordukları sorular, öğrenciler tarafından eleştirelbir şekilde düşünülerek değil, öğretmenlerin beklentilerine uygun biçimde, tek tip doğruyanıtın verilmesi şeklinde olmaktadır. Öğrenciler, doğru yanıtı kesin olarak bilmedikleridurumlarda ise ya sorulara yanıt vermekte isteksiz davranmakta ya da kendilerine soruyöneltilmedikçe derse katılmak istememektedirler.Geleneksel öğretim ortamının aksine, yapılandırmacı anlayışı benimseyen öğretmenler,öğrencilere açık uçlu sorular sorarak onların düşünmelerine, birbirleri ile etkileşim içinde2

olmalarına ve yanıt bulmaları için farklı kaynakları araştırmalarına ve ulaşmalarına yardımcıolmaktadırlar. Yapılandırmacı anlayışın benimsendiği öğrenme ortamlarında öğrenciler,kendilerine sunulan bilgiyi pasif olarak almaz; aksine bilgiyi sorgular ve yenidenyapılandırırlar. Edindikleri bilgi ile gerçek yaşam arasında ilişki kurarak, karşılaştıklarıproblemlere akılcı çözümler üretirler. Yapılandırmacı öğrenme ortamında, öğrenci öznelliğive girişimciliği desteklenir.Geleneksel öğrenme ortamında dersler, ders kitabının yönlendirmesi doğrultusundayapılmakta, öğrencilerin araştırma yapmaları ve farklı kaynaklara ulaşmalarıdesteklenmemektedir. Öğrenciler bu durumda, öğretmenin kişisel alan bilgisi ve derskitaplarının kapsamı sınırlarında bilgiyi pasif biçimde kaydeden durumuna düşmektedirler.Yapılandırmacı öğrenme ortamlarında ise etkileşimli, öğrenci katılımını destekleyen çoklukaynaklar kullanılmaktadır. Öğrencilerin edindikleri ham verilerin ve çoklu kaynaklarınkullanılmasıyla öğrenme kalıcı hale gelmekte ve edinilen bilginin yaşamda uygulanabilirliğive bilginin yeniden üretimi kolaylaşmaktadır.Öğrencilerin neler öğrendiğini değerlendirmek, uygulanmakta olan öğretim programınınetkililiğini ve verimliliğini belirlemek açısından önemlidir. Geleneksel anlayışta öğrencilerinne öğrendiğinden çok, ne öğretildiği ölçülerek değerlendirilmektedir. Bu durum, öğrencilerinbilgiyi sadece yapılacak olan sınav için ezberlemesine ve sınav sonrasında unutmasına nedenolmaktadır. Aynı zamanda bu türden ölçme-değerlendirme yaklaşımında, bireylerin öznelliği,kişisel sınırları ve öğrenme gelişimi ihmal edilmektedir.Yapılandırmacılığın benimsendiği değerlendirme yaklaşımında ise öğrencilerinöğrenmeleri, öğrenme süreci bağlamında değerlendirilmektedir. Öğrencilerin süreç sonundahangi ürünleri ortaya koydukları değil, süreç içinde neler kazandıkları, neyi, nasıl öğrendikleridikkate alınmaktadır. Sürece dayalı değerlendirme yaklaşımının benimsenmesi, öğrencilerinöğrenmeleri hakkında özdenetime sahip olmalarını ve öğrendiklerini sorgulamalarınıdesteklemektedir. Bu amaçla kullanılan otantik değerlendirme teknikleri, öğrencilerinöğrenme gelişiminin değerlendirilmesinin yanı sıra, öğrencilerin kendi gelişim süreçlerinigörmelerine ve öğrenme sürecinde gerekli düzeltmelerin yapılmasına olanak sağlamaktadır.Ayrıca, öğrencilerin sadece yapılacak olan sınavda başarılı olmaları değil, bir bütün olarakgelişimleri önemli görülmektedir.Çevremizde fen alanındaki öğretmenlerden sık sık şu şikâyeti duyarız. “Derste deneyyapmayı planlamıştım ama teorik yapı öyle çok zaman aldı ki deney yapmaya zamankalmadı.” Ya da 2005 öğretim programlarının uygulanması ile ilgili olarak şu şikâyetiduyarız: “ Etkinlikleri derste tamamlayamadım, eve ödev verdim, öğrenciler eksik kalan3

etkinliği evde yapacaklar.” Nesnel anlayış çerçevesindeki geleneksel sınıflarda bilgiyi vebilme işlemini öğretmen yönlendirir; temel referans olarak kaynak kitapları kullanarak dersiişler. Büyük bir olasılıkla bu öğretmenler yapılandırmacı anlayıştan yararlanarak geliştirilen2005 öğretim programını, nesnel anlayış yani geleneksel anlayışla uygulamaktadırlar. Oysayapılandırmacı anlayışta aynı öğretmen sunuş niteliğinde kısa bir giriş yapar. Bu giriştensonra öğrencilerin eylemlerinden ve etkinliklerinden oluşan bir formatla dersi işler. Öyleyse,yapılandırmacı anlayışa dair, hem kuramı hem de uygulamayı içeren kaynak kitaplara ihtiyaçduyuyoruz... Bu kitap da böyle bir ihtiyaçtan dolayı hazırlandı...Yapılandırmacı öğrenmenin kuramdan uygulama boyutuna uzanan bir çerçevedeincelendiği bu kitap yedi bölümden oluşmuştur. Birinci bölüm olan bu kısımdan sonra yeralan ikinci bölümde yapılandırmacı öğrenme kavramı ile öğrenme ilkeleri okuyucularlapaylaşılmıştır. Üçüncü bölümde yapılandırmacı öğrenmenin kuramsal temelleri olan felsefî vepsikolojik temelleri ile yapılandırmacılık türlerinden bilişsel, radikal ve sosyal yapılandırmacıanlayışlar ele alınmıştır. Dördüncü bölümde yapılandırmacı öğrenme ortamındauygulanabilecek etkinlikler açıklanmıştır. Beşinci bölümde yapılandırmacı öğrenmeortamında uygulanabilecek otantik değerlendirme türleri ele alınmıştır. Altıncı bölümdeyapılandırmacı öğrenme ortamında uygulanabilecek tasarım modelleri incelenmiştir. Yedincive son bölümde ise bu altı bölümden de yararlanarak yapılandırmacı öğrenme ortamının nasıltasarlanacağı ve uygulanacağı açıklanmıştır.Bu bölümü, aşağıda yer alan “Öğretmen ve Öğrencisi” isimli okuma parçası ilenoktalayalım. Acaba, okuma parçasında yer alan hangi öğretmen ile kendiniziözdeşleştireceksiniz? Merak ettiğimiz bir konu daha var!!! Bu kitabı okuduktan sonra buseçiminiz aynı mı kalacak? Yoksa değişime mi uğrayacak?Okuma Parçası–1Öğretmen ve ÖğrencisiBir sabah küçük çocuk okuldayken öğretmeni seslenmiş; “Bugün çiçek resmi çizeceğiz”.Küçük çocuk çok sevinmiş, resim yapmayı çok severmiş. Her türlü resmi yapabilirmiş.Aslanlar, kaplanlar, tavuklar, inekler, trenler, tekneler... Mum boyalarını çıkarmış vebaşlamış çizmeye. Ama öğretmeni; “Bekleyin! Daha başlamayın!” diye bağırmış ve herkeshazırlanana kadar beklemişler. “Şimdi” demiş öğretmeni, “Çiçek resmi yapacağız”. Küçükçocuk sevinmiş. Çiçek resmi yapmayı çok severmiş. Güzel çiçekler yapmaya başlamış. Pembe,portakal rengi ve mavi rengârenk çiçekler... Ama öğretmeni; “Bekleyin! Ben size nasıl4

yapacağınızı göstereceğim” demiş. Tahtaya bir çiçek resmi çizmiş. Sapı yeşil, kendi kırmızıimiş. “İşte böyle, tamam şimdi başlayabilirsiniz”. Küçük çocuk öğretmenin çizdiği çiçeğebakmış. Sonra da kendi çiçeğine. Kendi çizdiği çiçeği daha fazla sevmiş. Ama bunusöylememiş. Kâğıdın öteki yüzünü çevirmiş ve öğretmenininkine benzer bir çiçek çizmiş; yeşilsaplı, kırmızı renkli bir çiçek.Başka bir gün, öğretmeni, “Bugün hamur çalışacağız” demiş. Küçük çocuk çok sevinmiş.Hamur ile oynamayı çok severmiş. Hamurdan çeşitli şeyler yapabilirmiş. Yılanlar, kardanadamlar, filler, fareler, arabalar, kamyonetler... Hamurunu yoğurmaya başlamış. Amaöğretmeni “Bekleyin! Daha başlamayın” diye bağırmış ve herkes hazırlanana kadarbeklemişler. “Şimdi” demiş öğretmeni “Tabak yapacağız”. Küçük çocuk çok sevinmiş, tabakyapmayı çok severmiş. Çeşitli renklerde ve şekillerde tabaklar yapmaya başlamış. Amaöğretmeni “Bekleyin! Ben size nasıl yapılacağını göstereceğim” demiş ve herkese derin birtabak nasıl yapılır göstermiş. “İşte böyle, tamam şimdi başlayabilirsiniz” demiş öğretmeni.Küçük çocuk, bir öğretmenin yaptığı tabağa bakmış, bir de kendi yaptığına. Kendi yaptığıtabağı daha çok beğenmiş. Ama bunu kimseye söylememiş. Hamurunu tekrar top halinegetirmiş ve öğretmenininkine benzeyen bir tabak yapmış. Bu derin bir tabakmış. Çokgeçmeden küçük çocuk beklemeyi öğrenmiş, izlemeyi de... Öğretmenininkine benzer şeyleryapmayı da... Çok geçmeden kendine özgü şeyler yaratamaz olmuş.Daha sonra, küçük çocuk ve ailesi, başka bir şehirde, yeni bir eve taşınmışlar ve küçükçocuk, başka bir okula gitmek zorunda kalmış. Daha ilk gün, öğretmeni, “Bugün resimçizeceğiz” demiş. Küçük çocuk çok sevinmiş. Öğretmeninin komut vermesini beklemiş. Amaöğretmen hiçbir şey söylememiş. Sadece, sınıfın içinde, öğrencilerin arasında gezinmiş.Küçük çocuğun yanına gelince, “Resim çizmek istemiyor musun?” diye sormuş. “İstiyorum,ama ne çizeceğiz?” demiş küçük çocuk. Öğretmeni, “Buna sen karar vereceksin” demiş.“Nasıl çizeceğim?” diye sormuş küçük çocuk. “Nasıl istersen öyle” demiş öğretmeni. “Hangirenk ile boyayacağız?” diye sormuş küçük çocuk. “Hangi renkle istersen, onunla” demişöğretmeni. “Eğer herkes aynı resmi çizerse, aynı renk ile boyarsa, kimin yaptığını nasılanlayabilirim?” demiş öğretmeni. “Bilmiyorum” demiş küçük çocuk ve pembe, portakal rengive mavi çiçekler yapmaya başlamış. Yeni okulunu çok sevmiş. (Yazar: Helen E. Buckley)(Kaynak: Turkish Jokes Fıkralar).5