ayçiçeği ve soya - Tarımsal Ekonomik Araştırma Enstitüsü

Ayçiçeği ve Soya Durum ve Tahmin: 2011/12TÜRKİYE’DE DURUM: 2009/2010Soya bitkisi Türkiye’de ilk kez 1930’lu yıllardagirmiş ve o yıllarda sadece Karadeniz Bölgesi’ndetarımı yapılmıştır. Son yıllarda uygulamaya konulan2. ürün projesi ile soya tarımı bugün ağırlıklı olarakAkdeniz Bölgesi’nde yapılmaktadır. Soya dünyagenelinde birçok ülke için yağlı tohumlar arasındaöncelikli ürün olmasına ve toplam yağlı tohumüretiminin yaklaşık % 50’sini oluşturmasına karşın,Türkiye’de 2009 yılında yağlı tohum üretimininsadece % 2,2’lik kısmını soya oluşturmuştur.Besin değeri, mineraller ve vitaminler açısındanoldukça zengin bir bitki olan soyanın gerek insansağlığına bilimsel olarak kanıtlanmış yararları gerekse400’den fazla endüstriyel ürün yapımındakullanılması soyayı tarımsal ürünler arasında önemlibir yere getirmektedir. Soyanın en önemli özelliği,diğer bitki ve hayvan yem kaynaklarına göre, birimalandan daha fazla ve ucuz protein sağlanmasıdır.Soya proteini, hayvansal proteine en yakın proteinolup, biyolojik değeri çok yüksektir. Bu nedenle soyayağsız unu özellikle kümes hayvanlarınının, küçükbaşhayvanların, süt ve besi sığırları rasyonlarında proteinkaynağı olarak kullanılmaktadır.Türkiye soya ve soya ürünlerinin neredeyse tamamınıbugün için ithal etmek durumundadır. Bu ürünlereduyulan ihtiyaç, kanatlı yem üretiminin artışı oranındaartmaktadır.Türkiye’de soya ekim alanları 2009/10 sezonunda birönceki yıla oranla %22 oranında artış göstermiştir.2009/10 sezonunda Türkiye’de 11 bin ha alanda 38bin ton soya üretimi yapılmış olup, soya verimi 366kg /da olarak gerçekleşmiştir.Şekil 8. İllere Göre Soya Üretiminin DağılımıKaynak: TÜİKŞekil 9. Bölgelere Göre Soya Üretiminin DağılımıKaynak: TÜİKSoya üretiminin %82’si Akdeniz Bölgesi’nde yaklaşık%17’si Batı Karadeniz Bölgesi’ndegerçekleştirilmektedir. Akdeniz Bölgesi’ndegerçekleştirilen üretimin büyük bir kısmı Adana veMersin illerinden sağlanmaktadır. KaradenizBölgesi’nde ise Samsun ili önemli soya üretimmerkezidir.Türkiye’de soya küspesi ve soya fasulyesi ticareti,üretimin tüketimi karşılamada yeterli düzeydeolmaması ve iç piyasadaki talebin yüksek olmasınedeniyle ağırlıklı olarak tek yönlü ve ithalatşeklindedir. Türkiye 2009/10 sezonunda 1.648 bin tonsoya, 263 bin ton soya küspesi ve 9 bin ton ham soyayağı ithalatı gerçekleştirmiştir. Bu sezonda Türkiye, 3bin ton soya rafine yağı ve 6 bin ton küspe ihracatıgerçekleştirmiştir. Türkiye’nin en fazla soya ithalatınıgerçekleştirdiği ülkeler başta ABD olmak üzere,Arjantin, Brezilya, Ukrayna ve Paraguay’dır. En fazlasoya ham yağı ithal edilen ülkeler ise ABD, Arjantinve İsrail’dir.22