borçlar hukuku - Hukuk Market

Iborçlar hukukugenel hükümlerProf. Dr. Fikret EREN

IIIProf. Dr. Fikret ERENBaflkent Üniversitesi Hukuk FakültesiMedeni Hukuk Ö¤retim Üyesiborçlar hukukugenel hükümlerGözden Geçirilmifl 10. Bas›

Yay›n No : 1872Hukuk Dizisi : 8558. Bas› - Ekim 2003 - ‹STANBUL9. Bas› - Aral›k 2006 - ‹STANBUL10. Bas› - Ocak 2008 - ‹STANBULISBN 978 - 975 - 295 - 768 - 8Copyright © Bu kitab›n bu bas›s›n›n Türkiye’deki yay›n haklar› BETA Bas›m Yay›m Da¤›-t›m A.fi.’ye aittir. Her hakk› sakl›d›r. Hiçbir bölümü ve paragraf› k›smen veya tamamen yada özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço¤alt›lamaz, da¤›t›lamaz.Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap›lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesizorunludur.DizgiBask› - CiltKapak Tasar›m: Beta Bas›m A.fi.: Kahraman OfsetBa¤c›lar/ ‹stanbul (0-212) 629 00 01: Gülgonca Çarp›kBeta BASIM YAYIM DA⁄ITIM A.fi.Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15Ca¤alo¤lu - ‹STANBULTel : (0-212) 511 54 32 - 519 01 77Fax: (0-212) 513 87 05 - 511 36 50e-mail: betakitap@betakitap.comwww.betakitap.com

VSevgili eflim FATMA EREN’inaziz hat›ras›na.

VIIONUNCU BASIYA ÖNSÖZBorçlar Hukuku, Genel Hükümler adl› Kitab›m›z›n 10. Bas›s›n›n yay›mlanmas›n›nmutlulu¤u içindeyim. Bu bas›da da doktrindeki yeni geliflmelerizlenmifl, yeni eserlerden yararlan›lm›flt›r. Yeni Türk Medeni Kanun ilebu arada ç›kan di¤er kanun veya kanun de¤iflikliklerinin Borçlar Hukukuile ilgili k›s›mlar› da gözönünde tutulmufltur.Bu bas›n›n haz›rlanmas› ve düzeltilmesinde emeklerini esirgemeyende¤erli ö¤rencim ve meslekdafl›m Doç. Dr. Veysel BAfiPINAR’a teflekkürü birborç bilirim.En büyük dile¤im, kitab›n bu bask›s›n›n meslektafllar›ma faydal› olmas›d›r.03 Aral›k 2007 Prof. Dr. Fikret EREN

IX‹Ç‹NDEK‹LERBORÇLAR HUKUKUGENEL HÜKÜMLERG‹R‹fi§ 1. BORÇLAR HUKUKUNUN TANIMI VE KONUSU, S‹STEM VEKAYNAKLARI ..........................................................................................5I. BORÇLAR HUKUKUNUN TANIMI, KONUSU VE ÖNEM‹ ................5II. TÜRK BORÇLAR KANUNUNUN KABULÜ, S‹STEM VE TEKN‹⁄‹ ..91. Türk Borçlar Kanununun kabulü ................................................92. Türk Borçlar Kanununun sistemi ................................................93. Türk Borçlar Kanununun tekni¤i................................................11III. BORÇLAR HUKUKUNUN KAYNAKLARI ......................................111. Yaz›l› kaynaklar (asli kaynaklar) ..............................................112. Yaz›l› olmayan kaynaklar (yard›mc› kaynaklar) ........................12IV. TÜRK BORÇLAR KANUNUNDA YAPILAN DE⁄‹fi‹KL‹KLER ........12§ 2. BORÇLAR HUKUKUNUN D‹⁄ER HUKUK DALLARIYLA ‹L‹fiK‹S‹ ..........14I. BORÇLAR HUKUKUNUN MEDEN‹ HUKUK ‹LE ‹L‹fiK‹S‹ ............141. Genel bilgi......................................................................................142. Borçlar hukukunun genel hükümlerinin medenihukuka uygulanmas› ..............................................................153. Medeni hukukun genel hükümlerinin borçlar hukukunauygulanmas› ............................................................................15II. BORÇLAR HUKUKUNUN T‹CARET HUKUKU ‹LE ‹L‹fiK‹S‹ ........16III. BORÇLAR HUKUKUNUN ANAYASA HUKUKU ‹LE ‹L‹fiK‹S‹ ........17

X§ 3. BORÇLAR HUKUKUNA HAK‹M OLAN ‹LKELER ....................................18I. ‹RADE ÖZERKL‹⁄‹ ‹LKES‹ ..........................................................181. Sözleflme özgürlü¤ü (sözleflme serbestisi) ilkesi..........................192. Eflitlik ilkesi ............................................................................193. fiekil serbestisi ilkesi ....................................................................20II. N‹SBÎL‹K ‹LKES‹ ..........................................................................20III. DÜRÜSTLÜK (OBJEKT‹F ‹Y‹N‹YET) ‹LKES‹ ................................21IV. KUSURLU SORUMLULUK ‹LKES‹ ................................................21V. ÜÇÜNCÜ K‹fi‹ ALEYH‹NE BORÇ KURULAMAMASI ‹LKES‹ ........22VI. SÖZLEfiMELERDE ‹VAZ (KARfiILIK) ‹LKES‹ ..............................22VII. BORÇLUNUN YERLEfi‹M YER‹NDE (‹KAMETGÂHINDA)‹FA ‹LKES‹ ..................................................................................22Birinci BölümBORÇLAR HUKUKUNUN GENEL KAVRAMLARI§ 4. BORÇ VE BORÇ ‹L‹fiK‹S‹ KAVRAMLARI ..............................................23I. GENEL OLARAK ..........................................................................23II. BORÇ KAVRAMI (OBLIGATION, SCHULD) ..................................23III. BORÇ ‹L‹fiK‹S‹ (SCHULDVERHÄLTN‹S) ......................................24IV. BORÇ ‹LE BORÇ ‹L‹fiK‹S‹ ARASINDAK‹ FARKLAR. ..................251. Do¤um an› yönünden farklar ....................................................252. Kapsam yönünden farklar ........................................................263. Devir yönünden farklar ............................................................274. Sona erme yönünden farklar ....................................................27§ 5. BORÇ ‹L‹fiK‹S‹N‹N ‹ÇERD‹⁄‹ HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLER....................28I. GENEL OLARAK ..........................................................................28II. BORÇ ‹L‹fiK‹S‹N‹N ‹ÇERD‹⁄‹ HAKLAR ......................................291. Borç iliflkisinin içerdi¤i asli haklar ............................................292. Borç iliflkisinin içerdi¤i fer’i haklar ............................................293. Borç iliflkisinin içerdi¤i tali haklar..............................................30III. BORÇ ‹L‹fiK‹S‹N‹N ‹ÇERD‹⁄‹ YÜKÜMLÜLÜKLER ......................301. Genel olarak ............................................................................302. Yükümlülüklerin çeflitleri ..........................................................31

XIa) Sözleflmeden do¤an ilk yükümler-tali yükümler(Primärpflichten-Sekundärpflichten) ..................................31b) Edim yükümleri-yan yükümler (Leistungspflichten-Nebenpflichten) ..................................................................32aa) Asli edim yükümü (Hauptleistungspflicht)-Yanedim yükümü (Nebenleistungspflicht) ..........................321/a) Asli edim yükümü (Hauptleistungspflicht) ............321/b) Yan edim yükümü (Nebenleistungspflicht) ..........331/aa) Kavram ......................................................331/bb) Yan edim yükümlerinin do¤ufl kaynaklar› ..351/aaa) Kanundan do¤an yan edimyükümleri ......................................351/bbb) Sözleflmeden do¤an yan edimyükümleri ......................................361/ccc) Do¤ruluk kural›ndan do¤an yanedim yükümleri ..............................36bb) Yan yükümler (Nebenpflichten) ....................................37c. Edim yükümleri-koruma yükümleri (Leistungpflichten-Schutzpflichten) ..................................................................393. Edim yükümlerinden ba¤›ms›z borç iliflkileri(Schuldverhaeltnisse ohne Leistungspflicht) ..............................41§ 6. HAK KAVRAMI, HAKLARIN ÇEfi‹TLER‹ VE ÖZELL‹KLEALACAK HAKKI ..................................................................................44I. HAK KAVRAMI ............................................................................44II.HAKLARIN ÇEfi‹TLER‹, ÖZELL‹KLE YARARLANMAHAKLARI-DÜZENLEME HAKLARI ..............................................45III. YARARLANMA HAKLARININ (GENUSSRECHTE) ÇES‹TLER‹ ......451) Genel bilgi ................................................................................452) Alacak hakk› (Forderungsrecht) ................................................46a- Genel olarak ......................................................................46b- Alacak hakk›n›n hukuki niteli¤i ..........................................46aa- Alacak hakk› bir yararlanma hakk›d›r ..........................46bb- Alacak hakk› bir malvarl›¤› hakk›d›r ............................48cc- Alacak hakk› nisbi bir hakt›r: ......................................491/a) Genel olarak : ......................................................491/b) Alacak hakk›n›n (borç iliflkisinin nisbîniteli¤inden do¤an sonuçlar..................................51

XII1/aa) Alacak hakk› borç iliflkisinin sadecedi¤er taraf›na, yani borçluya karfl›ileri sürülebilir ..........................................511/bb) Alacak hakk› (borç iliflkisi) yaln›z borçlutaraf›ndan ihlâl edilebilir ............................511/cc) Alacak hakk›n›n (borç iliflkisinin) borçlutaraf›ndan ihlâl edilmesinden üçüncükifliler hiç bir hak elde edemezler ..............521/dd) Alacak hakk›, maddi edimlerdealacakl›ya fley üzerinden dolayl›bir yetki verir ; ..........................................531/ee) Alacak hakk›n›n (borç iliflkisinin) nisbili¤i,boçlunun iflâs› halinde görülür ..................53dd) Alacak hakk›n›n say›s› içeri¤i belirli tip vekonularla s›n›rl› de¤ildir ..............................................53ee) Alacak hakk› geçici bir hakt›r ......................................53c) Bir hakk›n nisbi hak olarak kabulü bir hukukpolitikas› sorunudur............................................................54d) Kuvvetlendirilmifl flahsi haklar- Eflyaya ba¤l› borçlar ..........54e) Nisbîlik ilkesinin istisnalar› ................................................56IV. DÜZENLEME HAKLARI (TAL‹ HAKLAR, ‹K‹NC‹ DERECEDEK‹HAKLAR) : ....................................................................................571) Yenilik do¤uran haklar (‹nflaî haklar = Gestaltungsrechte)..........58a- Kavram ..............................................................................58b- Çeflitleri ..............................................................................58aa- Do¤ufl nedenlerine göre ................................................58bb- fiahsa veya baflka bir hakka ba¤l› olupolmamalar›na göre ......................................................59cc- Üçüncü flah›slar›n hukuki alan›n› etkileyipetkilememesine göre ....................................................59dd- ‹çeriklerine göre ..........................................................591/a) Kurucu yenilik do¤uran haklar ............................601/b) De¤ifltirici yenilik do¤uran haklar ........................601/c) Bozucu yenilik do¤uran haklar ............................601/aa) Kavram ....................................................601/bb) Çeflitleri ....................................................611/aaa) Bir hakk› ortadan kald›ran haklar ........611/bbb) Bir hukuki iliflkiyi ortadankald›ran haklar ..............................61

XIII1/ccc) Bir statüyü ortadan kald›ranhaklar ............................................61ee- Hakk›n do¤urdu¤u sonuçlara göre;..............................621/a) Özel yenilik do¤uran haklar ..................................621/b) Yenilik do¤uran dava haklar› ................................62c. Yenilik do¤uran haklar› kullanma flekli ..............................62d. Yenilik do¤uran haklar›n özellikleri......................................63aa) Yenilik do¤uran haklar, bir defa kullan›lmakla tükenen,sona eren haklard›r ......................................................63bb) Yenilik do¤uran haklar, alacak hakk› olmad›klar› vedolay›s› ile bir edimi kapsamad›klar› için, ilke olarakzamanafl›m›na ba¤l› olmay›p, hak düflürücü süreyetabidirler ......................................................................64cc) Yenilik do¤uran haklardan, kullan›ld›ktan sonradönmek (bunlar› geri almak) mümkün de¤ildir ............64dd) Yenilik do¤uran haklar flarta ba¤lanamaz ....................65ee) Yenilik do¤uran haklar dürüstlük kurallar›nauygun olarak kullan›lmal›d›r ........................................65ff) Yenilik do¤uran haklar devredilen haklard›r ................65e) Yenilik do¤uran haklar›n sona ermesi ................................662. Yönetim veya temsil haklar› (Yetki haklar›-kudret yetkileri) ........663. Def’i haklar› (karfl› haklar) ......................................................67a) Kavram ..............................................................................67b) Def’i hakk›n›n çeflitleri ......................................................69aa) Kesin (sürekli) def’iler ..................................................69bb) Geciktirici def’iler..........................................................69cc) Ba¤›ms›z def’iler ..........................................................69dd) Ba¤›ml› def’iler..............................................................70ee) Tam def’iler ..................................................................70ff) Tam olmayan def’iler (k›smî def’iler) ..............................70c. Kullanma flekli ....................................................................70d. ‹tiraz ..................................................................................71aa) Kavram ........................................................................71bb) Def’i ve itiraz aras›ndaki farklar ..................................711/a) Def’i bir hakt›r, itiraz ise bir olayd›r ......................711/b) ‹tiraz, hâkim taraf›ndan re’sen (kendili¤inden)gözönünde tutulur ................................................711/c) Def’i, bir hak oldu¤u için sadece hak sahibitaraf›ndan ileri sürülebilir ....................................72

XIV1/d) ‹tiraz, hakk›n do¤mad›¤›n› veya sona erdi¤iniifade eder..............................................................72§ 7. ALACAK VE TALEP KAVRAMLARI ........................................................72I. GENEL OLARAK ..........................................................................72II. KONULARI YÖNÜNDEN ................................................................73III. DO⁄Ufi ANLARI YÖNÜNDEN ......................................................76IV. KAPSADIKLARI YETK‹LER YÖNÜNDEN ......................................761. ‹cra yoluyla takip yetkisi ..........................................................762. Tazminat isteme hakk› ..............................................................763. Yenilik do¤uran haklar ............................................................774. Def’i haklar› ............................................................................775. Tasarruf yetkisi ........................................................................776. Fer’i haklar ............................................................................78§ 8. BORÇ VE SORUMLULUK ....................................................................78I. GENEL OLARAK ..........................................................................78II. SORUMLULUK KAVRAMININ D‹⁄ER ANLAMLARI ......................79III. SORUMLULU⁄A HAK‹M OLAN ‹LKELER ....................................791. Ferdi sorumluluk ilkesi..............................................................792. Aynî sorumluluk ilkesi ..............................................................793. Tam sorumluluk ilkesi ..............................................................804. K›ymet itibariyle sorumluluk ilkesi ............................................80IV.SORUMLULUK TÜRLER‹..............................................................801. fiah›s ile sorumluluk..................................................................802. Malvarl›¤› ile sorumluluk ..........................................................80a) S›n›rs›z malvarl›¤› sorumlulu¤u(Tam sorumluluk) ..............81b) S›n›rl› malvarl›¤› sorumlulu¤u ............................................81aa) Konu itibariyle s›n›rl› malvarl›¤› sorumlulu¤u ..............81bb) Miktar itibariyle s›n›rl› malvarl›¤› sorumlulu¤u ............82§ 9. EKS‹K (TAB‹Î) BORÇLAR ......................................................................82I. KAVRAM ......................................................................................82II. EKS‹K BORÇLARIN ÖZELL‹KLER‹ ..............................................83III. EKS‹K BORÇLARIN ÇEfi‹TLER‹ ..................................................831. Do¤ufltan eksik borçlar..............................................................83

XVIa) Bölünebilir edimler ............................................................101b) Bölünemez edimler ............................................................1014. Do¤urduklar› sonuçlar›n türüne göre edim çeflitleri ..................102a) Fiilî edim ..........................................................................102b) Hukuki edim ....................................................................102c) Fiili ve hukuki edimler ....................................................1025. Bir ferde veya toplulu¤a yap›lan edimler..................................102a) Ferde yap›lan edim ..........................................................102b) Bir toplulu¤a yap›lan edim ................................................102VII. PARÇA VE C‹NS BORÇLARI (STUCKSCHULD –GATTUNGSSCHULD) ..................................................................103VIII. SEÇ‹ML‹K BORÇ (WAHLSCHULD)..............................................104‹kinci BölümBORCUN DO⁄UMU§ 11. BORÇ ‹L‹fiK‹LER‹N‹N DO⁄Ufi SEBEPLER‹ (BORÇ ‹L‹fiK‹LER‹N‹NKAYNAKLARI) ....................................................................................107B‹R‹NC‹ KISIMHUKUK‹ ‹fiLEMDEN DO⁄AN BORÇLAR§12. HUKUK‹ ‹fiLEM KAVRAMI ................................................................111I. HUKUK‹ ‹fiLEM‹N TAR‹F‹ ..........................................................111II. HUKUK‹ ‹fiLEM‹N UNSURLARI ..................................................1121. Hukuki ifllemin kurucu unsurlar›(Tatbestand desRechtsgeschaefts) ........................................................................112a) ‹rade aç›klamas› (Willensäusserung) ..................................112b) ‹rade aç›klamas›na eklenmesi gereken di¤er (kurucu)unsurlar (olaylar) ..............................................................1132. Hukuki ifllemin etkinlik unsurlar› (Wirksamkeitsvoraussetzungen)....................................................................114III. HUKUK‹ ‹fiLEM‹N HÜKÜM VE SONUÇLARI ............................116IV. HUKUK‹ ‹fiLEM KAVRAMI, SOYUT B‹R KAVRAMDIR ..............117§ 13. ‹RADE AÇIKLAMASI (‹RADE BEYANI VE ‹RADE FAAL‹YET‹) ..............117I. ‹RADE AÇIKLAMASININ TANIMI ..............................................1171. ‹rade aç›klamas› kavram›........................................................1172. ‹rade aç›klamas›n›n türleri ....................................................118

XVIIII. ‹RADE BEYANININ UNSURLARI ................................................1191. ‹rade Unsuru (Subjektif unsur) ................................................119a) Fiil iradesi (Handlungswille) ..............................................119b) ‹fllem iradesi (muamele iradesi= Geshäftswille) ..................119c) Beyan iradesi (Bildirme iradesi = Erklärungswille) ............1202. Beyan unsuru (Objektif unsur) ..............................................122III. ‹RADE BEYANININ ÇEfi‹TLER‹ ..................................................1231. Kullan›lan vas›taya göre beyan çeflitleri ..................................123a) Do¤rudan do¤ruya irade beyan› ........................................123b) Dolayl› irade beyan› ..........................................................1232. Aç›k veya kapal› olmas›na göre beyan çeflitleri ........................124a) Aç›k irade beyanlar› ..........................................................124b) Kapal›(z›mnî) irade beyanlar› ............................................1243. Yaz›l› ve sözlü olmas›na göre beyan çeflitleri ............................1284. Muhataba varmas› gerekip gerekmemesine görebeyan çeflitleri ........................................................................128a) ‹rade beyan›n›n yap›lmas› ve varmas›(Abgabe und Zugang der Willenserklärung ........................128b) Varmas› gerekmeyen irade beyanlar› ................................129c) Varmas› gerekli irade beyanlar› ........................................130§ 14. ‹RADE BEYANLARININ YORUMU........................................................134I. YORUM KAVRAMI ......................................................................134II. YORUM TEOR‹LER‹ ..................................................................1361. ‹rade teorisi (Willenstheorie) ....................................................1362. Beyan teorisi (Erklärungstheorie) ............................................1373. Güven teorisi (Vertrauenstheorie) ............................................139a) Genel bilgi ........................................................................139b) Klasik güven teorisi ..........................................................140c) Yeni güven teorisi (Güven teorisindeki yeni geliflmeler:Meram anlatma teorisi = Auslegungstheorie desSichverständlichmachens) ................................................141aa) Genel bilgi ..................................................................141bb) Yeni güven teorisinin esaslar› ....................................142cc) Meram anlatma teorisi................................................144§ 15. HUKUK‹ ‹fiLEMLER‹N D‹⁄ER HUKUK‹ F‹‹LLERDEN AYRILMASI ......147I. HUKUK‹ OLAYLAR (JURISTISCHE TATSACHEN) ......................147II. HUKUK‹ F‹‹LLER (RECHTSHANDLUNGEN) ..............................1471. Hukuka ayk›r› fiiller ................................................................147

XVIII2. Hukuka uygun fiiller (Dar anlamda hukuki fiiller) ....................148a) ‹rade aç›klamalar› (Willensäusserungen)............................148aa) Hukuki ifllemler (Rechtsgeschäfte) ..............................148bb) Hukuki ifllem benzeri fiiller ........................................148cc) Maddi fiiller ................................................................150b) Tasavvur (bilgi) aç›klamalar› (Vorstellungsäusserungen) ....150c) Duygu aç›klamalar› (Gefühläusserungen) ..........................151§ 16. HUKUK‹ ‹fiLEMLER‹N ÇEfi‹TLER‹ ....................................................151I. HUKUK‹ ‹fiLEM ‹LE DÜZENLENEN HUKUK‹ ‹L‹fiK‹N‹NKONUSUNA (‹ÇER‹⁄‹NE) GÖRE ................................................151II. HUKUK‹ ‹fiLEME KATILANLARIN SAYISINA GÖRE ..................1521. Bir (tek) tarafl› hukuki ifllemler ................................................1522. ‹ki veya çok tarafl› hukuki ifllemler ..........................................153a) Genel olarak sözleflme ve karar ........................................153b) Sözleflme ile karar aras›ndaki farklar ................................154III. ‹VAZLI-‹VAZSIZ OLUfiLARINA GÖRE ........................................155IV. HUKUK‹ SONUÇLARINI MEYDANA GET‹RD‹KLER‹ANA GÖRE..................................................................................1561. Ölüme ba¤l› tasarruflar ..........................................................1562. Sa¤lararas› hukuki ifllemler ....................................................157V. YAPTIKLARI ETK‹LERE GÖRE ..................................................1581. Borçland›r›c› ifllem (Verpflichtungsgeschäft) ..............................1582. Tasarruf ifllemi (Verfügungsgeschäft) ......................................160a) Kavram..............................................................................160b) Tasarruf iflleminin türleri ..................................................1643. Borçland›r›c› ifllem ile tasarruf ifllemi aras›ndaki farklar ..........165a) Genel olarak......................................................................165b) Tasarruf yetkisi (Verfügungsmacht) ..................................165c) Öncelik ilkesi (Prioritätsprinzip) ........................................166VI. SEBEBE BA⁄LI OLUP OLMAMALARINA GÖRE ........................166§ 17. KAZANDIRMA VE SEBEP KAVRAMLARI ............................................167I. KAZANDIRMA ............................................................................1671. Genel bilgi....................................................................................1672. Kazand›rma çeflitleri ..............................................................168a) Tasarruf ifllemi ile yap›lan kazand›rmalar..........................168b) Borçland›r›c› ifllem ile yap›lan kazand›rmalar ....................169c) Maddi fiiller ile yap›lan kazand›rmalar ..............................169

XIXII. KAZANDIRMANIN (KAZANDIRICI ‹fiLEM‹N) SEBEB‹ ................1691. ‹fa sebebi (causa solvendi) ....................................................1702. Alacak sebebi (causa credendi)................................................170a) ‹ade alaca¤›na sahip olma amac› ......................................171b) Rücu alaca¤›na sahip olma amac› ....................................171c) Bir karfl› edim alaca¤›na sahip olma amac›........................1713. Ba¤›fllama sebebi (causa donandi) ..........................................1714. Teminat sebebi ......................................................................1725. Karma sebepler ......................................................................172III. KAZANDIRICI MUAMELEN‹N SEBEBE BA⁄LILI⁄I SORUNU ....172IV. BORÇ SÖZLEfiMELER‹NDE HUKUK‹ SEBEP: ÖZELL‹KLESOYUT BORÇ ‹KRARI ................................................................1771. Kavram ..................................................................................1772. Soyut borç sözleflmelerinin çeflitleri..........................................1793. Soyut borç vaadinin (sözleflmesinin) flartlar› ............................179a) Bir sözleflme bulunmal›d›r ................................................179b) Sözleflme flekle tâbi de¤ildir ..............................................179c) Sözleflmede borç vaadinin sebebi gösterilmemelidir ..........1804. Soyut borç sözleflmelerinin hukuki niteli¤i ve sonuçlar› ............1805. ‹spat sorunu ..........................................................................184§ 18. SÖZLEfiMEDEN DO⁄AN BORÇLAR....................................................184I. GENEL OLARAK SÖZLEfiME KAVRAMI ....................................1841. Sözleflme bir hukuki ifllemdir ..................................................185a) Sözleflme olgusu=Sözleflmenin kurucu unsurlar›(Tatbestand des Vertrages) ................................................186b) Sözleflmenin hukuki sonuçlar› ..........................................187aa) Sözleflmenin inflai (kurucu) sonucu(Gestaltungswirkung)..................................................187bb) Sözleflmenin ba¤lay›c› sonucu (Abschlusswirkung) ....1882. Sözleflme, bir hukuki iliflkidir ..................................................188II. AK‹T, SÖZLEfiME, BA⁄IT VE MUAMELE KAVRAMLARI ..........189III. SÖZLEfiME TÜRLER‹ ................................................................1891. Hukuki sonuçlar›na göre sözleflme türleri ................................189a) Borç sözleflmeleri (borçland›r›c› sözleflmeler =Schuldverträge) ................................................................189b) Tasarruf sözleflmeleri ........................................................189c) Statü sözleflmeleri (Statusverträge) ....................................190

XX2. Ba¤›ms›z olup olmamalar›na göre sözleflme türleri ..................1903. Hukuk alanlar›na göre sözleflme çeflitleri ................................190a) fiahs›n hukukuna giren sözleflmeler ..................................190b) Aile hukukuna giren sözleflmeler ......................................190c) Miras hukukuna giren sözleflmeler ....................................190d) Eflya hukukuna giren sözleflmeler ....................................190e) Borçlar hukukuna giren sözleflmeler ................................1904. Borç sözleflmeleri (Borçland›r›c› sözleflmeler =Schuldverträge) ......................................................................191a) Genel bilgi ........................................................................191b) Borç sözleflmelerinin türleri ..............................................192aa) Kanunla düzenlenmifl olup olmamalar›na göre ..........1921/a) ‹simli sözleflmeler (Nominatkontrakte) ................1921/b) ‹simsiz sözleflmeler (Innominatkontrakte)............192bb) Edim ilflikisine göre borç sözleflmelerinin türleri ........1931/a) Bir tarafa borç yükleyen sözleflmeler(einseitige Verträge) ............................................1931/b) ‹ki tarafa borç yükleyen sözleflmeler(zweiseitige Verträge) ..........................................1941/aa) Tam iki tarafa borç yükleyen sözleflmeler(vollkommen zweiseitige Verträge) ............1941/bb) Eksik iki tarafa borç yükleyen sözleflmeler(unvollkommene zweiseitige Verträge) ......1941/cc) Çok tarafl› sözleflmeler(mehrseitige Verträge) ..............................195cc) Zaman yönünden sözleflme türleri ..............................1961/a) Yal›n sözleflmeler ................................................1961/b) Dönemli sözleflmeler ..........................................1961/c) Sürekli sözleflmeler ............................................196dd) Özel sözleflme türleri ..................................................1961/a) Çerçeve sözleflmeler ............................................1961/b) Üçüncü kifli yarar›na sözleflmeler ......................1971/c) ‹ltihakî sözleflmeler ............................................1971/d) Genel ifllem flartlar›n› içeren sözleflmeler ............1971/e) R›zai sözleflmeler-Real sözleflmeler......................1991/aa) R›zai sözleflmeler (Konsensualverträge) ....1991/bb) Real sözleflmeler (Realverträge) ................2001/f) Görüflmeli sözleflmeler ........................................2001/g) ‹nançl› sözleflmeler..............................................200

XXIee) Elden ifllemler (Handgeschäfte)-Borç sözleflmeleri ......200ff) fiekle ba¤l› sözleflmeler-flekle ba¤l› olmayansözleflmeler ................................................................2011/a) fiekle ba¤l› sözleflmeler ......................................2011/b) fiekle ba¤l› olmayan sözleflmeler ........................201gg) ‹vazl› sözleflmeler-ivazs›z sözleflmeler ..........................202hh) Kesin sözleflmeler-Tesadüfi(bahta ba¤l›) sözleflmeler ..202§ 19. SÖZLEfiMEN‹N KURULMASI (SÖZLEfiMEN‹N MEYDANA GELMES‹) ..203I. GENEL OLARAK ........................................................................203II. SÖZLEfiMEN‹N TARAFLARI ....................................................203III. ‹RADE BEYANLARININ UYGUNLU⁄U ........................................2051. Uygunluk (Uyuflma, Anlaflma, Konsens) kavram› ....................2052. Uygunlu¤un kapsam› ..............................................................209a) Genel bilgi ........................................................................209b) Sözleflmenin esasl› noktalar›..............................................210aa) Objektif esasl› noktalar ..............................................210bb) Sübjektif esasl› noktalar ............................................211c) Sözleflmenin yan (ikinci derecedeki-tali) noktalar›..............2133. Uyuflmazl›k (Anlaflmazl›k, Dissens) ........................................215a) Kavram..............................................................................215b) Uyuflmazl›k türleri ............................................................215aa) Aç›k uyuflmazl›k (offener Dissens) ..............................215bb) Gizli uyuflmazl›k.(versteckter Dissens) ........................216IV. ‹RADE BEYANLARININ KARfiILIKLI OLMASI............................2181. Kavram ..................................................................................218a) ‹cap (Antrag, Offerte) ........................................................219aa) Tan›m› ve hukukî niteli¤i ............................................219bb) ‹cab›n özellikleri..........................................................2191/a) ‹cap, karfl› tarafa ulaflmal›, ona varmal›d›r..........2201/b) ‹cap, sözleflmenin objektif ve sübjektif yöndenesasl› bütün noktalar›n› kapsamal›d›r ................2201/c) ‹cap, hukuki sebebi içermelidir ..........................2211/d) ‹cab› yapan ciddi olmal›, icab›yla ba¤lanmakniyetinde olmal›d›r ..............................................221cc) ‹cab›n flekli ................................................................221dd) ‹cap ve icaba ça¤›rma (icaba davet) ............................221ee) ‹cab›n hüküm ve sonuçlar› ........................................224

XXII1/a) ‹cap sahibinin icab›yla ba¤l› olmas› ....................2241/b) Ba¤l›l›k süresi ....................................................2241/aa) Süreli icap................................................2241/bb) Süresiz icap..............................................2251/aaa) Haz›rlar aras›ndaki süresiz icap....2261/bbb) Haz›r olmayanlar aras›ndakisüresiz icap ..................................226ff) ‹cab›n reddi ................................................................228b) Kabul ................................................................................228aa) Kavram ......................................................................228bb) Aç›k ve z›mnî (kapal›) kabul beyan› ............................229cc) Kabulün tâbi oldu¤u flekil ..........................................231dd) Kabulün hüküm ve sonuçlar› ....................................232c) ‹cap ve kabulün geri al›nmas› (Rücu=Widerruf) ................232d) ‹cap sahibi veya kabul edenin (muhatab›n) ölmesi,ehliyetini kaybetmesi ........................................................233V. SÖZLEfiMEN‹N KURULDU⁄U (MEYDANA GELD‹⁄‹) AN ............2341. Sözleflmenin meydana geldi¤i an› aç›klayan teoriler ................234a) Aç›klama teorisi ................................................................234b) Gönderme teorisi ..............................................................234c) Varma teorisi ....................................................................234d) Ö¤renme teorisi ................................................................2352. Borçlar Kanununun kabul etti¤ teori ........................................235a) Haz›rlar aras›nda ..............................................................235b) Haz›r olmayanlar aras›nda ................................................235VI.SÖZLEfiMEN‹N HÜKÜM VE SONUÇLARINIMEYDANA GET‹RD‹⁄‹ AN..........................................................2351. Haz›rlar aras›nda ..................................................................2352. Haz›r olmayanlar aras›nda ....................................................235§ 20. SÖZLEfiMELERDE fiEK‹L ..................................................................236I. TANIM VE AMAÇ ........................................................................2361. Tan›m› ..................................................................................2362. Amaç ......................................................................................237II. fiEKL‹N FAYDA VE SAKINCALARI ............................................2371. fieklin faydalar› ......................................................................237a) fiekil sözleflmeye kesinlik sa¤lar ........................................237b) fiekil sözleflmeye aç›kl›k getirir ..........................................237

XXIIIc) fiekil flart›, ispat, güvenlik ve kolayl›¤› getirir ....................238d) fiekil, taraflar› düflünmeye sevkeder ..................................238e) fiekil, aleniyet ve güven sa¤lar ..........................................238f) fiekil, sözleflmenin yorumunu kolaylaflt›r›r ........................2392. Sak›ncalar› ............................................................................239III. BORÇLAR HUKUKUNUN KABUL ETT‹⁄‹ S‹STEM ....................239IV. fiEKL‹N TÜRLER‹ ......................................................................2401. Amaçlar›na göre fleklin türleri..................................................240a) Geçerlik flart› olarak flekil..................................................240aa) Kanuni flekil ..............................................................240bb) ‹radi flekil ..................................................................241cc) fiekil mecburiyetinin kapsam› ....................................243b) ‹sbat flart› olarak flekil ....................................................2432. Yap›l›fl tarz›na göre fleklin türleri ............................................244a) Adi yaz›l› flekil ..................................................................244aa) Genel bilgi ..................................................................244bb) Metin ..........................................................................245cc) ‹mza ..........................................................................2461/a) Genel kural ........................................................2461/b) Mümessil veya vekilin imzas› ..............................2481/c) Bofla (beyaza) imza atmak ..................................2481/d) Kural›n (elyaz›s›yla imzan›n) istisnalar› ..............2501/aa) Bir alet vas›tas›yla (mekanik)imza atmak ..............................................2501/bb) ‹mza atamayanlar›n el iflareti kullanmas› ..2501/cc) Mühür kullan›lmas›..................................2511/dd) Görme özürlülerin (âmâlar›n) imza atmas› ..2521/ee) Güvenli elektronik imza............................2521/f f) ‹mza yeri ..................................................253b) Mevsuf yaz›l› flekil ............................................................253c) Resmi flekil........................................................................254aa) Genel bilgi ..................................................................2541/a) Noter ..................................................................2541/aa) Düzenleme yoluyla (re’sen düzenlenen)senet ........................................................2551/bb) ‹mza tasdiki (imza onaylamas›) ................2551/b) Tapu sicil müdürü ..............................................2561/c) Di¤er resmi makamlar ........................................256d) Resmi sicillere tescil ..........................................................256

XXIVe) ‹lân ..................................................................................257f) Sözlü flekil ........................................................................257V. RESM‹ S‹C‹L VE SENETLER‹N HÜKÜM VE SONUÇLARI ..........257VI. KANUN‹ fiEKLE BA⁄LI SÖZLEfiMELER‹N DE⁄‹fiT‹R‹LMES‹ ....258VII. KANUN‹ fiEKLE BA⁄LI SÖZLEfiMELER‹NORTADAN KALDIRILMASI ........................................................259VIII. fiEK‹L fiARTINA UYMAMANIN SONUÇLARI..............................2601. Butlan görüflü ........................................................................2602. Kendine özgü geçersizlik görüflü ..............................................2623. Yokluk görüflü ........................................................................2644. Eksik borç görüflü ..................................................................2645. Fiili sözleflme görüflü ..............................................................265IX. fiEK‹L NOKSANLI⁄IYLA SAKAT SÖZLEfiMEN‹N BAfiKAB‹R HUKUK‹ ‹fiLEME DÖNÜfiMES‹............................................265§ 21. SÖZLEfiMEN‹N ‹ÇER‹⁄‹ (AKD‹N MUHTEVASI)....................................267I. SÖZLEfiME ÖZGÜRLÜ⁄Ü (AK‹T SERBEST‹S‹) VE SINIRLARI ..2671. ‹rade özerkli¤i (‹rade muhtariyeti=Privatautonomie) ..................2672. Sözleflme özgürlü¤ü (Akit serbestisi=Vertragsfreiheit)................2703. Sözleflme özgürlü¤ünün çeflitli anlamlar›..................................270a) Sözleflme yapma hürriyeti(‹nikat serbestisi=Abschlussfreiheit) ..................................270aa) Kural: Kurma (inikat) özgürlü¤ü ..................................270b) ‹stisna: Sözleflme yapma mecburiyeti(Kontrahierungszwang) ....................................................271aa) Genel bilgi ..................................................................271bb) Kanundan do¤an sözleflme yapma mecburiyeti ..........2721/a) Özel hukuk kökenli kanunlardan do¤ansözleflme yapma mecburiyeti ..............................2721/b) Kamu hukuku kökenli kanunlardan do¤ansözleflme yapma mecburiyeti ..............................2741/aa) Kamu hizmetlerini ve baz› hayatimaddeleri sa¤lamak için öngörülensözleflme yapma mecburiyeti ....................2741/bb) Güdümlü ekonominin getirdi¤i sözleflmeyapma mecburiyeti ..................................2751/cc) Fiilî tekel nedeniyle sözleflme yapmamecburiyeti veya tazminat ödeme borcu ..275

XXVcc) Hukuki ifllemden do¤an sözleflme yapmamecburiyeti: SÖZLEfiME YAPMA VAAD‹ (ÖNAK‹T) ......2761/a) Tan›m› ................................................................2761/b) Sözleflme yapma vaadinin (önakdin) flartlar› ......2791/aa) Önakit, borçland›r›c› bir iflleme, bir borçsözleflmesine iliflkin olmal›d›r ..................2791/bb) As›l sözleflmenin konusu yeter derecedebelirli veya belirlenebilir olmal›d›r ............2801/cc) Sözleflme yapma vaadi, as›l sözleflmeninba¤l› tutuldu¤u flekle uygun olarakyap›lmal›d›r ..............................................2801/dd) Sözleflme yapma vaadi, alacakl›ya, vaadedenden vaadini yerine getirmesini istemeyetkisini vermelidir ..................................2811/ee) Önakdin konusu imkâns›z, hukuka veyaahlâka ayk›r› olmamal›d›r ........................2821/c) Sözleflme yapma vaadinin hüküm ve sonuçlar› ..2821/aa) Önakit, taraflara as›l sözleflmeyiyapma borcu yükler ................................2821/bb) Vaad alacakl›s›, aynen ifa yerinetazminat davas› da açabilir ......................283c) Sözleflmenin di¤er taraf›n› seçme hürriyeti ........................284d) Sözleflmeyi ortadan kald›rma veya de¤ifltirme hürriyeti ....284e) fiekil hürriyeti ..................................................................284f) Sözleflmenin içeri¤ini düzenleme hürriyeti(Gestaltungsfreiheit, Inhaltsfreiheit) ..................................284aa) Genel ilke ..................................................................284bb) Düzenleme serbestisinin s›n›rlar› ................................2851/a) Sözleflmenin içeri¤inin hukuka ayk›r› olmas› ......2861/aa) Genel bilgi ................................................2861/bb) Hukuka ayk›r›l›¤›n tesbiti (Emredicihukuk kurallar›na ayk›r›l›k) ....................2871/cc) Sözleflmelerde görülen hukukaayk›r›l›k halleri ........................................2891/aaa) Hukuk düzeni bizzat sözleflmeninyap›lmas›n› yasaklam›flt›r ............2891/bbb) Hukuk düzeni sözleflmede öngörülenedimi yasaklam›flt›r ......................290

XXVI1/ccc) Hukuk düzeni sözleflmenin amac›n›yasaklam›flt›r ................................2901/ddd) Kanuna karfl› hile ........................2901/b) Sözleflmenin içeri¤inin ahlâka ayk›r› olmas›........2911/aa) Genel olarak ............................................2911/bb) Ahlâka ayk›r›l›k halleri .............................2921/aaa) Bizzat sözleflmenin yap›lmas›ahlâka ayk›r›d›r ............................2921/bbb) Edim (Sözleflmenin içeri¤i) ahlâkaayk›r›d›r: ......................................2931/ccc) Sözleflmenin amac› ahlâkaayk›r›d›r ......................................2941/c) Sözleflmenin içeri¤inin imkâns›z olmas› ..............2951/aa) Genel bilgi ................................................2951/bb) ‹mkâns›zl›¤›n unsurlar›: ..........................2951/aaa) Edim,bafllang›çtan itibarenimkâns›z olmal›d›r ........................2951/bbb) Edim, objektif (mutlak) anlamdaimkâns›z olmal›d›r ........................295II.SÖZLEfiME HÜRR‹YET‹N‹N MÜEYY‹DES‹: GEÇERS‹ZL‹K(HÜKÜMSÜZLÜK) ......................................................................2981. Yokluk ve geçersizlik kavramlar›..............................................298a) Genel olarak......................................................................298b) Yokluk (Sözleflmenin meydana gelmemesi) ........................298c) Geçersizlik (Hükümsüzlük: Ungültigkeit: Unwirksamkeit) ..299aa) Eksiklik (Eksik Sözleflmeler = Unvollkommenheit,Unvollkommene Vertråge) ..........................................300bb) Butlan (bât›l sözleflmeler= Nichtigkeit, nichtigeVerträge) ....................................................................3001/a) Genel olarak (tam) butlan ..................................3001/b) K›smî butlan (Teilnichtigkeit) ..............................3031/aa) Genel bilgi ................................................3031/bb) K›smî butlan›n flartlar› ............................3041/aaa) Objektif flart..................................3041/bbb) Subjektif flart ................................3071/cc) Hukuki sonuçlar› ....................................308cc) ‹ptal (‹ptal kabiliyeti= Anfechtung, Anfechtbarkeit)......309§ 22. ‹RADE ‹LE BEYAN ARASINDA ‹STENEREK MEYDANAGET‹R‹LEN UYGUNSUZLUK ..............................................................311

XXVIII. GENEL B‹LG‹..............................................................................311II. LAT‹FE BEYANI (SCHERZERKLAERUNG) ..................................312III. Z‹HN‹ KAYIT (MENTALRESERVATION,GEHEIMER VORBEHALT) ....................................................313IV. MUVAZAA (SCHEINGESCHAEFT, SIMULATION ........................3151. Tarifi ......................................................................................3152. Muvazaan›n flartlar› (unsurlar›) ..............................................316a) Görünürdeki (zahiri, muvazal›) ifllem(Scheingeschäft, simuliertes Geschäft) ..............................316b) Muvazaa anlaflmas› (Simulationsabrede) ..........................316c) Gizli ifllem (Verdecktes, dissimuliertes Geschäft)................317d) Aldatma kasd› (Täuschungsabsicht) ..................................3173. Muvazan›n çeflitleri: ................................................................318a) Mutlak muvazaa................................................................318b) Nisbi muvazaa ..................................................................318aa) Genel bilgi ..................................................................318bb) Nisbi muvazan›n çeflitleri ............................................3191/a) Sözleflmenin niteli¤ini de¤ifltiren muvazaa ..........3191/b) Sözleflmenin konusunda veya flartlar›ndayap›lan muvazaa ................................................3191/c) Taraflar›n flahs›nda muvazaa..............................3204. Muvazaan›n taraflar aras›ndaki hüküm ve sonuçlar›: ..............321a) Görünürdeki (Muvazal›) ifllemin hükümsüzlü¤ü ................321aa) Kural ..........................................................................321bb) ‹stisnalar ....................................................................3231/a) Alacak hakk›n› iyi niyetle yaz›l› borç ikrar›nadayanarak iktisap eden kimse korunur:..............3231/aa) Alacak, hukuken geçerli bir flekildeiktisap edilmifl olmal›d›r: ..........................3241/bb) Alacak, yaz›l› bir borç ikrar›na dayanarakkazan›lm›fl olmal›d›r ................................3241/cc) Alacak, iyiniyetle temellük edilmiflolmal›d›r ..................................................3241/b) Tapu sicilindeki kayda iyi niyetle güvenerek aynîhak iktisap eden kimse korunur ........................3251/c) Dürüstlük kural› ................................................325b) Gizli ifllemin hüküm ve sonuçlar› ......................................3255. Muvazaan›n isbat› ..................................................................328

XXVIIIa) Üçüncü kifliler yönünden ..................................................328b) Taraflar yönünden ............................................................3286. Tek tarafl› hukuki ifllemlerde muvazaa ....................................3297. Muvazaan›n mümkün olmad›¤› ifllemler ..................................3298. Muvazaan›n benzer baz› ifllemlerden fark› ..............................329a) ‹nançl› ifllemden fark› ........................................................329aa) Genel bilgi ..................................................................329bb) Unsurlar› ....................................................................3301/a) ‹nanç anlaflmas› ................................................3301/b) Devir (temlik) ifllemi ............................................332cc) ‹nançl› ifllemin hüküm ve sonuçlar› ............................332b) Nam› müsteardan fark› ....................................................334c) Kanuna karfl› hile..............................................................336aa) Genel bilgi ................................................................336bb) Kanuna karfl› hilenin unsurlar› ..................................3371/a) Bir ifllemin yap›lmas› emredici birhukuk kural›yla yasaklanmal›d›r ........................3371/b) Kanunun izin verdi¤i baflka bir ifllemyap›lmal›d›r ........................................................3371/c) Taraflar›n yapt›klar› ifllem, yasaklanan ifllemindo¤uraca¤› sonucu meydana getirme¤e elveriflliolmal›d›r ............................................................337cc) Kanuna karfl› hilenin sonuçlar›..................................337dd) Kanuna karfl› hilenin muvazaadan fark› ....................337§ 23 ‹RADE SAKATLI⁄I (WILLENSMAENGEL) ............................................337I. GENEL B‹LG‹..............................................................................337II.‹RADE SAKATLI⁄ININ ÇEfi‹TLER‹ (OLUfiUM SAKATLI⁄I-BEYAN SAKATLI⁄I) ....................................................................340III. ‹RADEY‹ SAKATLAYAN SEBEPLER............................................3401. Hata (Irrtum) ..........................................................................340a) Kavram ve tan›m ..............................................................340b) Hatan›n çeflitleri ................................................................341aa) Genel bilgi ..................................................................341bb) Saik hatas›-beyan hatas› ............................................3411/a) Saik hatas› ........................................................3421/aa) Genel bilgi: ..............................................3421/bb) Saik hatas›n›n sonuçlar›:..........................3431/b) Beyan hatas›: ....................................................343

XXIX1/aa) Beyan fiilinde hata (Irrtum über dieErklärungshandlung)................................3441/bb) Beyan muhtevas›nda hata (Irrtum überden Inhalt der Erklärung; Inhaltsirrtum) ..344c) Esasl› hata-Esasl› olmayan hata........................................3441/a) Sözleflmenin niteli¤inde hata ..............................3461/b) Eflyan›n ayn›nda hata ........................................3461/c) fiahs›n hüviyetinde (kimli¤inde) hata ..................3471/d) Edim veya karfl› edimin miktar›nda hata ............3471/e) Temel hatas› (Mevsuf saik hatas›), (Akdin lüzumluvas›flar›nda hata; Grundlagenirrtum) ................3471/aa) Genel olarak ............................................3471/bb) Temel hatas›n›n hukuki niteli¤i ................3481/cc) Temel hatas›n›n unsurlar› ........................3491/aaa) Saik hatas›....................................3501/bbb) Subjektif unsur ............................3501/ccc) Objektif unsur ..............................3501/dd) Uygulama halleri: ....................................352dd) Vas›tan›n hatas› (yanl›fl iletme) ..................................354c) Hatan›n dürüstlük (do¤ruluk) kural›na ayk›r›olarak ileri sürülememesi ..................................................355d) Hata sebebiyle sözleflmenin iptali halinde hataedenin tazminat ödeme borcu............................................356aa) Genel bilgi ..................................................................356bb) Karfl› tarafa ödenecek tazminat›n flartlar›....................3561/a) Hata eden, kusurlu olmal›d›r ..............................3561/b) Karfl› taraf (muhatap), hata edenin hatayadüfltü¤ünü bilmemeli veya bilebilecek durumdaolmamal›d›r ........................................................3561/c) Ödenecek zarar, kural olarak menfi zarard›r ......3572. Hile (aldatma: absichtliche Täuschung) ....................................358a) Genel olarak: ....................................................................358b) Hilenin unsurlar›:..............................................................359aa) Aldatma fiili: ..............................................................359bb) Aldatma (hile) kasd›: ..................................................360cc) ‹lliyet ba¤›:..................................................................361c) Üçüncü flahs›n hilesi: ........................................................361d) Zarar›n tazmini: ................................................................362e) Hileyi ispat: ......................................................................363

XXX3. ‹krah (Korkutma): ....................................................................363a) Kavram: ............................................................................363b) ‹krah›n unsurlar›:..............................................................364aa) Sözleflmeyi yapan kimseye veya yak›nlar›nayönelmifl bir tehlike söz konusu olmal›d›r ..................364bb) Tehlike a¤›r ve derhal meydana gelecek nitelikteolmal›d›r: ....................................................................365cc) Tehdit hukuka ayk›r› olmal›d›r: ..................................366dd) ‹krah ile sözleflmenin kurulmas› aras›nda illiyetba¤› bulunmal›d›r: ....................................................367c) Üçüncü flahs›n ikrah›nda tazminat: ..................................367IV. SÖZLEfiMEN‹N KURULMASI ‹LE ‹RADE SAKATLI⁄I,ÖZELL‹KLE HATA ARASINDAK‹ ‹L‹fiK‹ ....................................368V. ‹RADE SAKATLI⁄ININ SONUÇLARI ..........................................3691. ‹ptal hakk› ..............................................................................3692. ‹ptal hakk›n›n kullan›lmas› ....................................................3723. ‹ptalin sonuçlar› ......................................................................3744. ‹ptal hakk›ndan feragat (Sözleflmeye=Akde icazet) ..................375§ 24. GAB‹N (AfiIRI FAYDALANMA) ............................................................377I. GENEL B‹LG‹..............................................................................377II. GAB‹N‹N UNSURLARI ................................................................3781. Objektif unsur ........................................................................3782. Sübjektif unsur ......................................................................379a) Zarar gören taraf›n özel (zay›f) durumu..............................379aa) Muzayaka hali ............................................................379bb) Hafiflik........................................................................380cc) Tecrübesizlik ..............................................................380b) Sömürme (yararlanma) kasd›: ..........................................380III. GAB‹N‹N SONUÇLARI:................................................................3811. Sözleflmenin iptali: ..................................................................3812. Edimlerin geri verilmesi: ..........................................................3823. Tazminat: ..............................................................................382§ 25 SÖZLEfiMELERDE TEMS‹L ................................................................383I. TEMS‹L KAVRAMI: ....................................................................3831. Genel bilgi:..............................................................................3832. Temsili aç›klayan teoriler:........................................................385

XXXIa) ‹fllem sahibi teorisi: ..........................................................385b) Birlikte ifllem teorisi: ........................................................385c) Temsil teorisi:....................................................................385II. TEMS‹L‹N ÇEfi‹TLER‹: ..............................................................3861. Do¤rudan do¤ruya temsil-dolayl› temsil: ..................................386a) Do¤rudan do¤ruya temsil: ................................................386b) Dolayl› temsil: ..................................................................3882. Aktif temsil-pasif temsil ..........................................................3893. ‹radi temsil-kanunî temsil: ......................................................389a) ‹radi temsil: ......................................................................389b) Kanunî temsil: ..................................................................389III. ‹RAD‹ TEMS‹L‹N fiARTLARI: ....................................................3901. Baflkas› ad›na hareket: ..........................................................3902. Temsil yetkisi: ........................................................................393a) Genel bilgi: ........................................................................393b) ‹ç temsil-d›fl temsil yetkisi: ................................................394aa) ‹ç temsil yetkisi:..........................................................394bb) D›fl temsil yetkisi: ......................................................394c) Temsil yetkisinin ba¤l› oldu¤u flekil: ..................................396d) Mümessilin ehliyeti............................................................396e) Temsil yetkisinin ba¤›ms›zl›¤› (soyutlu¤u): ........................397IV. TEMS‹L YETK‹S‹N‹N KAPSAMI: ................................................3991. Genel bilgi:..............................................................................3992. Temsil yetkisi ve talimat..........................................................403V. TEMS‹L ‹L‹fiK‹S‹NDE BAZI ÖZEL DURUMLAR..........................4041. Mümessilin kendi kendisiyle sözleflme yapmas›:......................4042. Çift temsil iliflkisi:....................................................................404VI. TEMS‹L YETK‹S‹N‹N SONA ERMES‹: ........................................4051. Genel olarak: ..........................................................................405a) Temsil yetkisinin k›smen veya tamamen geri al›nmas›(Tam veya k›smî azil): ........................................................405b) ‹stifa: ................................................................................407c) Ölüm, gaiplik karar›, fiil ehliyetinin kayb›: ........................407d) ‹flâs: ..................................................................................408e) Tüzel kiflili¤in sona ermesi: ..............................................408f) Yetki verilen sürenin veya iflin bitmesi:..............................4082. Sona ermenin hüküm ve sonuçlar›: ..........................................408

XXXIIVII. YETK‹S‹Z TEMS‹L: ....................................................................4101. Genel bilgi:..............................................................................4102. Yetkisiz temsilin sonuçlar›: ....................................................411a) Temsil olunanla üçüncü kifli aras›ndakihukukî durum:..................................................................412aa) Genel olarak temsil olunan›n durumu: ......................412bb) Temsil olunan›n sözleflmeye icazet (onay) vermesi ......412cc) Üçüncü kiflinin durumu: ............................................414dd) ‹stisnai haller: ............................................................415b) Mümessil ile üçüncü kifli aras›ndaki durum......................415c) Mümessil ile temsil olunan aras›ndaki durum: ..................417§ 26. TEK TARAFLI HUKUK‹ ‹fiLEMLERDEN DO⁄AN BORÇLAR‹LÂN SURET‹YLE YAPILAN VAADLER ................................................417I. GENEL B‹LG‹: ............................................................................417II. ‹LÂN SURET‹YLE YAPILAN VAAD‹N ÇEfi‹TLER‹: ......................4181. Aleni mükâfat vaadi: ..............................................................4182. Mükâfatl› müsabaka (Ödüllü yar›flma): ....................................418III. ‹LÂN SURET‹YLE VAAD‹N HUKUK‹ N‹TEL‹⁄‹: ..........................418IV. ‹LÂN SURET‹YLE VAAD‹N fiARTLARI: ......................................4201. ‹lân (duyuru) yap›lm›fl olmal›d›r: ..............................................4202. Bir edim gösterilmifl olmal›d›r: ................................................4203. Vaad edenin edimin ifas›nda bir menfaati bulunmal›d›r: ..........4214. Bir ödül gösterilmelidir: ..........................................................421V. ‹LÂN SURET‹YLE VAAD‹N HÜKÜM VE SONUÇLARI: ................4211. ‹fa edilmenin hüküm ve sonuçlar›: ..........................................4212. Vaad edenin vaadinden dönmesi:............................................422§ 27. SÖZLEfiMEN‹N YORUMLANMASI, TAMAMLANMASI VEUYARLANMASI ..................................................................................422I. SÖZLEfiMEN‹N YORUMLANMASI:..............................................4221. Tan›m:..........................................................................................4222. Sözleflmenin yorumlanmas›n›n (yorum uyuflmazl›¤›n›n)flartlar› ..................................................................................424a) Sözleflme kurulmufl olmal›d›r: ..........................................424b) Taraflar, sözleflmenin içeri¤ini farkl› flekildeanlamal›d›r: ......................................................................425c) Hâkim, taraflar›n birbirine uygun gerçek vefarazi iradelerini araflt›r›p bulmal›d›r: ................................426

XXXIII3. Sözleflmenin yorumlanmas›n›n sonuçlar›..................................4264. Yorum araçlar› ........................................................................427a) Asli yorum araçlar› ............................................................427b) Tamamlay›c› yorum araçlar› ..............................................4275. Yorum kurallar› ......................................................................428a) Genel yorum kurallar› ....................................................428aa) Geçmifle dönük (ex tunc) yorum kural› ......................428bb) Dürüstlü¤e (iyiniyete) dayal› yorum kural› ..................428aaa) Objektif yorum ilkesi ..........................................429bbb) Güven ilkesi: ....................................................429cc) Tümsel yorum kural›: ................................................429dd) Lâfzî yorum yasa¤› kural›: ..........................................429ee) Beyan› kaleme alan aleyhine yorum kural›: ................429ff) Sözleflmenin korunmas› lehine yorum kural›: ............430gg) Düzenleyici kurallardan sapan anlaflmalar›ndar yorumlanmas› kural› ............................................430hh) Borçlu lehine yorum kural›: ........................................4306. fiekle ba¤l› sözleflmelerde yorum: ............................................430II. SÖZLEfiMEN‹N TAMAMLANMASI ..............................................4311. Tan›m ....................................................................................4312. Sözleflmenin tamamlanmas›n›n çeflitleri ................................432a) Sözleflmenin taraflarca tamamlanmas›(‹radi tamamlama) ............................................................432b) Sözleflmenin düzenleyici kurallarla tamamlanmas›(Kanunî tamamlama) ........................................................432c) Sözleflmenin hâkim taraf›ndan tamamlanmas›: ................433aa) Sözleflmenin hâkim taraf›ndan tamamlanmas›n›nflartlar›........................................................................433aaa) Geçerli olarak kurulmufl bir sözleflmeolmal›d›r: ............................................................433bbb) Taraflar sözleflmenin içeri¤ini oluflturan hukukisorunlardan birini, özellikle sözleflmenin yannoktalar›n› düzenlememifl, bofl b›rakm›flolmal›d›rlar: ......................................................4341/a) Taraflar, sözleflmenin ikinci derecedeki birnoktas›n› bofl b›rakm›fl olmal›d›rlar: ..................4341/aa) Taraflar sözleflmeyi yaparken bununiçeri¤ini oluflturan yan noktalardanbirini hiç düflünmemifllerdir: ....................434

XXXIV1/bb) Taraflar yan noktay› görüflmüfller, ancakbir anlaflmaya varamam›fllard›r: ..............4341/cc) Taraflar yan nokta üzerinde anlaflmaflart›n› sakl› tutarak bunu ileriyeb›rakm›fllard›r: ........................................4351/b) Esasl› noktalardaki boflluklar: ............................4351/aa) Sözleflmenin objektif esasl›noktalar›ndaki boflluk: ............................4351/bb) Sözleflmenin sübjektif esasl›noktalar›ndaki boflluk: ............................436III. SÖZLEfiMEN‹N DE⁄‹fiEN fiARTLARA UYARLANMASI:..............4361. Tan›m ..........................................................................................4362. Uyarlama çeflitleri ..................................................................438a) ‹radî (Sözleflmeye dayal›) uyarlama ....................................439b) Kanunî uyarlama ..............................................................439c) Sözleflmenin, de¤iflen flartlara hâkim taraf›ndankonulan kurallarla uyarlanmas› ......................................440aa) Genel bilgi ..................................................................440bb) fiartlar› ......................................................................440aaa) Sözleflmede uyarlama bofllu¤u olmal›d›r ............440bbb) Hâkim, sözleflmeyi de¤iflen flartlara kendikoydu¤u kurallarla uyarlamal›d›r ......................440ccc) Uyarlamay› engelleyen bir durum olmamal›d›r....441ddd) Edimler henüz ifa edilmemifl olmal›d›r ................441cc) Uyarlaman›n sonuçlar› ..............................................441‹K‹NC‹ KISIMDO⁄RUDAN DO⁄RUYA KANUNDAN DO⁄AN BORÇLAR§ 28. GEN‹fi ANLAMDA HAKSIZ F‹‹LDEN DO⁄AN BORÇLAR:SORUMLULUK HUKUKU ....................................................................443I. SORUMLULUK KAVRAMI, SORUMLULUK HUKUKUNA‹L‹fiKlN GENEL B‹LG‹ VE ‹LKELER...........................................4441. Sorumluluk kavram› ................................................................4442. Sorumluluk hukukunun çeflitli anlamlar› ..................................444a) Genifl anlamda sorumluluk hukuku..................................445b) Dar anlamda sorumluluk hukuku.....................................445c) En dar anlamda sorumluluk hukuku ................................445

XXXV3. Sorumluluk sebepleri (sorumluluk ilkeleri) ................................445a) Kusur................................................................................446b) Sözleflme ...........................................................................4464. Hukuki sorumlulu¤un türleri....................................................447a) Kusur sorumlulu¤u (dar anlamda haks›z fiilsorumlulu¤u).....................................................................447b) Sebep sorumlulu¤u ...........................................................449aa) Genel bilgi ..................................................................449bb) Sebep sorumlulu¤unu gerektiren nedenler .................4491/a) Teknik geliflmeler................................................4491/b) Kusurun yetersizli¤i............................................4501/c) Sebep sorumlulu¤unu gerektiren f›kirler.............4511/aa) Hakkaniyet fikri........................................4511/bb) Tehlike fikri ..............................................4511/cc) Hâkimiyet f›kri .........................................451cc) Sebep sorumlulu¤unun türleri....................................4521/a) Ola¤an sebep sorumlulu¤u(einfache Kausalhaftung) ....................................4521/b) Tehlike sorumlulu¤u...........................................4541/aa) Genel bilgi ................................................4541/bb) Tehlike kavram›........................................4561/cc) Tehlike sorumlulu¤unun düzenlenmesi ....457c) Hukuka uygun müdahaleden do¤an sorumluluk:(Fedakârl›¤›n denklefltirilmesi ilkesi) .................................4585. Sözleflme d›fl› sorumluluk-Sözleflme sorumlulu¤ukavramlar› ...................................................................................4606. Sorumluluk hukukunun tarihi geliflimi .....................................461a) K›sas ilkesi ........................................................................461b) Hukukî sorumlulu¤un cezai sorumluluktan aynlmas› .......462c) Kusur sorumlulu¤u ilkesinin kabulü.................................462d) Sebep (objektif, kusursuz) so›umlulu¤un kabulü...............4627. Sorumluluk hukukundaki yeni geliflme ve e¤ilimler:Sorumluluk ve sigorta fikri .....................................................4638. Sorumluluk hukukunun amaçlar›.............................................466a) Zarar› denklefltirme (giderme, karfl›lama) amac› ................466b) Zarar› önleme amac›..........................................................466c) Tazminat talebinde ihlâl edilen hakk›n devam› (takibi)amac›......................................................................................467§ 29. KUSUR SORUMLULU⁄U (HAKSIZ F‹‹L SORUMLULU⁄U) ...................468

XXXVII. GENEL B‹LG‹..............................................................................468II. HAKSIZ F‹‹L‹N UNSURLARI .....................................................4681. Davran›fl (Fiil; Hareket; Verhalten) ...........................................468a) Davran›fl kavram› ve bunun sorumluluktaki rolü. .............468b) Davran›fl›n tan›m› ve unsurlar›..........................................468c) Davran›fl›n çeflitleri............................................................469aa) Olumlu davran›fl (fiil, eylem, bir fley yapma,Handlung, positives Tun, Verhalten) ...........................469bb) Olumsuz davran›fl (yapmama, içtinap =Unterlassung, negatives Verhalten) .............................4702. Zarar (Schaden) ......................................................................472a) Genel olarak zarar kavram›. ..............................................472b) Maddi zarar›n tan›m› ve unsurlar› .....................................473aa) Malvarl›¤›....................................................................473bb) Malvarl›¤›n›n eksilmesi ...............................................474cc) Azalman›n irade d›fl› maydana gelmesi .......................476c) Maddi zarar›n çeflitleri .......................................................477aa) Fiilî zarar (Damnun emergens)....................................477bb) Yoksun (mahrum) kal›nan kâr (lucrum cessans) .........478cc) fiahsa verilen zarar (Personenschaden) .......................479dd) fieye verilen zarar (Sachschaden) ................................480ee) Di¤er zararlar (sonstige Schäden)................................480ff) Do¤rudan do¤ruya zarar-Dolayl› zarar:Özellikle "Takip eden veya refakat eden zarar" ............480gg) Menf› zarar- Müsbet zarar ..........................................482hh) Somut (müflahhas) zarar-Soyut (mücerret) zarar ........482d) Manevi zarar (ideeller, immaterieller Schaden) ...................482e) Zarar›n nitelikleri ..............................................................4873. Uygun illiyet ba¤› ....................................................................487a) ‹lliyet ba¤› kavram› ............................................................487b) Felsefî sebep kavram› ........................................................488c) Tabiî (mant›ki) sebep kavram›............................................489d) Felsef› veya tabiî sebep kavramlar›n›n yetersizli¤i ..............489e) Hukukî sebep kavram› ve illiyet teorileri............................489aa) fiart teorisi (fiartlar›n eflitli¤i veya zorunluflart teorisi) .................................................................4901/a) Teorinin aç›klanmas› ..........................................4901/b) Teorinin elefltirilmesi...........................................4911/aa) fiart teorisi flart kavram› ile sebepkavram›n› birbirine kar›flt›rmaktad›r ........491

XXXVII1/bb) Sonucu meydana getiren flartlar bütünündenher biri sebep say›ld›¤› takdirde sorumluluks›n›rs›z bir flekilde geniflletilmifl olur.........4911/cc) fiart teorisinin, iddia edildi¤i gibi,objektif de¤il, sübjektif bir takdir unsurunuiçerdi¤i de belirtilmektedir ........................4911/dd) Hukukta yaln›z flart teorisininilliyet teorisi oldu¤u, buna karfl›l›k di¤erteorilerin bir sorumluluk teorisi oldu¤ugörüflüne de kat›lmak zordur....................491bb) Uygun illiyet ba¤› teorisi .............................................4921/a) Teorinin aç›klanmas› ..........................................4921/aa) Uygun sebep veya uygun illiyetba¤›n›n tan›m› ..........................................4921/bb) Teorinin görev ve amac›............................4931/cc) Uygun illiyet teorisinin hareket noktas› ....4931/dd) Uygunluk kavram›n›n tesbit vede¤erlendirilmesi ......................................4941/aaa) Sonucun genellefltirilmesi(tan›mlanmas›) ..............................4951/bbb) fiart›n genellefltirilmesi(tan›mlanmas›) ..............................5001/aaaa) Sübjektif olarak öncedentahmin görüflü.................5011/bbbb) Objektif olarak öncedentahmin görüflü.................5011/cccc) Rümel'in objektif olaraksonradan tahmin(de¤erlendirme) görüflü....5021/b) Teorinin elefltirilmesi...........................................5041/aa) Uygun illiyet kavram› kesin vebelirli bir kavram de¤ildir .........................5041/bb) Uygun illiyet kavram› keyifli¤eyol açmaktad›r .........................................5041/cc) Uygun illiyet teorisi, ihtimal hükmügibi kat› bir kritere dayanmaktad›r ...........5041/dd) fiart teorisine dönüfl tenkidi .....................5041/ee) ‹lliyet kavram›yla kusur kavram›n›nkar›flt›r›lmas› tenkidi ................................504

XXXVIII1/ff) Kusur sorumlulu¤unda uygun illiyetteorisine lüzum olmad›¤› tenkidi...............5051/gg) Uygun illiyet teorisi, zararverenifevkalâde (anormal) sonuçlardan sorumlututmaktad›r ..............................................5051/c) Elefltirilere cevaplar ............................................505f) Sebeplerin çoklu¤u ............................................................505aa) Ortak illiyet (gemeinsame Kausalität)..........................506bb) Yar›flan illiyet (konkurrierende Kausalität) ..................507cc) Seçimlik illiyet (alternative Kausalität) ........................508g) Birden çok sebepten yaln›z birinin zarar› do¤urmas› .........510aa) Farazî illiyet veya önüne geçilen illiyet ........................510bb) ‹lliyet ba¤›n›n kesilmesi (Unterbrechung desKausalzusammenhangs) .............................................5151/a) Genel bilgi ..........................................................5151/b) Terim sorunu .....................................................5171/c) ‹lliyet ba¤›n› kesen sebepler ................................5171/aa) Mücbir sebep (höhere Gewalt,force majeure) ..........................................5181/aaa) Tarifi.............................................5181/bbb) Mücbir sebebin unsurlar›..............5191/aaaa) Bir olay ...........................5191/bbbb) Haricilik ..........................5201/cccc) Bir davran›fl normununveya borcun ihlâli............5201/dddd) ‹lliyet ba¤› .......................5201/eeee) Kaç›n›lmazl›k...................5211/ffff) Öngörülmezlik .................5221/ccc) Mücbir sebebin hükümleri ............5231/bb) Zarar görenin kusuru ...............................5231/cc) Üçüncü kiflinin kusuru ............................5264. Kusur .....................................................................................529a) Kusurun tan›m› ................................................................529b) Kusur teorileri ...................................................................530aa) Subjektif kusur teorisi ................................................530bb) Objektif (objektiflefltirilmifl) kusur teorisi ....................531c) Sorumluluk hukukunda kusurun rolü ..............................532d) Kusurun objektif ve sübjektif yönü....................................533aa) Kusurun objektif yönü................................................533

XXXIXbb) Kusurun sübjektif yönü=sorumluluk ehliyeti(Ay›rt etme gücü) ........................................................533e) Kusurun çeflitleri...............................................................535aa) Kasd (vorsatz) .............................................................5351/a) Tan›m ve unsurlar› .............................................5351/b) Kasd›n konusu ...................................................536bb) ‹hmal..........................................................................5371/a) Kavram ve tan›m ................................................5371/b) Gösterilecek özenin ölçü ve derecesi ...................538f) ‹hmalin türleri...................................................................540aa) Genel olarak ...............................................................540bb) A¤›r ihmal...................................................................540cc) Hafif ihmal..................................................................541dd) Orta ihmal ..................................................................541g) fiuurlu ihmal-fiuursuz ihmal.............................................541h) Kusuru ispat yükümlülü¤ü ...............................................541i) Kusur aç›s›ndan ceza hukukuyla sorumlulukhukuku aras›ndaki iliflki ...................................................541j) Zarargörenin kusuru .........................................................542k) Üçüncü kiflinin kusuru .....................................................5445. Hukuka ayk›r›l›k (Rechtswidrigkeit-Widerrechtlichkeit) .............544a) Genel bilgi .........................................................................544b) Hukuka ayk›r›l›¤› aç›klayan teoriler ...................................545aa) Sübjektif teori .............................................................545bb) Objektif teori...............................................................545c) Hukuka ayk›r›l›¤›n tan›m› ve unsurlar›..............................547aa) Tan›m› ........................................................................547bb) Hukuka ayk›r›l›¤›n unsurlar› ......................................5491/a) Hukuka ayk›r›l›¤›n olumlu unsuru .....................5491/aa) ‹hlal edilen norm kamu hukuku veyaözel hukuk kökenli bir davran›fl kural›olabilir .....................................................5491/bb) ‹hlal edilen norm yaz›l› ve yaz›l› olmayandavran›fl kural› olabilir .............................5501/aaa) Yaz›l› davran›fl kurallar› ................5501/bbb) Yaz›l› olmayan davran›fl kurallar› ..5511/aaaa) Tehlike kural›(Gefahrensatz) .................5511/bbbb) Di¤er kurallar..................552

XL1/cc) ‹hlal edilen norm emredici birdavran›fl kural› olmal›d›r ..........................553d) BK. mad. 41/I’e göre hukuka ayk›r›l›k teflkil eden haller ...553aa) Temel koruma normlar› ile do¤rudan do¤ruyakorunan hukukî varl›klar›n ihlali(Mutlak haklar›n ihlali) ...............................................553bb) Hukukça korunan (di¤er) menfaatlerin veyaözel koruma normlar›n›n ihlali: Normun korumaamac› ve hukuka ayk›r›l›k ba¤› teorileri ......................556cc) Ahlâka ayk›r› bir fiil ile kasden baflkas›nazarar verme ................................................................5601/a) Genel bilgi ..........................................................5601/b) BK. m. 41/II’nin uygulama flartlar› .....................5611/aa) Ahlâk kurallar›na ayk›r› bir davran›flolmal›d›r...................................................5611/bb) Zarar kasden verilmifl olmal›d›r ................5611/cc) Bir zarar do¤mufl olmal›d›r .......................561e) Hukuka uygunluk sebebleri ..............................................562aa) Genel olarak ...............................................................562bb) Hukuka uygunluk sebeblerinin çeflitleri......................5631/a) Kamu yetkisinin kullan›lmas›(Kamu menfaatinin üstünlü¤ü ............................5631/b) Özel hukuktan do¤an bir hakk›n kullan›lmas› ....5631/c) Zarar görenin (ma¤durun) zarara raz› olmas› ......5641/d) Vekâletsiz ifl görme .............................................5661/e) Meflru savunma (Notwehr) ..................................5671/aa) Meflru savunman›n flartlar› ......................5671/aaa) Meflru savunmada bulunan kiflininkendisinin veya üçüncü bir kiflininflah›s veya malvarl›¤›na karfl›yönelmifl bir sald›r› olmal›d›r.........5671/bbb) Sald›r› devam etmelidir .................5681/ccc) Sald›r› hukuka ayk›r› olmal›d›r .....5681/ddd) Savunma ile sald›r› aras›nda uygunbir denge (orant›) olmal›d›r............5681/eee) Savunma fiili sald›rgana karfl›kullan›lmamal›d›r..........................5691/bb) Meflru savunman›n hüküm ve sonuçlar› ...5691/f) Zaruret hali (Notstand) .......................................569

XLI1/aa) Zaruret halinin flartlar›.............................5701/aaa) fiahsa veya mala yönelmifl birzarar veya derhal meydana gelecekbir tehlike mevcut olmal›d›r ..........5701/bbb) Zarar veya tehlikenin kayna¤›,mal›na zarar verilecek kifliolmamal›d›r...................................5701/ccc) Zarar veya tehlike dolay›s›ylasadece üçüncü bir kiflinin mal›nazarar verilmifl olmal›d›r .................5701/ddd) Önlenecek zarar veya tehlike ilekiflinin mal›na verilecek zarar aras›ndauygunluk (denge) olmal›d›r............5701/eee) Zarar veya tehlikeden kurtulma,üçüncü kiflinin mal›na zarar vermedenmümkün olmayacak nitelikte olmal›,yani kaç›n›lmaz olmal›d›r ..............5701/bb) Zaruret halinin hüküm ve sonuçlar› .........5711/g) Kendi hakk›n› korumak için kuvvet kullanma(Selbsthilfe).........................................................5711/aa) fiartlar›.....................................................5711/aaa) Bir hakk›n korunmas›...................5711/bbb) Yetkili organlar›n zaman›ndamümkün olmamal›d›r ...................5711/ccc) Hakk›n korunmas› için baflkaimkan mevcut olmamal›d›r............5721/ddd) Kuvvet kullanma uygun vedengeli olmal›d›r ...........................5721/bb) Sonuçlar›..................................................572f) Yapmama fiillerinde (Olumsuz davran›fllarda)Hukuka ayk›r›l›k ...............................................................572g) Kusur ve hukuka ayk›r›l› kavramlar› aras›ndaki farklar ....572§ 30 SEBEP SORUMLULU⁄U (KAUSALHAFTUNG) .....................................573I. SEBEP SORUMLULU⁄UNUN TÜRLER‹.......................................573II.OLA⁄AN SEBEP SORUMLULU⁄U (GEWÖHNL‹CHEKAUSALHAFTUNG).....................................................................5731. Genel bilgi ..............................................................................5732. Ola¤an sebep sorumlulu¤u halleri............................................574

XLIIa) Adam çal›flt›ran›n sorumlulu¤u (‹stihdam edeninsorumlulu¤u).....................................................................574aa) Genel bilgi ...................................................................574bb) Sorumlulu¤un niteli¤i .................................................575cc) BK. m. 55 ve BK. m. 100 aras›ndaki iliflki ..................576dd) Sorumlulu¤un flartlar› ................................................5781/a) Genel flartlar .....................................................5781/aa) Zarar ........................................................5781/bb) Uygun illiyet ba¤ ......................................5781/cc) Hukuka ayk›r›l›k ......................................5781/b) Özel flartlar.........................................................5791/aa) Çal›flt›ranla yard›mc› kifli aras›ndabir çal›flt›rma (Ba¤›ml›l›k) iliflkisiolmal›d›r...................................................5791/bb) Zarar, yard›mc›n›n ifli gördü¤ü s›radahukuka ayk›r› bir davran›fl›yla meydanagelmelidir .................................................5821/cc) Adam çal›flt›ran kurulufl kan›t›(beyyinesi) getirememifl olmal›d›r ..............5841/aaa) Yard›mc› kiflinin seçiminde gerekliözenin gösterilmifl olmas› ..............5851/bbb) Talimat vermede gerekli özeningösterilmifl olmas› .........................5851/ccc) Denetlemede gerekli özeningösterilmifl olmas› .........................5851/ddd) ‹lliyet ba¤›n›n kesilmesi(sorumluluktan kurtulma) ............586ee) Adam çal›flt›ran›n yard›mc› kifliye rücuu.....................587ff) Memur ve di¤er kamu görevlilerinin üçüncükiflilere vermifl olduklar› zararlardan devletinsorumlulu¤u...............................................................5881/a) Genel bilgi ..........................................................5881/b) Devletin sorumlulu¤unun flartlar› .......................5891/aa) Sorumlulu¤un süjesi ................................5891/bb) Zarar ........................................................5891/cc) Kusur .....................................................5891/dd) Hukuka ayk›r›l›k ......................................590

XLIII1/ee) Zarar, memur veya di¤er kamugörevlisinin “yetkilerini kullan›rken” veya“görevlerini yerine getirirken” meydanagelmifl olmal›d›r ........................................5901/c) Devletin, memur ve kamu görevlisine rücuu .......594b) Hayvan tutucusunun sorumlulu¤u....................................594aa) Genel bilgi ve sorumlulu¤un niteli¤i............................594bb) Sorumlulu¤un flartlar› ................................................5941/a) Genel flartlar.......................................................5951/aa) Zarar ........................................................5951/bb) Uygun illiyet ba¤›......................................5951/cc) Hukuka ayk›r›l›k ......................................5951/b) Özel flartlar.........................................................5951/aa) Hayvan tutma iliflkisi (Sorumlu kifli).........5951/bb) Zarar, bir hayvan hareketinden(fiilinden) do¤mufl olmal›d›r ......................5961/cc) Hayvan tutucu kurtulufl kan›t›getirememifl olmal›d›r ...............................598cc) Hayvan tutucusunun rücu hakk› ...............................599dd) Tafl›nmaz zilyedinin hayvan› hapis ve öldürme hakk›......599c) Ev baflkan›n›n sorumlulu¤u ..............................................600aa) Genel bilgi ve sorumlulu¤un niteli¤i............................600bb) Sorumlulu¤un flartlar› ................................................6011/a) Sorumlulu¤un genel flartlar› ...............................6011/aa) Zarar ........................................................6011/bb) Uygun illiyet ba¤›......................................6011/cc) Hukuka ayk›r›l›k ......................................6011/b) Sorumlulu¤un özel flartlar› .................................6021/aa) Ev baflkanl›¤› iliflkisi ................................6021/bb) Ev baflkanl›¤› iliflkisi bulunmal›d›r............6021/cc) Zarar küçü¤ün, mahcurun, ak›l hastas›veya ak›l zay›f›n›n davran›fl› sebepolmal›d›r...................................................6041/dd) Kurtulufl kan›t› getirilmemifl olmal›d›r ......604cc) Aile baflkan›n›n rücu hakk›.........................................606d) Ay›rt etme gücünü haiz olmayan kiflilerin verdi¤i zarardansorumluluk .......................................................................606aa) Genel bilgi ve sorumlulu¤un niteli¤i............................606bb) Sorumlulu¤un flartlar› ................................................607

XLIV1/a) Sorumlulu¤un genel flartlar› ...............................6071/b) Sorumlulu¤un özel flartlar› .................................6071/aa) Zarar, failin, temyiz kudretinden yoksunoldu¤u s›rada verilmifl olmal›d›r ...............6071/bb) Özel durumlar, bilhassa hakkaniyet,tazminat verilmesini hakl› göstermelidir ...608e) Yap› eseri (Bina ve di¤er infla eseri) malikininsorumlulu¤u......................................................................608aa) Genel bilgi, sorumlulu¤un niteli¤i ...............................608bb) Sorumlulu¤un flartlar› ................................................6101/a) Genel flartlar: .....................................................6101/aa) Zarar ........................................................6101/bb) Uygun illiyet ba¤›......................................6111/cc) Hukuka ayk›r›l›k ......................................6111/b) Sorumlulu¤un özel flartlar› .................................6111/aa) Sorumlu ile yap› eseri aras›ndamülkiyet iliflkisi bulunmal›d›r...................6111/bb) Bir yap› eseri (bina veya di¤er bir inflaeseri) mevcut olmal›d›r .............................6131/aaa) Yap› eseri kavram› ........................6131/bbb) Yap› eserinin yap›l›fl› bozukveya bak›m› eksik olmal›d›r...........6161/ccc) Kanun, malike kurtulufl kan›t›getirme hakk› tan›mam›flt›r...........618cc) Malikin rücu hakk› .....................................................618dd) Zarar tehlikesini önleme (Güvenlik tedbirleri)..............619f) Tafl›nmaz (Gayrimenkul) malikinin sorumlulu¤u ...............619aa) Genel bilgi ve sorumlulu¤un niteli¤i............................619bb) Sorumlulu¤un flartlar› ................................................6221/a) Sorumlulu¤un genel flartlar› ...............................6221/aa) Bir zarar do¤mufl olmal›d›r .......................6221/bb) Zarar ile taflk›n kullanma aras›ndauygun illiyet ba¤› bulunmal›d›r.................6231/cc) Taflk›n kullanma hukuka ayk›r›olmal›d›r...................................................6231/b) Sorumlulu¤un özel flartlar› .................................6231/aa) Müspet flartlar..........................................6231/aaa) Tafl›nmaz mal üzerinde bir aynihak olmal›d›r ................................623

XLV1/bbb) Taflk›n bir kullanma söz konusuolmal›d›r .......................................6261/bb) Menfi flartlar (sorumluluktan kurtulma) ...6301/aaa) Kurtulufl kan›t› .............................6301/bbb) ‹lliyet ba¤›n›n kesilmesi.................630III. TEHL‹KE SORUMLULU⁄U (GEFAEHRDUNGSHAFTUNG) ..........6311. Genel bilgi ..............................................................................6312. Karayollar› Trafik Kanununa göre motorlu araç iflletenile araç iflleticisinin ba¤l› oldu¤u teflebbüs sahibininsorumlulu¤u............................................................................631a) Araç iflletenin, teflebbüs sahibinin sorumlulu¤ununhukukî niteli¤i...................................................................631aa) Genel olarak ...............................................................631bb) Tehlike sorumlulu¤u...................................................632cc) Ola¤an sebep sorumlulu¤u .........................................634dd) Kusur sorumlulu¤u ....................................................635ee) Genel hükümlere göre sorumluluk .............................635ff) Sistemin de¤erlendirilmesi ..........................................636b) Sorumlulu¤un flartlar› .......................................................636aa) Sorumlulu¤un genel flartlar› .......................................636aaa) Bir zarar do¤mufl olmal›d›r .................................636bbb) Bu zarar bir trafik kazas›ndan do¤muflolmal›d›r .............................................................637ccc) Kaza ve zarara motorlu bir araç sebepolmal›d›r .............................................................640aaaa) Kavram.....................................................640bbbb) Unsurlar›..................................................6401/a) Hareket unsuru ...............................6401/b) Makine (kendi itici) gücüylehareket unsuru................................6401/c) Toprak üzerinde (karada)hareket unsuru................................641ddd) Kaza (zarar) ile motorlu araç aras›ndauygun illiyet ba¤› bulunmal›d›r ...........................643bb) Sorumlulu¤un özel flartlar› .........................................644aaa) ‹flleten ve araç iflleticisinin ba¤l› bulundu¤uteflebbüs sahibi...................................................644aaaa) Araç iflleten ..............................................644bbbb) ‹flleten çeflitleri .........................................646

XLVI1/a) Gerçek iflleten ..................................6461/aa) Araç sahibi .............................6461/bb) Arac›n mülkiyeti muhafazakayd›yla al›c›s› .......................6471/cc) Arac›n uzun süreli kirac›s›ariyet ve rehin alan› ................6471/dd) Ad›, trafik belgesindeyaz›l› kifliler ............................6481/ee) Ad›na sigorta poliçesidüzenlenen kifliler ..................6481/ff) Birden çok iflleten ....................6481/b) Farazî iflleten ................................6491/aa) Motorlu araçla ilgili meslekifaaliyette bulunan kifliler ....6491/bb) Yar›fl düzenleyeciler.............6501/cc) Motorlu arac› çalan veyagasbeden kifliler..................6511/dd) Devlet ve di¤er kamu tüzelkiflileri ................................6531/c) ‹flleten ve araç iflletici teflebbüssahibinin sorumlu oldu¤u kifliler ..6531/aa) Genel bilgi ..........................6531/bb) Sürücü ...............................6551/cc) Di¤er yard›mc›lar................656cccc) Araç iflleticisinin ba¤l› bulundu¤uteflebbüs sahibi kavram›...........................657bbb) Zarara motorlu arac›n iflletilmesi veya Kanundaöngörülen di¤er bir olay sebep olmal›d›r .............658aaaa) Zarara, motorlu arac›n iflletilmesisebep olmal›d›r .........................................6581/a) ‹flletme (iflletilme) kavram›.............6581/b) Hareket halindeki araçlardaiflletme kavram› ............................6601/c) Duran araçlarda iflletme kavram›..662bbbb) Zarara, iflletilme halinde olmayanbir araç sebep olmal›d›r............................6631/a) Genel bilgi.....................................6631/b) Sorumlulu¤un flartlar› ..................664

XLVII1/aa) Zarar, iflletilme halindeolmayan motorlu bir arac›nsebep oldu¤u trafikkazas›ndan do¤mal›d›r........6641/bb) Zarar gören, kazaya,iflletenin veya yard›mc›lar›n›nkusurunun veya arac›n bozuklu¤ununsebep oldu¤unu ispatetmelidir .............................6651/aaa) Kazaya iflletenin veyayard›mc›lar›n›n kusurusebep olmal›d›r........6651/bbb) Kazaya araçtaki birbozukluk sebepolmal›d›r..................666cccc)Zarara, kazadan sonra yap›lan yard›mçal›flmalar› sebep olmal›d›r ......................667ccc) ‹flleten kurtulufl kan›t› getirememifl olmal›d›r......669aaaa) Genel olarak.............................................669bbbb) ‹flleten veya araç iflleticisinin ba¤l› oldu¤uteflebbüs sahibi, kendisinin veya eylemlerindensorumlu tutuldu¤u kiflilerin kusuru bulunmaks›z›nve araçtaki bir bozukluk kazay›etkilemifl olmaks›z›n kazan›n münhas›ranmücbir bir sebepten ileri geldi¤ini ispatetmek zorundad›r .....................................6701/a) ‹flleten veya araç iflleticisinin ba¤l› oldu¤uteflebbüs sahibi, kendisinin veya eylemlerindensorumlu oldu¤u kiflilerin kusursuz oldu¤unuispat zorundad›r: ................................................6701/b) ‹flleten veya araç iflleticisinin ba¤l› oldu¤uteflebbüs sahibi, araçtaki bir bozuklu¤un kazay›etkilemifl olmad›¤›n› ispat etmek zorundad›r .......6711/c) ‹flleten veya araç iflleticisinin ba¤l› oldu¤u teflebbüssahibi, kazan›n münhas›ran mücbir bir sebeptenileri geldi¤ini ispat etmek zorundad›r ..................671

XLVIIIcccc) ‹flleten veya araç iflleticisinin ba¤l› oldu¤uteflebbüs sahibi, kendisinin veya eylemlerindensorumlu tutuldu¤u kiflilerin kusuru bulunmaks›z›nve araçtaki bir bozukluk kazay›etkilemifl olmaks›z›n kazan›n münhas›ran zarargörenin a¤›r kusurundan ileri geldi¤ini ispatederse, sorumluluktan kurtulur .........673c) ‹flleten veya araç iflleticisinin ba¤l› oldu¤u teflebbüssahibinin sorumlulu¤unun azalt›lmas›........................675aa) Genel olarak .......................................................675bb) Zarar görenin kusuru .........................................675cc) Hat›r için tafl›ma veya arac›n hat›r içinkulland›r›lmas› (verilmesi)...................................676d) Birden çok iflleten veya teflebbüs sahibininbirbirlerine verdikleri zarardan sorumluluklar› ...........678aa) Genel bilgi ..........................................................678bb) Kifliye iliflkin (bedensel) zarardan sorumluluk .....679cc) fieye iliflkin zarardan sorumluluk .......................681dd) Müteselsil sorumluluk ........................................682e) Üçüncü kifliye karfl› birden çok zarar vereninsorumlulu¤u...............................................................682aa) Müteselsil sorumluluk (d›fl iliflki) ........................682bb) Müteselsil sorumlular›n birbirine rücuu (iç iliflki)..684aaa) Genel olarak.............................................684bbb) Tehlike sorumluluklar›n›n yar›flmas› ........684ccc) Tehlike sorumlulu¤uyla ola¤an sebepsorumlulu¤unun yar›flmas› ......................685ddd) Tehlike sorumlulu¤u ile kusursorumlulu¤unun yar›flmas›: .....................686eee) Sigortac›n›n rücuu: ..................................687f) Mali sorumluluk sigortas› yapt›rma zorunlulu¤u: .......687g) Yetkili mahkeme ve zamanafl›m›: ................................690§ 31. ZARARIN VE TAZM‹NATIN HESAPLANMASI........................................691I. MADD‹ ZARARIN HESAPLANMASI ............................................6911. Genel bilgi ..............................................................................6912. Zarar›n ispat› ..........................................................................6923. Zarar›n hesaplanaca¤› tarih ....................................................6944. Zarar miktar›na faiz eklenmesi ................................................696

XLIX5. Zarardan faydalar›n indirilmesi (Denklefltirme) ........................697a) Genel bilgi .........................................................................697b) Denklefltirmenin flartlar›....................................................699aa) Zarar verici olay zarar gören lehine ekonomik biryarar sa¤lamal›d›r.......................................................699bb) Uygun illiyet ba¤›........................................................700cc) Bir kanun hükmü veya taraflar›n iradesi yarar›ndenklefltirilmesine karfl› olmamal›d›r: .........................7016. Eflyaya iliflkin zarar›n hesaplanmas›: ......................................706a) Hesaplama yöntemleri .....................................................706b) Eflyan›n yok olmas› veya hasara u¤ramas› ........................7077. Kifliye iliflkin zarar›n hesaplanmas› .........................................710a) Vücut bütünlü¤ünün ihlâlinden do¤an zarar›nhesaplanmas› ....................................................................711aa) Kavram.......................................................................711bb) Maddi zarar çeflitleri: ..................................................712aaa) Tedavi giderleri: ..................................................712bbb) Çal›flma gücünün azalmas›ndan veyakayb›ndan do¤an zarar .......................................713aaaa) Genel bilgi: ...............................................713bbbb) Çal›flma gücünün geçici olarak kayb› .......713cccc) Çal›flma gücünün sürekli olarak kayb› .....7131/a) Çal›flma gücündeki kayb›n veyaazalman›n oran› (derecesi).............7141/b) Zarar görenin gelir durumu ..........7151/c) Çal›flma süresi ve bununbafllang›ç an› ................................7151/d) Ameliyat veya devaml› tedavi.........716ccc) Ekonomik gelece¤in sars›lmas› ...........................717b) Adam öldürülmesinden do¤an zarar›nhesaplanmas› (Destek kayb›ndan do¤an zarar) ..................718aa) Genel bilgi ................................................................718bb) Ölümün meydana geldi¤i an .......................................719aaa) Ölüm derhal meydana gelmifltir(Def'in masraflar›) ...............................................719bbb) Ölüm derhal meydana gelmemifltir .....................719cc) Destek kayb›ndan do¤an zarar ...................................719dd) Tazminat talebinin hukuki niteli¤i ..............................720aaa) Zarar verenin borcu bir nafaka borcu olmay›p,sadece bir tazminat borcudur .............................720

Lbbb) Tazminat talebi üçüncü kiflilere devredilebilir .....720ccc) Tazminat talebi rehnedilebilir .............................721ddd) Tazminat talebi mirasç›lara geçebilir...................721aaaa) Zarar verenin ölümü halinde ....................721bbbb) Destekten yoksun kalanlar›nölmesi halinde ..........................................721ee) Zarar›n flartlar› ...........................................................721aaa) Destek iliflkisinin mevcudiyeti.............................721aaaa) Destek kavram› ........................................721bbbb) Gerçek destek...........................................7221/a) Tan›m ..............................................7221/b) Gerçek destek çeflitleri .....................7221/aa) Efllerin birbirlerine veçocuklar›na destek olmas›......7221/bb) Kar›n›n ve anan›n destekolmas› ....................................7231/aaa) Kar›n›n, kocan›ndeste¤i olmas›..............7231/bbb) Anan›n, çocuklar›ndeste¤i olmas›..............7231/ccc) Çocu¤un, ana ve babas›n›ndeste¤i olmas›..............7231/ddd) Kardefllerin birbirinedestek olmas› ..............7231/eee) Evlilik d›fl› iliflki içindeyaflayan erke¤in kad›n›ndeste¤i olmas›..............723cccc) Farazî destek............................................724bbb) Bak›m gücü-Bak›m ihtiyac›.................................725aaaa) Bak›m (destek) gücü.................................725bbbb) Bak›m ihtiyac› ..........................................725ccc) Zarar›n hesaplanmas›nda gözönündetutulacak faktörler..............................................725aaaa) Deste¤in gelir (mali) durumu ....................725bbbb) Yard›m miktar› .........................................725cccc) Deste¤in (yard›m›n) devam süresi .............726II. MADD‹ TAZM‹NATIN TAY‹N VE HESAPLANMASI: .....................7281. Genel olarak: ..........................................................................728

LI2. Tazminattan indirim sebepleri: ................................................729a) Kusur sorumlulu¤unda zarar verenin kusurununa¤›rl›¤›-hafifli¤i: .................................................................730b) Zarar görenin zarara raz› olmas›:.......................................731c) Zarar görenin ortak veya kiflisel kusuru: ...........................732aa) Genel bilgi: .................................................................732bb) Zarar›n do¤umuna yard›m eden ortak kusur ..............735cc) Zarar›n artmas›na yard›m eden ortak kusur ...............735d) Tazminat›n ödenmesinin zarar verenin malidurumunu kötülefltirilmesi:...............................................735aa) Zarar veren, önce kasden veya a¤›r ihmali ile zararasebebiyet vermemifl olmal›d›r......................................736e) Di¤er sebepler (olay›n özellikleri)........................................736aa) Genel olarak ...............................................................736bb) Umulmayan olaylar ....................................................736cc) Zarar görenin bünyevî istidad› ....................................738dd) Uzak (zay›f) illiyet ba¤› ................................................739ee) Zarar görenin çok yüksek bir gelire sahip olmas› ........739ff) Hat›r iflleri ..................................................................7393. Maddi tazminat›n türleri..........................................................740a) Aynen tazmin (Naturalersatz)-Nakden tazmin (Geldersatz) .740b) Zarar›n sermaye veya irat fleklinde tazmini.........................743III. MANEV‹ TAZM‹NAT ....................................................................7451. Kavram...................................................................................7452. Kiflilik haklar›n› koruyan davalar ............................................7473. Manevi tazminat›n nitelik ve ifllevini aç›klayan görüfller ...........749a) Tatmin görüflü...................................................................749b) Ceza görüflü ......................................................................750c) Telâf› görüflü .....................................................................7504. Manevi tazminat talebinin devri; mirasç›lara geçmesi...............7525. Manevi tazminat davas›n›n flartlar› .........................................754a) BK. m. 47'ye göre manevi tazminat davas›n›n flartlar›........754aa) Bir adam öldürülmeli veya vücut bütünlü¤ü ihlâledilmelidir ..................................................................754bb) Manevi bir zarar meydana gelmelidir ..........................754cc) Uygun illiyet ba¤› bulunmal›d›r...................................755dd) Hukuka ayk›r›l›k.........................................................755ee) Kusur ve özel durumlar ..............................................755b) BK. m. 49' a göre manevi tazminat davas›n›n flartlar.........756

LIIaa) Genel bilgi ..................................................................756bb) fiartlar› .......................................................................757aaa) Kiflilik hakk› ihlâl edilmifl olmal›d›r.....................757bbb) ‹hlâl fiilinden manevi bir zarar do¤muflolmal›d›r .............................................................758ccc) Hukuka ayk›r› bir fiil olmal›d›r............................758ddd) Zararla fiil aras›nda uygun illiyet ba¤› olmal›d›r..760eee) Kusur flart› .........................................................7606. Manevi tazminat›n hesaplanmas› ............................................7617. Manevi tazminat›n türleri.........................................................7638. Manevi tazminat davas›nda taraflar........................................764a) Davac› ...............................................................................764b) Daval›................................................................................7659. Bas›n›n manevi zarardan sorumlulu¤u ....................................766a) Genel bilgi .........................................................................766b) Bas›n hürriyeti ..................................................................766c) Kiflilik hakk› ......................................................................768d) Bas›n›n manevi zarardan do¤an sorumlulu¤ununflartlar› ..............................................................................770aa) Bas›nda yay›mlanan bir olay aç›klamas›(haber verme) veya elefltiri bir kiflinin kiflilikhakk›n› ihlâl etmelidir.................................................770bb) ‹hlâl fiili, manevi bir zarar do¤urmal›d›r......................770cc) Kiflilik hakk›n›n ihlâli ile gerçekleflen zarar aras›ndauygun bir illiyet ba¤› bulunmal›d›r..............................770dd) Zarar kusurlu bir davran›flla verilmelidir ....................771ee) Bas›n yoluyla kiflilik hakk›n›n ihlâli, hukukaayk›r› olmal›d›r ...........................................................772aaa) Do¤ruluk (gerçe¤e uygunluk) unsuru..................773bbb) Kamu yarar›na, genel menfaate uygunlukunsuru ...............................................................774ccc) Güncellik unsuru ...............................................774ddd) Biçimsel uygunluk (ifade uygunlu¤u) ..................774§ 32- MÜTESELS‹L SORUMLULUK (B‹RDEN ÇOK K‹fi‹N‹N AYNIZARARDAN SORUMLULU⁄U) .............................................................775I. KAVRAM VE TANIM ...................................................................775II.MÜTESELS‹L SORUMLULU⁄U DO⁄URAN SEBEPLER...............7781. Birden çok kiflinin ayn› sebepten sorumlu olmas› .....................778

LIIIa) Birden çok kiflinin kusur sorumlulu¤una dayanantazmin yükümlülü¤ü .........................................................778aa) Birden çok kiflinin ortak kusur sorumlulu¤unadayanan tazmin yükümlülü¤ü ....................................778bb) Birden çok kiflinin ba¤›ms›z kusur sorumlulu¤unadayanan tazmin yükümlülü¤ü ....................................781b) Birden çok kiflinin sebep sorumlulu¤una dayanantazmin yükümlülü¤ü .........................................................782c) Birden çok kiflinin sözleflme sorumlulu¤unadayanan tazmin yükümlülü¤ü...........................................7822. Birden çok kiflinin de¤iflik sebeplerden sorumlu olmas› ............782III. MÜTESELS‹L SORUMLULU⁄UN HÜKÜM VE SONUÇLARI.........7831. Genel olarak ...........................................................................7832. D›fl iliflki .................................................................................783a) Zarar görenin zarar verenlere karfl› durumu,özellikle talep hakk›n›n yar›flmas›......................................783b) Zarar verenlerin zarar görenler karfl›s›ndaki durumlar› .....784aa) Genel olarak ...............................................................784bb) Ortak ve kiflisel def’ilerin ileri sürülmesi .....................7843. ‹ç iliflki (zarar verenlerin birbirine rücuu) ...............................787a) Ayn› sebepten do¤an müteselsil sorumlulukta rücudüzeni ...............................................................................788b) Çeflitli hukuki sebeplerden do¤an müteselsilsorumlulukta rücu düzeni.................................................789aa) Genel olarak ...............................................................789bb) Rücu kategorileri ........................................................790§ 33- CEZA HUKUKU ‹LE MEDEN‹ HUKUK ARASINDAK‹ ‹L‹fiK‹ .................791§ 34- TAZM‹NAT TALEB‹N‹N ZAMANAfiIMI..................................................794I. GENEL B‹LG‹..............................................................................794II. B‹R YILLIK N‹SBÎ SÜRE ............................................................7951. Zarar gören zarar› ö¤renmelidir ...............................................7952. Zarar gören tazmin yükümlülü¤ünü ö¤renmelidir .....................796III. ON YILLIK MUTLAK SÜRE.........................................................797IV. CEZA ZAMANAfiIMI (OLA⁄ANÜSTÜ) SÜRES‹ ............................7981. Fiil, suç teflkil eden bir fiil olmal›d›r .........................................7992. Ceza zamanafl›m› süresi daha uzun olmal›d›r ..........................800V. ZARAR GÖREN‹N DA‹M‹ DEF’‹ HAKKI .....................................801

LIV§ 35 SEBEPS‹Z ZENG‹NLEfiMEDEN DO⁄AN BORÇLAR.............................801I. GENEL B‹LG‹..............................................................................801II. SEBEPS‹Z ZENG‹NLEfiME ‹L‹fiK‹S‹N‹N TARAFLARI .................804III. SEBEPS‹Z ZENG‹NLEfiME DAVASININ AMACI, HUKUKÎN‹TEL‹⁄‹ ...................................................................................8041. Sebepsiz zenginleflme davas›n›n amac›....................................8042. Sebepsiz zenginleflme davas›n›n hukukî niteli¤i .......................805a) Sebepsiz zenginleflme davas› kiflisel niteliktebir davad›r.........................................................................805b) Sebepsiz zenginleflme davas› asli, ba¤›ms›znitelikte bir davad›r ...........................................................806IV. SEBEPS‹Z ZENG‹NLEfiME DAVASININ BENZERDAVALARLA ‹L‹fiK‹S‹ .................................................................8071. Sebepsiz zenginleflme davas›n›n istihkak (mülkiyet)davas› ile iliflkisi .....................................................................8072. Sebepsiz zenginleflme davas›n›n sözleflmeden do¤analacak davas› ile iliflkisi ..........................................................8093. Sebepsiz zenginleflme davas›n›n haks›z fiil davas›ile iliflkisi ................................................................................8114. Sebepsiz zenginleflme davas›n›n vekâletsiziflgörme ile iliflkisi ................................................................813V. SEBEPS‹Z ZENG‹NLEfiMEY‹ DO⁄URAN OLAYLAR ....................8161. Kazand›rmadan (edimin ifas›ndan) do¤an zenginleflme(Leistungskondiktion) ..............................................................8172. Müdahaleden do¤an zenginleflme (Eingriffskondiktion).............8173. Umulmayan olaydan do¤an zenginleflme(Unfallskondiktion) ..................................................................818a) Üçüncü kiflinin fiilinden do¤an zenginleflme ......................818b) Bir tabiat olay›ndan do¤an zenginleflme.............................818VI. SEBEPS‹Z ZENG‹NLEfiMEN‹N fiARTLARI ..................................8191. Borçlunun malvarl›¤›nda bir zenginleflme meydanagelmifl olmal›d›r.......................................................................819a) Zenginleflme kavram›.........................................................819b) Zenginleflme türleri............................................................820aa) Müsbet zenginleflme....................................................821aaa) Aktifin artmas›....................................................821bbb) Pasifin azalmas›..................................................823

LVbb) Menfi zenginleflme .....................................................823cc) Objektif zenginleflme...................................................824dd) Sübjektif zenginleflme .................................................8252. Bu zenginleflme bir baflkas› aleyhine meydanagelmifl olmal›d›r.......................................................................826a) Genel bilgi .........................................................................826b) Klasik görüfl ......................................................................826c) Yeni görüfller .....................................................................829aa) Genel bilgi ..................................................................829bb) Yetki (özgüleme) içeri¤i görüflü(Zuweisungsgehaltstheorie) .........................................830cc) Hukuk alan›n›n ihlâli görüflü(Beeintraechtigungstheorie).........................................831dd) Hukuka ayk›r›l›k görüflü(Widerrechtlichkeitstheorie) .......................................8323. Zenginleflme ile zenginlefltirici olay aras›ndailliyet ba¤› bulunmal›d›r...........................................................8334. Zenginleflme hakl› bir sebebe dayanmamal›d›r.........................835a) Genel bilgi .........................................................................835b) Hakl› bir sebebe dayanmayan zenginleflmeler ....................836aa) Kazand›rmadan (edimden) do¤anzenginleflmenin haks›zl›¤› ...........................................836aaa) Hukuki sebebin geçersiz olmas› ..........................8361/a) Hukuki ifllem kurulmam›flt›r ....................8371/b) Hukuki ifllem eksik kurulmufltur .............8371/c) Hukuki ifllem geçersizdir ..........................837bbb) Hukuki sebebin gerçekleflmemifl olmas› ..............837ccc) Hukuki sebebin sonradan ortadan kalkmas› ........838ddd) Borç olmayan bir fleyin yanl›fll›kla ödenmesi(Condictio indebiti)..............................................8391/a) Ödenmesi gereken bir borçbulunmamal›d›r ......................................8391/b) ‹fa eden, ifa kast›yla ödemedebulunmal›d›r ............................................8391/c) ‹fa eden, borcu isteyerek ödemelidir..........8401/d) ‹fa eden, borcun varl›¤› hakk›ndayan›lm›fl olmal›d›r. ....................................840bb) Müdahaleden do¤an zenginleflmenin haks›zl›¤› ...........840cc) Umulmayan bir olaydan do¤an zenginleflmeninhaks›zl›¤› ....................................................................842

LVIVIII. ZENG‹NLEfiEN‹N ‹ADE BORCU.................................................8421. ‹ade borcunun konusu.............................................................8422. ‹ade borcunun kapsam›...........................................................845a) Genel olarak......................................................................845b) Kötüniyetli zenginleflenin iade borcunun kapsam› .............846aa) Genel bilgi ..................................................................846bb) ‹ade edilecek zenginleflmenin hesaplanmas›................846aaa) Zenginleflmenin hesaplanaca¤› tarih ...................846bbb) Zenginleflmeyi oluflturan aktif unsurlar(Aktivposten) ......................................................8471/a) Zenginleflmeyi oluflturan ilk de¤er(Muttersache) ...........................................8471/b) ‹kame de¤er (Surrogat) .............................8481/c) Semereler (hukuki ve tabii semereler) vekullanma yararlar›....................................848ccc) Zenginleflmeden düflürülecek unsurlar(‹ndirim kalemleri = Abzugsposten ......................849c) ‹yiniyetli zenginleflenin iade borcunun kapsam› ..........850aa) Genel bilgi ..........................................................850bb) ‹ade edilecek zenginleflmenin hesaplanmas›........851aaa) Zenginleflmenin hesaplanaca¤› tarih.........851bbb) Zenginleflmeyi oluflturan aktif unsurlar(Aktivposten) ............................................8521/a) Zenginleflmeyi oluflturanilk de¤er .......................................8521/b) ‹kame de¤er ..................................8521/c) Semereler (hukuki ve tabiisemereler) ve kullanma yararlar›...853ccc) Zenginleflmeden düflürülecek de¤erler(‹ndirim kalemleri = Abzugsposten............8541/a) Zenginleflmenin edinilmesi,korunulmas› ve iadesi içinyap›lan masraflar..........................8541/b) Zenginleflmenin sebep oldu¤uzararlar›n düflülmesi.....................8551/c) Geri istemenin sebep oldu¤uzararlar›n düflülmesi.....................8551/d) Hasar sorunu................................855ddd) ‹ki tarafa tam borç yükleyen sözleflmelerdeiadenin hesaplanmas› ...............................856

LVII3. Zenginleflenin masraflar› talep hakk› .......................................857IX.SEBEPS‹Z ZENG‹NLEfiME DAVASININ AÇILAMAYACA⁄IHALLER......................................................................................8581. Zamanafl›m›na u¤ram›fl bir borcun ifas› ..................................8582. Ahlâki bir ödevin yerine getirilmesi ..........................................8593. Di¤er eksik borçlar›n ifas›........................................................8594. Hukuka veya ahlâka ayk›r› bir amaç için verilen fley ...............859a) Hukuka veya ahlâka ayk›r› bir sonuç ................................860b) Hukuka veya ahlâka ayk›r› bir sonuç elde etme kast›........861c) Tasarruf iflleminin yap›lm›fl olmas› ....................................861X. SEBEPS‹Z ZENG‹NLEfiME DAVASININ ZAMANAfiIMI ................8611. Zamanafl›m› süreleri................................................................861a) Bir y›ll›k süre ....................................................................861b) On y›ll›k süre ....................................................................8622. Sebepsiz zenginleflme def’i ......................................................864ÜÇÜNCÜ BÖLÜMBORÇLARIN HÜKÜMLER‹B‹R‹NC‹ KISIMBORÇLARIN ‹FASI§ 36. ‹FA ...................................................................................................867I. ‹FA KAVRAMI ............................................................................867II. ‹FANIN HUKUK‹ N‹TEL‹⁄‹ .........................................................8691. Genel sözleflme görüflü (Die allgemeine Vertragstheorie) ...........8702. Maddi fiil görüflü (Theorie der realen Leistungsbewirkung) ......8703. S›n›rl› sözleflme görüflü (Die beschraenkte Vertragstheorie) .......871III. ‹FANIN TARZI (ERFÜLLUNGSMODAL‹TAETEN = ‹FANINUNSURLARI) ...............................................................................8751. ‹fan›n konusu (Leistungsinhalt) ...............................................875a) ‹lke....................................................................................875b) ‹stisna: ‹fa ikameleri (Erfüllungssurrogate) ........................877aa) Seçimlik yetki (Alternativermaechtigung) ...................878bb) ‹fa yerine geçen edim (Leistung an Erfüllungsstat)......878cc) ‹fa amac›yla yap›lan edim(Leistung erfüllungshalber) .........................................879

LVIIIc) K›smî ifa (Teilleistung) .......................................................880aa) Kavram.......................................................................880bb) Alacakl›n›n k›smi ifay› red hakk›.................................882aaa) Edim bir bütün olarak ifas› gereken biredim olmal›d›r.....................................................882bbb) Borcun tamam› muaccel olmal›d›r ......................883ccc) Borcun tamam› çekiflmesiz olmal›d›r...................883cc) K›smî ifay› kabul yükümlülü¤ü...................................883aaa) Sözleflme k›smi ifaya izin vermekte ise................883bbb) Edimin niteli¤i k›smi ifaya müsait ise .................883ccc) Dürüstlük kural› k›smi ifaya izinvermekte ise .......................................................883ddd) Ticari teamül k›smi ifaya izin vermekte ise .........884eee) Borçlu borcun bir k›sm›na itiraz etmifl ise ..........884fff) ‹cra ve ‹flâs Kanunu k›smi ifaya izinvermekte ise .......................................................884ggg) Kefalet hukukuna göre alacakl› k›smiifay› kabul zorunda ise .......................................884hhh) Ticaret Kanununa göre k›smi ifay›kabul zorunlulu¤u ..............................................884dd) K›smi ifan›n sonuçlar›.................................................8842. ‹fan›n taraflar› ........................................................................884a) ‹fada bulunacak kifli..........................................................885aa) Genel bilgi ..................................................................885bb) ‹fada üçüncü kiflinin rolü ...........................................887aaa) Borçlunun bilgi ve onay› içinde yap›lan ifa..........887bbb) Borçlunun bilgi ve iradesi d›fl›nda yap›lan ifa ........888cc) Üçüncü kiflinin ifas›n›n sonuçlar› ...............................889aaa) Alacakl› ile borçlu aras›ndaki iliflki .....................889bbb) Üçüncü kifliyle borçlu aras›ndaki iliflki ...............8901/a) Halefiyet (Subrogation) .............................8911/aa) Genel olarak .................................8911/bb) Borçlunun iradesine dayananhalefiyet ........................................8921/cc) Kanuna dayanan halefiyet ............8931/aaa) Üçüncü kiflinin hukuki biryükümlülü¤ünün bulunmad›-¤› hallerde halefiyet .........893

LIX1/bbb) Üçüncü kiflinin hukuki biryükümlülü¤ünün bulundu¤uhallerde halefiyet .............8941/dd) Halefiyetin hüküm ve sonuçlar›.....894b) ‹fa yap›lacak kifli (Leistungsempfaenger) ............................895aa) Kural: Alacakl›n›n flahs›na ifa .....................................895bb) ‹stisna: Üçüncü kifliye ifa............................................896aaa) Borçlunun üçüncü kifliye ifa yükümlülü¤ü .........8961/a) Kanun gere¤i üçüncü kifliye ifa ................8971/b) Sözleflme gere¤i üçüncü kifliye ifa.............8971/c) Alacakl›n›n talimat› üzerine üçüncükifliye ifa ...................................................8971/d) Hâkimin talimat› üzerine üçüncükifliye ifa...................................................897bbb) Borçlunun üçüncü kifliye ifadabulunma hakk› ...................................................8981/a) Alacakl›n›n borçluya verdi¤i yetki gere¤i ...8981/b) Kanun gere¤i ............................................8983. ‹fa yeri (Erfüllungsort) .............................................................898a) Kavram..............................................................................898b) ‹fa yerinin tâyini ................................................................900aa) Taraflar›n ifa yerini tâyini ...........................................900bb) Hal ve flarta göre ifa yerinin tâyini ..............................902cc) Kanuna göre ifa yerinin tâyini.....................................902aaa) Para borçlar›nda ifa yeri .....................................903bbb) Parça borçlar›nda ifa yeri....................................904ccc) Di¤er borçlarda ifa yeri .......................................904c) ‹fa yerine göre borçlar›n s›n›fland›r›lmas›...........................905aa) Aranacak borçlar (Holschulden) ..................................905bb) Götürülecek borçlar (Bringschulden)...........................905cc) Gönderilecek borçlar (Versendungsschulden) ..............9064. ‹fa zaman› (Erflülungszeit).......................................................906a) Kavram..............................................................................906b) ‹fa zaman›n tâyini..............................................................908aa) Süreye ba¤l› borçlarda ifa zaman›n›n tâyini ................908aaa) ‹fa zaman›n›n taraflarca tâyini ............................908bbb) ‹fa zaman›n›n iflin niteli¤ine göre tâyini...............910ccc) ‹fa zaman›n›n kanunla tâyini ..............................910bb) Süreye ba¤l› olmayan borçlarda ifa zaman›.................910

LXc) ‹fa zaman›n› erteleme sözleflmesi (Stundungsvertrag) ..........911d) Vaktinden önce ifa (vorzeitige Erfüllung)............................912aa) Sözleflme hükümleri ve niteli¤i....................................913bb) Hal ve flartlar..............................................................913cc) Kanun hükümleri .......................................................913e) Vade ve sürenin hesaplanmas› ..........................................914aa) Vade olarak ay›n bafl› veya sonukararlaflt›r›lm›flsa........................................................914bb) Bir borcun ifas› veya di¤er herhangi bir hukuki fiilsözleflmenin kurulmas›ndan itibaren belirli bir süreningeçmesi ile yap›lacaksa vadenin hesaplanmas› ..............914aaa) Vade gün olarak belirlenmiflse ............................914bbb) Süre haftalar ile belirlenmiflse ............................914ccc) Süre ay ile veya y›l, yar› y›l ve y›l›n dörttebiri gibi birden çok aylar› içeren bir zamanolarak belirlenmiflse............................................914cc) BK. mad. 79’a göre taraflar, uzatmasözleflmesiyle borcun ifas›...........................................914f) ‹fl günlerinde ve ifl saatlerinde ifa yükümlülü¤ü ................915aa) ‹fl günlerinde ifa yükümlülü¤ü....................................915bb) ‹fl saatlerinde ifa yükümlülü¤ü ...................................916IV. PARÇA VE C‹NS BORÇLARININ ‹FASI: ......................................9171. Kavram...................................................................................9172. Parça ve cins borcu ayr›m›n›n hukuki sonuçlar›: ......................919a) ‹fa sorunu: ........................................................................919b) Hasar sorunu: ...................................................................921V. SEÇ‹ML‹K BORÇLARIN ‹FASI:...................................................9231. Kavram: ................................................................................9232. Seçim hakk›: ..........................................................................925a) Seçim hakk›n›n hukuki niteli¤i:.........................................925b) Seçim hakk›n› kullanacak kifliler:......................................925aa) Seçim hakk› alacakl›ya aittir:......................................926bb) Seçim hakk› borçluya aittir:........................................927cc) Seçim hakk› üçüncü bir kifliye aittir: ..........................9273. Edimlerin birinin imkâns›zlaflmas›: ..........................................927a) Kusursuz imkâns›zl›k halleri: ...........................................927aa) Edimlerden biri bafltan itibaren imkâns›zlaflm›flt›r: .......927bb) Edimlerden biri sonradan imkâns›zlaflm›flt›r: ..............928

LXIb) Kusurlu sonraki imkâns›zl›k halleri:..................................928aa) Seçim hakk› borçluya ait olmakla birlikte,imkâns›zl›k alacakl›n›n kusuru sonucu do¤mufltur: .....928bb) Seçim hakk› alacakl›ya ait olmakla birlikte,imkâns›zl›k borçlunun kusurundan do¤mufltur:............928cc) Borcun do¤umundan sonra, fakat seçim hakk›n›nkullan›lmas›ndan önce bütün edimlerimkâns›zlaflm›flt›r .......................................................929dd) Borcun do¤umundan ve seçim hakk›n›n kullan›lmas›ndansonra edimlerden biri imkâns›zlaflm›flt›r...............9294. Seçimlik yetki (Alternativermächtigung):...................................929VI. PARA VE FA‹Z BORÇLARININ ‹FASI: .......................................9311. Para borçlar›: .........................................................................931a) Genel bilgi: .......................................................................931b) Millî para veya yabanc› para ile ödeme: .............................933aa) Para borçlar›n›n millî parayla ödenmesi: ....................933bb) Borcun, yabanc› memleket paras› (döviz) ileödenmesi: ...................................................................935c) Alt›n ile ödeme: ................................................................937d) Para de¤erindeki düflmelere karfl› korunma.......................937aa) Yabanc› para de¤er kayd›: ..........................................938bb) Alt›n de¤er kayd›: .......................................................938cc) Eflya (endeks) de¤er kayd›: .........................................9382. Faiz borçlar›: ..........................................................................939a) Kavram:.............................................................................939b) Faizin hukuki niteli¤i: ......................................................939c) Faiz borcunun kaynaklar›: ...............................................940d) Faiz oran› (miktar›): ..........................................................940e) Faiz miktar›n›n s›n›rlar›: ...................................................941aa) Akdî faiz oran›: ...........................................................9411/a) Adi ifllerde akdî faiz miktar›n›n s›n›rlar›: .............9411/b) Ticari ifllerde akdî faiz miktar›n›n s›n›rlar›: ........9411/c) Ödünç para verme ifllerinde faiz miktar›: ............9411/d) Bileflik (mürekkep) faiz:.......................................9421/aa) Adi ifllerde bileflik faiz...............................9421/bb) Ticari ifllerde bileflik faiz ...........................942bb) Kanuni faiz oran› (miktar›): .......................................942cc) Temerrüd faizi: ...........................................................943

LXIIVII. ‹K‹ TARAFA BORÇ YÜKLEYEN SÖZLEfiMELERDE ‹FA: ...........9441. Genel bilgi:..............................................................................9442. Ödemezlik def’i (exceptio non adimpleti contractus) : ................945a) Kavram:.............................................................................945b) Ödemezlik def’inin flartlar›: ...............................................946aa) Karfl›l›kl› edimleri içeren bir sözleflme olmal›d›r: ........946aaa) Genel bilgi: .........................................................946bbb) Edimler aras›nda karfl›l›k iliflkisi bulunmal›d›r:.....946ccc) Edimler aras›nda de¤iflim (mübadele) iliflkisibulunmal›d›r.......................................................948bb) Karfl›l›kl› edimler mevcut ve muaccel olmal›d›r: .........950cc) Taraflar›n edimleri ayn› zamanda ifayükümlülü¤ü bulunmal›d›r: .......................................952aaa) Ayn› anda ifa karinesi: .......................................952bbb) Öncelikle ifa yükümlülü¤ü:.................................9521/a) Taraflar›n edimlerinin ayn› andamuaccel olmas›: .......................................9521/b) Edimin ifas›n› talep eden alacakl›n›nöncelikle ifa yükümlülü¤ü: .......................9521/aa) Sözleflmeden do¤an öncelikleifa yükümlülü¤ü: ..........................9521/bb) Kanundan do¤an öncelikle ifayükümlülü¤ü: ...............................9531/cc) Teamülden do¤an öncelikle ifayükümlülü¤ü: ...............................953c) Ödemezlik def’inin sonuçlar›:.............................................9533. Taraflardan birinin borç ödemekten aczi halindeödemezlik def’i: ......................................................................955a) Genel Olarak: ...................................................................955b) Borç ödemekten acz halinde ödemezlik def’inin flartlar›:........956aa) Karfl›l›kl› edimleri içeren bir sözleflme olmal›d›r ..........956bb) Borçlu borç ödemekten âciz duruma düflmelidir: .......957cc) Karfl› taraf›n haklar› tehlikeye düflmüfl olmal›d›r: .......958dd) Hakk› tehlikeye düflen taraf borcunu henüz ifaetmemifl olmal›d›r: .....................................................959c) Acz nedeniyle ödemezlik def’inin hüküm ve sonuçlar›: ......959aa) Teminat gösterilinceye kadar borcun ifas›ndankaç›nma hakk›: ..........................................................959bb) Sözleflmeden dönme hakk›: .......................................9604. ‹fan›n hüküm ve sonuçlar›: .....................................................961

LXIIIVIII.‹FANIN ‹SPATI: ...........................................................................9611. Genel olarak: .........................................................................9612. Borçlunun makbuz isteme hakk›: ............................................963a) Makbuz kavram›: ..............................................................963b) Makbuzun tâbi oldu¤u flekil: .............................................963c) Makbuzun içeri¤i: .............................................................964d) Makbuzun hüküm ve sonuçlar›: .......................................9643. Senedin iadesini isteme hakk›: ...............................................9644. Senedin iptalini isteme hakk› ..................................................9655. Senedin iadesinin do¤urdu¤u sonuçlar: ..................................967IX. ALACAKLININ TEMERRÜDÜ (GLAEUB‹GERVERZUG) ..............9681. Kavram: .................................................................................9682. Alacakl›n›n temerrüdünün flartlar›: .........................................971a) Borçlu, edimin gere¤i gibi ifas›n› teklif etmifl olmal›d›r: .....971b) Alacakl› teklif edilen edimi kabülden kaç›nm›flolmal›d›r: ..........................................................................972c) Alacakl›n›n kabulden kaç›nmas› haks›z olmal›d›r: ............9733. Alacakl› temerrüdünün sona ermesi: ......................................9734. ‹spat sorunu: .........................................................................9745. Alacakl› temerrüdünün sonuçlar›: ...........................................974a) Genel bilgi: ........................................................................974b) Genel sonuçlar: ................................................................974aa) Genel bilgi: ................................................................974bb) Borçlunun sorumlulu¤unun hafifletilmesi: ................975cc) Hasar›n alacakl›ya geçmesi: .......................................975dd) Mütemerrit alacakl›n›n ödemezlik def’ini ilerisürememesi: ..............................................................976ee) Alacakl› temerrüdünün, borçlu temerrüdünüsona erdirmesi: ..........................................................976ff) Borçlunun masraflar› alacakl›dan isteme hakk›: .........976gg) Sözleflmeden do¤an faizlerin ifllemeyedevam etmesi: ............................................................977c) Özel sonuçlar: ..................................................................977aa) Borçlunun borçlan›lan fleyi tevdi hakk›: .....................977aaa) Genel bilgi: ........................................................977bbb) Tevdiin flartlar›: ..................................................9781/a) Genel olarak: ...........................................9781/b) Tevdi, tevdi yerinde yap›lmal›d›r: ..............978ccc) Tevdiin hüküm ve sonuçlar›:...............................979

LXIVbb) Borçlunun borçlan›lan fleyi satma hakk›: ...................979aaa) Genel bilgi: .........................................................979bbb) Sat›fl›n flartlar›:...................................................9801/a) fieyin niteli¤i veya di¤er sebepler: .............9801/b) Borçlu, alacakl›ya sat›fl› önceden ihtaretmelidir:..................................................9801/c) Hâkim sat›fla izin vermifl olmal›d›r:...........981ccc) Sat›fl›n hüküm ve sonuçlar›: ..............................981cc) Borçlunun sözleflmeden dönme hakk›: .......................982aaa) Genel olarak: ......................................................982bbb) Dönme hakk›: .....................................................982ccc) Dönmenin sonuçlar›: ..........................................983‹K‹NC‹ KISIMBORÇ ‹L‹fiK‹LER‹N‹N ‹FA ED‹LMEMES‹§ 37. BORÇ ‹L‹fiK‹S‹N‹N ‹FA ED‹LMEMES‹ VE SONUÇLARI........................985I. BORÇ ‹L‹fiK‹S‹N‹N ‹FA ED‹LMEMES‹:.......................................985II. BORÇ ‹L‹fiK‹S‹N‹N ‹FA ED‹LMEMES‹N‹N SONUÇLARI ............9861. Aynen ifa (Borçlunun ifaya zorlanmas›): .................................986a) ‹fa davas› (Borçlan›lan edimin aynen ifas›): .......................987b) Cebri icra: ........................................................................988aa) Verme borçlar›nda: ....................................................989bb) ‹rade beyan›nda bulunma yükümlülü¤ünde: ..............989cc) Yapma ve yapmama borçlar›nda: ................................9902. Tazminat davas›: ...................................................................9933. Sözleflmeden dönme: ..............................................................993III. SÖZLEfiMEDEN DO⁄AN BORÇ ‹L‹fiK‹LER‹N‹N ‹HLAL‹: ..........9931. Genel bilgi: ............................................................................9932. ‹hlâl çeflitleri: .........................................................................994a) Genel bilgi: .......................................................................994b) Kusurlu ifa imkâns›zl›¤› (‹mkâns›zl›k nedeniyleifa etmeme): ......................................................................994c) Gere¤i gibi ifa etmeme (nicht gehörige Erfüllung): ...........1000aa) Genel bilgi, özellikle sözleflmenin müspetihlâli kavram›:...........................................................1000bb) Gere¤i gibi ifa etmeme kavram›: ...............................1003aaa) Genel bilgi: .......................................................1003

LXVbbb) Gere¤i gibi ifa etmeme türleri: ..........................1004aaaa) Kötü ifa (Schlechterfüllung): ...................1005bbbb) Yan yükümlerin ihlâli: ...........................10071/a) ‹faya yard›mc› yan yükümlerinihlâli: .........................................10071/b) Koruma yükümlerinin ihlâli: ......1008d) Ba¤›ms›z yapmama borçlar›n›n ihlâli: .............................1008e) Borçlunun vaktinden önce ifadan aç›kça kaç›nmas›: ......1009IV. SÖZLEfiMEDEN DO⁄AN (AKDÎ) SORUMLULU⁄UNfiARTLARI: ..............................................................................10091. Borca ayk›r› bir davran›fl olmal›d›r (sözleflmenin ihlâli): .........10092. Bir zarar do¤mufl olmal›d›r: ...................................................1009a) Genel bilgi: .....................................................................1009aa) Sözleflmenin ihlâlinden do¤an maddi zarar: ..............1010bb) Sözleflmenin ihlâlinden do¤an manevi zarar:.............1011b) Maddi zarar›n unsurlar›: ................................................1012aa) ‹fa edilmeyen edimin de¤eri: .....................................1012bb) Masraflar: ................................................................1012cc) Di¤er unsurlar: ........................................................1013dd) Müspet zarar-menfi zarar: .......................................1013aaa) Müspet zarar: ..................................................1013bbb) Menfi zarar: ......................................................1014ee) Üçüncü kiflinin zarar›: .............................................10153) Sözleflmenin ihlâli ile zarar aras›nda uygun illiyet ba¤›bulunmal›d›r: ........................................................................10164) Borçlu, sözleflmeyi kusurlu olarak ihlâl etmelidir: ..................1017a) Genel ilke: Kusur sorumlulu¤u: .....................................1017aa) Genel olarak: ...........................................................1017bb) Akdî kusur kavram›: .................................................1017cc) Akdî kusurun çeflitleri: ............................................1018aaa) Kast:.................................................................1018bbb) ‹hmal: ...............................................................1018dd) Akdî kusurun unsurlar›:...........................................1019aaa) Akdî kusurun sübjektif unsuru: ......................1019bbb) Akdî kusurun objektif unsuru: .........................1019ee) Kusurun ispat›: .......................................................1022b) ‹stisna: Sebep sorumlulu¤u: ...........................................1023V. TAZM‹NATIN HESAPLANMASI: ...............................................1024

LXVIVI.BORÇLUNUN YARDIMCI K‹fi‹LERDEN DOLAYISORUMLULU⁄U:.......................................................................10271. Genel bilgi: ...........................................................................10272. Borçlunun yard›mc› kiflilerden dolay›sorumlulu¤unun flartlar›: ......................................................1028a) Borçlu ile zarar gören alacakl› aras›nda bir borçiliflkisi bulunmal›d›r: ......................................................1028b) Borçlu, borç iliflkisinden do¤an borcun ifas›n› veyabir hakk›n kullan›lmas›n› yard›mc› kifliye yapt›rm›fl(b›rakm›fl, tevdi etmifl) olmal›d›r: .....................................1030aa) Borçlunun borcun üçüncü kifli taraf›ndanyerine getirmesine muvafakat etmesi ........................1030bb) Üçüncü kiflinin ifaya fiilen kat›lmas› .........................1031c) Borcun ifas›n›n, hakk›n kullan›lmas›n›n yard›mc›kifliye b›rak›lmas› caiz olmal›d›r .....................................1035d) Yard›mc› kifli, alacakl›ya kendisine verilen ifligördü¤ü s›rada zarar vermifl olmal›d›r: ...........................1036e) Yard›mc› kiflinin davran›fl›, borçluya farazi birkusur olarak yükletilebilmelidir: .....................................1037f) Zarar ...............................................................................1039g) Uygun illiyet ba¤› bulunmal›d›r .......................................10393. Hüküm ve sonuçlar› .............................................................1040a) Genel olarak ....................................................................1040b) Borçlunun yard›mc› kifliye rücu hakk›.............................1040c) Yard›mc› kifliden dolay› sorumlulu¤unkald›r›lmas› veya s›n›rland›r›lmas› ..................................1041VII. SORUMSUZLUK ANLAfiMASI (SORUMLULUKTANKURTULMA ANLAfiMASI) .........................................................10421. Genel bilgi : .........................................................................10422. Sorumsuzluk anlaflmas›n›n hukuki niteli¤i : ...........................10433. Sorumsuzluk anlaflmas›n›n geçerlilik flartlar› .........................1044a) Genel bilgi ......................................................................1044b) Kast ve a¤›r ihmal halinde ..............................................1044c) Hafif ihmal halinde ..........................................................1045aa) Alacakl› anlaflman›n yap›ld›¤› s›rada borçlununhizmetinde bulunuyorsa ...........................................1045bb) Borçlunun sorumlulu¤u hükümet taraf›ndanimtiyaz suretiyle verilen bir ifllemden do¤uyorsa .......1045

LXVIIVIII. BORÇLUNUN TEMERRÜDÜ:....................................................10451. Genel bilgi ve kavram............................................................10452. Borçlu temerrüdünün flartlar›.................................................1048a) Edimin ifas› mümkün olmal›d›r : .......................................1048b) Borç muaccel olmal›d›r .....................................................1048c) Borçluya ihtar yap›lm›fl olmal›d›r ......................................1049aa) ‹htar kavram›............................................................1049bb) ‹htar yerine geçen durumlar .....................................1051aaa) Belirli vâdeli borçlar..........................................10511/aaa)Belirli vâdenin taraflarca birlikte tesbitedilmesi:.................................................10521/bbb) Belirli vâdeyi tesbit yetkisinin sözleflmedetaraflardan birine ihbar yoluyla tan›nm›flolmas› ...................................................1052cc) ‹htara gerek olmayan haller ......................................1053d) Alacakl›, edimi kabule haz›r olmal›d›r:.............................1053e) Borçlunun edimi ifadan kaç›nma hakk› bulunmamal›d›r: ...1053f) ‹fa etmeme, borca ayk›r› bir davran›fl olmal›d›r:...............10543. Kusur gerekli de¤ildir: ..........................................................10544. Borçlu temerrüdünün hüküm ve sonuçlar› .............................1055a) Borçlu temerrüdünün genel sonuçlar›: ............................1055aa) Kusursuz temerrüdün sonuçlar›: ..............................1055aaa) Aynen ifa yükümlülü¤ü: ...................................1055bbb) Para borçlar›nda temerrüd faizi ödemeyükümlülü¤ü ....................................................1055bb) Kusurlu temerrüdün sonuçlar› .................................1058aaa) Aynen ifa yükümlülü¤ü: ...................................1058bbb) Gecikmeden do¤an zarardan sorumluluk(Gecikme tazminat›): .........................................1058aaaa) Borçlu ifada gecikmifl (mütemerrit)olmal›d›r:................................................1058bbbb) Geç ifadan bir zarar do¤mufl olmal›d›r....1059cccc) Zarar ile geç ifa aras›nda uygun illiyetba¤› bulunmal›d›r...................................1060dddd) Zarar borçlunun kusurlu davran›fl›ndando¤mufl olmal›d›r....................................1060ccc) Kazadan sorumluluk.........................................10611/a) Genel olarak ...........................................10611/b) Kazadan do¤an sorumluluktan kurtulma.10611/aa) Kusursuzlu¤un ispat›..................1061

LXVIII1/bb) Kazan›n kaç›n›lmaz oldu¤ununispat› ..........................................1062ddd) Para borçlar›nda temerrüt faizini aflan munzamzarardan sorumluluk ........................................1062a) ‹ki tarafa borç yükleyen sözleflmelerde borçlununtemerrüdünün hüküm ve sonuçlar›..............1064aa) Genel olarak .............................................................1064bb) Alacakl›n›n seçimlik haklar›n› kullanmas›n›n flartlar› ..1065aaa) ‹ki tarafa tam borç yükleyen bir sözleflmeolmal›d›r ...........................................................1065bbb) Borçlu temerrüde düflmüfl olmal›d›r..................1066ccc) Alacakl› borçluya ek bir süre (mehil) vermiflolmal›d›r ...........................................................1066ddd) Süre tayinine gerek olmayan haller...................1068aaaa) Borçlunun davran›fl›ndan süre tayinininfaydas›z kalaca¤› anlafl›lmaktaysa ..........1068bbbb) Edimin alacakl› yönünden faydas›z halegelmesi ...................................................1069cccc) Ortada kesin vâdeli bir ifllem var ise.......1069eee) Borçlu kusurlu olmal›d›r...................................1070fff) Tayin edilen ek süre içinde ifa yap›lmam›flolmal›d›r ...........................................................1070aa) Alacakl›ya tan›nan seçimlik haklar›nçeflitleri .......................................................1070aaa) Aynen ifa ile birlikte geçikmetazminat›n›n istenmesi ........................1071bbb) Alacakl›n›n aynen ifa ile birlikte gecikmetazminat›ndan vazgeçme hakk› ............1071aaaa) Genel olarak ...............................1071bbbb) Aynen ifa ile birlikte gecikme tazminat›ndanvazgeçen alacakl›n›n, borçluyakarfl› ikinci seçim hakk›.....10721/a) Müsbet zarar›n tazmininiisteme hakk› ......................10721/b) Sözleflmeden dönme ve menfitazminat isteme hakk›.......10751/aa) Alacakl›n›n sözleflmedendönme hakk›............10751/bb) Alacakl›n›n menfi zarar›ntazminini istemehakk› .......................1079

LXIXb) K›smî temerrüd .....................................................................1082c) Ard arda teslimli ve sürekli sözleflmelerde temerrüd...............1082IX.SÖZLEfiME GÖRÜfiMELER‹NDEN DO⁄AN SORUMLULUK(CULPA IN CONTRAHENDO).....................................................10831. Kavram.................................................................................10832. Sorumlulu¤un hukuki niteli¤i .................................................1085a) Haks›z fiil görüflü ............................................................1085b) Sözleflmeden do¤an sorumluluk görüflü...........................1086c) Kendine özgü sorumluluk görüflü ....................................10873. Sözleflme görüflmelerinden do¤an sorumluluk halleri..............1088a) Kanunda düzenlenen görüflme sorumlulu¤u halleri.........1088aa) Kendi kusuruyla hata eden taraf›n, sözleflmeyiiptal etmesinden dolay› karfl› taraf›n u¤rad›¤›zarardan sorumlulu¤u ..............................................1088bb) Temsil olunan›n temsilciye verdi¤i temsil belgesinigeri almamas›ndan dolay› iyiniyetli üçüncükiflilerin u¤rad›¤› zarardan sorumluluk .....................1089cc) Yetkisiz temsilcinin sorumlulu¤u ..............................1089dd) Bafllang›çtaki imkâns›zl›k nedeniyle sözleflmeninbutlan›ndan do¤an zarardan sorumluluk..................1089b) Doktrin ve uygulamada kabul edilen görüflmesorumlulu¤u halleri.........................................................1089aa) Görüflmeler esnas›nda kusurlu olarak yanl›fl bilgiverenin sorumlulu¤u ................................................1089bb) Bir kimsenin yapmay› asla düflünmedi¤i birsözleflme hakk›nda kötüniyetli ve aldat›c›hareketlerle di¤er bir kimsede sözleflme yapmaümidi uyand›rmaktan dolay› sorumlulu¤u................1090cc) Koruma yükümlerinin ihlâlinden do¤angörüflme sorumlulu¤u...............................................10914. Sözleflmeden do¤an sorumlulukla sözleflme d›fl›sorumlulu¤un yar›flmas› ........................................................1092ÜÇÜNCÜ KISIM§ 38. BORÇLARIN ÜÇÜNCÜ K‹fi‹LERE ETK‹S‹ ..........................................1095I. ÜÇÜNCÜ K‹fi‹ YARARINA SÖZLEfiME(Vertrag zugunsten Dritter) .....................................................1095

LXX1. Genel bilgi ve kavram............................................................10952. Üçüncü kifli yarar›na sözleflmenin geçerlik flartlar› .................10963. Üçüncü kifli yarar›na sözleflmenin çeflitleri .............................1098a) Eksik üçüncü kifli yarar›na sözleflme(unechter Vertrag zugunsten Dritter) ...............................1098b) Tam üçüncü kifli yarar›na sözleflme(echter Vertrag zugunsten Dritter)....................................1100aa) Genel olarak .............................................................1100bb) Tam üçüncü kifli yarar›na sözlemenin benzerkurumlardan fark› ....................................................1101aaa) Temsilden fark› .................................................1101bbb) Alaca¤›n temlikinden fark› ................................1102ccc) Havaleden fark›.................................................1102cc) Tam üçüncü kifli yarar›na sözleflmeninhüküm ve sonuçlar›..................................................1103aaa) Vaadettiren ile vaadeden aras›ndaki iliflki(Karfl›l›k iliflkisi = Deckungsverhaeltnis) ............1103bbb) Vaadettiren ile üçüncü kifli aras›ndaki iliflki(De¤er iliflkisi = Valutarverhaeltnis) ...................1103ccc) Vaadeden ile üçüncü kifli aras›ndaki iliflki ........1104ddd) Üçüncü kiflinin hukuki durumu .......................11051/a) Üçüncü kiflinin hakk› .............................11051/b) Üçüncü kiflinin hakk›n›n özellikleri ........11054. Üçüncü kifliyi koruma etkili sözleflme.....................................1106II. ÜÇÜNCÜ K‹fi‹N‹N ED‹M‹N‹ TAAHHÜT .....................................11071) Genel bilgi.............................................................................11072) Benzer kurumlardan fark› .....................................................1108a) Garanti sözleflmesinden fark›...........................................1108b) Kefaletten fark› ................................................................1109c) Temsilden fark›................................................................1109d) Havaleden fark› ...............................................................1109e) Borcun yüklenilmesinden fark›........................................11093) Üçüncü kiflinin edimini taahhüdün flartlar›.............................1110a) Bir taahhüt bulunmal›d›r ................................................1110b) Üçüncü kiflinin bir edimi taahhüt edilmelidir ..................1110c) Sözleflmenin taraflar› fiil ehliyetine sahip olmal›d›r ..........11124) Üçüncü kiflinin edimini taahhüdün hüküm ve sonuçlar› ..........1112

LXXID ö r d ü n c ü B ö l ü mBORÇ ‹L‹fiK‹LER‹NDE ÖZEL DURUMLARB‹R‹NC‹ KISIMfiARTA BA⁄LI BORÇLAR§ 39. fiART KAVRAMI, fiARTIN ÇEfi‹TLER‹ VE SONUÇLARI ......................1115I. fiART KAVRAMI........................................................................11151. Genel bilgi ve tan›m ..............................................................11152. fiart›n baz› kurumlardan fark› ...............................................1117a) “Sözleflmenin flartlar›” kavram›ndan fark› ........................1117b) Hukuki flart kavram›ndan fark› .......................................1117c) Mükellefiyetten fark›........................................................1118d) Vâdeden fark› ..................................................................11193. fiart olarak gösterilen olay›n nitelikleri ...................................1119a) fiart, herfleyden önce taraflar›n iradesinedayanmal›d›r ...................................................................1119b) fiart› oluflturan olay belirsiz bir olay olmal›d›r .................1120c) Olay gelece¤e iliflkin bir olay olmal›d›r .............................11204. fiart›n caiz olmas›..................................................................1120a) Kural : fiart serbestisi......................................................1120b) ‹stisna: fiart yasa¤› (fiart kabul etmeyen ifllemler)............1121c) Yasak flartlar ...................................................................1121aa) Hukuka veya ahlâka ayk›r› flartlar ............................1121bb) ‹mkâns›z flartlar........................................................1122d) Anlams›z ve iz’aç edici flartlar ..........................................11225. fiart›n çeflitleri.......................................................................1122a) Olay›n konusuna göre flart›n çeflitleri ..............................1123aa) Olumlu ve olumsuz flartlar .......................................1123bb) ‹radi, tesadüfi ve karmafl›k flartlar ............................1123b) Olay›n sonuçlar›na göre flart›n çeflitleri............................1124aa) Erteleyici flart (taliki flart= aufschiebendeBedingung) ...............................................................1124bb) Bozucu flart (infisahi flart= auflösendeBedingung) ...............................................................11256. fiart›n hüküm ve sonuçlar›.....................................................1125a) fiarta ba¤l› hukuki ifllemin flart›n gerçekleflmesindenönceki (ask› durumundaki) hüküm ve sonuçlar...............1126

LXXIIaa) Erteleyici flarta ba¤l› hukuki ifllemin flart›ngerçekleflmesinden önceki hüküm ve sonuçlar›.........1126aaa) Erteleyici flarta ba¤l› borçland›r›c› ifllemde ........1126bbb) Erteleyici flarta ba¤l› tasarruf iflleminde ............1128bb) Bozucu flarta ba¤l› ifllemin flart›ngerçekleflmesinden önceki (ask› devresindeki)hüküm ve sonuçlar...................................................1129b) fiarta ba¤l› hukuki ifllemin flart›ngerçekleflmesinden sonraki hüküm ve sonuçlar› ..............1130aa) fiart›n gerçekleflmesi .................................................1130aaa) Erteleyici flarta ba¤l› ifllemin flart›ngerçekleflmesinden sonraki hüküm vesonuçlar› ..........................................................1130bbb) Bozucu flarta ba¤l› ifllemin flart›n gerçekleflmesindensonraki hüküm ve sonuçlar› .............1130bb) fiart›n gerçekleflmifl say›lmas› ...................................1132cc) fiart›n ortadan kalkmas› veya imkans›zlaflmas›.........1132‹K‹NC‹ KISIMCEZA‹ fiART, PAY AKÇES‹, P‹fiMANLIK AKÇES‹ VE ÜCRET TEVK‹F‹§ 40. CEZA‹ fiART (KONVENTIONALSTRAFE)............................................1133I. KAVRAM ...................................................................................1133II.HUKUK‹ N‹TEL‹⁄‹....................................................................1134III. CEZA‹ fiARTIN BA⁄LI OLDU⁄U fiEK‹L ....................................1135IV. CEZA‹ fiARTIN AMACI VE ÇEfi‹TLER‹.....................................11361. Seçimlik cezai flart ................................................................11362. ‹faya eklenen cezai flart ........................................................11373. ‹fay› engelleyen cezai flart (Wandelpön= dönme cezas›) ..........1138V. CEZA‹ fiART ‹LE ZARAR ARASINDAK‹ ‹L‹fiK‹:TAZM‹NAT TALEB‹ ...................................................................11381. Cezai flart talebinin zarardan ba¤›ms›zl›¤› .............................11382. Aflk›n (fazla) zarar›n tazminini isteme hakk›...........................1139VI.BORÇLUNUN AfiIRI CEZA‹ fiARTIN ‹ND‹R‹LMES‹N‹‹STEME HAKKI ........................................................................11401. Genel olarak .........................................................................11402. Afl›r› cezan›n indirilmesinin flartlar›........................................1140

LXXIIIa) Geçerli bir cezai flart anlaflmas› bulunmal›d›r ..................1140b) Cezai flart muaccel olmal›d›r............................................1140c) Cezai flart henüz ifa edilmemifl olmal›d›r..........................1140d) Cezai flart afl›r› derecede yüksek olmal›d›r .......................1141§ 41. PEY AKÇES‹, P‹fiMANLIK AKÇES‹ VE ÜCRET TEVK‹F‹.....................1142I. PEY AKÇES‹ (HAFTGELD)........................................................1142II.P‹fiMANLIK AKÇES‹ (REUGELD)..............................................1144III. ÜCRET TEVK‹F‹ .......................................................................1145ÜÇÜNCÜ KISIMBORÇLU VE ALACAKLININ B‹RDEN ÇOK OLMASI§ 42. BORÇLUNUN B‹RDEN ÇOK OLMASI ................................................1147I. B‹RDEN ÇOK BORÇLUNUN MEVCUT OLDU⁄U BORÇ‹L‹fiK‹LER‹ ...............................................................................11471. Ferdi borç iliflkisi (Einzelschuldverhaeltnis) ............................11472. Elbirli¤i halinde borç iliflkisi (Gesamtschuldverhaeltnis) ..........1148II. FERD‹ BORÇ ‹L‹fiK‹S‹N‹N ÇEfi‹TLER‹ ....................................11481. Bölünemez borç (unteilbare Verpflichtung) ..............................11492. Müteselsil borç (Solidarschuld)...............................................11503. Kümülatif borç (Kumulative Verpflichtung) .............................11504. K›smî borç (Teilverpflichtung = Partrialverpflichtung)...............11505. Tali borç (Subsidiarverpflichtung)...........................................1151III. MÜTESELS‹L BORÇ (SOLIDARSCHULD) ................................11521. Tan›m ...................................................................................11522. Müteselsil borcun huhuki niteli¤i............................................11523. Müteselsil borcun özellikler....................................................11534. Müteselsil borcun do¤ufl sebepleri..........................................1154a) Hukuki ifllemden (sözleflmeden) do¤anmüteselsil borçlar ............................................................1155aa) Sözleflmenin kuruldu¤u s›rada taraflar›n ortakirade beyanlar›ndan do¤an müteselsil borçlar ...........1155bb) Borca kat›lma (birlikte borç yüklenme) yoluylameydana gelen müteselsil borçlar .............................1155b) Kanundan do¤an müteselsil borçlar ................................1156

LXXIV5. Müteselsil borcun hüküm ve sonuçlar›....................................1156a) Alacakl› ile borçlular aras›ndaki hukuki durum(Aussenverhaeltnis = d›fl iliflki).........................................1157aa) Alacakl›n›n müteselsil borçlular karfl›s›ndakihukuki durumu........................................................1157bb) Müteselsil borçlular›n alacakl› karfl›s›ndakihukuki durumlar›.....................................................1157aaa) Müteselsil borçlular›n sahip olduklar›ortak def’i ve itirazlar ........................................1158bbb) Müteselsil borçlulardan herbirininsahip oldu¤u kiflisel def’i ve itirazlar .................1158ccc) Müteselsil borçlular›n fiilleri .............................1159b) Borçlular aras›ndaki iç iliflki (Innenverhaeltnis) ...............1161aa) Borçlular›n birbirlerine karfl› rücu hakk›(Rückgriff = Regress).................................................1161bb) Halefiyet (Surrogation) ..............................................11636. Müteselsil borcun sona ermesi ..............................................1164a) Müteselsil borcun alacakl› tatmin edilereksona ermesi.....................................................................1164b) Müteselsil borcun alacakl› tatmin edilmeksizinsona ermesi.....................................................................11657. Tam teselsül - Eksik teselsül ................................................1166§ 43. ALACAKLININ B‹RDEN ÇOK OLMASI ..............................................1168I. ELB‹RL‹⁄‹ HAL‹NDE ALACAK ‹L‹fiK‹S‹ ..................................1168II. FERD‹ ALACAK ‹L‹fiK‹S‹ ........................................................11681. Bölünemez alacak.................................................................11682. Kümülatif alacak (kumulative Forderung)...............................11683. K›smi alacak (Teilglaeubigerschaft =Partialglaeubigerschaft).........................................................11694. Müteselsil alacak (Solidarglaeubigerschaft) ............................1169a) Kavram ve tan›m .............................................................1169b) Do¤ufl sebepleri ..............................................................1169c) Taraflar›n hukuki durumu ..............................................1170aa) Borçlunun hukuki durumu .....................................1170bb) Alacakl›n›n hukuki durumu .....................................1171d) Müteselsil alaca¤›n sona ermesi .....................................1172

LXXVDÖRDÜNCÜ KISIMBORCUN ALACAKLI VE BORÇLU TARAFININ DE⁄‹fiMES‹§ 44. ALACA⁄IN TEML‹K‹ VE BORCUN YÜKLEN‹LMES‹(BORCUN NAKL‹)..............................................................................1176I. ALACA⁄IN TEML‹K‹ (ABTRETUNG DER FORDERUNG) ..........11761. Kavram.................................................................................11762. Alaca¤›n temlikinin çeflitleri ...................................................1177a) Kanuni temlik (Legalzession) ...........................................1178b) Kazai temlik (richterliche Zession) ...................................1179c) ‹radi temlik......................................................................11803. Temlikin hukuki niteli¤i .........................................................1180a) Alaca¤›n temliki hukuki bir ifllemdir................................1180b) Alaca¤›n temliki bir tasarruf ifllemidir..............................1180c) Alaca¤›n temliki sözleflmeye dayal› bir ifllemdir................1181d) Alaca¤›n temliki sebebe ba¤l› (illî) bir ifllemdir .................11814. Temlikin esas ve flekle iliflkin flartlar› ....................................1184a) Temlikin esasa iliflkin flartlar›..........................................1184b) Temlikin flekle iliflkin flartlar›...........................................11855. Temlikin konusu....................................................................1186a) Kural ...............................................................................1186b) ‹stisnalar .........................................................................1188aa) Genel olarak .............................................................1188aaa) Kanuna göre temliki yasak olan alacaklar.........1188bbb) Sözleflmeye göre temliki yasakolan alacaklar ...................................................1188ccc) Hukuki iliflkinin niteli¤ine göre temlikiyasak olan alacaklar ........................................1189bb) Temlik yasa¤›na uymaman›n hüküm ve sonuçlar›.......11896. Temlikin kapsam› .................................................................11907. Temlikin hüküm ve sonuçlar› .................................................1190a) Temlikin asli sonuçlar› ...................................................1190aa) Alaca¤›n temellük edene geçmesi ve alacakl›n›nde¤iflmesi..................................................................1190bb) Temlik edenin garanti (tekeffül) borcu.......................1190cc) ‹spat araçlar›n›, özellikle yaz›l› delilleri teslimborcu........................................................................1191b) Temlikin yan sonuçlar› ...................................................1191aa) Rüçhan haklar›n›n as›l alacakla birlikte temellükedene geçmesi...........................................................1191

LXXVIbb) Yan (fer’i) haklar›n temellük edene geçmesi...............1191cc) Düzenleyici (tali) haklar›n, özellikle yenilikdo¤uran haklar›n geçmesi .....................................1192c) Temellük eden ile borçlu aras›ndaki hukuki iliflki ..........1192aa) Borçlunun temlike muvafakat etmesi gereklide¤ildir .....................................................................1192bb) Borçlunun def’i haklar› .............................................1193d) Temlik eden ile temellük eden aras›ndakihukuki iliflki....................................................................1194II. BORCUN YÜKLEN‹LMES‹ (BORCUN NAKL‹ =SCHULDÜBERNAHME) .............................................................11951. Kavram.................................................................................11952. Çeflitleri ................................................................................1196a) Borcun iç yüklenilmesi (interne Schuldübernahme).........1196aa) Kavram.....................................................................1196bb) Borcun iç yüklenilmesi (Borçtan kurtarma)sözleflmesi ................................................................1196cc) Borcun iç yüklenilmesinin hüküm ve sonuçlar› ........11983. Borcun d›fl yüklenilmesi (externe Schuldübernahme) ..............1199a) Kavram............................................................................1199b) Sözleflmenin konusu ......................................................1200c) Borç yüklenme sözleflmesinin taraflar›.............................1200d) Sözleflmenin kurulmas› ...................................................1201aa) ‹cap ..........................................................................1201bb) Kabul........................................................................1201e) Sözleflmenin flekli ............................................................1202f) Borcun yüklenilmesinden do¤an sonuçlar .......................1202aa) Asli sonuçlar.............................................................1202bb) Yan (fer’i) sonuçlar ....................................................1202cc) Borcu yüklenenin def’i haklar› ..................................12034. Bir malvarl›¤›n›n veya ticari iflletmenin devri yoluylaborcun yüklenilmesi ..............................................................1204a) Kavram............................................................................1204b) Hüküm ve sonuçlar› ........................................................12055. Borca kat›lma (Schuldbeitritt) ................................................1205a) Kavram............................................................................1205b) Hüküm ve sonuçlar› ........................................................12066. Sözleflmenin yüklenilmesi......................................................1206

LXXVIIBEfi‹NC‹ KISIMBORCU SONA ERD‹REN SEBEPLER§ 45. GEN‹fi ANLAMDA BORCUN, ÖZELL‹KLE SÖZLEfiME‹L‹fiK‹S‹N‹N SONA ERMES‹ ..............................................................1209I. BOZMA SÖZLEfiMES‹ (‹KALE = AUFHEBUNGSVERTRAG) ......1210II.FES‹H (KÜNDIGUNG)................................................................1211III. DÖNME (RÜCKTRITT) ..............................................................1212IV. GER‹ ALMA (WIDERRUF) ........................................................1214V. ‹PTAL (ANFECHTUNG) .............................................................1214§ 46. DAR ANLAMDA BORCUN SONA ERMES‹ .........................................1214I. GENEL OLARAK ......................................................................1214II. DAR ANLAMDA BORCU SONA ERD‹REN SEBEPLER ..............12141. Borcun yenilenmesi (Erneuerung)...........................................1214a) Kavram............................................................................1214b) Yenilemenin fiartlar› ........................................................1215aa) Eski bir borç mevcut olmal›d›r ..................................1215bb) Yeni bir borç kurulmal›d›r.........................................1216cc) Taraflar yenileme iradesine sahip olmal›d›r(animus novandi) ......................................................1216c) Yenileme karinesi yasa¤›..................................................1216d) Cari hesap ile ilgili karine ................................................1217e) Yenilemenin hukuki niteli¤i .............................................1218f) Yenilemenin hukuki sonuçlar› .........................................12182. Alacakl› ve borçlu s›fatlar›n›n birleflmesi ................................1219a) Kavram............................................................................1219b) Birleflmenin hukuki sonucu ............................................1219aa) Borç kural olarak sona erer .....................................1219bb) ‹stisnalar ..................................................................1220cc) Borcun yeniden do¤mas›...........................................12213. ‹bra (Schulderlass) ................................................................1221a) Kavram............................................................................1221b) ‹bran›n hukuki niteli¤i.....................................................1222c) ‹bra sözleflmesinin unsurlar› ...........................................1223aa) Esasa iliflkin unsurlar...............................................1223

LXXVIIIbb) ‹bra sözleflmesinin flekli ............................................1224d) ‹bran›n sonuçlar›.............................................................12254. Takas (Verrechnung)..............................................................1225a) Kavram............................................................................1225b) Takas›n hukuki niteli¤i....................................................1225c) Takas›n çeflitleri ..............................................................1226d) Takas›n flartlar› ...............................................................1226aa) Olumlu flartlar..........................................................1226aaa) Takas edilecek alacaklar karfl›l›kl› olmal›d›r ......1226bbb) Takas edilecek alacaklar ayn› nitelikteolmal›d›r ...........................................................1227ccc) Takas› dermeyan edilen alacak muaccelolmal›d›r ...........................................................1229ddd) Takas› dermeyan edilen alacak davaedilebilir bir alacak olmal›d›r ............................1229bb) Olumsuz flartlar........................................................1230aaa) Taraflar, takas hakk›n› sözleflme ileortadan kald›rm›fl olmamal›d›r..........................1230bbb) Kanun takas hakk›n› ortadan kald›rm›flolmamal›d›r ......................................................1230aaaa) Tevdi edilmifl veya haks›z olarak al›nm›flya da hile ile al›konulmufl bulunan bir fleyiniradesine veya tazminine iliflkin alacaklar.1230bbbb) Nafaka ve ifl ücreti gibi alacakl›n›n ve ailesiningeçimi için mutlak surette zorunlu olup,özel niteli¤i itibariyle fiilen alacakl›ya verilmesiicap eden alacaklar .............................1230cccc) Devlet, il ve köy lehine kamu hukukundando¤an alacaklar .....................................1230e) Takas›n sonuçlar› ............................................................12315. Zamanafl›m› (Verjaehrung) .....................................................1232a) Kavram............................................................................1232b) Zamanafl›m›n›n flartlar› ...................................................1235aa) Zamanafl›m›na tâbi bir alacak olmal›d›r ....................1235bb) Zamanafl›m› süresi geçmifl olmal›d›r .........................1236aaa) Sürenin ifllemeye bafllamas› .............................1236aaaa) Kural ......................................................1236bbbb) ‹stisna ....................................................1237bbb) Zamanafl›m› sürelerinin sözleflme ilede¤ifltirilememesi ..............................................1238

LXXIXccc) Sürenin hesaplanmas› .....................................1239aaaa) Ola¤an zamanafl›m› süresi......................1239bbbb) Ola¤anüstü zamanafl›m› süresi...............12391/a) Her türlü adi kira ile ürün kiras›,sermaye faizi ve di¤er devri (dönemli)alacaklar.....................................12401/b) G›da maddesi, nafaka, otel ve lokantamasraflar›na iliflkin alacaklar......12401/c) Esnaflar›n emeklerinin karfl›l›¤›, perakendecilerinsatt›klar› mallar›n paras›:Noterlerin mesleki hizmetleri karfl›l›¤›,baflkalar›n›n yan›nda çal›flan veyamüstahdemi olan kimselerin ve hizmetçilerleiflçilerin ücret alacaklar› ..12401/d) Ticari olsun olmas›n, bir flirket akdinedayanan ve ortaklar aras›nda veyaflirketle ortaklar aras›nda aç›lm›fl bulunanbütün davalar ile bir flirketinmüdürleri, temsilcileri, murak›plar›ylaflirket veya ortaklar aras›ndaki dâvalar,vekâlet sözleflmesinden, acentelik sözleflmesinden,ticari tellâll›k ücreti dâvas›hariç tellâll›k sözleflmesinden do-¤an bütün dâvalar, müteahhidin kas›tveya a¤›r kusuru ile sözleflmeyi hiç veyagere¤i gibi yerine getirmemifl, özellikleay›pl› malzeme kullanm›fl veyaay›pl› bir ifl meydana getirmifl olmas›sebebiyle aç›lacak dâvalar hariç olmaküzere istisna sözleflmesinden do¤anbütün davalar : ...........................1240cccc) Di¤er ola¤anüstü zamanafl›m› süreleri....12411/a) Haks›z fiilden do¤an tazminatalacaklar›nda .............................12411/b) Sebepsiz zenginleflmeden do¤analacak hakk› ..............................12411/c) Ay›ba karfl› tekeffülden do¤analacak hakk› ..............................1241c) Zamanafl›m›n›n durmas› ve kesilmesi ..............................1241

LXXXaa) Zamanafl›m›n›n durmas›...........................................1241aaa) Genel olarak .....................................................1241bbb) Zamanafl›m›n› durduran sebepler .....................1242aaaa) Velâyet devam etti¤i sürece çocuklar›nbaba ve analar›na karfl› olan alacaklar›....1242bbbb) Vesayet devam etti¤i sürece vesayetalt›nda bulunanlar›n vasi veya sulhhâkimi veya asliye hâkimi zimmetindebulunan alacaklar›. ................................1242cccc) Evlilik devam etti¤i sürece kar›kocadan birinin di¤erinden olanalaca¤›....................................................1242dddd) Hizmet sözleflmesi devam etti¤isürece hizmetçinin iflverene karfl›olan alaca¤› ............................................1242eeee) Borçlunun üzerinde intifa hakk›bulunan alacaklar› .................................1242ffff) Bir Türk mahkemesi önünde talepedilmesi mümkün olmayan alacaklar. ...1242gggg) Di¤er sebepler ........................................1242bb) Zamanafl›m›n›n kesilmesi .........................................1243aaa) Genel olarak .....................................................1243bbb) Zamanafl›m›n› kesen sebepler ...........................1243aaaa) Borçlunun fiiline dayanan kesilmesebepleri.................................................12431/a) Alacakl›n›n alaca¤›n› dava veyadef’i yoluyla mahkeme veya hakemönünde ileri sürmesi....................12441/b) Alacakl›n›n icra takibindebulunmas› ..................................12441/c) Borçlunun iflâs›na kat›lma dazamanafl›m›n› keser ....................1244d) Davan›n reddedilmesi halinde ek süre ............................1244e) Zamanafl›m› def’ini ileri sürme hakk›ndan feragat ...........1245f) Zamanafl›m›n›n hüküm ve sonuçlar› ...............................1246aa) Genel olarak .............................................................1246bb) Borçlunun zamanafl›m› def’ini ileri sürme hakk› .......1247cc) Zamanafl›m›na u¤ram›fl bir alacak, alacakl›yaeksik bir alacak hakk› verir .....................................1248

LXXXIdd) Borçlu, her hak gibi, zamanafl›m› def’ini ilerisürme hakk›n› da kötüye kullanamaz.......................12486. Borçlunun sorumlu olmad›¤› sonraki imkans›zl›k....................1248a) Kavram............................................................................1248b) Unsurlar›.........................................................................1248aa) Borçlan›lan edim sonradan imkâns›z halegelmelidir..................................................................1249bb) Borçlu imkâns›zl›ktan sorumlu olmamal›d›r .............1251c) Borçlunun ihbar yükümlülü¤ü .....................................1252d) Sonraki imkâns›zl›¤›n hüküm ve sonuçlar› ......................1252aa) Borcun sona ermesi..................................................1252bb) Tam iki tarafa borç yükleyen sözleflmelerdekarfl› edim sorunu ....................................................1253aaa) Kural: Karfl› edim borcunun sona ermesi..........1253bbb) ‹stisna: Karfl› edim borcunun sona ermemesi ...1254e) ‹kame de¤er.....................................................................1254III. BORCUN SONA ERMES‹N‹N FER’‹ HAKLARÜZER‹NDEK‹ ETK‹S‹ ..............................................................1255KISALTMALAR...................................................................................LXXXIIIGENEL B‹BL‹YOGRAFYA.......................................................................LXXXV

LXXXII

LXXXIIIA. Auflage (Bas›)Art.ADAT.AÜHFDAYBak.BatiderBG.BGBBGEBK.C. CiltArtikel (Madde)Adalet DergisiAllgemeiner TeilK I S A L T M A L A RAnkara Üniversitesi Hukuk Fakültesi DergisiAnayasaBak›n›zE. EsasE‹K.FSEKHD.HGKHUMK‹BK‹‹K‹HFMJdTJuSJZKarfl.Banka ve Ticaret Hukuku Araflt›rma Enstitüsü DergisiBürgerliches Recht (Medenî Hukuk)Bürgerliches Gesetzbuch (Alman Medenî Kanunu)Entscheidungen des Schweizerischen Bundesgerichtes,amtliche Sammlung (‹sviçre Federal Mahkemesi Kararlar›;Resmî Külliyat›)Borçlar KanunuElektronik ‹mza KanunuFikir ve Sanat Eserleri KanunuHukuk DairesiHukuk Genel KuruluHukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu‹sviçre Borçlar Kanunu‹cra ve ‹flâs Kanunu‹stanbul Hukuk Fakültesi Mecmuas›Le Journal des TribunauxJuristische SchulungJuristische ZeitungKarfl›laflt›r›n›z

LXXXIVK. KararKTK.Karayollar› Trafik KanunuMad.MaddeMHAD. Mukayeseli Hukuk Araflt›rmalar› DergisiMK.Medenî KanunN. Nummer (No)NJWNeue Juristische WochenschriftNKNoterlik KanunuORObligationenrecht (‹sviçre Borçlar Kanunu)RGReichsgericht (Alman ‹mparatorluk Mahkemesi)RGZReichsgerichtszeitungSa.Say›shSahifeSJKSchweizerische juristische KartothekSJZSchweizerische JuristenzeitungSPRSchweizerisches PrivatrechtT. TarihTKTicaret Kanunuvb.ve bunun gibivd.ve devam›vs.vesaireY. Yarg›tayYDYarg›tay DergisiYHGKYarg›tay Hukuk Genel KuruluY‹BKYarg›tay ‹çtihat› Birlefltirme Karar›YKDYarg›tay Kararlar› DergisiZBJVZeitschift des Bernischen JuristenvereinsZGBZivilgesetzbuch (‹sviçre Medenî Kanunu)ZHRZeitschrift für das gesamte HandelsrechtZSRZeitschrift für schweizerisches Recht

LXXXVGE NEL B‹BL‹YOGRAFYAAepli, Viktor: Zürcher Kommentar, Obligationenrecht, Das Erlöschen der Obligationenrecht,Erste Lieferung: Art.114-126, Zürich 1991.Ak›ntürk, Turgut; Sat›m Akdinde Hasar›n ‹ntikali Ankara 1966.Ak›ntürk, Turgut; Müteselsil Borçluluk, Ankara 1971.Akünal, Teoman; Haks›z Fiilden Do¤an Denklefltirme Sorunu, ‹stanbul 1977.Akipek, Jale; Türk Eflya Hukuku, 2. Kitap, Mülkiyet, 2. Bas›, Ankara 1973.Akyol, fiener; Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, I, ‹stanbul 1995.Altafl, Hüseyin; fiekle Ayk›r›l›¤›n Olumsuz Sonuçlar›n›n Düzeltilmesi, Ankara1998.Arat, Fahrettin: Türk Borçlar Hukukunda Takas, Ankara 1994.Aflç›o¤lu, Çetin; Trafik Kazalar›nda Hukuki Sorumluluk ve Tazminat Davalar›,Ankara 1989.Ataay, Aytekin; Borçlar Hukukunun Genel Teorisi, I, 3. Bas›, ‹stanbul, 1981.Ayiter, Kudret; Medeni Hukukta Tasarruf Muameleleri, Ankara 1953.Ayranc›, Hasan; Türk Borçlar Hukukunda Sözleflmelerin Devri (Yüklenilmesi),Ankara 2003.Barlas, Nami: Para Borçlar›n›n ‹fas›nda Borçlunun Temerrüdü, ‹stanbul 1992.Baflp›nar, Veysel; Borç Sözleflmelerinin K›smî Butlan›, Ankara 1998.Baflp›nar, Veysel; Vekilin Özen Borcundan Do¤an Sorumlulu¤u, 2. Bask›, Ankara2004 (K›salt›lm›fl›: Baflp›nar, Özen).Bähler, W.; Die Arbeitgeberhaftpflicht gemäss OR 339, Bern 1961.Becker, H.; Berner Kommentar, Bd. VI: Obligationenrecht, 1. Abt.: AllgemeineBestimmungen (Art.1-183 OR), 2. A., Bern 1941.Berki, fiakir; Borçlar Hukuku, Umumi Hükümler, 3. Bas›, Ankara 1962.Bienenfeld, Rudolf; Die Haftungen ohne Verschulden, Berlin-Mainz 1933.Blomeyer, Arwed; Allgemeines Schuldrecht, 4. A., Berlin/Frankfurt a.M. 1969.

LXXXVIBrehm, Roland; Berner Kommentar, Bd VI, Obligationenrecht, 1. Abteilung, Lieferung1, Kommentar zu Art. 41-44 OR, Bern 1986; Lieferung 2, Art. 45-48 OR, Bern 1987; Lieferung 3, Art. 49-57 OR, Bern 1989; Lieferung 4, Art.58-61, Bern 1990.Brox, Hans; Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Gesetzbuchs, 8. A., Köln 1984(K›salt›lm›fl›: Brox AT).Brox, Hans; Allgemeines Schuldrecht, 12.A., München 1984 (K›salt›lm›fl›:Brox, I) ; Besonderes Schuldrecht, 11. A. München 1984 (K›salt›lm›fl›: Brox,II).Bucher, Eugen; Berner Kommentar, Bd. I: Einleitung und Personenrecht, 2.Abt.,1.Teilband; Die natürlichen Personen (Art. 11-26 ZGB), 3. A., Bern 1976.Bucher, Eugen; Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil, 2. A.,Bern 1988 (K›salt›lm›fl›: Bucher).Buz, Vedat; Borçlunun Temerrüdünde Sözleflmeden Dönme, Ankara 1998.Bürgi, Wollf; Die Lehre von der adäquaten Verursachung und ihre Bedeutung,Bern 1927.Bydlinski, Franz; Probleme der Schadensverursachung, Stuttgart 1964.Chabes, F.; L’influence de la pluralité de causes sur les droit de réparation, Paris1965.Cuendet, Jean; La faute contructuelle et ses effets, Bern 1970.Çenberci, Mustafa; Gayrimenkul Sat›fl Vaadi, Ankara 1966.Day›nlarl›, Kemal: Borçlar Kanununa Göre Alaca¤›n Temliki, Ankara 1993.Deschenaux, Henri; Schweizerisches Privatrecht, Bd. II, Basel/Stuttgart 1967.Deschenaux/Tercier; La Responsabilité Civile, 2. édition, Bern 1982.Deutsch, Erwin; Haftungsrecht, Bd I, Allgemeiner Teil, Köln-Berlin 1976.Dönmezer/Erman; Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, Genel K›s›m, C. I, 7.Bas›,‹stanbul 1979.Dural, Mustafa; Borçlunun Sorumlu Olmad›¤› Sonraki ‹mkâns›zl›k, ‹stanbul1976.Edis, Seyfullah; Medeni Hukuka Girifl ve Bafllang›ç Hükümleri, 4. Bas›dan t›pk›bas›m, Ankara 1993 (K›salt›lm›fl›: Edis, Girifl).Edis, Seyfullah; Türk/‹sviçre Borçlar Hukuku Sistemine Göre Akdin LüzumluVas›flar›nda Hata, Ankara 1973.Egemen/Çeliko¤lu/Kaynak/Selimo¤lu/Gök/Dursunkaya;Yarg›tay HukukGenel Kurulunun On Y›ll›k Emsal Kararlar›, 1975-1984, Ankara 1985.Ehrat, Felix R.; Der Rücktritt vom Vertrag nach Art. 107 Abs.2 OR in Verbindungmit Art 109 OR, Zürich 1990.Engel, Pierre; Traité des obligations en droit suisse, Dispositions générales duCO, 2. édition, Berne 1997.

LXXXVIIEnneccerus/Lehmann; Recht der Schuldverhältnisse, 15. Bearbeitung, Tübingen1958.Enneccerus/Nipperdey; Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Rechts, 1. ve 2.Halbband, 15. A., Tübingen 1959/60.Erem, Faruk; Ümanist Doktrin Aç›s›ndan Türk Ceza Hukuku, C. I, Genel Hükümler,10.Bas›, Ankara 1973.Erel, fiafak; Eflyaya Ba¤l› Borç, Ankara 1982.Eren, Fikret; Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 8. Bas›, ‹stanbul 2003.Eren, Fikret; Sorumluluk Hukuku Aç›s›ndan Uygun ‹lliyet Ba¤› Teorisi, Ankara1985.Eren, Fikret; Dernek ve Sendikaya Üye Olma, Üye Olmama, Üyelikten Ayr›lmaHakk›, AÜHFD, 1974, C.XXXI, N.1-2.Esener, Turhan; Borç Hukuku, 1, Ankara 1969 (K›salt›lm›fl›: Esener).Esener, Turhan; ‹fl Hukuku, 3. Bas›, Ankara 1978 (K›salt›lm›fl›: Esener, ‹fl H).Esener, Turhan; Türk Hususi Hukukunda Muvazaal› Muameleler, Ankara 1956(K›salt›lm›fl›: Esener, Muvazaa).Esener, Turhan; Selâhiyete Müstenit Temsil, Ankara 1961 (K›salt›lm›fl›: Esener,Temsil).Esser, J.; Grundlagen und Entwicklung der Gefährdungshaftung, 2. A., München1969.Esser/Schmidt; Schuldrecht, Allgemeiner Teil, Bd. I, 6. A., Heidelberg 1984.Esser/Schmidt; Schuldrecht, Allgemeiner Teil, Band I, 6. A., Heidelberg 1984(K›salt›lm›fl› : Esser/Schmidt, I).Esser/Weyers; Schuldrecht, Besonderer Teil, Bd. II, 6.A., Heidelberg 1984.Feyzio¤lu, Feyzi; Borçlar Hukuku Genel Hükümler, I, II, 2.Bas›, ‹stanbul 1976(K›salt›lm›fl›: Feyzio¤lu, I, II).Fikentscher, Wolfgang; Schuldrecht, 7.A., Berlin/New York 1985.Flume, Werner; Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Rechts, Bd. II. Das Rechtsgeschäft,2. A., Berlin/Heidelberg/New York 1975.Friedrich; Einleitungsband, Berner Kommentar: Art.7, ZGB, Bern 1962.Gauch/Schluep; Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil, Bd. I, BdII, 6. A., Zürich 1995.Gauch/Schluep/Jäggi; Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil,Bd. I, 3. A., Zürich 1983.Gauch/Schluep/Tercier; La partie générale du droit des obligations (sans laresponsabilité civile), T. I, Zürich 1978.Gauch, Peter; Der Werkvertrag, 2. A., Bern 1966/1967; 4. A, Zürich 1996.

LXXXVIIIGiavanoli, S.; Zufall und Höhere Gewalt im schweiz. Recht, ZSR 54, sh. 1 vd.Giavannoni, Pierre; La causalitè dans la responsabilitè civile extracontractuelle,ZBJV, 1962, sh. 249 vd.Giger, Hans; Berner Kommentar, Bd. VI: Das Obligationenrecht, 2. Abt., 1. Teilband,2. A., Bern 1973/77.Gözübüyük, A. Pulat; Hukuki Mesuliyet Bak›m›ndan Mücbir Sebepler ve BeklenmeyenHaller, 2. Bas›, Ankara 1957.Gschnitzer, Franz; Schuldrecht, Allgemeiner Teil, Wien-New York 1965.Guex, Robert; La relation de cause à effet dans les obligations extracontractuelles,Lausanne 1904.Guggenheim, Daniel; Le Droit Suisse des Contrats, t. I, La conclusion des contrats,Genf 1991, t. II, Les effets des contrats, Genf 1995.Guhl/Merz/Koller; Das schweizerische Obligationenrecht, 8. A., Zürich 1991.Guhl/Merz/Koller/Druey: Das schweizerische Obligationenrecht, 8. A. Zürich1991.Guhl/Merz/Kummer: Das schweizerische Obligationenrecht, 7. A. Zürich 1980.Gürsoy, Kemal; Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, Ankara 1970.Gürsoy/Eren/Cansel; Türk Eflya Hukuku, 2. Bas›, Ankara 1984.Haab; Zürcher Kommentar, Sachenrecht, 2. A., 1929-1937.Häberlin, Fritz; Das eigene Verschulden des Geschädigten, Bern 1924.Hart/Honoré; Causation in the Law, Oxford 1959.Hatemi, Hüseyin; Borçlar Hukuku, Genel Bölüm, Sözleflme D›fl› SorumlulukHukuku, ‹stanbul 1998.Havutçu, Ayfle; Tam ‹ki Tarafa Borç Yükleyen Sözleflmelerde Temerrüt ve MüsbetZarar›n Tazmini, ‹zmir 1995.Heck, Phlipp; Grundriss des Schuldrechts, Tübingen 1929.Honsell, Heinrich; Schweizerisches Haftpflichtrecht, 2. A., Zürich 1996.Honsell/Vogt/Wiegand, Herausgeber von Kommentar zum SchweizerischenPrivatrecht, Obligationenrecht I, 2. A., Basel; Frankfurt am Main; Helbingund Lichtenhahn 1996.Huber; Normzwecktheorie und Adäquanztheorie, JZ, 1969, sh. 677 vd.Hübner, Heinz; Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Gesetzbuchs, Berlin-NewYork 1985.‹mre, Zahit; Doktrinde ve Türk Hukukunda Kusursuz Mesuliyet Halleri, ‹stanbul1949.‹nan, Ali Naim; Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 3.Bas›, Ankara 1984.

LXXXIXJäggi/Gauch; Zürcher Kommentar, Das Obligationenrecht (Art. 18), Zürich1980.Junod, Charles-André; Forme majeur et cas fortuis, Genéve 1956.Kaneti, Selim; ‹sviçre Federal Mahkemesinin Borçlar Hukuku Kararlar› (1955-1964), I, II, Ankara 1968.Karahasan, Mustafa R.; Sorumluluk ve Tazminat Hukuku, Ankara 1981.Karayalç›n, Yaflar; Ticaret Hukuku, l, Girifl, Ticari ‹flletme, 3. Bask›, Ankara1968.Keller, Alfred; Haftpflicht im Privatrecht, Bd. I, 4. A., Bern 1979; 5. A. Bern1993 (K›salt›lm›fl›: Keller, I), Bd.II, 4. A., Bern 1987.Keller, Alfred; Haftpflichtrecht, Zürich 1985.Keller/Gabi; Das Schweizerische Schuldrecht, Bd. II: Haftpflichtrecht, Basel/Frankfurt1985; 2. A. 1988 (K›salt›lm›fl›: Keller/Gabi, 2. Bas›).Keller/Schöbi: Das Schweizerische Schuldrecht, Band I, Allgemeine Lehrendes Vertragsrechts, Basel/Frankfurt, 3. A. 1988 (Keller/Schöbi, I.), Band IV,Gemeinsame Rechtsinstitute, Basel/Frankfurt l984 (Keller/Schöbi, IV).Keller, Max; Die Auslegung obligationenrechtlicher Verträge, SJZ 57 (1961) (K›-salt›lm›fl›: Keller, I).E.Keller; Der Vorbehalt von Nebenpunkten beim Vertragsabschlusse, Zürich1943.K›l›ço¤lu, Ahmet; Türk Borçlar Hukukunda Kanuni Halefiyet, Ankara 1979.K›l›ço¤lu, Ahmet M.; Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 2. Bask›, Ankara2002.K›l›ço¤lu, Ahmet; fieref Haysiyet ve Özel Yaflama Bas›n Yoluyla Yap›lan Sald›r›-lardan Hukuksal Sorumluluk, Ankara 1982.K›rca, Çi¤dem; Franchise Sözleflmesi; Ankara 1998.Kobelt, Karl; Der adäquate Kausalzusammenhang, Bern 1957.Kocayusufpaflao¤lu, Necip; Borçlar Hukuku Dersleri, Genel hükümler, I. Fasikül,‹stanbul 1978 (K›salt›lm›fl›: Kocayusufpaflao¤lu, Borçlar).Kocayusufpaflao¤lu, Necip; Gayrimenkul Sat›fl Vaadi, ‹stanbul 1959 (K›salt›lm›fl›:Kocayusufpaflao¤lu, Sat›fl Vaadi).Kocayusufpaflao¤lu, Necip; Güven Nazariyesi Karfl›s›nda Borç SözleflmelerindeHata Kavram›, ‹stanbul 1968 (K›salt›lm›fl›: Kocayusufpaflao¤lu, Hata).Kocayusufpaflao¤lu, Necip; Miras Hukuku, 2. Bas›, ‹stanbul 1972 (K›salt›lm›-fl›: Kocayusufpaflao¤lu, Miras).Koç, Nevzat: ‹sviçre-Türk Hukukunda Alacakl›n›n Temerrüdü, Ankara 1992.Koçhisarl›o¤lu, Cengiz; Haks›z Eylem Kusuru, C.I, II, Ankara 1990 (Yay›nlanmam›fldoçentlik tezi).

XCKoller, Alfred; Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil, Bd I, Bern1996 (K›salt›lm›fl›; Koller, OR).Koller, Alfred; Der gute und der böse Glaube im allgem. Schuldrecht, Freiburg1985.Koller/Schwander, Bundesgerichtsentscheide zum Allgemeinen Teil des OR,Bd. I, bd. II, St. Gallen 1997.Koziol, Helmut; Österreichisches Haftpflichtrecht, Bd.I, Allgemeiner Teil, Wien1973; Bd. II, Besonderer Teil, Wien 1975.Koziol/Welser; Grundriss des bürgerlichen Rechts, I, Wien 1973.Köhler, Helmut; BGB, Allgemeiner Teil, 18. A., München 1983.Kramer, Ernst A.; Berner Kommentar, Bd.VI, I. Abt., I. Teilband, Lieferung I,Obligationenrecht, Allgemeine Bestimmungen, Art. 1-2 OR, Bern 1980;Art.18 OR, Bern 1985; Art.19-20 OR, Bern 1990; Art. 21-22 OR, Bern 1991.Kunter, Nurullah; Suçun Maddi Unsurlar› Nazariyesi, ‹stanbul 1954.Kuru/Arslan/Y›lmaz; ‹cra ve ‹flâs Hukuku, Ders Kitab›, 10.Bas›, Ankara 1997(K›salt›lm›fl›: Kuru/Arslan/Y›lmaz, ‹cra).Kuru/Arslan/Y›lmaz; Medeni Usul Hukuku, Ders Kitab›, 9. Bas›, Ankara 1997(K›salt›lm›fl›: Kuru/Arslan/Y›lmaz, Usul).Lange, E.; Das Auslegungsprinzip des Sichverständlichmachens, Zürich 1981(K›salt›lm›fl›: E. Lange).Lange, Henrich; BGB, Allgemeiner Teil, 4.A., München 1958.Lange, Hermann; Schadenersatz, Tübingen 1979.Lanz, Walter; Alternativen zur Lehre vom adäquaten Kausalzusammenhang,Bern 1974.Larenz, Karl; Allgemeiner Teil des deutschen Bürgerlichen Rechts, 6. A., München1983.Larenz, Karl; Lehrbuch des Schuldrechts, Bd.I, Allgemeiner Teil, 14. A., München1987 (K›salt›lm›fl›: Larenz, I); Bd.II/1, Besonderer Teil, 13. A., München1986; Bd. II/2 (K›salt›lm›fl›: Larenz, II/1).Larenz/Canaris; Lehrbuch des Schuldrechts, Bd. II/2, Besonderer Teil, 13. A.,München 1994.Laury, Hans; Kausalzusammenhang und Adäquanz, Bern 1976.Lindenmaier, Friz; Adäquate Ursache und nächste Ursache (ZHR 1950),sh.207 vd.Liver, Peter; Berner Kommentar, Einleitungsband (Art. 5 ZGB) Bern 1962.Liver, Peter; Zürcher Kommentar, Bd. IV; Das Sachenrecht, 2. Abt., 1. Bd. DieGrunddienstbarkeiten (Art.730-744 ZGB) 2. A., Zürich 1968.

XCILiver, Peter; Das Eigentum in; Schweizerisches Privatrecht, (K›salt›lm›fl›: Liver,SPR)Maghami, A.; Faute, risque et lien de causalité, Genéve 1953.Mahnz, Georg; Der Begriff der adäquaten Verursachung, Göttingen 1911.Martaux, P.; La notion de la causalité dans la responsabilité civile, Marseilles1913.Maurer, T.; Drittverschulden und Drittverursachung im Haftpflichtrecht, Bern1974.Mazeaud/Mazeaud; Leçons de droit civile, 2. tome, Obligations, 3. édition, Paris1966.Mazeaud/Tunc; Responsabilitè civile, Tome II, 5. èdition, Paris 1958.Medicus, Dieter; Bürgerliches Recht, 11. A., Köln 1983 (K›salt›lm›fl›: Medicus).Medicus, Dieter; Allgemeiner Teil des BGB, Heidelberg 1982 (K›salt›lm›fl›: MedicusAT).Medicus, Dieter; Schuldrecht I, Allgemeiner Teil, München 1984 (K›salt›lm›fl›:Medicus, I); Schuldrecht II, Besonderer Teil, München 1983 (Medicus, II).Meier-Hayoz; Berner Kommentar, Bd. IV, Sachenrecht, 1. Abt., 1.Teilband,Bern 1981.Meier/Hayoz; Das Vertrauensprinzip beim Vertragsabschluss, Aarau 1948 (K›-salt›lm›fl›: Meier/Hayoz, Vertrauensprinzip).Mertens, H. J.; Begriff des Vermögensschadens im bürgerlichen Recht, Stuttgart-Berlin1967.Merz, Hans; Berner Kommentar: Einleitungsband, (Art. 2 ZGB), Bern 1962 (K›-salt›lm›fl›: Merz, Art. 2).Merz, Hans; Schweizerisches Privatrecht, Obligationenrecht, Allgemeiner Teil,I.Teilband, Basel 1984 (K›salt›lm›fl›: Merz, OR).Merz, Hans; Vertrag und Vertragschluss, Freiburg 1988 (K›salt›lm›fl›: Merz, ORII).Mezger, Edmund; Strafrecht, I, Allg.Teil, 9. A., München/Berlin 1960.Mezger/Blei; Strafrecht, I, Allg.Teil, 13.A., München 1966.Münschener Kommentar zum Bürgerlichen Kommentar, Bd.II, Schuldrecht,Allgemeiner Teil, München 1979 (K›salt›lm›fl›: MÜK).Münzberg, Wolfgang; Verhalten und Erfolg als Grundlagen der Rechtswidrigkeitund Haftung, Frankfurt 1966.Oftinger, Karl; Schweizerisches Haftpflichtrecht, Bd. I, Allg. Teil, 4. A., Zürich1975; Bd.II/1; Besonderer Teil, 2. A., Zürich 1960; Bd.II/2, 3. A., Zürich1972 (K›salt›lm›fl›: Oftinger, I; II/1, II/2).

XCIIOftinger, Karl; Bundesgerichtspraxis zum allgemeinen Teil des Schweiz. Obligationenrechts,2. A., Zürich 1973 (K›salt›lm›fl›: Oftinger, Praxis).Oftinger/Stark; Schweizerisches Haftpflichtrecht, Allgemeiner Teil, Bd. I, 5. A.,Zürich 1995 (k›salt›lm›fl›: Oftinger/Stark, sh.).Oftinger/Stark; Schweizerisches Haftpflichtrecht, Besonderer Teil, Bd. II/I, 4.A., Zürich 1987; Bd. II/2, 4.A., Zürich 1989.O¤uzman/Öz; Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, ‹stanbul 1995.O¤uzman/Seliçi; Eflya Hukuku, 7. Bas›, ‹stanbul 1997.Olgaç, Senai; Kazai ve ‹lmi ‹çtihatlarla Türk Borçlar Kanunu, C.I, II, ‹stanbul1976.Olgaç, Senai; Emsal ‹çtihatlarla Türk Borçlar Kanunu, ‹stanbul 1976 (K›salt›lm›fl›:Olgaç, I).OR-Bernet, Kommentar zum Schweizerischen Privatrecht, Obligationenrecht I,2. A., Herausgeber: Honsell/Vogt/Wiegand, Basel/Frankfurt am Main 1996.OR-Berti, Kommentar zum Schweizerischen Privatrecht, Obligationenrecht I, 2.A., Herausgeber: Honsell/Vogt/Wiegand, Basel/Frankfurt am Main 1996.OR-Ehrat, Kommentar zum Schweizerischen Privatrecht, Obligationenrecht I, 2.A., Herausgeber: Honsell/Vogt/Wiegand, Basel/Frankfurt am Main 1996.OR-Girsberger, Kommentar zum Schweizerischen Privatrecht, ObligationenrechtI, 2. A., Herausgeber: Honsell/Vogt/Wiegand, Basel/Frankfurt am Main1996.OR-Leu, Kommentar zum Schweizerischen Privatrecht, Obligationenrecht I, 2.A., Herausgeber: Honsell/Vogt/Wiegand, Basel/Frankfurt am Main 1996.OR-Pestalozzi, Kommentar zum Schweizerischen Privatrecht, ObligationenrechtI, 2. A., Herausgeber: Honsell/Vogt/Wiegand, Basel/Frankfurt am Main1996.OR-Peter, Kommentar zum Schweizerischen Privatrecht, Obligationenrecht I, 2.A., Herausgeber: Honsell/Vogt/Wiegand, Basel/Frankfurt am Main 1996.OR-Schnyder, Kommentar zum Schweizerischen Privatrecht, Obligationenrecht.I, 2. A., Herausgeber: Honsell/Vogt/Wiegand, Basel/Frankfurt am Main 1996.OR-Schulin, Kommentar zum Schweizerischen Privatrecht, Obligationenrecht I,2. A., Herausgeber: Honsell/Vogt/Wiegand, Basel/Frankfurt am Main 1996.OR-Tschäni, Kommentar zum Schweizerischen Privatrecht, Obligationenrecht I,2. A., Herausgeber: Honsell/Vogt/Wiegand, Basel/Frankfurt am Main 1996.OR-Wiegand, Kommentar zum Schweizerischen Privatrecht, Obligationenrecht I,2. A., Herausgeber: Honsell/Vogt/Wiegand, Basel/Frankfurt am Main 1996.Oser / Schönenberger; Das Obligationenrecht, Allgemeiner Teil, 2. A., Zürich1929.Ozano¤lu, Hasan Seçkin; Bankac›l›k ifllemlerinde Bankalar›n Müflterilerini Ayd›nlatmaYükümlülü¤ü, Ankara 2004 (K›salt›lm›fl›: Ozano¤lu Ayd›nlatma).Ozano¤lu, Hasan Seçkin; Türeticinin Korunmas› Aç›s›ndan Taksitle Sat›m Sözleflmesi,Ankara 1999 (K›salt›lm›fl›: Ozano¤lu, Taksitle Sat›m).

XCIIIÖz, Turgut; ‹fl Sahibinin Eser Sözleflmesinden Dönmesi, ‹stanbul 1989 (K›salt›lm›fl›:Öz, Dönme).Öz, Turgut; Ö¤reti ve Uygulamada Sebepsiz Zenginleflme, ‹stanbul 1990 (K›salt›lm›fl›:Öz, Sebepsiz).Özmen, ‹smail; Yarg›tay Hukuk Genel Kurulu Kararlar›, C. I, II, Ankara 1998Özmen/Özkaya; Muvazaa Davalar›, Ankara 1993.Öztan, Bilge; fiahs›n Hukuku, Ankara 1987.Palandt/Heinrichs; Bürgerliches Gesetzbuch, 45. A., München 1986.Patry, Robert; Le principe de confiance, Genéve 1953.Pedrazzini/Oberholzer; Grundriss des Personenrechts, 2. A., Bern 1985.Pekcan›tez, Hakan: Yabanc› Para Alacaklar›n›n Tahsili, 2. Bas›, ‹zmir 1966.Piotet, Paul; La formation du contrat, Bern 1956 (K›salt›lm›fl›: Piotet, sh.).Piotet, Paul; Culpa in Contrahendo, Bern 1963 (K›salt›lm›fl›: Piotet, Culpa).Pulafll›, Hasan; fiarta Ba¤l› ‹fllemler ve Hukuki Sonuçlar›, Ankara 1989.Rabel, Ernst; Das Recht des Warenkaufs,Bd.I, Berlin 1957.Radbruch, B.; Die Lehre von der adäquaten Verursachung, Berlin 1902.Reiso¤lu, Safa; Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 11. Bas›, ‹stanbul 1997.Renda/Onursan; Borçlar Hukuku, C. I, 1972, C. II, Ankara 1973.Rey, Heinz; Berner Kommentar, Bd. IV, Sachenrecht, 2. Abt., I. Teilband, LieferungI, Bern 1981.Rey, Heinz; Ausservertragliches Haftpflichtrecht, Zürich 1995 (K›salt›lm›fl›; Rey,N.).Rusconi, Baptiste; Quelques considérations sur l”influence de la faute et du faitdu lésé dans la responsabilité causale, ZSR 82, sh. 337 vd.Rümelin, Max; Die Verwendung der Kausalbegriffe im Straf- und Zivilrecht, Tübingen1900.Saymen/Elbir; Türk Borçlar Hukuku, I, II, ‹stanbul 1958.Schenker, Franz: Die Voraussetzungen und die Folgen des Schuldnerverzugs imschweizerischen Obligationenrecht, Freiburg 1988.Schmidlin, Bruno; Berner Kommentar, Bd. VI, Allgemeine Bestimmungen,Art.3-10 OR, Bern 1985; Art. 11-17 OR, Bern 1986; Art. 23-27, Bern 1993;Art. 28-31, Bern 1995.Schönenberger/Jäggi; Zürcher Kommentar, Bd. V: Obligationenrecht, TeilbandIa, (Allgemeine Einleitung, Art. 1-17 OR), 3. A., Zürich 1973.Schraner, Marius; Zürcher Kommentar zum Obligationenrecht, Die Erfüllungder Obligationen, Erste Lieferung: 68-83, Zürich 1991.

XCIVSchwarz, A.; Borçlar Hukuku Dersleri, C. I, (Çeviren: Bülent Davran), ‹stanbul1948.Schwenzer, Ingeborg; Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil,Bern 1998.Serozan, Rona; Sözleflmeden Dönme, ‹stanbul 1975.Serozan, Rona; Borçlar Hukuku, Genel Bölüm, C. III, ‹fa Engelleri Haks›z Zenginleflme,2. Bas›, ‹stanbul 1998.Sirmen, Lâle; Türk Özel Hukukunda fiart, Ankara 1992.Soergel/Siebert; Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, 9. Bd., 10. A.,Stuttgart 1967-1975; 5. Bd., 11. A., Stuttgart 1978.Spirig, Eugen: Zürcher Kommentar, Obligationenrecht, die Abtretung von Forderungenund die Schuldübernahme, erste Lieferung: 164-174 OR, Zürich1993.Starck, B.; Droit civil, Obligations, Paris 1972.Stark, Emil ; Berner Kommentar; Der Besitz, 3.A., Bern 1976.Stark, Emil W.; Beiträge zur Theorie der Entlastungsgründe, Zürich 1946.Stark, Emil W.; Ausservertragliches Haftpflichtrecht, Zürich 1982 (K›salt›lm›fl›.Stark, N.).Staudinger/Coing; Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Bd. II, Recht derSchuldverhältnisse.Staudinger/Werner; Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Bd. II, Rechtder Schuldverhältnisse.Stoll, Hans; Kausalzusammenhang und Normzweck im Deliktsrecht, Tübingen1968.Strickler, Hanspeter; Die Entwicklung des Gefährdungshaftung, Bern 1983.Sungurbey, ‹smet; Borç ‹krar› ve Borç Vaadi, ‹stanbul 1957 (K›salt›lm›fl›: Sungurbey,Borç ‹krar›).Sungurbey, Ayfer; Yetkisiz Temsil, ‹stanbul 1988.Suppes, P.; A Probalistic Theory of Causality, Amsterdam 1970.fienocak, Zarife: Borçlunun ‹fa Yard›mc›lar›ndan Dolay› Sorumlulu¤u, Ankara1995.Tando¤an, Halûk; Notions préliminaires à la théorie générale des obligations,Genéve 1972 (K›salt›lm›fl›. Tando¤an, Obligations).Tando¤an, Halûk; Borçlar Hukuku, Özel Borç iliflkileri, C. I/1, 3. Bas›, Ankara1984; C. II, 2.Bas›, Ankara 1982 (K›salt›lm›fl›: Tando¤an, Borçlar Özel, I/1, II).Tando¤an, Halûk; Türk Mesuliyet Hukuku, Ankara 1961 (K›salt›lm›fl›: Tando-¤an, Mesuliyet),

XCVTando¤an, Halûk; Responsabilité civile, Genéve (Tando¤an, Responsabilité).Tando¤an, Halûk; Kusura Dayanmayan Sözleflme D›fl› Sorumluluk Hukuku,Ankara 1981 (K›salt›lm›fl›: Tando¤an, Kusura Dayanmayan).Tekinay, Selahattin Sulhi; Borçlar Hukuku, 4. Bas› ‹stanbul 1979.Tekinay/Akman/Burcuo¤lu/Altop; Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 7. Bas›,‹stanbul 1993.Tercier, Pierre; Le droit des obligations, Zürich 1996.Le Tournau, Phlippe; La responsabilité civile, tome I, (Ancien Lalou et Azard),Paris 1972.Traeger, Ludwig; Der Kausalbegriff im Straf- und Zivilrecht, Marburg 1904.Tu¤, Adnan; Türk Özel Hukukunda fiekil, Trabzon 1978.Tunçoma¤, Kenan; Türk Borçlar Hukuku, I, Genel Hükümler, 6. Bas›, ‹stanbul1976.Tuor/Schnyder; Das Schweizerische Zivilgesetzbuch, 9. A., Zürich 1979.Ulusan, ‹lhan; Medeni Hukukta Fedakârl›¤›n Denklefltirilmesi ‹lkesi, ‹stanbul1977.Uygur, Turgut; Aç›klamal›-‹çtihatl› Borçlar Kanunu, Genel Hükümler, C. I, II,Ankara 1990.Ünal Mehmet; Manevi Tazminat ve Kusurun Rolü, AÜHF, C. 35, Sa.1-4, Ankara1981, sh. 397 vd.Ünal Mehmet; Türk Medeni Hukukunda Aile Baflkan›n›n Sorumlulu¤u, Ankara1979.Üstünda¤, Saim; Medeni Yarg›lama Hukuku, 2. Bas›, ‹stanbul 1977 (K›salt›lm›-fl›; Üstünda¤, Yarg›lama).Üstünda¤, Saim; ‹cra Hukukunun Esaslar›, 4. Bas›, ‹stanbul 1984 (K›salt›lm›-fl›: Üstünda¤, ‹cra).Von Büren, Bruno; Schweizerisches Obligationenrecht, Allgemeiner Teil, Zürich1964.Von Caemmerer, Ernst; Das Problem des Kausalzusamenhangs im Privatrecht,Freiburg 1956 (K›salt›lm›fl›. Von Caemmerer, sh.).Von Caemmerer, Ernst; Das Problem der überholenden Kausalität, GesammelteSchriften, Bd. I, Tübingen 1968 (K›salt›lm›fl›: Von Caemmerer, überholendeKausalität).Von Kries, Johann; Über den Begriff der objektiven Möglichkeit; Vierteljahresschriftfür wissentschaftliche Philosophie 12, 1888, sh. 179 vd.Von Liszt, S.; Lehrbuch des deutschen Strafrechts, Berlin-Leipzig 1927.Von Tuhr, Andreas; Der Allgemeine Teil des deutschen Bürgerlichen Rechts, Bd.

XCVII, II/1-2, München/Leipzig 1910-1918 (K›salt›lm›fl›: Von Tuhr, All. Teil).Von Tuhr/Escher; Allgemeiner Teil des Schweizerischen Obligationenrechts,Bd. II, Zürich 1974.Von Tuhr/Peter; Allgemeiner Teil des schweizerischen Obligationenrechts, Bd.I, 3. A., Zürich 1979.Weber, Rolf; Berner Kommentar; Das Obligationenrecht, Bd. VI, Allgemeine Bestimmungen,Kommentar zu Art. 68-96, Zürich 1982.Weber, Rolf H.; Das Obligationenrecht, Band VI. 1. Abteilung, Allgemeinen Bestimmungen,Dir Folgen der Nichterfüllung Art. 97-109, Bern 2000.Weitnauer, Hermann; Zur Lehre vom adäquaten Kausalzusammenhang, Festgabefür Karl Oftinger, Zürich 1969, sh. 321 vd.Wolf, Joseph G.; Der Normzweck im Deliktsrecht, Göttingen 1962.Willburg, Walter; Die Elemente des Schadensrechts, Margburg 1943.Yung, Walter; Simulation, Fiducie, Fraude à la loi: Etude et article, Genève 1971.Yung, Walter; Grundlagen und Funktionen des Haftpflichtrechts, Etude et articles,sh.106 vd.Zäch, Roger; Berner Kommentar, Bd. VI, Obligationenrecht, Art. 32-40 OR, Zürich1990.Zevkliler, Ayd›n; Medeni Hukuk, Ankara 1989.