1 - Karabük Valiliği

T.C.KARABÜK VALİLİĞİARŞİV BELGELERİNDEKARABÜKDoç. Dr. Recep KARACAKAYAYrd. Doç. Dr. İsmail YÜCEDAĞNazım YILMAZİSTANBUL 2013

SunuşÜlkemizde son dönemlerde önemi artan yerel tarih çalışmaları, genel tariheyaptığı katkılar açısından değerlendirildiğinde ayrı bir önem arz etmektedir.Bilindiği gibi sosyo-kültürel yapı, toplum yapısının temel unsurlarındanbiridir. Toplum yapısının genel durumunu ve bu yapıya ilişkin verileri sağlambir zemine oturtabilmek için ise, öncelikle bilimsel ölçeklere uygun yerel tariharaştırmalarının yapılması gerekir.İlk elden kaynaklara dayalı olarak yapılan yerel tarih araştırmaları, ülketarihinin ana yapı taşlarını oluşturacaktır. Yerel tarih çalışmalarının yapılmadığı birülke tarihinde eksikliklerin bulunması kaçınılmazdır.

Bir kentin tarih ve kültür yapısının bilinip kayıtlara geçirilmesi, o kentteyaşayanların kültürel bilinçlenmesini de kuşkusuz arttıracaktır. Son yıllarda butür çalışmaların bir hayli arttığını, şehir tarihleri ile ilgili yayınlarla ve düzenlenensempozyumlarla görmekteyiz ki bunlardan da onur duyduğumuzu belirtmek isterim.Karabük ilinin tarihi de bu bağlamda ele alınmalıdır. Gerek Osmanlı vegerekse Cumhuriyet dönemi arşiv vesikaları başta olmak üzere Karabük bölgesi ileilgili diğer yazılı kaynaklardan da yararlanılarak yapılan bu çalışmanın Karabük’üntarihine ışık tutmasında ve sosyal, kültürel, dini, ekonomik ve idari yapısınınözelliklerinin aydınlatılmasında önemli bir boşluğu dolduracağı inancındayım.Bu çalışma ile bölge ve şehir tarihçiliği açısından önemli bir kaynak eserhalkımızın hizmetine sunulmaktadır. Bu tür yayınlar aynı zamanda bilimsel temelleredayalı, kaliteli telif eserlerin ortaya çıkmasına da zemin hazırlayacaktır. Bu çerçevedeArşiv Belgelerinde Karabük adlı çalışma önemli bir referans eser konumundadır.Çalışmanın bilim çevrelerine ve konuyla ilgilenenlere yararlı olmasını diler,eserin hazırlanmasında emeği geçenlere teşekkür ederimİzzettin KÜÇÜKKarabük Valisi

ÖnsözBünyesinde bulunan belgeler göz önünde bulundurulduğunda, BaşbakanlıkDevlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, dünyanın en zengin arşivlerinden biri olarakkabul edilmektedir. Özellikle Osmanlı Arşivi bünyesinde bulunan belgeler, yalnızcaTürkiye Cumhuriyeti sınırları içinde yer alan bölgeler için değil aynı zamandaOsmanlı Devleti ile doğrudan veya dolaylı ilişkisi bulunan 40’tan fazla ülkeyiilgilendirmektedir. Dolayısıyla arşivler, şehir ya da bölge tarihleri ile ilgili çalışmalaraçısından birinci elden kaynak özelliği taşımaktadır.Elinizdeki çalışma ile Karabük’ün idari, mülkî, sosyal, ekonomik, dini,eğitim, sağlık ve askeri yapısından, orijinal ve otantik kaynaklara dayanarak bazıkesitler sunulmuştur. Seçilen belgelerin, bölgenin yerel özelliklerini yansıtmasıbaşlıca amacımızdır. Çalışma, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’nebağlı Osmanlı Arşivi ve Cumhuriyet Arşivi daire başkanlıkları bünyelerinde bulunanbinlerce belge arasından 95 adet belgenin seçilmesiyle oluşturulmuştur.Kitap, bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır.Giriş kısmında, Karabük ve çevresinin tarihi, 1071 Malazgirt MeydanSavaşı’ndan 1971 yılına kadar geçen bin yıllık süreç çerçevesinde arşiv belgeleri vebilimsel kaynaklara dayanılarak ele alınmıştır.Birinci bölümde Osmanlı Arşivi’nde bulunan 76 adet belge transkriptlerive özetleri ile birlikte yer almaktadır. Belgeler konularına göre 5 ayrı kategoriyeayrılmıştır. Bu bölümde idari ve mülki yapı ile ilgili 1530-1919 yıllarını kapsayan28, sosyal ve ekonomik yapı ile ilgili 1659-1920 yıllarını kapsayan 20, dini yapı ileilgili 1702-1906 yıllarını kapsayan 16, eğitim ve sağlık yapısı ile ilgili 1734-1909yıllarını kapsayan 8, askerî yapı ile ilgili 1743-1843 yıllarını kapsayan 4 adet belgebulunmaktadır. Her kategorideki belgeler kendi içinde kronolojik sıraya dizilmiştir.Belgelerin bir kısmının orijinalinde bulunan silinti, yıpranma veya yırtılma nedeniyleokunamayan bazı kelimeler (…..) şeklinde gösterilmiştir.

İkinci bölümde ise Cumhuriyet Arşivi bünyesinde bulunan ve 1935-1971yıllarını kapsayan 19 adet belge yer almaktadır. Bu bölümdeki belgelerin büyükbir kısmı Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin Karabük Demir ve Çelik Fabrikalarınınkuruluş sürecindeki çalışmalarını yansıtmaktadır.Eserde, Osmanlı Arşivi’nin çeşitli fonlarında bulunan 95 adet belge yeralmaktadır. En eski tarihli belge 1530, en son tarihli belge ise 1971 yılına ait olupbelgeler yaklaşık 441 yıllık bir zaman dilimini kapsamaktadır. Ayrıca esere Osmanlıdöneminden günümüze Karabük ile çevresinin tarihi ve kültürel dokusuna ışıktutacak fotoğraflar eklenmiş ve okuyucuya kolaylık sağlayacağı düşüncesiyle vegenelde belgelerde geçen kelime ve kavramları içeren bir sözlük düzenlenmiştir.Eserin hazırlanmasında öncülük edip her türlü yardımlarını esirgemeyenKarabük Valisi Sayın İzzettin Küçük’e teşekkürlerimizi sunarız.Ayrıca esere katkıda bulunan Osmanlı Arşivi uzmanları Nedim Pakırdağ veAbdullah Sivridağ’a teşekkür ederiz.Yine Karabük valiliğinden temin ettiğimiz Karabük’ün tarihini yansıtanfotoğraflar için de Muammer Özyurt ve Hikmet Şeyhoğlu’na teşekkür ederiz.Eserin Karabük’ün tarihine ve kültürüne katkıda bulunması dileklerimizle…Recep Karacakaya, İsmail Yücedağ, Nazım Yılmazİstanbul 2013

İçindekilerSunuş.....................................................................................................................................................................................................................3Önsöz...................................................................................................................................................................................................................5Kısaltmalar............................................................................................................................................................................15Giriş.....................................................................................................................................................................................................................16Birinci Bölüm Osmanlı Arşivi Belgeleri.......................................35İdari ve Mülki Yapı...............................................................................................................................................371. 16. Yüzyılda Taraklıborlu Kazasında Bulunan Vakıflarla İlgili Kayıtlar.........382. Taraklıborlu’da Musahip Mustafa Paşa’nın Yaptırdığı Köprünün Bakımı.....443. Hakkında Şikayet Bulunan Kızılbel Ayanı Kahvecizade Mehmet Ağa’nınYargılanması........................................................................................................................................................................................464. Taraklıborlu Kazasında Soğanlı ve Araç Nehirleri Üzerinde SadrazamMusahip Mustafa Paşa Tarafından Yaptırılan Büyük Köprünün Bakım veTamiri............................................................................................................................................................................................................505. Sadrazam Musahip Mustafa Paşa’nın Soğanlı ve Araç NehirlerininBirleştiği Yerde Yaptırdığı Büyükköprünün Bakımı................................................................546. Eflani, Yenice-İ Eflani, Kızılbel ve Perşembe’de Görevli İmam veMuhtarların İsimleri................................................................................................................................................................587. Kızılbel Kazasının 1256 Yılı Temettuatı......................................................................................................708. Eflaniborlu Kazası Müdürü Hacı Mustafa Ağa Hakkındaki ŞikayetlerinAraştırılması........................................................................................................................................................................................749. Viranşehir Kaymakamı Mehmet Emin’in Safranbolu’ya Gelerek GörevineBaşlaması..................................................................................................................................................................................................7610. Viranşehir Sancağına Bağlı Kazalardan Bazılarının Birleştirilmesi ileBartın ve Amasra’nın Ayrı İdare Edilmesi Talebi.........................................................................7811. Viranşehir Sancağının Güvenlik Sorunlarının Giderilmesi.........................................827

12. Lağvedilen Safranbolu Kaymakamlığının Tekrar Viranşehir Sancağı KazaMerkezi Yapılması Hakkındaki Talep............................................................................................................8613. Viranşehir, Yenice ve Mengen Kazalarında Şehit Ailelerine BağlananMaaşların Kayıtları....................................................................................................................................................................9014. Viranşehir Sancağı Kaymakamlığı’nın Müdürlüğe DönüştürülmesineRağmen Safranbolu’nun Büyük ve Merkezî Bir Yer Olması SebebiyleTekrar Kaza Merkezi Yapılması...........................................................................................................................10015. Viranşehir Kaza Merkezinin Bayındır’a Nakledilmesinden Vazgeçilmesi......11016. Ovacıklı İbrişzade Ali Efendi’nin Hükümet Konağı Olarak KullanılmakÜzere Evini Bağışlaması..................................................................................................................................................11217. Eflani Nahiyesinin Belediyeye Dönüştürülerek Burada Bir Belediye BinasıYapılması................................................................................................................................................................................................11418. Yenice Nahiyesi Halkına Borç Olarak Verilen Zahire Bedelinin Tahsili.11619. Safranbolu’nun Aktaş Nahiyesi Müdürlüğü’nü Mustafa Efendi’ninVekaleten Yürütmesi...........................................................................................................................................................12020. Hamidiye Kazası Yenice Nahiyesi Ormanlarında Ruhsatsız Meşe AğacıKesiminin Engellenmesi................................................................................................................................................12421. Safranbolu Hükümet Konağının Kira Bedeli.................................................................................12622. Safranbolu’da Yapılan Hükümet Konağının Açılış Töreni ve İnşaatınYapımında Emekleri Görülenlerin Taltif Edilmeleri...........................................................12823. Bartın, Zonguldak ve Hamidiye Kazalarının Safranbolu’ya İlhakıyla BirLiva Teşkil Edilmesine Dair Harbiye Nezareti’nden Görüş İstenmesi ....13224. Bayındır ve Ovacık Nahiyeleri Hükümet Konaklarının Kira Bedelleri........13825. Ovacık’a Bağlı Kilise Adlı Köyün Adının Hatipoğlu Olarak Değiştirilmesi.14226. Ovacık Nahiyesi Merkezinin Cingiller Köyünden Alınarak Pelitçik KöyüneNakledilmesi ve Şehabeddin Adıyla Anılması ............................................................................14427. İlkbaharda Yazlıklarına Taşınan Safranbolu Ahalisinin Burada Bir BelediyeTeşkil Edilmesi Hakkındaki Taleplerinin Kabul Edilmemesi................................14628. Eşkıyalık Yapan Garipoğlu Mehmet ile Eğri Ahmet ve Üç ArkadaşıHakkında Araştırma Yapılması...........................................................................................................................1488

Sosyal ve Ekonomik Yapı...............................................................................................................15329. Aktaş, Şehabeddin, Kızılbel ve Ulakderesi Kazalarının Zahire SürsatBedeli..........................................................................................................................................................................................................15430. Viranşehir’in Kapıcılar Köyündeki Zaviyenin ZaviyedarlarınınAkşemsettin Evladındanolmaları Nedeniyle Vergi Muafiyetleri......................15631. Safranbolu Kazasında Eşkıyalık Yapan Kazdağlıoğlu Kara Mehmet’inYakalanarak İstanbul’a Gönderilmesi.........................................................................................................15832. Taraklıborlu Kazasının Konarı Köyü Bitişiğindeki Büyük Nehir ÜzerindeBulunan Köprülerin Tamir ve Bakımı......................................................................................................16233. Viranşehir Sancağı Kazalarının Vergi Gelirleri...........................................................................16634. Kızılbel Kazası Eski Kaymakamı Ömer Cemal Ağa’nın Zimmetinde KalanParanın Tahsil Edilmesi..................................................................................................................................................17835. Kızılbel Kazasındaki Köprünün Tamir Masrafının Karşılanması...................18036. Safranbolu’nun Kıran Köyünde Çıkan Yangın Sonrasında Yeni YapılacakEvlerin Çatılarının Kiremitle Örtülmesi...............................................................................................18237. Safranbolu’nun Kıran Köyünde Çıkan Yangında Zarar Gören RumlaraYardım Yapılması......................................................................................................................................................................18438. Safranbolu ve Köylerinde Yoğun Kar Yağışı Nedeniyle Yüzden Fazla EvinYıkılması................................................................................................................................................................................................18639. Viranşehir, Yörük, Kurukavak, Ulak, Kızılbel, Eflani, Ova, Ulus, Keçinosve Tefen Kazalarına Bağlı Köylerin Vergi Miktarları..........................................................18840. Safranbolu’nun Bulak Köyünde Çıkan Yangında Hasara Uğrayan Bina veDükkanların Onarımı.......................................................................................................................................................19641. Yenice Nahiyesindeki Kuraklık Nedeniyle Halka Yemeklik ve TohumlukZahire Verilmesi........................................................................................................................................................................20042. Safranbolu’da Meydana Gelen Deprem...................................................................................................20443. Safranbolu’da Çıkan Büyük Yangında Zarar Görenlere Yardım İçin BirKomisyon Kurulması.........................................................................................................................................................20644. Safranbolu Kadın Hapishanesinin Kira Bedeli............................................................................2089

45. Safranbolu’da Kışın Şiddetli Geçmesinden Dolayı Çekilen Yiyecek veYakacak Sıkıntısının Giderilmesi......................................................................................................................21046. Ovacık ve Bayındır Nahiyelerinde Meydana Gelen Heyelanda MağdurOlanlara Yardım Edilmesi...........................................................................................................................................21247. Ovacık Nahiyesinde Yeni Bir Hükümet Konağı İnşaatına Başlanması....21448. Safranbolu’da Elektrik Üretimi İçin İşletme İmtiyazı Verilmesi.........................216Dini Hayat.......................................................................................................................................................................................21949. Burunsuz Köyünde Bulunan Yusuf Ağa Camii’nin Müezzinlik GörevininDevri...........................................................................................................................................................................................................22050. Kızılbel’e Bağlı Sipahiköy’de Bulunan Hacı Murat Camii’nin HitabetGörevi........................................................................................................................................................................................................22251. Kızılbel Nahiyesindeki Zora Tekkesi’nde Fakirlere Verilen Yemek Bedeli....22452. Safranbolu’nun Kızılbel Kazası Kayı Köyünde Ahmet Ağa Camii’ninHitabet Görevi..............................................................................................................................................................................22853. Kızılbel Kazası Karaağaç Divanı Yortan Köyü Mescidinin CamiyeÇevrilmesi...........................................................................................................................................................................................23254. Taraklıborlu’da İzzet Mehmet Paşa’nın Yaptırdığı Çeşmelere AitSuyollarının Tamiri...............................................................................................................................................................23655. Karabük Köyündeki Arif Sultan Zaviyesi Vakfı’na Ait Arazilerin ÖşürGelirlerinin İdaresi.................................................................................................................................................................23856. Viranşehir Sancağında Bulunan Vakıfların İdaresiyle İlgili Kayıtlar...........24257. Kızılbel Kazası Ödemiş Divanı’ndaki Çeşmenin Tamir Edilmesi...................25058. Viranşehir Sancağında Bulunan Vakıflara Ait Kayıtlar...................................................25259. Safranbolu’daki İzzet Mehmet Paşa Camii’nin Şadırvanı ile SuyollarınınTamir Edilmesi.............................................................................................................................................................................25860. Safranbolu’daki Köprülü Mehmet Paşa Vakfı’na Ait Çeşme ile ŞadırvanınTamiri........................................................................................................................................................................................................26061. Safranbolu’da İzzet Mehmet Paşa Camii’nin Tamiri............................................................26210

62. Safranbolu’da İçkale ve Dışkale Camilerinin Kayyımlık Ücretlerine ZamTalebi ..........................................................................................................................................................................................................26463. Karabük Köyünde Bulunan Arif Sultan Zaviyesi’nin Masrafları.......................26864. Karabük Köyünde Bulunan Arif Sultan Zaviyesi’ne Tayin.........................................272Eğitim ve Sağlık......................................................................................................................................................27765. Viranşehir Kazasına Bağlı Kuruyaka Köyünde Ortaya Çıkan TaunDolayısıyla Köyün Nüfusunun Dağılması..........................................................................................27866. Safranbolu’nun Kapullu Köyündeki Sadrazam Köprülü Mehmet PaşaVakfı’na Bağlı Mektebe Tayin Olunan Görevliler....................................................................28067. Viranşehir Sancağına Bağlı Kaza ve Köylerde Bulunan Göl ve NehirlerdenSülük Avlanması........................................................................................................................................................................28268. Viranşehir Sancağında Görülen Cilt Hastalığının Tedavisi İçin DoktorGönderilmesi..................................................................................................................................................................................28669. Frengi Hastalığının Tedavisi İçin Safranbolu ve Sinop’ta HastaneYapılması...............................................................................................................................................................................................29070. Yenice’de Rüşdiye Mektebi Açılması Talebi.......................................................................................29471. Safranbolu’da Yanan Sıbyan Mektebinin Tamiri........................................................................29672. Eczacı Mehmet Hidayet Efendi’nin Askere Alınmaması Talebi.........................298Askerî Yapı..................................................................................................................................................................................30373. İran’a Düzenlenecek Sefer Sebebiyle Bolu, Karıpazarı ve Eflani AhalilerininBoğaz Kazası Halkına Yardım Etmeleri..................................................................................................30474. Osmanlı Rus Savaşı Sebebiyle 12-70 Yaş Arası Ahalinin Silah AltınaAlınması.................................................................................................................................................................................................30875. Viranşehir ve Bağlı Kazalarında Görevli Askerlerin Maaşları..............................31276. Viranşehir Sancağında Bulunan Zaptiye Askerlerinin Masrafları..................33011

İkinci Bölüm Cumhuriyet Arşivi Belgeleri....................33777. H.A. Brassert Co. Ltd. Şirketi Namına M. Mackenzie’nin Karabük’deKurulacak Olan Demir ve Çelik Fabrikası İçin 1935 Yılında EkonomiBakanı Celal Bayar’a Gönderdiği Teklif Mektubu.................................................................33878. Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı’na Göre Karabük’de Kurulacak Ağır DemirÇelik Sanayi ile Birlikte Buraya Gidip Gelecek Ham ve Mamul MaddeMiktarının Yıllık 1,15 Milyon Ton Olacağı, İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı’ndaİse Yine Burada Kurulacak Ek Tesislerle % 40 Artacağı Öngörülerek BuÇerçevede; Karabük-Filyos-Ereğli Demiryolu Hattının Yetersizliği veGüvenlik Problemleri, Filyos ve Zonguldak’da Yapılması DüşünülenLimanın Sakıncaları, Bunun Yerine Ereğli’de Bir Liman YapılmasınınDaha Uygun Olacağı Konuları ile Tefen-Zonguldak Hatları Konusundaİktisat Vekili Celal Bayar Tarafından Başvekâlet’e Gönderilen Yazı.............34679. Karabük’te Demir ve Çelik Fabrikası Kuracak Olan H. A. Brassert AndLtd-London Şirketi ile İmzalanmış Olan Anlaşmanın Mustafa KemalAtatürk Tarafından Onaylanması....................................................................................................................35280. Karabük Demir Çelik Fabrikası İnşasında Çalıştırılmak Üzere 29 İngilizUzmana Çalışma İzni Verilmesi.........................................................................................................................35381. Karabük Demir Çelik Fabrikası Adına Staj Yapmak Üzere Londra’yaGönderilecek Olan On İki Mühendisin Ücretlerinin Döviz OlarakVerilmesi...............................................................................................................................................................................................35482. Karabük’ün Şehirlerarası Telefon Görüşmelerine Başlaması..................................35583. Karabük’te Belediye Teşkil Edilmesi............................................................................................................35884. Başbakan Celal Bayar ile Karabük Demir Çelik Fabrikası’nı İnşa Eden H.A. Brassert And Ltd-London Şirketi Mümessili G. F. Hopkinson ArasındaFabrikanın Daha İyi İşletilmesi ve Alınması Gereken Tedbirler HakkındaYapılan Görüşmenin Zabtı.........................................................................................................................................36385. Karabük’e Ait Şehir Planlarını Yapan Fransız Mimar Henry Prost’aVerilecek Olan 26.000 Liradan 22.000 Lirasını Yurtdışına Çıkarmasınaİzin Verilmesi.................................................................................................................................................................................36786. Karabük Demir Çelik Fabrikası’nın Denetleme ve Kontrol İşlemlerinin SirAlexander Gibb Firmasına Verilmesi.........................................................................................................37012

87. Karabük Demir Çelik Fabrikası’nın Kurulması ile Safranbolu KazasıMerkez Nahiyesine Bağlı Arıcak ve Öğlebeli Köylerinin Aktaş NahiyesineBağlanması, Nahiye Merkezinin Aktaş (Zobran) Köyünden AlınarakKarabük’ün Nahiye Haline Getirilmesi...................................................................................................37488. Karabük Demir Çelik Fabrikası’nın Hava Saldırılarına Karşı KorunmasıAmacıyla Alınması Gereken Önlemler...................................................................................................37789. Karabük Şehir Planının Nafia, Dahiliye, Sıhhat ve İctimai Muavenet VekaletleriTarafından Oluşturulacak Bir Komisyon Tarafından Yapılması.....................................38490. 1 Şubat 1944 Tarihinde Meydana Gelen Depremde Karabük’teki AskeriTesislerde Oluşan Hasarlar.........................................................................................................................................38791. Safranbolu İlçesi Karabük Bucağı Arıcak Köyünün Kayabaşı ve YenimahalleSemti ile Kapullu Köyü Pembe Evler Semtinin Karabük Belediyesi Sınırlarıİçerisine Alınması...................................................................................................................................................................39092. Safranbolu Kazasının Merkez Nahiyesine Bağlı Bulak ve KılavuzlarKöylerinin Karabük Kazası Merkez Nahiyesine Bağlanması..................................39393. 7 Temmuz 1962 Tarihinde Karabük’te Meydana Gelen Yangında ZararGören Şahıslara ve Karabük Belediyesi’ne Yapılacak Dükkanlar ile Arazi,Yol, Su ve Kanalizasyon Tesisleri İçin Fondan 1.750.000 Lira Ayrılması.. 39894. Karabük İlçesi Yeşil Mahalle’de Meydana Gelen Yer Kayması NedeniyleZarar Gören 84 Aileden 38 Ailenin Her Birine İnşaat Yardımı OlarakFondan 15.000 Lira Verilmesi...............................................................................................................................39995. Karabük İli Yenice Bucağı ile Bolu İli Mengen İlçesi Merkez BucağıArasındaki Sınırın Belirlenmesi.........................................................................................................................402Kaynakça.......................................................................................................................................................................................406Sözlük.....................................................................................................................................................................................................40713

KısaltmalarA. DVN. Bab-ı Asafi Divan-ı HümayunKalemiA. MKT. Sadaret Mektubi Kalemi EvrakıA. MKT. MVL. Sadaret Mektubi KalemiMeclis-i Vala EvrakıA. MKT. UM. Sadaret Mektubi Kalemi UmumVilayat EvrakıA. RSK. d. Bab-ı Asafi Ruus Kalemi DefteriBCA.Başbakanlık Cumhuriyet ArşiviBEO.Babıali Evrak Odası EvrakıBkz.BakınızBOA.Başbakanlık Osmanlı ArşiviC. AS. Cevdet AskeriyeC. BH. Cevdet Bahriyec. ciltC. DH. Cevdet DahiyeC. EV. Cevdet EvkafÇev.Çevirend. defterDH. İ. UM. Dahiliye Nezareti İdare-iUmumiye EvrakıDH. İD. Dahiliye Nezareti İdare EvrakıDH. MB. HPS. Dahiliye Nezareti Mebani-iEmiriye-HapishanelerMüdüriyeti EvrakıDH. MKT. Dahiliye Nezareti MektubiKalemiDH. MTV. Dahiliye Nezareti MütenevviaEvrakıDH. TMİK. S. Dahiliye Nezareti Tesri-iMuamelat ve Islahat KomisyonuIslahatDH. UMVM. Dahiliye Nezareti Umur-ıMahalliye ve Vilayat MüdürlüğüEvrakıDİA.Diyanet İslam AnsilopedisiEV. d.Evkaf DefterleriHAT.Hatt-ı HümayunHH.Hazine-i Hassaİ. EV. İrade Evkafİ. ML. İrade Maliyeİ. MMS. İrade Meclis-i Mahsusİ. MVL. İrade Meclis-i ValaKK. d.Kamil KepeciMC.Muallim CevdetMF. MKT. Marif MektubiML. MSF. Maliye MasarıfatML. MSF. d. Maliye Masarıfat DefterleriML. VRD. Maliye VaridatML. VRD. d. Maliye Varidat MuhasebesiDefterleriML. VRD. TMT.d. Maliye Varidat TemettuatDefterleriMV.Meclis-i Vükela MazbatalarıMVL.Meclis-i Vala EvrakıNF.NafiaNFS. d.Nüfus defterlerinr.Numaras. sayfaŞD.Şura-yı Devlet EvrakıTT. d.Tapu Tahrir DefterleriY. A. HUS. Yıldız Sadaret Hususi MaruzatEvrakıY. MTV. Yıldız Mütenevvi MaruzatEvrakıY. PRK. OMZ. Yıldız Perakende Evrakı Orman,Maadin ve Ziraat NezaretiMaruzatıY. PRK. UM. Yıldız Perakende Evrakı UmumiZB.Zabtiye15

Giriş

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKAğustos 1071 tarihinde Selçuklular ile Bizans İmparatorluğu arasında26 yapılan Malazgird Meydan Savaşı’nda Bizans’ın mağlubiyeteuğratılması, Anadolu’da yoğun bir Türk yerleşmesinin başlangıcını oluşturmuştur.Malazgird Meydan Savaşı’ndan çok daha önceleri de Türkler tarafındanAnadolu’ya birçok akınlar yapılmıştır. Ancak bu akınlar daha çok Karadeniz’inkuzey tarafındaki yolları kullanarak yapılmış akınlar olduğundan, o dönemlerdeAnadolu’nun siyasî, sosyal, kültürel ve demografik yapısını değiştirecek mahiyette veyoğunlukta olmamıştır. Anadolu’da asıl büyük ve köklü değişim, Malazgirt MeydanSavaşı’ndan sonra büyük kitleler halinde başlayan büyük Oğuz/Türkmen göçü ilebaşlamıştır.Bu dönemde, Bizans’ta siyasî ve ekonomik bir istikrarın olmamasından dolayı,Anadolu’nun yerli halkı kendileri için daha güvenli olan müstahkem kale veya şehirlerile sahil kesimlerine doğru çekilmiş 1 , Anadolu’nun kırsal kesimi iyice boşalmıştır.Bu sebeplerden dolayı Türkler, 1071 Malazgirt Meydan Savaşı’nda Bizansımağlubiyete uğrattıktan sonra daha fazla bir direnişle karşılaşmadan çok kısa bir süreiçinde Ege Denizi ve İznik’e kadar olan yerlere ulaştılar. Hatta Anadolu’nun fatihiolarak bilinen Kutalmışoğlu Süleyman Şah, 1075’te İznik şehrini fethetti ve burasınıAnadolu Selçuklu Sultanlığı’nın merkezi yaptı. Bu durumun tabiî bir sonucu olaraközellikle Orta Asya’nın Anadolu sınır bölgesine sıkışan Oğuz/Türkmen boyları,kitleler halinde Anadolu’ya doğru akmaya başladılar 2 .Malazgirt zaferini takiben kesif bir şekilde Anadolu’ya yayılan Türkmennüfusu bilhassa Batı Anadolu’da birikmişti. Batı Anadolu’da meydana gelen buTürkleşme ve İslamlaşma hareketinden tabiî olarak Karabük ilinin bugün içindebulunduğu coğrafya da derinden etkilenmiştir.Kastamonu ve Bolu civarına Türkmenlerin yerleşmeleri bir asırdan fazlasürmüştür. Özellikle Kayı boyuna mensup Çobanoğulları ve Alayundlu boyunamensup Candaroğulları Selçuklular döneminde 100.000 çadır olarak Kastamonu-Ankara arasındaki bölgeye yerleştirilmişlerdir 3 .Bu ilk göç dalgasından sonra ikinci göç dalgası, 1221-1260 yılları arasındakiMoğol istilaları ile daha büyük boyutlara ulaştı 4 .1 İbrahim Kafesoğlu, Selçuklu Tarihi, İstanbul 1992, s. 42.2 İlhan Şahin, "Anadolu'da Türk Yerleşmesi Sürecinde Safranbolu", I. Ulusal Tarih İçinde Safranbolu Sempozyumu(4-6 Mayıs 1999), Ankara 2003, s. 7.3 Osman Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul 1984, s. 507.4 Şahin, aynı makale, s. 7.18

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSelçuklu Sultanı Rükneddin Süleyman Şah’ın 1196 yılında tahta geçmesindensonra kardeşi Ankara Meliki Muhiddin Mesud, Kastamonu civarında Bizanslılarakarşı bir buçuk yıl boyunca savaşarak bir çok esir aldı. Dadybra’yı (Zalifra-Safranbolu) ise mancınıklarla kuşatarak Bizans İmparatoru’nun yardıma gönderdiğiBabadağı garnizonuna ait askerleri de esir aldı. Dört ay süren kuşatma sonucunda,ümidini kaybeden Hristiyan halkın şehri terk etmesi şartıyla canları bağışlandı veyerlerine Türkler iskan edildi. Böylece çok kısa bir zaman zarfında Ankara, Çankırı,Bolu ve Eskişehir bölgesi Mesud’un hakimiyeti altına girdi 5 .İlhanlıların baskısı ile birlikte dağılmaya başlayan Anadolu Selçuklu Devletiyerine uç bölgelerde bağımsız ve yarı bağımsız Türk beylikleri ortaya çıkmayabaşlamıştır. Orta ve Doğu Anadolu yaylalarında büyük kitleler halinde yaşayanTürkmen boyları Bizans’ın doğu, Anadolu’nun ise batı sınır boylarına yığıldılar.Karadeniz dağlık kesimi ile Kastamonu’dan Antalya’ya kadar uzanan dağlık bölgelereski otlaklarını kaybeden Türkmenler ile dolup taştı 6 .Kastamonu bölgesinde, tahminen XII. Yüzyılın sonlarında Oğuzların Kayıboyu mensubu olan Emir Hüsameddin Çoban tarafından Çobanoğulları Beyliğikurulmuştur. 1219-1220 yılllarında Selçuklu Sultanı I. Alaeddin Keykubad’ın tahtaçıkışında Hüsameddin Çoban’ın Konya’ya giderek bağlılığını arzettiği görülmektedir.Hüsameddin Çoban, beyliği döneminde Kırım’a sefer yaparak Suğdak’ı Moğollarınelinden aldığı gibi Kıpçak hanı ve Rus meliklerinin itaatlerini sağlamıştır. Ancak,Selçukluların Moğol hakimiyetine girmeleri ile birlikte Çobanoğulları Beyliği deMoğollara tâbi olmuştur 7 .Yine bu dönemde Anadolu Selçuklu Devleti tarafından Candaroğlu Beyliği’ninkurucusu olan Şemseddin Yaman Candar’a hizmetleri karşılığı olarak 1291-1292yıllarında Sinop ve Kastamonu’yu içine alan bir bölge verilmiştir. Moğol istilasıakabinde Şemseddin Yaman Candar’a İlhanlı Hükümdarı Geyhatu tarafından Eflanive civarının iktâ olarak verilmesi 8 ile birlikte burası beyliğin merkezi ittihaz edilerekCandaroğulları Beyliği kurulmuş ve bu bölgede hüküm sürmüş olan ÇobanoğullarıBeyliği’nin yerini almıştır. Eflani’de beyliğini kuran Şemseddin Yaman Candar,yaşadığı süre zarfında İlhanlı Devleti’nin hakimiyetini kabul etmiş, ölümünden sonrada oğlu Süleyman Paşa beyliğin başına geçmiştir.1300’lü yılların hemen başında beyliğin başına geçtiği tahmin edilen SüleymanPaşa, Kastamonu ve çevresi bu tarihlerde Çobanoğullarından Muzaffereddin Yavlak5 Osman Turan, aynı eser, s. 219, 261.6 Feridun Emecen, "Kuruluştan Küçük Kaynarca’ya Osmanlı Siyasi Tarihi", Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi,İstanbul 1994, s. 6.7 Yaşar Yücel, "Çobanoğulları Beyliği", DİA, c. 8, s. 354.8 Yaşar Yücel, "Candaroğulları Beyliği", DİA, c. 7, s. 146-149.19

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKArslan’ın oğlu Emir Mahmud Bey’in yönetiminde olduğu için, babası gibi Eflani’deoturmak zorunda kalmıştır. Süleyman Paşa Eflani’de bulunduğu süre içinde bilhassaetrafındaki Türkler’den asker toplayarak kuvvetini arttırmıştır 9 . 1309 yılındaKastamonu’ya yaptığı ani baskınla Emir Mahmud’u yakalayıp öldürmesi akabindeise beyliğin merkezini Eflani’den Kastamonu’ya nakletmiştir 10 .Bir süre Bizans idaresinde kalan Safranbolu ve kalesinin de 1304 tarihindeCandaroğlu Süleyman Paşa tarafından ele geçirildiğ görülmektedir. Candaroğullarıidaresine geçen Safranbolu’da Süleyman Bey’in yaptırdığı cami ve medrese ile birlikteilk sivil yerleşme alanları oluşmuş, Türkmenler daha çok kalenin bulunduğu tepeile güney taraflarına yerleşmişlerdir. 1332 yılında Safranbolu’ya gelen İbn-i Battuta,Candaroğulları Beyliği’ne bağlı olan Safranbolu’nun tepe üzerine kurulmuş küçükbir yerleşim yeri olduğundan bahsederek, kalenin aşağısında bulunan Süleyman BeyMedresesi’ne indiğini ve şehrin idarecisi olarak kalede bulunan Süleyman Padişah’ınoğlu Ali Bey ile görüştüğünü yazar 11 .Candaroğlu Süleyman Paşa, Safranbolu ve çevresini de içine alan oldukçageniş topraklara sahip olmasına rağmen babası gibi İlhanlılar’a bağlığını sürdürmüş,Osmanlılar’a karşı da oldukça ihtiyatlı bir dış politika takip etmiştir.Candaroğulları Beyliği’nin gerçek manada kuran bey olarak kabul edilenSüleyman Paşa’nın 1341 yılından önce öldüğü tahmin edilmektedir. SüleymanPaşa’nın ölümünden sonra, beyliği 1361 yılı veya daha öncesi başa geçtiği tahminedilen Kötürüm Bayezid’e kadar İbrahim, Yakup ve Adil beyler yönetmiştir.Kötürüm Bayezid’in beyliğinin ilk dönemlerinde Karadeniz’de Cenevizve Venediklilere karşı önemli başarılar elde ettiği, çağdaşı olan I. Murad ile degayet dostane bir ilişki içinde olduğu görülmektedir. Ancak, Osmanlı Devleti’ninAnadolu ve Balkanlarda genişlemeye başlaması ve istikrarlı bir şekilde yükselmesiKötürüm Bayezid’i endişelendirmiş, Osmanlı karşıtı ittifaklar içinde yer almayabaşlamıştır. Candaroğulları Beyliği, Kötürüm Bayezid’in oğlu Süleyman Bey ileiktidar mücadelesine giriştiği dönemde, Osmanlı Devleti’nin müdahelesi sonucuSinop ve Kastamonu kolu olarak ikiye ayrılmış, II. Süleyman Osmanlı’nın desteği ileKastamonu’ya hükmetmeye başlamıştır. Bu iktidar mücadelesinin sonunda Sinop’açekilen Kötürüm Bayezid’in 1385 yılında vefatı üzerine de yanında bulunan diğeroğlu Sinop’un idaresini eline almıştır.I. Murad’ın yardımı ile Osmanlı’ya tâbi olarak beyliğin Kastamonu kolunahükümran olan II. Süleyman Paşa, iktidarının ilk yıllarında Osmanlı Devleti ile9 Yaşar Yücel, "Candaroğulları Beyliği", Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, İstanbul, 1988, c. 8, s. 550-561.10 Yaşar Yücel, “Candaroğulları Beyliği”, Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı, Ankara 2006, c. 1, s. 165.11 Feridun Emecen, "Safranbolu", DİA, c. 35, s. 481-482.20

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKdostane ilişkiler içinde olmuş, I. Murad’ın Karaman seferi ve I. Kosova Savaşı’nayardımcı kuvvetler göndermiştir. I. Murad’ın ölümü ile birlikte 1389 yılında Osmanlıtahtına geçen I. Bayezid’in ilk dönemlerinde de bu dostane ilişkilerin devam ettiğigörülmektedir.Ancak, Candaroğlu Süleyman Paşa‘nın, Yıldırım Bayezid’in Anadolubirliğini kurma çalışmalarından korkarak Osmanlı Devleti’ne karşı Karamanoğluve Kadı Burhaneddin ile işbirliğine girişmesi sonunu getirmiştir. Yıldırım Bayezid,1392 tarihinde büyük bir ordu ile Candaroğlu Süleyman Paşa’yı mağlup ederekonu öldürmüş ve Candaroğulları Beyliği’nin Kastamonu bölümününü Osmanlıtopraklarına katmıştır.1402 yılında Timur’un Anadolu’ya girerek Ankara’da Yıldırım Bayezid’imağlup etmesi üzerine, bu fırsatı değerlendiren Sinop hakimi olan İsfendiyar Bey,Kastamonu ve civarını tekrar ele geçirmiştir.Timur’un Semerkand’a dönmesi ile birlikte, Osmanlı Devleti’ni tekrartoparlamaya çalışan Çelebi Mehmed, taht kavgası yaşamakta olan İsfendiyar Bey’ekarşı onun oğlu Kasım bey’i destekleyerek Kastamonu üzerine yürümüş ve Sinop’ukuşatmıştır. Yapılan anlaşma sonucunda Candaroğlu Beyliği tekrar ikiye ayrılarakIlgaz sınır kabul edilmiş ve Kasım Bey beyliği babası ile paylaşmıştır.Çelebi Mehmed’in ölümünden sonra harekete geçen İsfendiyar Bey, önceoğlu Kasım’ın elindeki toprakları geri almış, akabinde yeni padişah olmuş olan II.Murad’a karşı Çelebi Mehmed’in küçük oğlu Mustafa’nın ayaklanması olayındaonu desteklemiş ve hatta emrindeki kuvvetlerle Tarakborlu’ya (Safranbolu) kadarilerlemiştir. Bunun üzerine Bolu-Gerede arasında Osmanlı Devleti ile CandaroğullarıBeyliği arasında yapılan savaşta ağır yenilgiye uğrayan İsfendiyar Bey Sinop’açekilmek zorunda kalmıştır. İsfendiyar Bey’i takip eden Osmanlı kuvvetlerininKastamonu ve Bakır Küresi’ni alması üzerine, ileri gelen devlet adamlarının arayagirmesi ile birlikte 1423 tarihinde barış yapılmış ve İsfendiyar Bey’in torunu HaticeSultan II. Murad ile evlendirilerek akrabalık bağı oluşturulmuştur 12 .İsfendiyar Bey’in 1439 yılında ölümünden sonra yerine oğlu İbrahim Bey, onunerken ölümü ile birlikte 1443 yılında beyliğin başına İsmail Bey geçmiştir. İsmail BeyII. Murad ile gayet dostane ilişkiler kurmuştur. Bu dostluğu Fatih Sultan Mehmed ilede devam ettiren İsmail Bey, İstanbul’un fethine bizzat kuvvetleriyle birlikte katılmış,hatta Bizans İmparatoru’na gönderilen heyet içinde yer almıştır 13 .12 Yaşar Yücel, "Candaroğulları Beyliği", s. 148-149.13 Feridun M. Emecen, Fetih ve Kıyamet 1453, İstanbul 2012, s. 180-181, 235, 238, 292-294.21

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKAncak, Fatih Sultan Mehmed’in İstanbul’un fethi akabinde Anadolu birliğinioluşturma politikasından rahatsız olan İsmail Bey, batı Hristiyan dünyası ile irtibatkurduğu gibi, Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan ve Karamanoğlu ile ittifakoluşturma çabaları içine girmiştir. Bu sebeplerden dolayı, Candaroğulları Beyliği’nin1461 yılında Fatih Sultan Mehmed tarafından yıkılarak Osmanlı Devleti topraklarınakatılmıştır. Böylece, Anadolu’da Karamanoğulları Beyliği’nden sonra en uzun sürehüküm süren beylik olan Candaroğulları Beyliği tarih sahnesinden silinmiştirFatih dönemi ile birlikte, kesintisiz olarak Osmanlı hakimiyetine girerek birdaha devletlerarası şavaşlar ve iktidar mücadelerinin yaşanmadığı bir yer haline gelenKarabük ve çevresi, 16. yüzyıl Osmanlı İdari yapısına bakıldığında Bolu Sancağı’nabağlı gözükmektedirBu dönemde Anadolu Beylerbeyliği’nin bir sancağı durumunda olanBolu Sancağı 16 nahiyeden oluşmaktadır 14 . Bu nahiyeler; Bolu, Çağa, Mudurnu,Taraklıborlu, Gerede, Mengen, Benderegli, Kıbrıs, Konrapa, Dodurga, Yenice,Hızırbegli, Ulus, Yedidivan, Onikidivan, Viranşehir’dir 15 . Karabük ise bu 16nahiyeden biri olan Taraklıborlu’ya bağlı bir köy konumundadır.Bu döneme ait Karabük ili ve çevresiyle ilgili ana kaynaklar tahrir ve vakıfdefterleridir.Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi’nde bulunanHicri 937 Miladi 1530 tarihine ait 438 numaralı Muhasebe-i Vilayet-i AnadoluDefteri’nde, Karabük ve çevresi ile ilgili önemli bilgiler vardır. Bolu sancağına bağlıTaraklıborlu kazası dahilinde yer alan Karabük, kayıtlarda o dönemde küçük bir köyolarak yer almaktadır. Bu defterde, “Karabük’de Dolaşa divanında Arif Şeyhin ellimüddlük yeri evladına vakıfdır” 16 kayıdı bulunmaktadır.Yine bu döneme ait bir başka vakıf defterinde Karabük ile ilgili oldukçaayrıntılı bilgiler bulunmaktadır 17 . Bu vakıf defterinde, “Karye-i Karabük’de ArifŞeyh’in Dolaşa Divanı’nda elli müdlük vakıf yeri vardır. Candaroğlu BayezidBey’den ve Süleyman Paşa’dan ve Bayezid-i Hüdavendigar’dan Emir SüleymanÇelebi’den bitileri vardır. Eski defter sureti bu şimdi mezkur Arif Şeyh’in oğlu oğluSeydi Ahmet ve birader-i Seydi Mahmud …” şeklinde başlayıp devam eden kayıtlarda Karabük ve çevresi ile ilgili bize çok önemli tarihi bilgiler vermektedir.Bu vakıf defterindeki kayıtlara göre; 10 hanelik bir yerleşim yeri olanKarabük köyü ve çevresi, ilk olarak Candaroğulları Beyliği’nin hakimiyetine geçmiş,14 Bu konuyla ilgili ayrıntılı bilgi için bkz. Kenan Ziya Taş, Tapu Tahrir Defterlerine Göre 16.Yüzyılda Bolu Sancağı,Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilimdalı, Basılmamış Doktora Tezi.15 BOA. TT.d. 438, s. 420-581.16 BOA. TT.d. 438, s. 64.17 Belediye Kütüphanesi, MC. B-15.22

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKCandaroğlu Bayezid Bey ve Süleyman Paşa bu bölgedeki vakıf arazilerinin tasarrufuile ilgili beratlar vermişlerdir. Daha sonra ise Karabük ve çevresinin OsmanlıDevleti’nin hakimiyetine girmesi ile birlikte söz konusu vakıf ile ilgili olarak ArifŞeyh’in torunlarına Yıldırım Bayezid ve Emir Süleyman Çelebi zamanında daberatlar verildiği anlaşılmaktadır.16. yüzyılın ikinci yarısında Safranbolu, Eflani ve Kızılbel ile birlikte tek birkaza haline getirilmiştir. İdari sınırları bu yüzyılın ilk yarısındaki sınırlar ile aynıolmakla birlikte, Eflani ve Kızılbel, kaza içinde ayrı yöreler olarak düşünülmüş veherhalde kaza merkezine bağlı alt idarî birimler haline getirilmişlerdir.17. yüzyılın sonlarına doğru Bolu sancağı lâğvedilerek voyvodalık halinegetirilmiştir.1742 tarihli Anadolu Ahkam Defteri’nde yer alan bir hükümde; Taraklıborlu veKızılbel kadılarına ve Bolu Hassı Voyvodası’na verilen bir emirde Musahip MustafaPaşa tarafından Karabük’te yaptırılan köprüden bahsedilmektedir 18 .Musahip Mustafa Paşa 19 , Bolu sancağına bağlı Taraklıborlu kazâsındayer alan Soğanlı ve Araç nehirlerinin birleştiği yerde bir köprü yaptırmış ve buköprünün bakım ve onarımıyla ilgili olarak Taraklıborlu kazasına bağlı Arıcak köyüve Kızılbel kazâsına bağlı Karabük köyü halkından otuzbeş kişiyi köprücü 20 olarakgörevlendirilmiştir.Köprücü olarak tayin edilen bu iki köy halkı hizmetleri mukabilinde Avârız,Tekâlîf-i Örfiye, Mirlivâ Maktû‘u ve diğer vergilerden muaf tutulmak üzerekendilerine ferman verilmiş, bu ferman her padişah değişikliğinde yenilenmiştir.Bu iki köy halkının vergi muafiyetleri olmasına rağmen, vergi ödemelerikonusunda sık sık mahalli idareciler ile de problemler yaşadıkları görülmüştür. 19.yüzyıl başlarında, bu konuyla ilgili olarak Arıcak ve Karabük köyleri ahalisinin birarzuhal ile padişaha müracaat etmeleri üzerine, Hazine-i Amire’de bulunan kayıtlarincelenmiş, adı geçen köylerden defter kayıtları ve kanuna aykırı olarak vergi18 BOA. A. DVN. AHKAM 2, 74/331.19 Musahib Mustafa Paşa, 1640 tarihinde Safranbolu’da doğdu. Sanatkar, bestekar ve saz şairi olan Kuloğlu SüleymanAğa’nın oğludur. Tahsilini Enderûn-ı Hümayûn’da tamamlayarak Hazine Odası’na dahil oldu. Temmuz 1663’deHas Oda’ya nakil olunarak, aynı yılın Ağustos ayında musahiplik unvanını aldı. Ağustos 1666 tarihinde, Padişah’ınmusahibi ve ikinci vezir oldu. Kasım 1673’de “Rikâb-ı Hümayûn Kaymakamlığı”na yükseldi. Sultan IV. Mehmed’inbüyük kızı Hatice Sultan ile Temmuz 1675’de evlenmiştir. 20 Aralık 1683’de Silahtar Mustafa Paşa’nın yerineKaptan-ı Derya, daha sonra Aralık 1684’de, Mora Seraskeri, Eylül 1685’de Boğazhisar’ına muhafız tayin olunmuştur.Sanatkarların ve sanatın hamisi ve sanat ehli bir insan olan Musahib Mustafa Paşa 1685 Ekim ayında vefat etmiştir.Ayrıntılı bilgi için bkz. Sami Ağaoğlu, “Musahip Mustafa Paşa Vakfı”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat AraştırmalarıDergisi, sayı: 15, Konya 2004.20 Köprücüler Osmanlı memleketlerinin muhtelif yerlerinde, bilhassa orduların geçiş yerlerinde bulunan köprüleri tamirve muhafaza ile mükellef olan zümredir. Ekseriya civar köyler halkı bu işe mükellefiyetle memur olurlar ve bunakarşılık avarız-ı divaniyyeden muaf tutulurlardı. Tanzimat Fermanı’nın ilanından sonra bu işleri devlet üstlendiği için,bu halk da vergiye tabi tutuldu. Bkz. Mithad Sertoğlu, Osmanlı Tarih Lugatı, İstanbul 1986, s.191.23

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKalınmaması ve korkutulmamaları hususunda 12 Ekim 1821 tarihinde II. Mahmudtarafından yeni bir ferman verilmiştir 21 .Ancak, verilen bu fermanın hemen akabinde 1824 yılında, Karabük köyü veArıcak köyünde yaşayan halktan yeni vergiler alınmaya çalışıldığı görülmektedir.Taraklıborlu naibi; Arıcak ve Karabük köyleri ahalisinin köprücü olmalarısebebiyle, Benderegli, Akçaşehir ve Bartın sahalarında inşa olunan gemilerinkerestesi bedelinden ve rayiç mübayaa hıntasından paylarına düşen vergilerivermediklerini belirterek, bu gibi vergilerin adı geçen köylülerden alınması için emr-işerif verilmesini istemiştir.Bunun üzerine kayıtlar yeniden incelenmiş, adı geçen köyler ahalisin ellerindeAvarız-ı Divaniye, Tekalif-i Örfiye, Mirliva Maktu’u ve sair vergilerden muafolduklarını gösteren emr-i şerif olduğu, ancak, köprücü olan 25 neferin dışındabu iki köyde yaşayanların, İstanbul için gerekli zahire, donanma için lazım olankereste ve sefer-i hümayun vukuunda üzerlerine düşen vergiyi ödemeleri gerektiğibildirilmiştir 22 .Konuyla ilgili olarak 18. yüzyıl ve 19. yüzyıl arşiv belgeleri incelendiğinde,Tersane-i Amire için Ereğli’de imal edilen gemilerde kullanılan kerestelerin Karabükve çevresinden tedarik edildiği birçok hükümden anlaşılmaktadır 23 . Bölge, OsmanlıDevleti için gemi yapımı için önemli bir merkez olması yanında, imparatorluğun birçok yeri 24 ile İstanbul’da yapılan bina, saray 25 ve askeri tesisler için de önemli birkereste tedarikçisi konumunda olmuştur 26Karabük ve çevresi halkı, Osmanlı Devleti döneminde kereste tedarikininyanında, devlet için büyük öneme sahip diğer bir çok görevi de üstlenmişdir.I. Mahmud döneminde 1743 tarihinde İran’a düzenlenen sefer üzerine ordununihtiyacı olan şahi toplar ve mühimmat arabalarının geçiş güzergahında olan yollarıngenişletilmesi, temizlenmesi ve onarılması için Eflani ve çevresindeki halkıngörevlendirildiği görülmektedir 27 .Yine, 1828 yılında Rusya ile başlayan harp dolayısıyla ülkede seferberlik ilanedilmiş, bu çerçevede; eli silah tutan 12-70 yaş arası herkesin silah altına alınarakSerasker tayin edilen Hüsrev Mehmed Paşa’nın komutasına girmek üzere İstanbul’a21 BOA. HAT. 471/23072.22 BOA. C. DH, 5368.23 BOA. C. BH, 1912; BOA. C. BH, 51/2456; BOA. C. BH, 17/831; BOA. C. BH, 123/5959.24 Viranşehir Naibi Hasan’ın 1801 yılına ait İstanbul, Rumeli ve Anadolu’ya gönderilecek kereste hakkında arzı. BOA.AE. SSLM. III, 8605.25 Sulan Abdulaziz döneminde İstanbul Boğazı’nda yaptırılan Çırağan Sarayı’nda, Karabük ve çevresindeki dağlardanelde edilen keresteler kullanılmıştır. BOA. A. MKT. MHM, 256/22; BOA. HH. d. 31-32 ve 12224.26 BOA. AE. SSLM. III, 8596.27 BOA. C. AS, 21529.24

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKgönderilmelerine dair Bolu, Viranşehir, Kastamonu, Kütahya, Ankara, Çankırı veEskişehir hakim ve müteselimlerine emirler gönderilmiştir 28 .Karabük ve çevresi ile ilgili askeri yapılanmaya bakıldığında ise, Safranbolu,Kızılbel, Kurukavak, Eflâni, Yörük, Yenice, Ova, Ulus, Perşembe, Aktaş, Ulak,Gölpazarı’nda derbendlerin 29 olduğu görülmektedir. Bu derbendlerin bulunduğuyerlerde süvari ve piyadele askerleri görevlendirildiği gibi 30 yine, Yenice, Aktaş,Şehabeddin Gölpazarı ve Ulak’da zabtiye askerleri bulunmaktadır 31 .Tanzimat Fermanı’nın ilanından sonra yapılan düzenlemeler çerçevesinde yenivergiler konulmuş ve bu vergilerin kaydedildiği Temettuat defterleri denilen defterlerserileri ortaya çıkmıştır. Yani kişiye kazanç sağlayacak tarla, bahçe, ev, dükkan,hayvan, her türlü mal varlığı ile bundan başka gelir getiren bir mesleği varsa bunlarınhepsi tespit edilerek her mükellefin kişisel servetine ve senelik kazancına göre birvergi konmaya çalışılmıştır. Herkesin kazancına göre vergi alınması usulü, TanzimatFermanı’ndaki eşitlik ilkesine dayanarak uygulamaya konulmuş ve Tanzimat’ın cariolduğu yerlerde 1840-1845 yıllarında iki sayım yapılmıştır.Temettuat defterlerindeki kayıtlara göre Karabük köyü 21 haneden oluşmaktadır.Bu defterde, Karabük köyünün başladığı sayfada dikkat çekici bir şekilde kırmızımürekkeple yazılı; “Zirde muharrer Karabük karyesi ahalisi müteveffa MusahipMustafa Paşa’nın Soğanlı ve Araç nehirleri üzerlerinde mücedded bina eylediği birkıta köprünün tamir ve termimine Köprücü tayin olunarak tekalifden muaf olduklarımülabesesiyle tekalif alınamaz isede Tanzimat-ı Hayriyye icabınca ale’l-hesab evvelve saniden hasılaları alınmakta olduğu“ kayıtı vardırBu kayıttan anlaşıldığı üzere, Tanzimat Fermanı’nın ilanından sonra Karabükköyü halkının köprücülük vazifesi nedeniyle sahip olduğu vergi muafiyeti ortadankalkmış ve yeniden vergi vermeye başlamışlardır. 32 .Karabük ili ve çevresi tarihiyle ilgili arşiv kayıtları 19.yüzyılın ortalarındanitibaren yoğun bir şekilde artmaktadır. Osmanlı Arşivi Nüfus Defterleri’nde bulunankayıtlara göre; Karabük, bu dönemde Viranşehir sancağı Kızılbel kazasının Ödemişdivanına bağlı 21 hane ve 46 nüfustan oluşan bir köy konumundadır 33 . Kızılbelkazası ise 11 divandan oluşmaktadır. Bu divanlar, Burunsuz, Kayı, Gölviran, Nefs-iKızılbel, Saidler, Karaağaç, Belen, Gökviran, Kethüdalar, Zora ( Diğer adı Kal’a).veÖdemiş’dir. Hepsi günümüzde de aynı adlarla Karabük iline bağlı köyler durumunda28 BOA. C. AS, 10829.29 Derbend, iki dağ arasındaki geçit ve boğazyeri; Dağ üzerindeki geçit ve boğazlarda bulunan karakol. Bkz. M. ZekiPakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul 1983, c. 1, s. 25.30 BOA. ML. MSF. d. 4640.31 BOA. KK. d. 6115.32 BOA. ML. VRD. TMT, 4242.33 BOA. NFS. d. 768.25

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKolan bu divanlar, Karabük ilinin 19.yüzyıldaki tarihi ile ilgili bize ayrıntılı bilgilervermektedir 34 .19. yüzyılda Osmanlı Devleti, önceki dönemlere oranla kapsamlı birmodernleşme ve değişim sürecine girmiş, Bolu Voyvodalığı’na dahil topraklarda,Bolu ve Viranşehir adları altında iki ayrı sancak kurulmuştur. Yeniçeri Ocağılağvedildikten sonra Anadolu’daki eyâletlerde “redif” adı verilen askerî birliklerinkurulması kararlaştırılmış, askerî ihtiyaçlara göre yeniden yapılandırılan bu eyâletlere“müşirlik” denilmiştir.Bolu sancağı Hüdavendigâr Müşirliğine, Viranşehir sancağı da Ankara merkezolmak üzere Çankırı, Kastamonu ve Çorum sancaklarıyla birlikte, “Redif-i Mansure-iVilâyet-i Ankara Müşirliği”ne bağlanmıştır 35 .Modern anlamda ilk nüfus sayımının yapıldığı 1831 yılında, Osmanlı idarîyapısı kendi içinde liva ve sancaklara ayrılan 29 eyalet haline gelmiştir. Bu altbölümlerden biri eyalet yönetiminin merkezi olarak seçilmiş ve paşa sancağı olarakadlandırılmıştır. Liva veya sancaklar bir kadının idaresi altındaki hukuki bölgelerolan kazalara, kazalar ise belli sayıda köyden oluşan kırsal bölgeler olarak nahiyelerebölünmüşlerdir 36 .1834 yılında Sultan II. Mahmud 28 eyalet, 31 sancak ve kendi içinde 126liva ve 1267 kazaya bölünen bağımsız 54 voyvodalıktan oluşan, yeni bir idarîbölünmeyi yürürlüğe koymuştur. Ancak bu yeni bölünme, beş yıl sonra terk edilmişve İmparatorluk eski idarî sistemine geri dönmüştür 37 .1842 yılında Bolu, Kastamonu, Viranşehir ve Kocaeli sancakları birleştirilerek,“Bolu Müşirliği” adı altında bir eyâlet haline getirilmiş, eyâlet merkezi de Boluolmuştur.Bu idarî düzenleme de çok fazla sürmemiş, bir kaç yıl sonra Kastamonu vilâyetolarak konumlandırılmıştır. Kocaeli, Bolu ve Viranşehir sancakları da bu vilâyetebağlanmışlardır 38 .1850’li yılların başında Osmanlı Devleti’nde eyaletler, liva ya da sancağa, livave sancaklar kazalara ve kazalar da nahiyelere bölünmüşlerdi 39 .34 Geniş bilgi için bk. Recep Karacakaya, “XIX. Yüzyılın Ortalarında Arşiv Belgelerinde Karabük”, KuruluşundanBugüne Karabük ve Demir Çelik Sempozyumu, 2-3 Nisan 2010, Ankara 2010, s. 46-55.35 Vecihi Tönük, Türkiye'de İdare Teşkilâtı, Ankara 1945, Seri: 3, Sayı: 1, s. 91.36 Kemal H. Karpat, Osmanlı Nüfusu (1830-1914), Çev: Bahar Tırnakçı, İstanbul 2003, s. 45, 154.37 Karpat, aynı eser, s. 45.38 Tönük, aynı eser,, s. 110.39 Karpat, aynı eser, s. 45.26

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK1864 yılı sonlarında yapılan idarî değişiklikler çerçevesinde Viranşehir Sancağılağvedilerek müdürlüğe dönüştürülmüş, buraya bağlı kazalardan 12 tanesi Bolu’ya, 8tanesi de Kastamonu’ya bağlanmıştır.Ancak, 18 Temmuz 1865 tarihli bir belgeden anlaşıldığına göre; büyük vegelişmiş bir merkez olması, Bolu ve Kastamonu’ya uzaklığı sebebiyle ahalininmağdur olması ve asayişin temininde güçlük çekilmesinden dolayı Safranbolu tekrarkaza merkezi yapılarak 40 , Ulus, Eflâni ve Aktaş nâhiyeleri de kendisine bağlanmıştır 41 .Bu tarihe kadar Karabük köyünün bağlı olduğu kaza konumunda olan Kızılbelkazası da, yeni yapılanma ile birlikte Kastamonu sancağına bağlanmıştır 42 . Dahasonra ise Kızılbel kazası lağvedilmiş, Karabük köyü ve bu kazaya bağlı diğer köylerAktaş nahiyesine bağlanmıştır. Bu durum 1927 yılına kadar devam etmiştir.Mustafa Kemal Atatürk’ün, Cumhuriyet’in ilanı akabinde Türkiye’de ağırsanayi hamlelerine başlaması, Karabük şehrini ortaya çıkaracak girişimlerin debaşlangıç noktasını oluşturmuştur.1926 yılında Ereğli- Ankara arasında demiryolu hattının yapımına kararverilmesi 43 , ileride Karabük şehri ve demir çelik fabrikasının kurulmasında belirleyicibir rol oynamıştır. Bu hat Ereğli’den başlayarak Zonguldak, Filyos, Tefen, Karabük,Eskipazar, Çerkeş ve Çankırı üzerinden Ankara’ya ulaşacaktır.Ereğli’den başlayarak Ankara’ya kadar ulaşacak olan bu demiryolu projesi,demiryolu güzergahı üzerindeki şehir ve kasabalarda büyük bir heyecan yaratmıştır.Gelişmelerinde önemli rol oynayacak bu teşebbüsten dolayı da halkın memnuniyetve coşkuyu ifade eden teşekkür mektupları peş peşe Ankara’ya gönderilmiştir 44 .Ankara-Sivas demiryolu üzerinde bulunan Irmak İstasyonu’ndan ayrılarak,Zonguldak ve Ereğli’ye ulaşacak olan bu demiryolu projesi “Kömüre GidenDemiryolu” projesi olarak adlandırılmış olup, Irmak-Filyos ve Filyos Ereğliolmak üzere iki kısımdan oluşmuştur. 1927 yılında inşasına başlanan bu demiryoluhatlarından Irmak’tan Çankırı’ya kadar olan 102 kilometrelik kısım Nisan 1931tarihinde tamamlanarak törenlerle açılmıştır 45Filyos tarafından devam eden demiryolu yapımı 1930 yılında Balıkısıkİstasyonu’na, 1934 yılında da Eskipazar’a ulaşır. Ancak, bu hat Çankırı–Çerkeşarasındaki demiryollarımızın en uzun tüneli olan 3.444 metre uzunluğundaki Batıbel40 BOA. İ. MVL, 535/24024-2406.41 Salname-i Devlet, sene 1285, s. 182.42 BOA. İ. MVL, 535/24024-2406.43 BCA. 30.18.01.01.22.74.18 ve BCA. 30.18.01.01.18.15.7.44 BCA. 30.10.151.69.24; BCA. 30.10.151.69.17; BCA. 30.10.146.46.15.45 BCA. 30.10.152.76.10; BCA. 30.10.151.71.11; BCA. 30.10.147.48.12.27

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKtünelinin yapım çalışmaları sebebiyle bekler. Bu tünelin 1935 yılında tamamlanmasıile birlikte Irmak ve Filyos tarafından ilerleyen 391 kilometre uzunluğundaki iki hatEskipazar’da birleşmiş ve 14 Kasım 1935 tarihinde Filyos’ta düzenlenen tören ilehizmete açılmıştır.Filyos tarafından gelen demiryolu hattının 1932 yılı sonlarına doğru Karabük’eulaştığını görüyoruz. 29 Kasım 1932 tarihinde Karabük Garı’na ilk defa gelen trenhalk tarafından büyük bir coşkuyla karşılanmış, o gün bayram olarak kabul edilmiştir.Bu demiryolunun inşası ve güzergahının Karabük köyüne olan yakınlığı dolayısıylaburadaki istasyona Karabük adının verilmesi, Karabük şehrinin doğuşunu belirleyenen önemli etkenlerden birisi olmuştur.Türkiye’de ağır sanayi hamlelerine başlaması çerçevesinde “Demir SanayiininTesisine Dair 786 Numaralı Kanun” 29 Mart 1926 tarih ve 334 sayılı Resmi Gazete’deyayınlanarak yürürlüğe girmiştir.Bu kanun ve sonrasında gelişen olaylar ile birlikte, demiryolu güzergahıüzerinde oluşu, maden kömürü havzalarına yakınlığı, Jeolojik bakımdan ağır endüstrikurulmasına elverişli oluşu ve askeri açıdan güvenli bir yer olması sebepleriyle ilkdemir çelik fabrikasının Karabük’de kurulmasına karar verilmiştir.21 Kasım 1935 tarihinde, H. A. Brassert and Co. Ltd. Şirketi Karabük’de demirçelik fabrikası kurulması ile ilgili olarak teklif mektubunu Ekonomi Bakanı CelalBAYAR’a sunmuştur. Bu teklife göre;1- Kurulacak fabrika için Londra’dan kredi alınması gerektiği, ancak o günküşartlarda kredi tedarikinin ne kadar zorlu bir durum olduğu ortaya konulduktansonra Türkiye Cumhuriyeti ile Brassert firması ortaklığı ile kurulacak bir müessesearacılığı ile Türkiye’den çıkarılacak yüksek kalitede madenlerin Londra piyasasındasatılabilecek ve böylece hem kredi sağlanabileceği gibi hem de alınan kredininrahatlıkla geri ödenebilecektir.2- İki buçuk yılda tamamlanması düşünülen fabrika için gerekli olan kredimiktarı 2.500.000 Sterlin olup, kredinin geri ödenme süresi 8 yıldır. Ancak, bu süre10 yıla kadar uzatılabilecek ve 6 aylık taksitler halinde ödenecektir.3- Türkiye Cumhuriyeti-Brassert firması ortaklığı ile kurulacak bir müessesearacılığı ile Türkiye’den manganez, krom, molibdenin, volfram, kurşun, antimuvan,zımpara,ve kükürt madenleri İngiltere’ye ihraç edilecektir. Bu madenlerden eldeedilecek tahmini yıllık 400.000 ile 500.000 Sterlin arasındaki meblağ da kredi geriödemelerinde kullanılacaktır.28

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBrassert firması teklif sonunda, Ekonomi Bakanlığı’nın kendileri ile ciddimanada görüşmeleri durumunda, bu projenin daha da genişletilebileceği ve diğersanayi tesislerini de kurabileceklerini belirtmişlerdir 46 .Karabük’de demir çelik fabrikası yapımı ile ilgili olarak Brassert firmasıile birlikte 8-10 firma daha teklif vermiş, yapılan değerlendirmeler sonucu ise sonikiye Alman Krupp ve İngiliz Brassert firmaları kalmıştır. Krupp firması daha düşükteklif vermesine rağmen demir çelik fabrikasının yapım işi İngiliz Brassert firmasınaverilmiştir.1936 yılında İngiliz Kralı VII. Edward’ın Türkiye’yi ziyareti, 20 Temmuz1936 yılında imzalanan Montreux Boğazlar Sözleşmesi’nde İngiltere’nin Türkiye’ningörüşünü desteklemesi ve bu tarihte Almanlar’ın Ren havzasını işgal ederek yayılmacıbir politika izlemeleri, Karabük’de demir çelik fabrikası yapımı işinin İngiliz Brassertfirmasına verilmesinde belirleyici bir rol oynamıştır.Reis-i Cumhur Mustafa Kemal ATATÜRK’ün onayladığı 11 Temmuz 1936tarih ve 4995 sayıl kararname ile, Karabük’de kurulacak demir ve çelik fabrikasıyapımı ihalesini kazanan H. A. Brassert şirketi ile Londra’da anlaşma yapmak üzereİktisat Vekaleti Müsteşarı Faik KURTOĞLU ve Sümerbank Umum Müdürü NurullahEsat SÜMER görevlendirilmiştir 47 .H. A. Brassert and Ltd-London şirketi ile Karabük’de demir ve çelik fabrikasıkurmak üzere Londra’da imzalanmış olan 29. 09. 1936 tarihli anlaşma Reis-i CumhurMustafa Kemal ATATÜRK tarafından 30 Aralık 1936 tarihinde onaylanmıştır 48 .3 Nisan 1937 tarihinde, ellerinde köylerinin ve nahiyelerinin adları yazılıbayraklarla bekleyen halk tarafından coşkulu ve heyecanlı bir şekilde karşılananBaşvekil İsmet İNÖNÜ, Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü ARAS, Ekonomi BakanıCelal BAYAR, Gümrük İnhisarlar Bakanı Ali Rânâ TARHAN ve Orgeneral FahrettinALTAY ile İngiltere Büyükelçisi Sir Presi LOREN ve Brassert Şirketi İdare MeclisiBaşkanı B. BRASSERT tarafından Karabük Demir Çelik Fabrikası’nın temeli atılarakTürkiye’de ağır sanayi hamlesi başlatmıştır 49 .Türkiye’nin sanayileşmesine öncülük edecek bu temel atma töreni ile birlikte,ileride buradan elde edilecek üretim ve birikim Türkiye’nin her köşesinde kullanılarakülkenin kalkınmasında önemli bir rol oynayacaktır 50 .46 BCA. 030.10.207.413.20.47 BCA. 030.18.01.02.66.59.19.48 BCA. 030.18.01.02.70.98.17.49 Ulus, 4 Nisan 1937.50 Belge ve Fotoğraflarla Karabük(Katalog), İstanbul 2010.29

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK3 Nisan 1937 tarihinde temeli atılarak hızlı bir şekilde inşa ve montajçalışmaları devam eden Karabük Demir Çelik Fabrikası’nın inşasıyla ilgili olarakSümerbank ile Brassert firması arasında bir takım problemler yaşanmasına rağmençözümler üretilerek çok kısa zamanda birbirini tamamlayan entegre tesisler 1939 ve1940 yıllarında peş peşe açılmaya başlamıştır.Sırasıyla, 6 Haziran 1939 tarihinde Kuvvet Santralı, 27 Temmuz 1939 tarihindeI. Kok Fabrikası, 9 Eylül 1939 tarihinde I. Yüksek Fırın, 15 Kasım 1939 tarihindeŞakuli Boru Fabrikası, 9 Ocak 1940 tarihinde Çelikhane C Ocağı, 10 Nisan 1940tarihinde 29’luk Trio Haddehane, 1 Haziran 1940’da 12’lik Haddehane ve 3 Temmuz1940 tarihinde 16’lık Haddehane açılmış, bunu 7 Kasım 1941 tarihinde 16’lık SacHaddehanesi takip etmiştir.1942 yılında Karabük Demir Çelik Fabrikası içinde Nitrat Asidi Fabrikası 51 ,1943 Eylül’ünde ise Hamızı Kibrit Fabrikası inşasının devam ettiği görülmektedir.Aynı yıl içinde, Sülfat Asit ve Süper Fosfat Fabrikası’nın yapım çalışmalarının dadevam ettiği görülmektedir 52 . Bu tesis de 1 Haziran 1944 tarihinde tamamlanarakhizmete açılmıştır. Bunu müteakiben 7 Ocak 1950 tarihinde 2 No’lu Yüksek Fırın,1952 yılında II. Kok Fabrikası, 1953 yılında Sinter Tesisi, 31 Mayıs 1954 tarihindeSantrifüj Boru Fabrikası, 6 Aralık 1962 tarihinde III. Kok Fabrikası ve 10 Aralık 1962tarihinde 3 No’lu Yüksek Fırın hizmete açılmış, ileriki yıllarda bunu irili ufaklı diğertesisler takip etmiştir.Dünya’nın daha I. Dünya Savaşı felaketi yaralarını sarmadan II. DünyaSavaşı’na doğru yol alması, Türkiye’de ilk defa kurulacak demir çelik fabrikasınıngüvenlik ve savunma endişelerini ön plana çıkarmıştır. zaten bu sebep de fabrikanındenizden uzak bir mevki olan Karabük’de bir vadi içinde kurulmasında önemli roloynamıştır.II. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte “3502 Sayılı Hava TaarruzlarınaKarşı Korunma Kanunu ve Nizamnamesi” çerçevesinde İngiliz uzmanlar tarafındanyapılan incelemeler soncunda, Karabük Demir Çelik Fabrikası’nda hava taarruzlarıneticesinde çıkabilecek yangınların tesirlerini en aza indirebilmek amacıyla fabrikaüniteleri arasında perde halinde 600 metre uzunluk ve 10 metre yükseklikte betonduvarlar inşa edilmesi gerektiği rapor edilirken Hava Kuvvetleri Komutanlığı da havataarruzlarına karşı fabrikada bir kamuflaj yapılmasını talep etmiştir 53 .Zaten, Demir Çelik Fabrikası’nın kuruluşundan hemen sonraki tarihte,Öğlebeli Mahallesi’nin bulunduğu tepenin arkasında ve Demir Çelik Fabrikası’nın51 BCA. 030.10.171.189.9.52 BCA. 030.18.01.02.101.11.16; BCA. 030.18.01.02.103.68.3.53 BCA. 030.10.51.333.34.30

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKkurulduğu vadinin hâkim noktasında konuşlanan askeri birlik bu amaçla bu noktayayerleştirilmiştir. Söz konusu askeri birlik son yıllara kadar da buradaki mevcudiyetinidevam ettirmiştir.1957 tarihli bir belgeden de burada, yapılacak bir hava saldırısına karşıKarabük Demir Çelik Fabrikası’nı korumak üzere XV. Uçaksavar Topçu Taburu’nunkonuşlandırılmış olduğunu görüyoruz 54 .Yine başka bir kayıtta ise, 1944 yılında meydana gelen depremde buradaki topve mühimmatın derin yarıklara düştüğü, bataryalara giden yolun ise heyelan sonucuçöktüğünden bahsedilmektedir 55 .Yukarıda bahsolunduğu üzere o günkü dünya şartlarında Türkiye’nin, bugüzide ve öncü tesislerini korumak için her türlü tedbiri aldığını görmekteyiz.Demir çelik fabrikasının kuruluşu ile birlikte fabrika yakınında başlayanyapılaşma ile çok hızlı bir şekilde yeni bir kasaba oluşmaya başlamış ve iktisadiaçıdan çevresindeki yerleşim yerlerinin cazibe merkezi haline geldiği gibi Türkiye’nindeğişik bölgelerinden ciddi göçler almıştır. Mesela 1938 yılında Artvin Yusufeli veErzurum’un İspir ilçesinden 400 tuğla işçisi fabrika yapımında çalıştırılmak üzereKarabük’e getirilmiştir 56 Bütün bunlar Karabük’ün idarî yapısında da çok önemli vehızlı değişikliklere yol açmıştır.Karabük şehrinin kurulduğu mevkide 1935’li yıllara kadar hiçbir yerleşimyeri ve nüfus mevcut değil iken, Ereğli-Ankara demiryolunun Karabük köyüyakınlarından geçmesi ile birlikte Karabük İstasyonu etrafında yavaş yavaş barakalarbelirmeye başlamıştır. 3 Nisan 1937 tarihinde Karabük Demir Çelik Fabrikası’nıntemelinin atılmasıyla birlikte Sümerbank ve fabrikayı inşa eden Brassert firmasınınmühendisleri için konut yapımına başlanılmış, bunu memur ve işçi evleri takipetmiştir. Bütün bunlara bağlı olarak ticari hayatın da ortaya çıkması ile birlikte dükkanve mağazaların inşa edilmeye başlanması Karabük’ü inanılmayacak hızda bir şantiyealanına dönüştürmüştür.Bu hızlı gelişme ile birlikte ortaya çıkan ihtiyaca binaen daha fabrikanınkuruluşu tamamlanarak faaliyete geçmeden 1938 yılında belediye teşkili içinseçim yapılmıştır. Yapılan bu seçimlere, kayıtlı 2.294 seçmenin 1.482’si katılmışve katılanların 1.475’i belediye teşkil edilmesi yolunda oy kullanmıştır. Buradayaşayanların her türlü ihtiyaçlarının karşılanması için belediye teşkiline ciddi manadaihtiyaç hissedildiği yolundaki Tahkik Heyeti raporuna binaen Şura-yı Devlet’in 0354 BCA. 030.18.01.146.39.10.55 BCA. 030.10.120.850.3.56 Hür Kalyoncu, Cumhuriyet Kenti Karabük, İstanbul 2007, s.74.31

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKAralık 1938 tarihli kararı 57 ve Cumhurbaşkanlığı’nın 31 Aralık 1938 tarihli onayı 58 ileKarabük’de belediye tesis edilmiştir.Karabük’de belediye tesisinden hemen bir yıl sonra, Cumhurbaşkanlığı’nın 4Ocak 1940 tarihinde onayladığı kararname ile daha önce Aktaş olan nahiye merkezi,uzun yıllardan beri hiçbir gelişme gösteremediği ve nahiye merkezi olmaya da uygunbir yer olmadığı gerekçeleriyle Karabük’e nakledilmiştir. Yine bu kararname ileSafranbolu Merkez nahiyesine bağlı Arıcak ve Öğlebeli köylerinin Karabük’e çokyakın mahaller olması sebebiyle Karabük’e bağlanmasına karar verilmiştir 59 .1940 yılında 6.825’e ulaşan nüfus, 1950 yılında, 9.778, 1960 yılında 31.440ve 1970 yılına gelindiğinde ise 64.999 olmuştur. İleriki yıllarda ise bu rakam artarakKarabük’ün il olması ve kendisine bağlana ilçe nüfusları ile birlikte 250.000’eulaşmıştır.1952 yılında, Zonguldak ili Safranbolu ilçesine bağlı Karabük bucağı Arıcakköyünün 986 nüfusa sahip olan Kayabaşı Mahallesi’nden 389, yine aynı köyün386 nüfusu olan Yenimahalle mevkiinden 295 kişinin müracaatları ve ZonguldakValiliği’nin gördüğü idarî lüzum üzerine Kapullu köyü Pembeevler semtinin KarabükBelediyesi sınırları içine alınması isteği, Danıştay İkinci Dairesi’nin 15 Şubat 1952tarihinde oybirliği ile aldığı karar ve Cumhurbaşkanı Celal BAYAR tarafından 5Mayıs 1952 tarihinde onayladığı kararname ile gerçekleşmiştir 60 .Bütün bu gelişmelere bağlı olarak Karabük 3 Mart 1953 tarihinde çıkan 6068sayılı kanunla Zonguldak İline bağlı bir ilçe haline gelmiştir.Karabük’ün ilçe olması ile birlikte de Safranbolu’ya bağlı olan bir çok köyünçeşitli sebepler ileri sürerek Karabük’e bağlanmak istediği görülmektedir.Aynı yıl, Safranbolu kazası Merkez nahiyesine bağlı Bulak ve Kılavuzlar köyleriKarabük kazası Merkez nahiyesine bağlanmak üzere müracaatta bulunmuşlardır.Müracaatlarında, Safranbolu’ya daha yakın olmalarına rağmen, Safranbolu ileköyleri arasındaki dereden yaya ve atlı olarak geçişlerinin çok zahmetli ve problemliolması sebebiyle uzak mesafedeki Karabük’e daha kısa zamanda ulaşabildikleri, köyhalkının mahsullerini Karabük’e getirerek buradan Zonguldak’a sevk edebildikleri,Karabük‘ün gün geçtikçe gelişen yapısı, iktisadi imkanları ve sürekli ticari ilişkiiçinde bulundukları bu ilçede aynı zamanda devlet dairelerinde olan resmi işlemleriniçok rahatlıkla halledebilecekleri gibi gerekçeler ileri sürmüşlerdir.57 BCA. 030.10.82.538.18.58 BCA. 030.11.1.127.48.12.59 BCA. 030.11.1.136.1.5.60 BCA. 030.11.1.231.11.21.32

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKİçişleri Bakanlığı’nca da uygun görülen bu istek, Cumhurbaşkanlığı’nın 25Şubat 1955 tarih ve 27546 sayılı onayı ile Bulak ve Kılavuzlar köyleri Karabükkazası Merkez nahiyesine bağlanmıştır 61 .Hemen bir yıl sonra Safranbolu kazasına bağlı Bürnük (Kalafatlı) köyü,Safranbolu’ya doğrudan yolu olmaması, Safranbolu’ya 29 km. Karabük’e ise 16km. mesafede bulunması, iktisadi açıdan Karabük’e bağlı olması gibi sebeplere bağlıolarak halka idarede kolaylık sağlamak amacıyla Cumhurbaşkanlığı’nın 19 Temmuz1954 tarih ve 27085 sayılı onayı ile 62 Karabük kazası Merkez nahiyesine bağlanmıştır.1940 yılında Karabük’e bağlanan Öğlebeli köyü ise Cumhurbaşkanlığı’nın07 Temmuz 1967 tarihli onayı 63 ile köy olmaktan çıkarılarak Karabük Belediyesisınırları içinde bir mahalle haline getirilmiştir.23 Aralık 1969 tarihinde ise Karabük ilçesi Yenice bucağına ait mahalle veköy muhtarları toplu olarak vermiş oldukları dilekçelerinde; mahalle ve köylerininayrı ayrı nüfuslarını verdikten sonra bu tarih itibariyle toplam nüfuslarının 32.617olduğunu belirtip, bağlı bulundukları Karabük ilçesi ile irtibatlarının coğrafi olarakzorluğu ve uzaklığı sebebiyle halkın büyük güçlükler çektiğini öne sürerek Karabükilçesinden ayrılıp müstakil bir ilçe olmak istediklerini beyan etmişlerdir 64 .Bu başvurusu söz konusu tarihte gerçekleşemeyen Yenice, 18 yıl beklediktensonra 1987 yılında Zonguldak iline bağlı bir ilçe haline gelmiş, 1995 yılında iseKarabük’ün il olması ile birlikte Karabük’ün ilçeleri arasında yer almıştır 65 .61 BCA. 030.11.1.249.7.12.62 BCA. 030.11.1.246.26.20.63 BCA. 030.11.1.327.27.1.64 BCA. 030.01.115.735.70.65 Geniş bilgi için bkz. Nazım Yılmaz, “Arşiv Belgeleri Işığında Karabük Şehri ve Karabük Demir Çelik Fabrikası TarihiSüreci”, Kuruluşundan Bugüne Karabük ve Demir Çelik Sempozyumu, 2-3 Nisan 2010, Ankara 2010, s. 1-16.33

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK138

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBOA. TT, 438, s. 463-46639

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK16. YÜZYILDA TARAKLIBORLU KAZASINDA BULUNAN VAKIFLARLAİLGİLİ KAYITLAR16. yüzyılda Taraklıborlu kazası merkezinde bulunan vakıflarla, bu kazaya bağlıEflani , Kızılbel, Karabük, Bürnük, Kapulluözü, Melisa ve Bağragibi divan ve köylerle diğer mevkilerdeki vakıflar vegelirlerine dair Tapu Tahrir Defteri kayıtları.937/1530Defter-i Evkaf-ı Kaza-i TarakluborluS. 463Pınarcıközünde Hacı Fakih’in bir çiftlik yerievladına vakfdırHasıl 310Yünek Karaağaç’da Mustafa Fakih’in yarımçiftlik yeri evladına vakfdırHasıl 106Pınarcıkda Şeyh İne Bey’in yarım çiftlik yerivakf-ı ammdırHasıl 138Çukur Peçelik [Çukurgelik]de Mehmed Fakih’inbir Çiftlik yeri evladına vakfdır.Hane 2, Mücerred 1Hasıl 249Bağra köyünde Ahad Şeyh’in buçuk çiftlik yerievladına vakfdırHasıl 81Melisa divanında Murad Fakih Karaca Fakihdutageldüği yer evladına vakfdırHasıl 106,5Yağdan’da Yunus Fakih tasarruf idegeldüği yervakf-ı ammdırHane 3, muhassıl 2Hasıl 215Saçak’da Bedrüddin Fakih atasının bir çiftlikyeri imamet içün vakfdırHasıl 178,5Söğüdüzeri’nde Yusuf Fakih’in yeri vakf-ıammdırHasıl 157,5Derinçal [Döşekçal]’da Hacı Fakih yeri evladınavakfdırHasıl 16040

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKS. 464Kadıbükü’nde Donuzsaray ve Aktaş İhtiyarFakih evladına vakfdırHane 4Hasıl 494,5Karabük’de Dolaşa divanında Arif Şeyh’in ellimüddlük yeri evladına vakfdırHane 11, mücerred 1, muhassıl 1, asiyab bab 1Hasıl 979Eflâni divanında Hacıağaç adlu köyde MevlanaMuslihüddin Fakih’in yeri vakf-ı ammdırHasıl 146Öküz divanında Kızılbel’de İlyas Şeyh’in yerlerievladına vakfdırHane 6, mücerred 2Hasıl 432Konarıkozu’nda Hacı Menteşe ve Muslihüddintasarruf iddükleri yerler evladına vakfdır hasıl486Bürnük divanında Elekci yeri ki bir evlek yerdirÇağa ırmağı köprüsü çün vakfdırHasıl 131,5Nefs-i Borlu’da merhum Süleyman Paşa’nıncamiine ve medresesine bir hamamı vakfdırHasıl 3.100Borlu’da mukassem-i baladan ne hasıl olursamüderris içün vakfdırHasıl 720Karye-i Kapuluözü maa davala-i şehir SüleymanPaşa merhumun medresesine ve iki cumamescidine vakfdırHane 62, mücerred 10, asiyab bab 11Hasıl 20.648,5Mezra-i Ermişe tabi-i karye-i Kapulu hitabetiçün vakfdırHasıl 474Merhum Mamak Bey bostanlığı yeri ki bağdırBorlu hatibi Mevlana Muslihüddin’in evladınavakfdırBaba zaviyesi’nin evkafıDükkan bab 9, bostan kıta 1, zemin bir mikdarHasıl 64041

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKS. 465Mezkur Baba mescidi’nin evkafı bunlardır kiimam müezzin tasarruf iderlerDükkan bab 6, zemin bir mikdarHasıl 450Eflâni tevabiinde Mevlana Şemsüddin’in ikiçiftlik yeri evladına vakfdırHane 17, mücerred 3Hasıl 786,5Eflâni’de Polad Fakih’in iki buçuk çiftlik yerievladına vakfdırHane 4Hasıl 259Kızılbel’de imam Ahad Fakih’in on müddlükyeri evladına vakfdırHasıl 146Eflâni’de Mevrük divanında merhum MevlanaYakub Fakih’in tasarrufunda olan yerler evladınavakfdırHasıl 246Ağaçkilise’de Tanrıvirmiş çiftliği evladınavakfdırHasıl 199Bedilviran çiftliği vakf-ı ammdırHane 5, mücerred 1Hasıl 874Kızılbel’de Saru Şeyh oğlu Demürci Şeyhçiftliği evladına vakfdırHasıl 149,5Pınarcıközünde İsa’nın yeri evladına vakfdırHane 4, mücerred 1Hasıl 183Kızılbel’de Işıklu Emre oğlu Segid Şeyh’in altımüddlük yeri vakf-ı ammdırHasıl 278Mahruse-i Tarakluborlu’da Hatuncuk hamamınınmeşihatı ve vakf-ı ammdırKıst-ı hamam fi sene 450, zemin bir mikdar 50Hasıl 500Tarakluborlu’da Terhane nam mevzide YusufFakih’in elinde olan yerlerün nısfı evladınavakfdırHane 4Hasıl 15942

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKS. 466Mezra-i Demilyas evkaf-ı Süleyman Paşa merhumunevladının türbesinde cüz okunmak içünvakfdırHane 2, mücerred 1, asiyab bab 4Hasıl 893Güğercinlik divanında İsa Fakih’in dört müddlükyeri vakf-ı ammdırHasıl 75Kösece Hacı nam kimesne Nefs-i Borlu’da birdükkan bina idüb kirasın Bostanbükü ırmağıköprüsüne vakf eylemişDükkan 1 babHasıl 180Kasaba-i Tarakluborlu’da Hacı Durmuş mescidininimamına cüz okumak içün vakfdırHasıl 360Karye-i Daye tabi-i Borlu vakf-ı Fatıma Hatunİznik’de şeyh Fazıl mürşid-i kamil Şeyh Abdibin Eşref tabe-serahu mezarına vakfdırHane 27, mücerred 4, muhassıl 1Hasıl 1442,5Karye-i Tarze tabi-i Borlu vakf-ı Fatıma Hatunİznik’de merhum Şeyh Abdi bin Eşref tabe-serahumezarına vakfdırHane 14, mücerred 1, muhassıl 1, asiyab bab 3Hasıl 1364Mezraa-i Doğanoğlu Hacı Bayram der-karye-iKonarı dört müddlük yerdir vakf-ı ammdırHasıl 205Yekun-ı Evkaf-ı der-kaza-i TarakluborluCami 2, medrese 1, mescid 1, hamam 2, dekakin 16, zaviye 1, kura ve mezari 26,kura 2, mezari 24, asiyab 19, çiftlik 10, muhassıl 5, hane 165, mücerred 25Hasıl 38.702Yekun-ı kaza-i TarakluborluNefs 1, cami 3, mescid 2, hatib 3, imam 6, müezzin 8, hafız 10, kura ve mezari 140,kura 105, mezari 35, medrese 1, müsteid 1, sadat 4, zaviye 1, dekakin 16, hamam2, kethüda 1, ser-mahfil 1, nazır 1, sipahi mütekaid 2, kayyim ve muarrif 3, pir-ifani 13, muhassıl 35, çiftlik 13, asiyab 19, hane 2.550, mücerred 311Hasıl 253.21743

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK244BOA, C. EV, 16460

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKTARAKLIBORLU’DA MUSAHİP MUSTAFA PAŞA’NIN YAPTIRDIĞIKÖPRÜNÜN BAKIMITaraklıborlu’da Musahip Mustafa Paşa’nın yaptırdığı köprünün bakımı içinvakfettiği Arıcak ve Karabük köylerinin nazırı olan Salih oğluHacı Abdullah’ın vefatı üzerine yerine Mehmet Halife’nintayin edilmesi23 Zilhicce 1181 [11 Mayıs 1768]Ber-mûceb-i defter-i Hazîne-i Âmire der-nezâret-i hazret-i ağa-yı Bâbu’ssa‘âdeVakf-ı kurâ-i Arıcak ve Karabük berây-ı meremmât-ı cisr-i merhûm Musâhib-iŞehriyârî Mustafa Paşa der-kazâ-i Taraklıborlu der-livâ-i BoluHacı Abdullah bin Salih en-Nâzırber-vech-i hasbîVech-i meşrûh üzre defterde mastûrdur fermân devletlü sultânımhazretlerinindir.Mûcebince tevcîh olunmakbuyuruldu.23 Z. sene [1]181 [11 Mayıs 1768]Der-i devlet-mekîne arz-ı bende-i kemîneleridir kiNezâretimizde olup Bolu sancağında Taraklıborlu’da vâki‘ merhûm MusâhibMustafa Paşa’nın meremmâtı içün vakf eylediği kurâ-i Arıcak ve Karabük nâmkurâların ber-vech-i hasbî nâzırı olan Hacı Abdullah ibn-i Salih fevt olup yeri hâlî vemu‘attal kalmağın yerine bir mu‘temedün-aleyh ve mütedeyyin kimesneye muhtâcolmağla mahall-i mezbûr sükkânından Mehmed Halîfe her vechile rü’yete kâdir vemahall ve müstahıkk olduğunu arzuhâl birle istid‘â-yı inâyet etmeğin cihet-i mezbûrmüteveffâ mahlûlünden merkûm Mehmed Halîfe’ye ber-vech-i hasbî tevcîh ve hervechile rü’yet etmek şartıyla yedine berât-ı şerîf-i âlî-şân sadaka ve ihsân buyurulmakrecâsına der-i devlet-medâra arz olundu. Bâkî emr [ü] fermân der-adlindir.Ez‘afü’l-ibâd Mustafa Ağa-yı Bâbu’s-sa‘âde nâzır-ı vakf hâlâ45

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK346BOA. C. ZB, 2324

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKHAKKINDA ŞİKAYET BULUNAN KIZILBEL AYANI KAHVECİZADEMEHMET AĞA’NIN YARGILANMASIBolu sancağında Viranşehir’e bağlı Kızılbel kazasının ayanı olan KahvecizadeMehmet Ağa’nın, halka yaptığı zulümden dolayı Samsun Kalesi’nde kalebendedilmesi için emir çıkarılmasına rağmen bir yolunu bularak bu cezadankurtulması ve zulümlerini artırarak devam ettirmesi üzerine yenidenyargılanması19 Ramazan 1205 [22 Mayıs 1791]Zikri âtî kimesnelerin Dîvân-ı Âlî’ye takdîm eyledikleri arzuhâllerihülâsasıdır.Fî 11 N. sene [1]205 [14 Mayıs 1791]Ta‘yîn olunun mübâşir ma‘rifetiyle merkûm Mehmed mahallinde huzûr-ışer‘a ihzâr ve iddi‘â-yı hukûk ve ta‘yîn-i mâdde eden husemâsıyla terâfu‘-ı şer‘ve zimmetinde sâbit ve mütehakkık olan hakk-ı fukarâ ashâbına istirdâd birleihkâk-ı hakka dikkat olunmak içün Viranşehir voyvodasına ve kâdîsına hitâbenhükm buyuruldu.Fî 19 N. sene [1]205 [22 Mayıs 1791]Bolu sancağında vâki‘ Viranşehir’e tâbi‘ Kızılbel kazâsında a‘yân olanKahvecizâde Mehmed Ağa nâm kimesne derebeyi olup merkûmun zulmünefukarânın tâkatleri kalmadığını bundan akdem lede’l-inhâ merkûm Mehmed SamsunKal‘ası’na kal‘a-bend olunmak üzre bir kıt‘a emr-i âlî sâdır ve mübâşir ile vâridolmuşiken merkûm kuvvet-i irtişâ ile mahall-i menfâsına gitmeyüp kendüyi ıtlâketdirmekden nâşî kendüden iştikâ etdiklerini der-pîş ederek fukarâyı evvelkindenziyâde tecrîm ve hânelerini harâb ve beldelerinin her ne kadar harb ü darb erbâbıvar ise ikişer yüz guruş ahz ve seferden men‘ ve fakat yetmiş nefer aceze ve ashâb-ıdirlikden âdem tertîb etmiş olup ancak her ne kadar adîmü’l-beyân iseler dahi birvechile sefer-i hümâyûndan nükûlleri olmadığını beyân birle eğer merkûm Mehmedte’dîb olunmaz ise bir dürlü vilâyetlerine gidemeyeceklerinden başka vilâyetdeolanlarının dahi hâlleri perîşân olacaklarından bahisle merkûm kemâ-fi’s-sâbıkSamsun’a nefy olunmasını ve Derviş Ali ve Hacı Mehmed nâm kimesneler birerkıt‘a arzuhâllerinde tahrîr ederler.47

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKMerkûm Kahvecioğlu Mehmed ileMerkûm Kahvecioğlu Mehmed'in bervech-imuharrer zulmünden bahisleSinob Kal‘ası'na kal‘a-bendi niyâzındaolduklarını hâvî Kızılbel kâdîsınıni‘lâmı1 kıt‘aTamışlar karyesinde sâkin Hacı Murtazaoğlu Murtaza nâm kimesnelerinhaklarında olunan iştikâ ba‘zı ashâb-ıağrâzın hilâf-ı inhâsı olmağla merkûmânkal‘a-bend teklîfiyle ta‘addîolunmaması bâbında evâ’il-i Şabansene [1]204 ve sene [1]205 târîhlerindeevâmir-i aliyye verildiği mezkûr arzuhâllerbâlâlarına Dîvân-ı Hümâyûntarafından derkenâr olunmuş48

Karabük

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK450BOA. HAT, 471/23072

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKTARAKLIBORLU KAZASINDA SOĞANLI VE ARAÇ NEHİRLERİÜZERİNDE SADRAZAM MUSAHİP MUSTAFA PAŞA TARAFINDANYAPTIRILAN BÜYÜK KÖPRÜNÜN BAKIM VE TAMİRİTaraklıborlu kazasında Soğanlı ve Araç nehirleri üzerinde Sadrazam MusahipMustafa Paşa tarafından yaptırılan büyük köprünün bakım ve tamiri görevineBolu’ya bağlı Arıcak ve Kızılbel kazasına bağlı Karabük köyleri ahalileri tayinedildiklerinden bunlara daha önce her türlü vergiden muaf olduklarınadair verilen fermanın Sultan II. Mahmut tarafından yenilenmesi15 Muharrem 1237 [12 Ekim 1821]Mahmud Hân bin Abdülhamid el-muzaffer dâ’imâMûcebince amel oluna.Düstûr-ı mükerrem müşîr-i mufahham nizâmü’l-âlem müdebbiru umûri’lcumhûrbi’l-fikri’s sâkıb mütemmimü mehâmi’l-enâm bi’r-re’yi’s-sâ’ib mümehhidübünyâni’d-devleti ve’l-ikbâl müşeyyidü erkâni’s-sa‘âdeti ve’l-iclâl el-mahfûfu bisunûfiavâtıfi’l-meliki’l-a‘lâ Bolu sancağı mutasarrıfı vezirim paşa edâma’llâhu te‘âlâiclâlühû ve kıdvetü’l-kuzât ve’l-hükkâm ma‘denü’l fazl ve’l-kelâm Taraklıborluve Kızılbel kâdîları zîde fazluhumâ tevkî‘-i refî‘-i hümâyûn vâsıl olucak ma‘lûmola ki: Bin iki yüz yigirmi üç senesi Cemâziye’l-âhiri’nin dördüncü günü taht-ı âlîbaht-ı Osmânî üzre cülûs-ı hümâyûn-ı meymenet-makrûnum vâki‘ olup umûmentecdîd-i evâmir olunmak fermânım olmağın binâ’en alâ-zâlik Bolu sancağındavâki‘ Taraklıborlu kazâsında müteveffâ Musahib Paşa’nın Soğanlı ve Araç nehirleriüzerinde müceddeden binâ eylediği cisre Bolu kazâsına tâbi‘ Arıcak divanı veKızılbel kazâsına tâbi‘ Karabük divanı cisr-i mezbûr meremmâtıyla avârızhânelerihatt-ı hümâyûn-ı şevket-makrûn ile ta‘yîn olunan tekâlîf-i sâ’ireden bi’l-külliyyemu‘âf ve müsellem olup bir tarîkle dahl olunmak îcâb etmez iken mîr-i mîrân vemütessellim ve voyvoda vesâ’ir ehl-i örf tâ’ifeleri zulm ü ta‘addî ve bi-gayri hakkıntecrîm eyleyüp re‘âyâ fukarâları fakîrü’l-hâl ve cisr-i mezkûr merammâtına adem-ikudretlerinden nâşî mürûr edenlere küllî usret olmağla fîmâ-ba‘d mîr-i mîrân vemütesellim ve voyvoda vesâ’ir ehl-i örf tâ’ifesi ve kazâ ahâlîleri taraflarından dîvân-ımezbûr re‘âyâları fukârâlarına bir tarîkla dahl ü ta‘arruz eyleyüp birinin cürmüzuhûrunda ol tarafda berât-ı âlî-şânımla nâzır olan ma‘rifeti ve ma‘rifet-i şer‘le51

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKcezâları tertîb olunup taraf-ı âhardan bir kimesneye dahl ü ta‘arruz etdirilmemekbâbında emr-i şerîfim sudûrunu mukaddem istidâ etmiş olduklarından Hazine-iÂmirem’de mahfûz Mevkûfat Kalemi kuyûduna nazar olundukda Kızılbel kazâsınatâbi‘ Bük karyesinin on nefer ve ber-mûceb-i tahrîr-i cedîd Borlu kazâsına tâbi‘Arıcak nâm karyenin yigirmi beş nefer köprücüleri olup kurâ-i mezbûrun civârındacârî nehrin Soğanlı ve Araç sularıdır müctemi‘ oldukları mahallere Musâhib MustafaPaşa kendü mâlıyla müceddeden binâ ve ihyâ eylediği cisr-i azîmin ta‘mîr vetermîmine ta‘yîn ve köprücüleri olup hidmetleri mukâbelesinde avârız ve tekâlîf-iörfiyyeden ve mir-i livâ maktû‘undan vesâ’ir cem‘-i tekâlîfden mu‘âf ve müsellemolalar deyü yedlerinde hatt-ı hümâyûn-ı şevket-makrûnum ile mu‘anven evâmir-işerîfeleri olmağla mu‘âfiyetleri mahalline kayd olunduğu derkenâr olunup i‘lâmolundukda arzı ve derkenârı mûcebince amel olunmak emrim olunup dahi zikr olunanköprücüler hidmetleri mukâbelesinde hatt-ı hümâyûn-ı şevket-makrûn ile avârız-ıdîvâniyye ve tekâlîf-i örfiyye ve mîr-i livâ maktû‘undan vesâ’ir cümle tekâlîfdenmu‘âf ve müsellem olmalarıyla mu‘âfiyetlerine mugâyir mezbûrlara hilâf-ı kânûnve defter rencîde ve remîde etdirmeyüp ta‘addîlerini men‘ u def‘ eylesiz deyühüdâvendigâr-ı esbak zamânlarında bâlâsı hatt-ı hümâyûn ile mu‘avven tecdîdenverilen evâmir-i şerîfe mûceblerince hüdâvendigâr-ı esbak ammi-zâdem SultânSelîm Hân zamânında bâlâsı hatt-ı hümâyûn ile verilen emr-i âlî mûcebince Bâbü’ssa‘âdetimağası arzı mûcebince karındaş-ı vâlâ-gevherim hüdâvendigâr-ı sâbıkMustafa Hân tâbe serâhu zamânında bâlâsı hatt-ı hümâyûn ile müveşşah iki yüzyigirmi üç senesi Saferi’nde emr-i şerîfim verilmiş olup bu def‘a tecdîdi husûsunukaryeteyn-i mezbûreteyn ahâlîleri bâ-arzuhâl istid‘â etmiş oldukları beyânıylaemr-i mezkûrun kaydı mûcebince tecdîdi husûsunu bi’l-fi‘l Babü’s-sa‘âdetim ağasıiftihârü’l-havâs ve’l-mukkarrabîn Mustafa Ağa dâme ulüvvuhû arzıyla tecdîdin recâetmekle imdi şürûtu ve arzı mûcebince tecdîden fermân-ı âlî-şânım sâdır olmuşdurbuyurdum ki hükm-i şerîfim vardıkda mukaddemâ vârid ve hâlâ vech-i meşrûh üzreşeref-yâfte-i sudûr olan işbu emr-i şerîf-i âlî-şânımın mazmûn-ı münîfi üzre âmilolup hilâfına bir dürlü rızâ ve cevâz göstermeyesiz. Şöyle bilesin, alâmet-i şerîfemei‘timâd kılasın.Tahrîran fi’l-yevmi’l hâmis aşer şehr-i Muharremü’l-harâm sene seb‘a veselâsîn ve mi’eteyn ve elf.Be-Makâm-ı Kostantıniyye52

Karabük

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK554BOA. C. DH, 5368

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSADRAZAM MUSAHİP MUSTAFA PAŞA’NIN SOĞANLI VE ARAÇNEHİRLERİNİN BİRLEŞTİĞİ YERDE YAPTIRDIĞI BÜYÜKKÖPRÜNÜN BAKIMISadrazam Musahip Mustafa Paşa’nın Soğanlı ve Araç nehirlerinin birleştiğiyerde yaptırdığı büyük köprünün bakımı için Taraklıborlu kazasının Arıcakköyünden on ve Kızılbel kazasının Karabük köyünden on iki kişiyiköprücü tayin etmesi ve bunların vergiden muaf tutulması12 Cemaziyelahir 1240 [1 Şubat 1825]İzzetlü defterdâr efendi takrîriniz mûcebince emr-i şerîf ısdâr etdirdesizdeyü buyuruldu.Fî 12 C. sene [12]40 [1 Şubat 1825]Taraklıborlu kazâsına tâbi‘ Arıcak ve Kızılbel kazâsına tâbi‘ Karabük karyeleriahâlîleri kurb ve civârlarında vâki‘ Soğanlı ve Araç nehirlerinin cem‘ olduğu mahaldevâki‘ cisrin ta‘mîr ve termîmine köprücü ta‘yîn olunduklarını vesîle ile bâ-evâmir-ialiyye vâride olan tekâlîfden ve Bendereğli ve Akçaşehir ve Bartın sâhalarında inşâolunan sefâyin kerestesini bedelinden ve râyic mübâya‘a hıntasından hisselerineisâbet edeni vermediklerinden bahisle o makûle tekâlîfi edâ eylemeleriyçün emr-işerîf i‘tâsı niyâzında olduklarını Taraklıborlu nâ’ibi bir kıt‘a i‘lâmıyla inhâ eder.Kuyûda mürâca‘at olundukda Bolu sancağında vâki‘ Taraklıborlu kazâsına tâbi‘Arıcak karyesi yigirmi beş nefer köprücü ile mukayyed olup karye-i mezbûrecivârında cereyân eden Soğanlı ve Yengi ve Araç nehirlerinin müctemi‘ olduklarımahalde Sadr-ı esbak müteveffâ Mustafa Paşa’nın inşâ eylediği cisr-i azîminta‘mîr ve termîmine Kızılbel kazâsına tâbi‘ Karabük karyesiyle Arıcak karyesiahâlîsi ta‘yîn olunup hıdmetleri mukâbili avârız-ı dîvâniyye ve tekâlîf-i örfiyyeve şâkka ve mîr-i livâ maktû‘undan vesâ’ir cemî‘-i tekâlîfden mu‘âf ve müsellemolmak üzre yedlerinde bâlâsı hatt-ı hümâyûn ile mu‘anven mevcûd olan evâmir-ialiyye mûcebince ibkâ-i mu‘âfiyetlerini hâvî tecdîden emr-i şerîf verilmiş olduğu55

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKve Âsitâne-i Sa‘âdet lâzımesiyçün Bendereğli İskelesi’ne nakl ve tenzîl olunmaküzre Bolu sancağı kazâlarından yetmiş bin keyl râyic hıntası ve Akçaşehir ve Bartınve Bendereğli sâhalarında inşâsı irâde buyurulan süfün-i hümâyûn lâzımesiyçünma‘lûmü’l-kıta‘ât kereste tertîb olunmuş olduğu ve ba‘zı hıdmet mukâbelesindemu‘âf olanların mu‘âfiyetlerine mevâdd-ı sâ’ire de halel gelmeyerek kadîmî vechileamel ve i‘tibâr olunmak şartıyla fakat Âsitâne-i Sa‘âdet zahîresi akçesiyle bey‘ uşirâ kabîlinden olduğundan mahallinde ma‘rifet-i şer‘ ve cümle ma‘rifetiyle tanzîmolunan tevzî‘ defteri mûcebince mu‘âf ve gayr-i mu‘âf ve havâs ve evkâf cümlesiyek-sân ve siyyân tutulmak mübâya‘a şürûtundan ve sefer-i hümâyûn vukû‘undamürettebât-ı seferiyye içün matlûb olunan her ne ise mu‘âf ve gayr-i mu‘âf vehavâs ve evkâf cümlesi dâhiller idüği şürût-ı seferiyyeden olduğu derkenârlardanmüstebân olmağla bu sûretde karyeteyn-i mezkûreteyn ahâlîsinden köprücü ta‘yînolunan yigirmi beş neferin cisr-i mezkûrun muhtâc-ı ta‘mîri olan mahallerinegereği gibi ta‘mîr ve termîm eylediklerinden sonra avârız-ı dîvâniyye ve tekâlîf-iörfiyye ve şâkka ve mîr-i livâ maktû‘u vesâ’ir cemî‘-i tekâlîfden mu‘âf ve müsellemolup ancak Âsitâne-i Sa‘âdet lâzımesiyçün müretteb zehâ’ir ile kalyon-ı hümâyûnkerestelerinden ve sefer-i hümâyûn vaktinde mürettebât-ı seferiyyeden ber-mûceb-idefter tevzî‘ isâbet eden hisselerini tamâmen edâ ve yigirmi beş neferden ziyâdekaryeteyn-i mezkûreteynde sâkin ve mütemekkin olan re‘âyâ bi’l-cümle tekâlîfdenisâbet eden hisselerini tâbi‘ oldukları kazâ ahâlîsiyle bi’l-ma‘iyye edâ eylemeleriyçünemr-i şerîf i‘tâsı iktizâ eylediği Mevkûfât’dan derkenâr olunmuşdur. Ma‘lûm-ıdevletleri buyuruldukda emr ü fermân devletlü, sa‘âdetlü sultânım hazretlerinindir.56

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKarabük 57

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK658

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK59

60ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBOA. A. RSK.d. 167361

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKEFLANİ, YENİCE-İ EFLANİ, KIZILBEL VE PERŞEMBE’DE GÖREVLİ İMAMVE MUHTARLARIN İSİMLERİViranşehir sancağının Eflani, Yenice-i Eflani, Kızılbel ve Perşembe kazalarınabağlı köylerinde 1834 yılında görevli imam ve muhtarların isimlerininyer aldığı defter kayıtları15 Rebiülevvel 1250 [22 Temmuz 1834]Bâ‘is-i defter oldur kiÂsitâne-i Sa‘âdet’de karâr-gîr olan nizâm-ı müstahsene-i aliyye üzre bâirâde-iseniyye ta‘alluk buyurulan Viranşehir sancağının hâvî olduğu kazâlarındanEflâniborlu kazâsının imâm ve muhtârân defteridir ki ber-vech-i esâmî zikr ve beyânolunur.Fî 25 M. sene [1]250 [3 Haziran 1834]MukayyedKazâ-i EflâniborluDivan-ı Bedil tâbi‘-i Kazâ-i EflâniboluİmâmBekir bin HalilİmâmAli bin MustafaİmâmAhmed bin MustafaİmâmMehmed bin AhmedİmâmAhmed bin VeliMuhtâr-ı evvelMehmed bin OsmanDivan-ı Süne tâbi‘-i mezbûrMuhtâr-ı evvelHüseyin bin MehmedDivan-ı EmirlerMuhtâr-ı evvelOsman bin MehmedDivan-ı Paşabey tâbi‘-i mezbûrMuhtâr-ı evvelMehmed bin EyübDivan-ı MevrikMuhtâr-ı evvelAli bin AhmedMuhtâr-ı sânîAhmed bin İsmailMuhtâr-ı sânîHüseyin bin MustafaMuhtâr-ı sânîİbrahim bin SalihMuhtâr-ı sânîTahir bin MehmedMuhtâr-ı sânîAhmed bin Ahmed62

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKİmâmÖmer bin MehmedİmâmAhmed bin Hasanİmâmİsmail bin HalilİmâmHüseyin bin HüseyinİmâmMehmed bin İsmailİmâmMehmed bin İsmailİmâmTahir bin HüseyinİmâmMehmed bin İsmailİmâmOsman bin AbdullahİmâmHasan bin HasanİmâmHasan bin HasanDivan-ı HacıağaçMuhtâr-ı evvelMustafa bin SalihDivan-ı CeleblerMuhtâr-ı evvelÖmer bin MahmudDivan-ı PınarözüMuhtâr-ı evvelMümin bin MehmedDivan-ı YağlıcaMuhtâr-ı evvelMemiş bin MustafaDivan-ı ŞamlarMuhtâr-ı evvelEmin bin SalihDivan-ı Çal tâbi‘-i mezbûrMuhtâr-ı evvelAbdullah bin ÖmerDivan-ı ÇalışlarMuhtâr-ı evvelMehmed bin MustafaDivan-ı BürüncekMuhtâr-ı evvelAbdullah bin ÖmerDivan-ı KocacıkMuhtâr-ı evvelSüleyman bin MehmedDivan-ı TabaklarMuhtâr-ı evvelEmin bin İsmailDivan-ı DibcikMuhtâr-ı evvelİbrahim bin SalihMuhtâr-ı sânîMehmed bin ÖmerMuhtâr-ı sânîAhmed bin ÖmerMuhtâr-ı sânîHasan bin MüminMuhtâr-ı sânîMehmed bin MustafaMuhtâr-ı sânîMehmed bin ÖmerMuhtâr-ı sânîMahmud bin MustafaMuhtâr-ı sânîMehmed bin HasanMuhtâr-ı sânîMahmud bin MustafaMuhtâr-ı sânîMustafa bin KudsiMuhtâr-ı sânîAhmed bin ResulMuhtâr-ı sânîOsman bin Mehmed63

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKİmâmSalih bin DavudİmâmHalil bin AhmedİmâmOsman bin MustafaDivan-ı KavakMuhtâr-ı evvelEmin bin AliDivan-ı SaçakMuhtâr-ı evvelAli bin OsmanDivan-ı ÇukurviranMuhtâr-ı evvelHüseyin bin MustafaDivan-ı YalacıkMuhtâr-ı sânîAhmed bin EminMuhtâr-ı sânîMehmed bin İsmailMuhtâr-ı sânîMehmed bin MustafaİmâmMustafa bin İbrahimİmâmMustafa bin İbrahimİmâmEsad bin MehmedİmâmMustafa bin HalilİmâmHalil bin MahmudMuhtâr-ı evvelMehmed bin EminDivan-ı AkviranMuhtâr-ı evvelMehmed bin SüleymanDivan-ı UlugeçitMuhtâr-ı evvelMustafa bin AhmedDivan-ı AfşarMuhtâr-ı evvelBekir bin İbrahimDivan-ı ÇukurgelikMuhtâr-ı evvelSüleyman bin ÖmerMuhtâr-ı sânîAbdurrahman bin EminMuhtâr-ı sânîSalih bin HalilMuhtâr-ı sânîAli bin SalihMuhtâr-ı sânîFeyzullah bin BekirMuhtâr-ı sânîMehmed bin AhmedHurrire hâzihi’d-defter bi-ma‘rifeti’ş-şer‘ ve ahâlî-i kazâ nemmekahu’l-fakîrileyhi azze-şânühû es-Seyyid Abdülkerim el-müvellâ-hilâfeten be-kazâ-i Eflâniborlugufira-leh[Mühür]. es-Seyyid Abdülkerim64

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBâ‘is-i defter oldur kiÂsitâne-i Sa‘âdet usûl-i hasenesine tatbîkan her bir eyâlât ve kasabât vekurâda mütemekkin nüfûsun küfelâya rabtıyla taht-ı zâbıtaya idhâline irâde-i seniyyeta‘alluk ederek bundan akdemce Viranşehir sancağıyla kürsiyy-i livâsı olan medîne-iTaraklıborlu nâm-ı diğer Zağferanborlu ve Bendereğli ve Bartın kasabalarındaimâm ve muhtârân nasb olunduğu vechile livâ-i mezbûr kazâlarından Yenice-iEflâni kazâsının beher divanı’na cümlenin intihâbıyla nasb u ta‘yîn olunan imâm vemuhtârân esâmîleri defteridir ki ber-vech-i âtî zikr olunur.Fî 15 Ra. sene [1]250 [22 Temmuz 1834]MukayyedKazâ-i Yenice-i EflânîKarye-i HisarİmâmKaragöz HatîboğluHüseyin bin İsmailİmâmKarabalta oğluMehmed bin MehmedİmâmHacı Hasan oğluMustafa ibn-i AhmedİmâmÖmer Kâdî oğluAbdullah bin ÖmerİmâmÖmer Bey oğluHacı Süleyman bin MustafaİmâmBalcıoğluHalil bin HalilMuhtâr-ı evvelReceb BeyzâdeMehmed bin HasanKarye-i TırMuhtâr-ı evvelReceb BeyzâdeSelim bin HasanKarye-i GüneyMuhtâr-ı evvelHacı Hasan oğluAhmed bin MustafaKarye-i ÇeltükMuhtâr-ı evvelBekdaş oğluOsman bin BekdaşKarye-i BağbaşıMuhtâr-ı evvelSoftaoğluHacı Ahmed bin İbrahimKarye-i IbrıcakMuhtâr-ı evvelA‘yân oğluMustafa ibn-i MustafaMuhtâr-ı sânîMühürdâroğluSelim bin MehmedMuhtâr-ı sânîReceb Bey oğluAhmed bin SelimMuhtâr-ı sânîMünib oğluAhmed bin YusufMuhtâr-ı sânîResul oğluMehmed bin AbdullahMuhtâr-ı sânîReceb Sipahi oğluÇatık Osman bin OsmanMuhtâr-ı sânîHacı Bey oğluİsmail bin Mehmed65

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKarye-i İnİmâmKemal oğlu Numan bin MusaİmâmDebbâğ oğluİsmail bin MustafaİmâmCıbıroğlu Ömer bin OsmanİmâmÖmer Beşe oğluOsman bin OsmanİmâmKaradana oğluAli bin ÖmerİmâmKatırcıoğluMehmed bin HasanMuhtâr-ı evvelHacı Muharrem oğluİbrahim bin MehmedKarye-i SatukMuhtâr-ı evvelFerrâcoğlu İbrahim bin HalilKarye-i FiruzMuhtâr-ı evvelCıbıroğlu İsmail bin OsmanKarye-i CemikMuhtâr-ı evvelAğa oğlu Mehmed bin SalihKarye-i SöbülerMuhtâr-ı evvelKaradana oğlu Osman bin AliKarye-i YortanMuhtâr-ı evvelAlagözüğluMehmed bin OsmanMuhtâr-ı sânîHacı Muharrem oğluİsmail bin İbrahimMuhtâr-ı sânîHacı İsmail oğluÖmer bin MehmedMuhtâr-ı sânîBüzmeoğlu Halil bin HüseyinMuhtâr-ı sânîOsmancık oğluÖmer bin HüseyinMuhtâr-ı sânîKaradana oğluHüseyin bin AliMuhtâr-ı sânîAğaoğluİbrahim bin OsmanHurrire hâzihi’d-defter bi-ma‘rifeti’ş-şer‘î ve bi-ma‘rifeti ahâlî ve’l-muhtârnemmekahu’l-fakîr ileyhi azze-şânühû Hasan el-Kâdî-i be-kazâ-i Yenice-i Eflâni[Mühür]: Hasan66

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKLivâ-i ViranşehirKazâ-i KızılbelÖdemiş ve KarabükdivanlarıSaidler ve KethüdalardivanlarıZora ma‘a GökvirandivanlarıNefs-i Kızılbel veBelen divanlarıBurunsuz DivanıKayı ve GölvirandivanlarıKaraağaç DivanıLivâ-i m. Kazâ-i PerşembeBurun karyesi Nacak karyesi Dereli karyesi Culbat karyesiKızılbel-i kebîr karyesiBalgur karyesiEmirşah veBelenviran karyeleriDanişmend ve AbdurrahmankaryeleriDerziler karyesiGiremidsi-i Kebirve Giremidsi-i sağîrkaryeleriDargılıca ve Kızılbel-isağîr karyeleriBesad veMuharremşahkaryeleriAyazma ve Günay veDive karyeleriÇay ve YakacıkkaryeleriDağ karyesiMukayyedKazâ-i KızılbelÖdemiş ma‘a Karabük DivanıİmâmVezirlioğlu İzzet Efendi binMustafaMuhtâr-ı evvelVeli Bey oğluMehmed bin SelimZora ma‘a Gökviran DivanıMuhtâr-ı sânîÖmer Efendi oğluYusuf bin Eminİmâm[İmâm]oğlu Ahmed Efendi binHüseyinİmâmAbdurrahman oğlu OsmanEfendi bin ÖmerMuhtâr-ı evvelSancakdaroğlu Mehmed binAhmedBurunsuz DivanıMuhtâr-ı evvelAbızar oğlu Veli bin HalilMuhtâr-ı sânîNebi oğlu Ömer bin MehmedMuhtâr-ı sânîGökmen oğluEmin bin İbrahimDivan-ı Kayı ilhâkan ve Gölviran DivanıİmâmŞaban Bey oğluİbrahim Efendi bin MehmedMuhtâr-ı evvelKahvecioğlu Ahmed binMustafaMuhtâr-ı sânîSarı Ahmed oğlu Mustafa binHalil67

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSaidler ilhâkan Kethüdalar DivanıİmâmKör Beşe oğlu Osman Efendibin BekirMuhtâr-ı evvelSüleyman Bey oğlu İbrahimbin AhmedMuhtâr-ı sânîMuharrem Bey oğlu Feyzullahbin AhmedNefs-i Kızılbel ilhâkan Belen DivanıİmâmAziz oğlu Halil Efendi binİbrahimİmâmUzunoğlu Mehmed Efendi binAhmedMuhtâr-ı evvelBeşir Ağazâde Ahmed binBeşirKaraağaç DivanıMuhtâr-ı evvelBaki Bey oğlu Mehmed binAhmedMuhtâr-ı sânîÖmer Beyzâde Ahmed binAhmedMuhtâr-ı sânîBaki Bey oğlu İsmail binMehmedHurrire hâze’d-defter bi-ma‘rifeti’l-a‘yân ve’l-ahâlî nemmekahu’l-fakîr ilâkeremi Rabbü’l-bâkî es-Seyyid Mehmed Naim el-müvellâ-hilâfeten Kızılbel[Mühür]: es-Seyyid Mehmed Naim68

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKYenice 69

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK770ML. VRD. TMT. d. 4242

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKIZILBEL KAZASININ 1256 YILI TEMETTUATISafranbolu Muhassıllığı’na bağlı Kızılbel kazasının nüfus, emlak, arazi,hayvanat ve elde edilen ürünlerin tespiti amacıyla1256 yılında yapılan tahririn defteri1 Muharrem 1256 [5 Mart 1840]Zîrde muharrer Karabük karyesi ahâlîsi müteveffâ Musâhib MustafaPaşa’nın Soğanlı ve Araç nehirleri üzerlerinde mücedden binâ eylediği birkıt‘a köprünün ta‘mîr ve termîmine köprücü ta‘yîn olunarak tekâlîfden mu‘âfoldukları mülâbesesiyle tekâlîf alınmaz ise de Tanzîmât-ı Hayriye îcâbıncaale’l-hisâb evvel ve sânîden hisseleri alınmakda olduğu.Hâne: 1Karye-i Karabük tâbi‘-i divan-ı ÖdemişOrta boylu, ter bıyıklı Ömer Dede oğlu İsmail bin İsmail’in emlâkıTarla 12 dönüm, fî 35Kıymet420 guruşMerkeb1 re’sKıymet 52 guruşTemettu‘âtı200 guruşMezrû‘2 dönümHâlî10 dönümYekûn: 472 guruşKıymet-i emlâk420 guruşKıymet-i hayvânât52 guruşTemettu‘âtı200 guruş71

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKHâne: 2Kısa boylu, kara sakallı Mahmud oğlu Ahmed bin İsmail’in emlâkıTarla 54 dönüm,fî 35Kıymet 1890guruşBağ 3 dönüm,fî 200Kıymet 600guruşMerkeb1 re’sKıymet40 guruşMerkebsıpası, 2re’sKıymet 40guruşSağmalineği4 re’sKıymet160 guruşCamuş1 çiftKıymet500 guruşMezrû‘28dönümHâlî 26dönümÖküz, 1 re’sKıymet70 guruşBârgîr, 1 re’sKıymet250 guruşBuzağı, 3 adedKıymet45 guruşGanem, 5aded, fî 20Kıymet100 guruşKuzu, 3adedKıymet24 guruşTemettu‘âtı500 guruşKıymet-i emlâk2490 guruşYekûn: 3719 guruşKıymet-i hayvânât1229 guruşTemettu‘âtı500 guruşHâne: 3Kısa boylu, köse sakallı Mahmud oğlu Osman bin İsmail’in emlâkıTarla 18 dönüm,fî 35Kıymet630 guruşBağ 0,5dönümKıymet70 guruşMerkeb2 re’sKıymet90 guruşSağmalineği3 re’sKıymet150 guruşÖküz1 çiftKıymet200guruşBuzağı1 adedKıymet15 guruşTemettu‘âtı300guruşMezrû‘9 dönümHâlî 9dönümKıymet-i emlâk700 guruşYekûn: 1155 guruşKıymet-i hayvânât455 guruşTemettu‘âtı300 guruş72

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKHâne: 4Orta boylu, şâbb-ı emred Ömer Dede oğlu Ahmed bin Ömer’in emlâkıTarla 7 dönüm, fî 35Kıymet245 guruşSağmal ineği1 re’sKıymet 42 guruşBuzağı2 adedKıymet 30 guruşTemettu‘âtı200 guruşMezrû‘3 dönümHâlî4 dönümYekûn: 317 guruşKıymet-i emlâk245 guruşKıymet-i hayvânât72 guruşTemettu‘âtı200 guruş73

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK874BOA. A. MKT. UM, 221/94

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKEFLANİBORLU KAZASI MÜDÜRÜ HACI MUSTAFA AĞA HAKKINDAKİŞİKAYETLERİN ARAŞTIRILMASIViranşehir’e bağlı Eflaniborlu Kazası Müdürü Hacı Mustafa Ağa hakkındakişikayetlerin doğruluğunun araştırılıp bildirilmesi13 Cemaziyelevvel 1272 [21 Ocak 1856]Kastamonu VâlîsineViranşehir sancağına tâbi‘ Eflâniborlu kazâsı müdîri bulunan Hacı MustafaAğa nâm kimesnenin uygunsuz harekâtı tebeyyün eylediğine mebnî fîmâ-ba‘dumûr-ı memlekete karışmamak üzre azl olunmuş olduğu hâlde bu kerre yine birtakrîb müdîrlik-i mezkûru bi’t-tahsîl meclis-i memleket a‘zâsından Hacı Ali nâmkimesne ile yekdil ve yekcihet olarak kazâ-i mezkûr ahâlîsinden askerîde bulunankesânın vesâ’irenin ıyâl ü evlâdını meccânen hıdmetlerinde istihdâma cür’et vesâ’irgûne zulm ü ta‘addîye cesâret etmekde oldukları ve bu keyfiyyet perîşânî-i hâllerinimüstelzem idüği beyânıyla müdîr-i merkûmun bi’l-azl yerine diğer münâsibininnasb u ta‘yîni husûsu kazâ-i mezkûr ahâlîsi tarafından bâ-müzekkere inhâ ve istid‘âkılınmış olmasıyla keyfiyyet Meclis-i Vâlâ’ya lede’l-havâle hakîkat-i hâl buracamechûl ise de merkûmânın şu hareketleri mukârin-i sıhhat ise mugâyir-i rızâ-yıâlî olarak tecvîz olunamayacağından ve bi’t-tahkîk iktizâsına bakılması lâzımedenbulunduğundan ba‘dehû îcâbına bakılmak üzre evvel-emirde bunların hâl vehareketlerinin ve haklarında beyân olunan ta‘addiyât sahîh olup olmadığının savb-ıvâlâlarından isti‘lâmı tezekkür olunmuş olmağla keyfiyyetin bi’t-tahkîk bâ-mazbatainhâsı husûsuna himmet buyurmaları siyâkında şukka.75

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK976BOA. A. MKT. UM, 500/25

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKVİRANŞEHİR KAYMAKAMI MEHMET EMİN’İN SAFRANBOLU’YAGELEREK GÖREVİNE BAŞLAMASIViranşehir Kaymakamlığı’na tayin olunması üzerine İstanbul’dan hareketederek görev yeri olan Safranbolu’da gelen Mehmet Emin’in, görevinebaşlaması ve bu görevin kendisine verilmesinden dolayı gönderdiğiteşekkür yazısı15 Rebiülevvel 1278 [20 Eylül 1861]Atûfetlü efendim hazretleriÂsâr-ı nev-cihân-ı aliyyeleri olarak avâtıf-ı aliyye-i şâhâne ve avârıf-ıbehiyye-i hazret-i hüsrevâneden Viranşehir Sancağı Kâ’immakâmlığı min gayriliyâkatin uhde-i âcizâneme ihâle ve ihsân-ı hümâyûn buyurulmuş olmakdan nâşîDersa‘âdet’den hareketle merkez-i me’mûriyet-i âcizânem olan Zağferanborlu’yamuvâsalat ve umûr-ı me’mûre-i kemterâneme bede’ ve mübâşeret olunmuş veişbu inâyet-i celîle-i hazret-i pâdişâhîye mazhar ve nâ’iliyyetim mücerred semere-iteveccühât-ı bî-kıyâs-ı aliyyeleri olduğunda kat‘an ve kâtıbeten şekk ve şübhemolmamağla farîza-i zimmet-i ubûdiyetim olan du‘â-yı devâm-ı ömr ü ikbâl-i hazret-ipâdişâhî ve füzûnî-i eyyâm-ı âfiyet ve tezâyüd-i şân ve şükûh-ı iclâl-i aliyyeleri tekrârale’t-tekrâr tezkâr ve îsâl-i kabûl-hâne-i cenâb-ı perverd-gâr kılınmış olduğu beyânve inhâ ve mücerred îfâ-yı merâsim-i teşekkür ve mahmedet ve icrâ-yı levâzım-ıubûdiyetime müsâra‘atla istid‘â-yı bekâ-yı teveccühât-ı ma‘âlî-âyât-ı kerîmâneleriniyâzında terkîm ve takdîm-i arîza-i âcizâneme cür’et kılındığı inşâ’allâhu te‘âlâma‘lûm-ı ma‘âlî-melzûm-ı seniyyeleri buyuruldukda ol bâbda emr ü irâde hazret-iveliyyü’l-emrindir.Fî 15 Rebî‘u’l-evvel sene [12]78 [20 Eylül 1861]Bende Kâ’immakâm-ı Livâ-i Viranşehir Mehmed Emin77

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK1078

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBOA. MVL, 630/3179

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKVİRANŞEHİR SANCAĞINA BAĞLI KAZALARDAN BAZILARININBİRLEŞTİRİLMESİ İLE BARTIN VE AMASRA’NIN AYRIİDARE EDİLMESİ TALEBİViranşehir sancağına bağlı kazalardan birbirine yakın olan kazalarınbirleştirilmesi ile Bartın ve Amasra’nın İstanbul’dan gönderilecekayrı ayrı birer müdürle idare edilmesi hakkında SafranboluNaibi Seyyid Ali Sururi’nin Sadaret’e gönderdiği arizası28 Zilkade 1278 [27 Mayıs 1862]Hâk-i pâ-yı fehâmet-ihtivâ-yı hazret-i Vekâlet-penâhî’yeMa‘rûz-ı dâ‘î-i kemîneleridir kiPîş-gâh-ı âlî-i Vekâlet-penâhîlerine leffen mütecâsir-i takdîmi olduğumpusulada beyân olunduğu üzre Viranşehir sancağı kâ’immakâm makarrı olanZağferanborlu’dan başka on dokuz kazâyı hâvî olup ba‘zıları cüz’î ma‘âş veba‘zılarında bilâ-ma‘âş yerlü müdîrleri istihdâm olunmakda bulunup böyle cüz’îma‘âş veyâhûd bilâ-ma‘âş müdîrliği oldukça liyâkat ve dirâyeti bulunan kabûletmeyüp efkâr-ı Devlet-i Aliyye’yi bilmez ve nîk-bedi fark etmez bir takım nâ-ehlinkabûl eyleyeceği ve livâ-yı mezkûr kazâlarında müstahdem müdîrler ise Rumelive Anadolu’da sâye-i hazret-i şâhânede bu makûle hıdmet görmüş ve hânedânlıketmiş kimesnelerden olmayup ve bu cins âdemlerden burada bulunamayup bayağıâdemlerden olduklar[ın]dan hırsız ve edebsiz makûlesi bunlara karâbet ve ahbâbnazarıyla bakup zâbıt nazarıyla bakılmağa şâyân olmadıklarından başka câhilcesûr şeyler olmalarıyla müdîrlik masrûflarını çıkarmak üzre olur olmaz şeylere eluzatmakdan hâlî olmayacakları derkâr ve oldukca erbâb-ı liyâkatden birer müdîrinbulunması muhassenât-ı adîdeyi mûcib olacağı emr ve âşikâr olup sâlifü’l-beyân ondokuz kazânın yedi sekizi yüzer ikişer yüz hâneden ve büyükçeleri sekiz yüz, binhâneden ibâret bulunup pusula-i melfûfede sırasıyla gösterildiği vechile birbirlerinemesâfe olmayarak mahlût bulunan kazâlar birleşdirilüp şehriyye biner guruş ma‘âşile beş aded müdîrlik ve Bartın ve Amasra kazâları bunlara nisbetle cesâmetliceve iskele bulunarak vapurlar uğramakda ve li-ecli’t-ticâre teb‘a-i ecnebiye dahibulunmakda olarak bu iki kazâya biner guruş ma‘âş ile başka başka birer müdîrinDer‘aliyye’den me’mûr ve ta‘yîn buyurulması tesviye-i umûr-ı Devlet-i Aliyyeve fukarâca ve süfün-i şâhâne içün matlûb buyurulan kerestenin bi’s-suhûle vakt80

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK[ü] zamânıyla tenzîline ve mârrîn [ve] âbirînin emniyetlerini mü’eddî olacağındansuver-i mezkûrede derkâr olan muhassenât-ı mahalliyenin bâ-mazbata arz ve ifâdekılınmasını bi’l-münâsebe meclis-i livâda makâm-ı tezekkürde ifâde-i âcizânemdea‘zâdan Mustafa Bey kabûl etmemiş ve izzetlü kâ’immakâm ağa dahi efkâr-ı mûmâileyhdenayrılmayacağı gibi a‘zâ-yı sâ’ire muvâfakat etmeğe mecbûr olduklarındanbâ-mazbata arz ve beyân kılınamamış mûmâ-ileyhin muhâlefeti hakka muvâfıkolmayup Der‘aliyye’den müdîrler geldiği hâlde menâfi‘-i zâtiyyesinden mahrûmolacağı ve yerlü müdîrler ise kendi âdemleri olduklarından neş’et etmekle rızâ-yıâlî-i Vekâlet-penâhîlerine tevâfuk eylediği hâlde birbirlerine mahlût ve mevki‘anmünâsib idüği pusula-i mütekaddimede beyân olunan kazâlar birleşdirilüp beş adedmüdîr ve Bartın ve Amasra kazâlarına dahi biner guruş ma‘âş ile başka başka birermüdîr me’mûr ve ta‘yîn buyurulması mûcib-i memnûniyyet-i fukarâ olup ve ezher-cihetmuhassenât-ı zâhiresine tahsîl kılınan ma‘lûmât-ı mahalliye-i âcizânememebnî min gayri haddin işbu arzuhâl-i ubeydânemle arz ve ifâdesine cür’et eyledimicrâ-yı îcâbı rızâ-yı meyâmin-irtizâ-yı hazret-i Vekâlet-penâhîlerine tevâfuk eylediğihâlde mûmâ-ileyh Mustafa Bey’in ve yerlü müdîrlerin vahşiyet-i müsellemelerindenme’mûl olan kin ve husûmetlerinden sâlim olmaklığım içün arz ve beyân-ıubeydânemin mektûmiyyetine dahi müsâ‘ade-i ihsân-âde-i Sadâret-penâhîlerininşâyân buyurulmasında ve her hâlde emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir.Fî 19 Zi’l-ka‘de sene 1278 [18 Mayıs 1862]El-abdü’d-dâ‘î es-Seyyid Ali Sururi en-Nâ’ib-i be-livâ-i ZağferanborluViranşehir kazâsı Kızılbel kazâsı Aktaş kazâsı Kurukavak kazâsıZerzene kazâsı Keçinos kazâsı Yenice kazâsı Gölpazarı kazâsıUlak kazâsı Yörük kazâsı Şehabeddin kazâsıEflâni kazâsı Ova kazâsı Ulus kazâsıPerşembe kazâsı Tefen kazâsı Çarşamba kazâsıBartın kazâsıAmasra kazâsıBâlâda mastûru’l-esâmî kazâlardan Kurukavak kazâsının iki yüz elli veŞehabeddin kazâsının üç yüz ve Ulus kazâsının üç yüz, Gölpazarı kazâsının üç yüz,Çarşamba kazâsının dört yüz, Bartın kazâsının beş yüz guruş muhassas müdîrlikma‘âşları olup bunlardan başkasının ma‘âşları olmayarak ekserîsi yerlü ve çendkazâda dahi Zağferanborlu’dan müdîrler ile idâre olunmakda bulunmuş ve bermûceb-ipusula sırasıyla yazılmış olan kazâların birbirlerine bu‘diyeti olmayup hemhudûdve mahlût oldukları.81

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK1182BOA. İ. MVL, 511/23073

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKVİRANŞEHİR SANCAĞININ GÜVENLİK SORUNLARININ GİDERİLMESİViranşehir sancağına bağlı bazı kazaların kaymakamlıklarının lağvedilerek BoluSancağı’na bağlanmasından dolayı ortaya çıkan güvenlik açığının giderilmesiiçin Bolu’da bir araştırma meclisi oluşturulması9 Safer 1281 [14 Temmuz 1864]Meclis-i Mahkeme-i AdliyyeAded: 127Geçende kâ’immakâmlığı lağv olunan Viranşehir sancağı kazâlarındanba‘zılarının Bolu sancağına ilhâkından dolayı orada dahi bir meclis-i tahkîk teşkîlive buna mahallî hânedânından Lütfullah Efendi’nin re’îs ve Salih ve Rıza Beylerile Abdurrahman Ağa’nın a‘zâ ve şehriyye beş yüz guruş ma‘âş ile Akif Efendi’ninkâtib ta‘yîni lüzûmuna dâ’ir Bolu Meclisi’nden sebkat eden inhâ üzerine meclis-imezkûrun lüzûm ve adem-i lüzûmu teftîş me’mûru atûfetlü Ahmed Vefik Efendihazretlerinden isti‘lâm olunmuşidi. Efendi-i müşârun-ileyhin cevâben vârid olupMeclis-i Vâlâ’ya havâle buyurulan bir kıt‘a tahrîrâtında livâ-i mezkûrun idârecekesb-i ehemmiyet eylemesi cihetiyle öyle bir tahkîk meclisinin teşkîline lüzûm-ısahîh olarak kitâbet ma‘âşı olmak üzre tahsîsi gösterilen beş yüz guruşun dahiZağferanbolu ketebe vesâ’ire ma‘âşından kat‘ ve tenzîl kılınan mebâliğden tesviyesimümkin olacağı iş‘âr olunmuş olup işbu meclis-i tahkîkin vazîfe-i asliyyesi erbâb-ıcinâyet ve töhmetin tedkîkât-ı istintâkiyyesini icrâya münhasır olmasından veBolu’nun tevessü‘-i dâ’ire-i mülkiyesi cihetiyle bu makûle işlerde merkez-i livânınmeşâgili tezâyüd etmek emr-i tabî‘î bulunmasından nâşî şu meclisin teşkîli zâbıta-ilivânın merci‘i demek olacağına mebnî münâsib görünüp esâs-ı iş‘âriyesi müfettiş-imüşârun-ileyhin taht-ı tasdîkinde olduğundan ve istenilen kâtib ma‘âşına karşuluktedârüki dahi va‘d edildiğinden mûmâ-ileyh Lütfullah Efendi’nin re’îs ve Salih veRıza Beyler ile Abdurrahman Ağa’nın a‘zâ ve Akif Efendi’nin dahi ol mikdâr ma‘âşile kitâbete ta‘yîniyle meclis-i mezkûrun hemân teşkîli husûsunun bâ-emirnâme-isâmî Bolu kâ’immakâmına iş‘ârıyla hazînece icrâ-yı muktezâsının dahi MâliyeNezâret-i Celîlesi’ne havâlesi tezekkür kılınmış ise de ol bâbda emr ü fermân hazret-imen lehü’l-emrindir.Fî 28 Muharrem sene [1]281 ve fî 21 Haziran sene [1]280 [3 Temmuz 1864]LagofetBeynâ-mizâcAliMehmedArifMehmedŞerîfMehmedTahirAbdurrahmanSamies-SeyyidMahmudEdhemYusufKamil.83

84ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSafranbolu 85

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK1286

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBOA. MVL, 696/6387

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKLAĞVEDİLEN SAFRANBOLU KAYMAKAMLIĞININ TEKRARVİRANŞEHİR SANCAĞI KAZA MERKEZİ YAPILMASIHAKKINDAKİ TALEPSafranbolu Kaymakamlığı’nın lağvıyla müdürlüğe dönüştürülmesindendolayı ahalinin, resmi işleri için Kastamonu’ya, ticari işlerini görmek için deBolu’ya gidip gelmekte güçlük çekmeleri, ayrıca güvenlik güçlerinin sayısınınazaltılması sebebiyle ahalinin emniyetinin sağlanamaması üzerine eskidenolduğu gibi Safranbolu’nun Viranşehir Sancağı kaza merkezi yapılması içinahalinin verdiği dilekçenin Meclis-i Vâlâ-yı Ahkam-ı Adliye’de görüşüldüğü vebu konuda Kastamonu Mutasarrıflığı’ndan görüş talep edildiği.11 Receb 1281 [10 Aralık 1864]88[Kastamonu Mutasarrıflığı’na]Zağferanborlu Kâ’immakâmlığı’nın müdîrliğe tahvîl olunması cihetiylemesâlih-i vâkı‘a ve zabt u rabt husûsları şîrâzesinden çıkup emniyyet ve âsâyiş-imahalliye münselib olduğu tafsîlâtıyla kemâ-fi’s-sâbık kâ’immakâmlık ile idâreolunmasını müsted‘î umûm ahâlî tarafından takdîm olunan mahzar ile beraber olani‘lâm Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye’ye lede’l-i‘tâ ma‘lûm-ı sa‘âdetleri olduğuvechile kâ’immakâmlık-ı mezkûr mukaddemce Me’mûriyet-i Teftîşiyye cânibindenvukû‘ bulan inhâ üzerine müdîrliğe tahvîl kılınmış ve reviş-i istid‘âya nazaran îcâb-ıkeyfiyyetin ve bu bâbda olan mütâla‘a-i şerîfelerinin iş‘ârı tezekkür olunmuş olmağlaîcâbının bâ-mazbata inhâsı husûsuna himmet eylemeleri siyâkında şukka.Der-i devlet-mekîne arz-ı dâ‘î-i kemîneleridir ki: Medîne-i Zağferanborlu’dasâkinûn ulemâ ve meşâyih ve e’imme [ve] hutebâ ve muhtârân ve vücûh ve tüccârânvesâ’ir ahâlî-i fukarâ bi-esrihim meclis-i şer‘a gelüp şöyle takrîr-i kelâm ve istirhâmederler ki ıslâhât ve tenkîhât-ı umûr-ı mühimme esnâsında seksen senesi Martıibtidâsından i‘tibâren Viranşehir Sancağı Kâ’immakâmlığı müdîrliğe tahvîl ilederdest tesviye ve icrâ buyurularak Müdîr Ömer Efendi me’mûren gelmiş ve livâ-imezbûr ise yetmiş seksen seneden berü mütesellim ve muhassıl ve kâ’immakâmlıkile idâre olunagelüp ve bu hâl üzre cümle ahâlî-i fukarâ ve sekene idâre ve ta‘ayyüş vehâl-i âcizânelerimizi alâ merâtibihim yoluna koyup sâye-i muvaffakat-vâye-i hazret-imülûkânede geçine gelüp bu yüzden îfâ-yı farîza-i zimmet olan du‘â-yı efzâyiş-i ömrve iclâl-i hazret-i pâdişâhînin tekrârına muvâzabet kılınmakda bulunmuş olduğumuzhâlde şu yüzlü tahvîlâtdan dolayı cümle ahâlî-i fukarâ münkesirü’l-kalb ve her birumûr ve husûsâtlarımızın şîrâze-i nizâmından çıkmasına bâdî ve bâ‘is olduğundanbaşka istid‘â-yı hukûkiye vesâ’ireden dolayı hasbe’l-usûl zarûrî kürsî-i livâya

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKmürâca‘at olunacağı derkâr olduğu misillü ilhâkiyeti tensîb buyurulan Kastamonusancağı mesâfe-i ba‘îde olduğu gibi livâ-i mezbûrun hâvî olduğu Amasra ve Bartınve Viranşehir vesâ’ir sevâhil kazâları Bolu sancağına mülhak olarak her birerlerikırk elli sâ‘at mesâfe-i ba‘îde olduğundan ashâb-ı mürâca‘at gidüp gelmekdekemâl-i mertebe usret ve meşakkat çekdiği ve masârıf-ı râhiyyeden dahi haylücezarar görüldüğü âşikâr idüğine binâ’en ve bâ-husûs merkez-i kâ’immakâmlık olanZağferanborlu kasabası sengistân olması cihetiyle ekserî ahâlîlerimiz taşralardave sevâhil kazâlarda ticâret ile geşt ü güzâr etmekde olduğumuzdan kazâhâ-yımezbûrların Bolu sancağına ilhâkı sebebiyle umûr-ı şer‘iyyesi Zağferanborlu’danve hükûmeti Bolu sancağından olmasıyla her bir umûr-ı vâkı‘alarımız teşvîşdenhâlî olmadığından alınmaz verilmez derecelerine varmağla ticâretlerimizi gâ’ibve bütün bütün mûcib-i perîşâniyyetimize bâ‘is olduğu misillü kasaba-i mezbûrahâlîleri eyyâm-ı sayfda bağlara ve şitâda şehre nakl olunup çoluk ve çocuklarımızbağa ve şehre gelür giderken uygunsuz takımlarından dâ’imâ havf üzre olunup vemüdîrlik olmasıyla zabtiye neferâtının kılleti cihetiyle yolların ve derûn-ı kasabanınve Hristiyân mahallerinin emr-i muhâfazası kâ’immakâmlık zamânı gibi zarûrîmüretteb olmadığından ırz ve nâmûs kaziyyesine dahi bir vechile emniyyet-ikâmilemiz olmayup ve beher hafta gelmekde olan postanın kat‘ı cihetiyle asâkir-imuntazama-i şâhânenin peder ve mâderleri vesâ’ireler dahi mekâtib alamayupveremediklerimizden evlâd ü iyâllerimiz taraflarından haberdâr olamadığımızecilden el-intizâru eşedd-i mine’n-nâr mefhûmuna mâ-sadak olup şu yüzden dahipek aşurı me’yûs olduğumuzdan ez-her-cihet râhatlarımız meslûb olmuş ve sâye-iihsân-vâye-i hazret-i Hilâfet-penâhî’de her bir teba‘-i Saltanat-ı Seniyye’nin emn veistirâhat-i dâ’imiyyeleri efkâr-ı âdile-i tâc-dârîleri bedîhî idüğinden şu yolda vergüyiseneviyyelerimizi ve mürettebât-ı sâ’irelerimizi vakt [ü] zamânıyla kudretlerimizta‘alluk etdüği mertebede aslâ kusûrumuz yok iken bu tahvîlât mâddesi her birumûr ve husûsâtlarımıza sekte îrâs etdiğinden merâhim-i aliyye-i âsafânelerindenniyâzımızdır ki livâ-i mezbûru kemâ-fi’s-sâbık kâ’immakâmlığa tahvîl ile cümleahâlî-i fukarânın âsâyiş ve istirâhat ve huzûr-ı esbâbının istihsâline müsâ‘ade-iseniyye-i hidîvâneleri erzân ve şâyân buyurularak cümleden cenâb-ı mükemmelü’lmecdve’ş-şeref hazret-i zıllu’llâhî içün isticlâb-ı da‘avât-ı hayriyyelerimize mecbûrve mazhar buyurulmak bâbında bizler arzuhâl yollu mahzar tanzîm eyledik siz dahibir kıt‘a i‘lâm-ı şer‘iyyeniz ile tasdîk ediverin deyü bu abd-i dâ‘îlerine takrîr veiltimâsları nefsü’l-emre mutâbık ve hakîkat-i hâle muvâfık olduğu ol ki vâki‘u’lhâlbi’l-iltimâs der-bâr-ı ma‘delet-karâra arz ve i‘lâm olundu. Bâkî emr ü fermânhazret-i men lehü’l-emrindir.Fi’l-yevmi’l-hâdî aşer min Recebi’l-ferd li-sene ihdâ semânîn ve mi’eteyn veelf. [11 Receb 1281] [10 Aralık 1864]Seyyid Mehmed Hilmi89

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK1390

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBOA. ML. MSF, 1726791

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKVİRANŞEHİR, YENİCE VE MENGEN KAZALARINDA ŞEHİT AİLELERİNEBAĞLANAN MAAŞLARIN KAYITLARIViranşehir, Yenice ve Mengen kazaları ahalisinden askerde şehit olanların dulve yetimlerine aylık on kuruş tutarında bağlanan maaşın müfredat defteri.10 Zi’l-ka‘de 1281 [6 Nisan 1865]Yenice kazâsı ahâlî-i sekenesi askeriyesinden mesâ’il-i zâ’ilede şehîden vefâteden künyeleri zîrde muharrer şehîdânın hânelerinde mevcûd ıyâl ve evlâdlarınaşehriyye onar guruş atiyye-i şâhâne tahsîs buyurulan zükûr ve inâs bî-kesânın seksensenesi ibtidâsından Mart’ı ibtidâsından Şubat’ı gâyesine kadar işlemiş bir senelikma‘âşlarının yoklama defteridir ki zikr olunur.Sekiz yaşında birnefer sağîre kızçocuğu â’ilesihânesinde ber-hayâtolduğuHâne: 8[Sıra no]: 1Karye-i HisarYahya oğlu Receb binÖmerAltı, dört yaşındasağîre kızlarıHanife ve Kezbanhânelerinde ber-hayâtolduklarıHâne: 11[Sıra no]: 2Karye-i mezbûrdanHacı Bey oğluMehmed bin HüseyinDört yaşında bir nefersağîre oğlu Süleymanber-hayât olduğuHâne: 8[Sıra no]: 3Karye-i mezbûrdanHüseyin Bey oğluSüleyman bin HalilAltmış yaşında alîlevâlidesi Hediye Hâtûnbilâ-zevc hânesindeber-hayât olduğuHâne: 15[Sıra no]: 1Karye-i İnDavud oğlu Hasan binDavudElli yaşında bî-keszevcesi Fatıma Hâtûnbilâ-zevc hânesindeber-hayât olduğuHâne: 13[Sıra no]: 1Karye-i mezbûrdanTabakoğlu Halil binMustafaSekiz yaşında birnefer oğlu Mehmedhânesinde ber-hayâtolduğuHâne: 14[Sıra no]: 1Karye-i Hisarönütâbi‘-i SatukZaim oğlu Osman binOsmanYetmiş yaşında alîlevâlidesi Havva berhayâtolduğuHâne: 12[Sıra no]: 4Karye-i mezbûrdanMusa Bey oğlu Eminbin AhmedElli beş yaşında alîlezevci Fatıma ilesekiz yaşında sağîrekız çocuğu Zeynebhânesinde ber-hayâtolduklarıHâne: 18[Sıra no]: 1Karye-i BağbaşıHasan Bey oğluAhmed bin HasanElli beş yaşındazevcesi Havva ile altıyaşında sağîre oğluHüseyin hânesindeber-hayât olduklarıHâne: 2[Sıra no]: 1Karye-i Keyfallartâbi‘-i FiruzBüzmeoğlu İsmail binHalilYetmiş yaşında alîlevâlidesi Zeyneb berhayâtolduğuHâne: 1[Sıra no]: 4Karye-i IbrıcakHacı Bey oğluSüleyman bin İsmailSekiz ve beşyaşlarında iki neferoğulları Mehmed veİsmail ber-hayât vehânelerinde olduklarıHâne: 7[Sıra no]: 1Karye-i SatukYusuf Bey oğlu Recebbin OsmanYetmiş yaşında alîlevâlidesi Havva berhayâthânesindeolduğuHâne: 1[Sıra no]: 1Karye-i nefs-i SöbülerBostancıoğlu Ömerbin Ali92

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSekiz yaşında birnefer oğlu İbrahimhânesinde ber-hayâtolduğuHâne: 2[Sıra no]: 2Karye-i mezbûrdanBostancıoğlu İbrahimbin ÖmerAltmış yaşında alîlpederi Ali ile elli beşyaşında alîle vâlidesiAyişe hânesinde berhayâtolduklarıHâne: 8[Sıra no]: 4Karye-i mezbûrKara Şaban oğlu Alibin AliSekiz yaşında sağîrebir nefer oğlu İbrahimhânesinde ber-hayâtolduğuHâne: 18[Sıra no]: 3Karye-i YortanUzunoğlu İbrahim binHalilAltmış yaşındapederi Mustafa veelli yaşında vâlidesiZeyneb ile beşyaşında oğlu Mustafahânelerinde ber-hayâtolduklarıHâne: 7[Sıra no]: 7Karye-i mezbûrSüleyman oğluMustafa bin MustafaSekiz yaşında kızçocuğu Zeynebhânesinde ber-hayâtolduğuHâne: 11[Sıra no]: 3Karye-i Döngellertâbi‘-i YortanDöngeloğlu İbrahimbin AhmedYetmiş yaşında pederiAhmed hânesindeber-hayât olduğuHâne: 3[Sıra no]: 4Karye-i mezbûrtâbi‘-i YortanGazanfer oğluMehmed bin AhmedYetmiş beş yaşındaalîle vâlidesi İnsanHâtûn hânesinde berhayâtolduğuHâne: 1[Sıra no]: 5Karye-i AğaoğluAğaoğlu Mehmed binMehmedElli beş yaşındazevcesi Havva bilâzevchânesinde berhayâtolduğuHâne: 7[Sıra no]: 2Karye-i mezbûrtâbi‘-i YortanMehteroğlu Osmanbin ÖmerOn yaşında alîle zevcesi Ayişebilâ-zevc hânesinde ber-hayâtolduğuHâne: 16[Sıra no]: 2Karye-i Nodullartâbi‘-i YortanUzunoğlu Hüseyin bin HalilSekiz yaşında bir nefer sağîrekızı Emine hânesindeber-hayât olduğuHâne: 2[Sıra no]: 3Karye-i Çengellertâbi‘-i YortanYetîmoğlu İbrahim binİbrahimSekiz yaşında bir nefer sağîrkızı Emine hânesinde berhayâtolduğuYetmiş beş yaşında alîlevâlidesi Ayişe hânesinde berhayâtolduğuHâne: 11[Sıra no]: 2Karye-i Çakırlar tâbi‘-i YortanKöseoğlu Mehmed binSüleymanKarındaşı İbrahim binSüleymanElli beş yaşında zevcesi Emine yedi ve beş yaşlarında oğlu Mehmed ile kızı Zeliha hânelerindeber-hayât olduklarıHâne: 18[Sıra no]: 3Karye-i Dere tâbi‘-i YortanÇoban Ahmed oğlu Mehmed bin İsmailNeferât: 253000 guruş, sene [12]80 Mart ilâ gâye-i Şubat, 12 mâh, beheri 120 guruş.Yalnız üç bin guruşdur93

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK94Yenice kazâsı sükkânından bulunan asâkir-i redîfeden mesâ’il-i sâbıkadaşehîden vefât eden ber-mûceb-i bâlâ yigirmi beş nefer şühedânın hânelerinde zükûrve inâs bî-kes kalan familyalarına şehriyye onar guruş atiyye-i şâhâne inâyet ve ihsânışâyân-ı merhamet buyurulmuş ve ol vechile ma‘âş-ı mezkûr bî-kesân-ı merkûmeyeşehren be-şehren i‘tâ ve teslîm olunmakda bulunmuş ise de içlerinden vefayâtı olupolmadığının ve esnânı gelüp gelmediklerinin ve anasından kocaya varmış ve bülûğayetişüp yetişmediklerinin yoklamaları ber-vech-i tedkîk icrâ olunarak şühedâyımerkûmenin künyeleri bâlâsına şerh verilmiş ve bunların seksen senesi Martıibtidâsından gâyesine kadar bir senelik ma‘âşları ber-vech-i bâlâ üç bin guruşa resîdeolmuş idüğinin beyânında bizler bu mahalle şerh ile bi’t-temhîr takdîm kılındı.Fî 27 Şevvâl sene [12]81 [25 Mart 1865]Ta‘alluk-ı nazarî el-fakîr şânühû Ahmed Şakir Müftî ve Vekîlü’n-nâ’ibü’şşer‘der-Kazâ-i Devrek ve mülhakâtihâ. [Mühür]: Abduhû Ahmed Şakir, bende a‘zâMehmed, ed-dâ‘î Nâ’ib-i Kazâ-i Yenice el-Hâc İbrahimKazâ-i mezbûr asâkir-i redîfesinden mes’ele-i sâbıkada harben vefât vemazhar-ı şehâdet edüp bâlâda isim ve şöhretleri muharrer yigirmi beş neferinhânelerinde bî-kes kaldıklarına merhameten şehriyye onar guruş atiyye-i şâhâneinâyet ve ihsân buyurulmuş olan familyaları seksen senesi Martı ibtidâsından berüŞubatı gâyesine değin kemâl-i müdekkikâne yoklanup ol vechile tahkîk ve bi’ttashîhşühedâ-yı merkûmenin vereselerinden peder ve mâder ve zevce ve esnânagirmemiş ve henüz ere verilmemiş kimileri hâne-berdûş ise cümlesi şühedâ-yımerkûmenin künyeleri bâlâsında gösterilmiş ve bu hâlde veresehâ-yı merkûmeninbir senelik atiyye-i müstahıkkaları ber-mûceb-i bâlâ üç bin guruşa bâliğ olarakmebâliğ-i mezbûr Devrek merkezi sandığından her birine yeden be-yed bi’l-i‘tâcânib-i seniyyü’l-menâkıb-ı hazret-i pâdişâhiyçün isticlâb-ı da‘avât-ı hayriyyeyeibtidâr kılınmış olmağla icrâ-yı mahsûbu bâbında emr ü fermân hazret-i men lehü’lemrindir.Fî 10 Za sene [12]81 ve fî 25 Mart sene [12]81 [6 Nisan 1865]Bende an a‘zâ Ali, bende kâtib Osman Vasfi, bende an a‘zâ (…), bende ana‘zâ Abdülkadir, bende an a‘zâ , bende an a‘zâ Halil Rifat, ed-dâ‘î Müftî ve Vekîl-iNâ’ib-i kazâhâ-i merkûme abduhû Ahmed Şakir, bende Müdîr-i kazâ-i Devrek vemülhakâtihâ AbdülkadirNumara: 36Mülhakâtıyla Viranşehir kazâsından asâkir-i redîfede bî-kes olarak vefât edenneferâtın hânelerine atiyye-i şâhâne olmak üzre seksen senesi mâh-ı Kânûn-ı evvelibtidâsından şehr-i Şubat nihâyetine kadar üç mâh zarfında verilmiş olan mebâliğinmikdârını mübeyyin defteridir.

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKarye-i (…)Hâne: 5[Sıra no]: 3Muharremoğlu Süleymanbin Hasan1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iDolacıkHâne: 3[Sıra no]: 1Mahmud Beyoğlu Mehmedbin Mahmud1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iBürecikHâne: 7[Sıra no]: 12BağalıoğluRaşid binHasan1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-i HaslıHâne: 7[Sıra no]: 2KalaycıoğluAhmed binSüleyman1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iBayraklıHâne: 10[Sıra no]: 3EğrioğluHüseyin binMehmedKarye-i BekeHâne: 3[Sıra no]: 1Hacı Ali oğluOsman binOsman1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iÖrencikHâne: 5[Sıra no]: 1Perver oğluHasan binAhmed1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-i HaslıHâne: 3[Sıra no]: 3Kara Ali oğluMustafa binMustafa1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iŞeyhlerHâne: 10[Sıra no]: 2Hacı Hasanoğlu Hasan binMehmed1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iDereköyHâne: 4[Sıra no]: 1İlancıoğluOsman binHasanKarye-iKızılcaviranHâne: 2[Sıra no]: 2Hacı Yahyaoğlu Receb binMehmed1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-i nefs-iKapıcılarHâne: 28[Sıra no]: 1Şeyh Mehmedoğlu Osmanbin Hasan1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iKayacıkHâne: 4[Sıra no]: 3Kadıoğlu Tahirbin Ahmed1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-i BelenHâne: 7[Sıra no]: 3Uzun Haliloğlu Mustafabin Ali1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-i KulatHâne: 1[Sıra no]: 2Cebecioğluİbrahim binHüseyinKarye-iDemircilerHâne: 8[Sıra no]: 2TopaloğluReceb binİsmail1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iKıranköyHâne: 10Diğer oğluŞakir binİsmail1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iHamamlıHâne: 6[Sıra no]: 1Kaba Hasanoğlu Receb binAli1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-i SarpınHâne: 5[Sıra no]: 1Mehmed Beşeoğlu Halil binOsman1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iDereköyHâne: 5[Sıra no]: 2Veli oğlu Halilbin OsmanKarye-iOrtaköyHâne: 2[Sıra no]: 1Çavdaroğlu Alibin Mehmed1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iBağçepınarHâne: 2[Sıra no]: 4Yusuf Beyoğlu Yusuf binİbrahim1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iHamamlıHâne: 9[Sıra no]: 3İsa Bey oğluHasan binOsman1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-i ÇayırHâne: 7[Sıra no]: 4Saçlıoğlu Eminbin Mustafa1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iKuzviranHâne: 6[Sıra no]: 3Kasım oğlu Alibin MehmedKarye-iDolacıkHâne: 6[Sıra no]: 1Hacı Musaoğlu Hasan binİsmail1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iKapıcılarHâne: 9[Sıra no]: 2Arslan oğluHalil bin Ömer1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iHamamlıHâne: 2[Sıra no]: 1Veli Beşe oğluMehmed binHalil1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-i SarpınHâne: 5[Sıra no]: 4Mahmud Beyoğlu İzzet binMustafa1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iÇömlekçilerHâne: 7[Sıra no]: 1HatiboğluAbdullah binMehmed95

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iÇömlekçilerHâne: 2[Sıra no]: 1TemellioğluHasan binOsman1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-i BecilerHâne: 1[Sıra no]: 2Zeynel oğluHasan binBayram1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iBabalarHâne: 2[Sıra no]: 4GulamoğluFeyzullah binAbdullah1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iÇömlekçilerHâne: 7[Sıra no]: 2TemellioğluAhmed binHasan1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iPazarbaşıHâne: 5[Sıra no]: 2Mahmud oğluMustafa binMustafa1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iKöyceğizHâne: 3[Sıra no]: 4Şahin oğluReceb binDurmuş1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iYahyalarHâne: 28[Sıra no]: 2MîrâhûroğluMustafa binEmin1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iPazarbaşıHâne: 3[Sıra no]: 2DanaoğluMahmud binHasan1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-i AşağıKarahasanlarHâne: 22[Sıra no]: 1ÇörekçioğluAhmed binAhmed1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-i TopçaHâne: 5[Sıra no]: 2Abdi Beşeoğlu Mehmedbin Ali1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iKöyceğizHâne: 17[Sıra no]: 2Mehmed binAhmed1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iYazıkavakHâne: 10[Sıra no]: 2TürkemoğluEmin binMemiş1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-i TopçaHâne: 1[Sıra no]: 2Boyacıoğlu Alibin Mehmed1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iSağırlarHâne: 8[Sıra no]: 2Uzun Şabanoğlu Halil binAbdullah1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iYazıkavakHâne: 2[Sıra no]: 3TürkmenoğluHüseyin binMemiş1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-i OzanHâne: 18[Sıra no]: 1Karaoğlu Salihbin Halil1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-i AşağıKarahasanlarHâne: 7[Sıra no]: 1Hacı Hasanoğlu Ömer binHasan1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iYazıkavakHâne: 30[Sıra no]: 2SarıhanlıoğluMustafa binÖmer1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-i AşağıHanHâne: 22[Sıra no]: 1Hacı Osmanoğlu Mehmedbin Osman1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruş1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iDoğancılarHâne: 6[Sıra no]: 2Kasım oğluMurad binİbrahim1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruş1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iÇayırsundakHâne: 1[Sıra no]: 2HacılıoğluMustafa binHüseyin1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruş1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iSofularHâne: 2[Sıra no]: 1TimurtaşoğluHasan binHasan1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruş1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iDereköyHâne: 6[Sıra no]: 1Kadıoğluİsmail binİbrahim1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruş1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iHasanlarHâne: 10[Sıra no]: 1Abdüsselamoğlu Mehmedbin Ali1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruş96

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKarye-i SofularHâne: 13[Sıra no]: 2Hacı Himmetoğlu Ahmed binHüseyin1 mâh, 10 guruş3 mâh30 guruşKarye-i ÇandırHâne: 3[Sıra no]: 2BostancıoğluMustafa bin Ali1 mâh, 10 guruş3 mâh30 guruşKarye-iSöbüçimenHâne: 8[Sıra no]: 3KapusuzoğluEmin binAbdurrahman1 mâh, 10 guruş3 mâh30 guruşKarye-iSöbüçimenHâne: 60[Sıra no]: 1GöbekoğluMehmed binAhmed1 mâh, 10 guruş3 mâh30 guruşKarye-i MeşelerHâne: 70[Sıra no]: 1Kara Hacı oğluİsmail bin Ali1 mâh, 10 guruş3 mâh30 guruşYekûnNeferan: 591 mâh: 590 guruş3 mâh: 1770 guruşKazâ-i MengenKarye-iNazırlarHâne: 23[Sıra no]: 2Çelebioğluİbrahim binMustafa1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-i PazarHâne: 18[Sıra no]: 2Topaloğlu Halilbin Osman1 mâh, 10 guruş3 mâh30 guruşKarye-iŞeyhlerHâne: 9[Sıra no]: 2Karaköleoğlu Halil binMehmed1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-i KaraishakHâne: 13[Sıra no]: 1Murtaza oğluHüseyin binİbrahim1 mâh, 10 guruş3 mâh30 guruşKarye-iGüğümHâne: 6[Sıra no]: 1KöseoğluHasan binSelim1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-i KarandıHâne: 4[Sıra no]: 1Eyüb Kadı oğluİbrahim binOsman1 mâh, 10 guruş3 mâh30 guruşKarye-iŞeyhlerHâne: 21[Sıra no]: 1AkbaşoğluEmin binHasan1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşYekûnNeferan: 111 mâh: 110 guruş3 mâh: 330 guruşCem‘an yekûnNeferan: 701 mâh: 700 guruş3 mâh: 2100 guruşKarye-iİlyaslarHâne: 41[Sıra no]: 1Softaoğlu Halilbin Mehmed1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iRükneddinHâne: 10[Sıra no]: 3Kara Eyüb oğluFeyzullah binHüseyin1 mâh, 10 guruş3 mâh30 guruşKarye-iDüzağaçHâne: 13[Sıra no]: 1TombakoğluHalil binMehmed1 mâh, 10guruş3 mâh30 guruşKarye-iKaraşeyhlerHâne: 22[Sıra no]: 1BayatlıoğluMustafa binMehmed1 mâh, 10 guruş3 mâh30 guruş97

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKMülhakâtıyla Viranşehir kazâsından ordu-yı hümâyûnda bî-kes olarak vefâteden asâkir-i şâhâneden bâlâda muharrer yetmiş neferin hânelerine atiyye-i şâhâneolmak üzre tahsîs buyurulan mâhiyye onar guruşdan iki yüz seksen senesi mâh-ıKânûn-ı evvel ibtidâsından sene-i merkûme mâh-ı Şubatı nihâyetine kadar üç mâhzarfında ber-vech-i bâlâ iki bin yüz guruş Viranşehir kazâsının seksen senesi a‘şârbedelinden ve kazâ-i mezkûr mâl sandığından tamâmen ve kâmilen i‘tâ kılınmışolmağla icrâ-yı mahsûbiyeti bâbında ve her hâlde emr ü fermân hazret-i men lehü’lemrindir.Fî 19 Şevvâl sene [12]81 [17 Mart 1865]Bende a‘zâ Mehmed Memiş, bende a‘zâ Ahmed Şakir, bende a‘zâ, bende a‘zâ,bende Kâtib Ahmed Şükrü, ed-dâ‘î Müftî-i belde es-Seyyid Mehmed Tahir, ed-dâ‘îNâ’ibü’ş-şer‘, bende Müdîr-i Kazâ-i Viranşehir es-Seyyid Mehmed Fehmi, bendea‘zâ Mehmed, bende a‘zâ Receb, bende a‘zâ es-Seyyid Mehmed İzzet, bende a‘zâOsman, bende a‘zâ Hüseyin Efendi bulunmadığı98

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSafranbolu 99

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK14100

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK101

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK102BOA. İ. MVL, 535/24025-24026

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKVİRANŞEHİR SANCAĞI KAYMAKAMLIĞI’NIN MÜDÜRLÜĞEDÖNÜŞTÜRÜLMESİNE RAĞMEN SAFRANBOLU’NUNBÜYÜK VE MERKEZÎ BİR YER OLMASI SEBEBİYLETEKRAR KAZA MERKEZİ YAPILMASIViranşehir Sancağı Kaymakamlığı’nın müdürlüğe dönüştürülerek bağlıkazalardan on ikisinin Bolu’ya diğer sekizinin Kastamonu’ya bağlanmasına kararverilmiş ise de, Safranbolu’nun üç bine yakın hanede yedi bini aşan nüfusuylabüyük, gelişmiş ve merkezî bir yer olması, Bolu ve Kastamonu’nun Safranbolu’yaolan uzaklığından dolayı halkın mağduriyeti ve asayişin sağlanmasındagüçlük çekilmesinden dolayı Safranbolu’nun tekrar kaza merkezi yapılarak,kaymakamlığına Tekirdağ sabık kaymakamı Ali Bey’in tayin edilmesi.23 Safer 1282 [18 Temmuz 1865]Atûfetlü efendim hazretleriMeclis-i Vâlâ’nın mazbata-i ma‘rûzası me’âlinden müstebân olduğu üzreViranşehir Kâ’immakâmlığı’nın lağvıyla hâvî olduğu kazâlardan ba‘zılarının veKütahya sancağında kâ’in Mihalgazi kazâsının bi’t-tefrîk Bolu sancağına ilhâkkılınmasından dolayı livâ-i mezkûr kazâları münâsebet-i mevki‘iyelerine göreyekdiğeriyle birleşdirilerek ve on müdîrliğe taksîm olunarak ta‘yîn kılınan müdîrânve ketebe ve sandık ümenâsıyla zabtiye asâkirine Me’mûriyet-i Münfesiha-iTeftîşiyye tarafından şehriyye kırk dokuz bin iki yüz otuz guruş ma‘âş tahsîsolunup bunların ma‘âş-ı kadîmleri olan kırk dokuz bin üç yüz kırk guruş karşulukittihâz kılınmış ise de bunun kırk bir bin altı yüz otuz sekiz guruşu kuyûd-ı hazînehükmünce muhassas olarak kusûr yedi bin sekiz yüz yetmiş altı guruşun yedi yüzseksen beş guruşu Kastamonu me’mûrları ma‘âşlarına karşuluk ittihâz olunmuşidüği ve dokuz yüz doksan altı guruşu el-hâletü hâzihi Viranşehir kazâsında bin beşyüz guruş aylıkla müstahdem bulunan tabîbin vergüye ilâveten tahsîs edilmiş olanma‘âşından Bolu sancağına ilhâk olunan kazâlar hissesi olup ve dört bin dört yüzdoksan bir guruşu ba‘zı tasavvurâta mebnî tahsîs kılınup mu’ahharan kat‘ olunanketebe ma‘âşları olduğuna ve iki bin altı yüz guruşu livâ-i mezbûrda muvakkatenmüstahdem olarak ruhsat verilen asâkir-i zabtiye ma‘âşları bulunduğuna binâ’en buhâlde şehriyye yedi bin beş yüz doksan iki guruş açık görünmüş idüğinden tabîb-imerkûma ruhsat i‘tâsıyla ve ma‘âşından dokuz yüz doksan altı guruşun karşuluk103

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKittihâzıyla açığın mikdârı altı bin beş yüz doksan altı guruşa tenezzül edeceği vemezkûr ma‘âşlar seksen senesi Nisan ve Mayıs’ından berü tahsîsât-ı cedîde vechileîfâ olunacağı anlaşılmış olup bu açığın muhassasât-ı asliye-i cüz’iyye ile idâresikâbil olamayan ba‘zı kazâ müdîrlikleri aylıklarının zamâyimi ve kâtib ve sandıkemînlerinin tavzîfi mâddelerinden ilerü gelmesi ve buna ise mevki‘an ve maslahatanher zamânda ihtiyâc derkâr olması mülâbesesiyle şu akçeleri hazîne lüzûm üzerinevereceğinden ve bu cümle ile beraber ahâlînin sıhhatine hıdmet eylemekde olantabîbe ruhsat i‘tâsı uyamayacağı gibi Viranşehir sancağının bu kerre cereyân edentahkîkât ve iş‘ârât münâsebetiyle yine eski yolda kâ’immakâmlık idâresine verilmesidiğer tezkire-i senâverîde istîzân kılınmış olmakdan nâşî bu kâ’immakâmlığın hîn-iilgâsında gayr-i ez tahsîs hazîne-mânde edilmiş olan aylığın dahi hisâb-ı meşrûhakarşuluk tutulamaması îcâb eylediğinden tabîb-i merkûmun kemâ-kân istihdâmıylaol hâlde tesviye-i ma‘rûzanın açığı olan şehriyye yedi bin bu kadar guruşun hazîneceîfâsı umûr-ı zarûriyyeden olmağın icrâ-yı iktizâsının Mâliye Nezâret-i Celîlesi’nehavâlesi tezekkür kılınmış ise de ol bâbda her ne vechile irâde-i seniyye-i hazret-ipâdişâhî şeref-sunûh ve sudûr buyurulur ise ana göre hareket olunacağı beyânıylatezkire-i senâverî terkîm olundu efendim.Fî 22 S. sene 1282 [17 Temmuz 1865]Ma‘rûz-ı çâker-i kemîneleridir kiResîde-i dest-i tevkîr olan işbu tezkire-i sâmiye-i âsafâneleriyle mezkûrmazbata manzûr-ı ma‘âlî-mevfûr-ı hazret-i cihân-dârî buyurulmuş ve tezekkür veistîzân olunduğu üzre tabîb-i merkûmun kemâ-kân istihdâmıyla tesviye-i ma‘rûzanınaçığı olan şehriyye yedi bin bu kadar guruşun hazînece îfâsı husûsunun nezâret-imüşârun-ileyhâya havâlesi inâyet-efzâ-yı sudûr buyurulan emr ü irâde-i seniyye-icenâb-ı mülûkâne mantûk-ı celîlinden olarak sâlifü’z-zikr mazbata yine savb-ısâmî-i Vekâlet-penâhîlerine i‘âde kılınmış olmağla ol bâbda emr ü fermân hazret-iveliyyü’l-emrindir.Fî 23 S. sene 1282 [18 Temmuz 1865]104

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKMülgâ Viranşehir sancağı kazâlarından Kastamonu sancağına ilhâk olunanZağferanbolu kazâsıYörükan-ı Taraklı kazâsıKızılbel kazâsıEflâni kazâsıKurukavak kazâsıAktaş kazâsıŞehabeddin kazâsıUlak kazâsıFî şehrGuruş15001000[Yekûn] 2500Meblağ-ı mezbûrun bin iki yüz yedi guruşu hazîne-mânde edilerek kusûr üç bin üç yüz elli guruşunbin üç yüz elli guruşu seksen senesi Nisan'ının ikinci gününden i‘tibâren Bolu sancağı kâ’immakâmısa‘âdetlü Tevfik Efendi'nin muhassası olan dört bin altı yüz elli guruş ma‘âşına zam olunarakaltı bin guruşa iblâğ olunduğu ve bâkî kalan iki bin guruşun dahi târîh-i mezkûrdan i‘tibârenZağferanbolu müdîriyle kazâlardan ma‘âşı pek dûn olanlara karşuluk ittihâz kılındığı kuyûddanmütebeyyindir.Fî şehrGuruşMülgâ Viranşehir sancağı kâ’immakâmlıkma‘âşı4557Zağferanborlu Kâ’immakâmlığı’nın müdîrliğe tahvîl olunması cihetiylemesâlih-i vâkı‘a ve zabt u rabt husûsları şîrâzesinden çıkup emniyyet ve âsâyiş-imahalliye münselib olduğu hasebiyle kemâ-fi’s-sâbık kâ’immakâmlık ile idâreolunması umûm ahâlî tarafından bâ-mahzar istid‘â kılınmış olduğundan vekâ’immakâmlık-ı mezkûr mukaddemâ Me’mûriyet-i Teftîşiyye cânibinden vukû‘bulan inhâ üzerine müdîrliğe tahvîl edilmiş idüğinden îcâb-ı keyfiyyetin ve bu bâbdamütâla‘a-i âcizînin bâ-mazbata arz ve iş‘ârı geçende şeref-vârid olan emirnâme-isâmî-i hazret-i Sadâret-penâhî’de irâde ve fermân buyurulmuş olmasından nâşîemirnâme-i mezkûr Meclis-i Kebîr’e havâle ve çünkü kâ’immakâmlık-ı mezkûrunmüdîrliğe tahvîli Me’mûriyet-i Teftîşiyye’nin uzakdan anlayup yazmasıyla vukû‘bulmuş bir keyfiyyet idüğinden bunun gibi olmamak içün bi’z-zât gidüp idâre-ihâliyeyi ve müdîrliğin yine kâ’immakâmlığa tahvîli arzu olunması vücûh vemütehayyizân-ı memleketin kendü fırıldaklarını çevirememekliklerinden midir105

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK106yohsa hakîkaten ve sahîhahan umûm ahâlî temşiyet-i umûr ve mesâlihde dûçâr-ımüşkilât ve su‘ûbet olmalarından mıdır şuralarını anlamaklığım ve bu vesîle iletahsîlât-ı emvâl-i mîriyye vesâ’ireye bakmaklığım münâsib-i mütâla‘a ve müzâkereolunarak ol vechile çend gün mukaddem kazâ-i mezbûra azîmet etmiş idim. Şutahvîl mâddesinden dolayı ahâlînin görmüş olduğum hâl-i pür-melâlleriyle kazâ-imezbûrun idâre-i müşevveşe-i vahîmetü’l-avâkıbının kemâl-i hüzn ve me’yûsiyetlebir vicdânî beyânına ibtidâr ederim.Zağferanborlu kazâsı şu havâlîce en büyük kazâlardan olup şehri azîm vema‘mûr olmak ve altı yedi bin nüfusu ve üç bine karîb hâneyi câmi‘ bulunmakcihetiyle bir vaktde müdîrlik ile idâre olunmayup ahâlî kâ’immakâmlık vechileidâreye alışmış olduklarından kâ’immakâmlık şerefinden dûr olmalarını kendülerinebâ‘is-i melâlet bilerek umûmen kendülerine bir derece mahzûniyyet gelmişdir kita‘rîfi mümkin olamaz. Hattâ ol tarafa azîmet ve şehr-i mezkûra muvâsalat-ı âcizânembirkaç sâ‘atlik mahalle takarrub etmiş olduğu mesmû‘ları olduğu anda umûmahâlî-i nisâ ve ricâl ve sıgâr ve kibâr şehrin hâricine dökülüp ve kâffe-i İslâm veHristiyân mekteb çocuklarını yanlarına alup memleketlerinin müdîrliğe tahvîlindendolayı kendülerine vâki‘ olan melâlet ve hüzne bir vechile tâb-âver-i tahammülolamadıklarından ve pâdişâh, teb‘a birdir efendimiz hazretleri bu hâl-i me’yûsiyetirevâ görmeyeceklerini bildiklerinden hakîkat-i hâllerinin der-bâr-ı merhamet-karâraarz ve inhâsıyla yine kemâ-kân kâ’immakâmlığa tahvîl etdirilmesi istirhâm ve buistirhâmlarını hâvî olarak tasnîf etdikleri manzûmeyi makâm-ı mahsûs ile bi’l-kırâ’eezdil ü cân sadâ-yı emîn rikkat-bahş-ı kulûb-ı sâmi‘în olarak cümle huzzâr çeşmegibi gözlerinden eşk-i nisâr ederekden derûn-ı şehre muvâsalat olundukda resm-ihoş-âmedîyi ba‘de’l-îfâ istirhâm-ı vâkı‘alarını kemâl-i söz ve güzâr ile tekrâr betekrâristid‘â ve recâ eylemişlerdir.Ol vakt mülgâ Me’mûriyet-i Teftîşiyye cânibinden vâki‘ olan emr ü iş‘ârüzerine Bolu Sancağı kâ’immakâmı sa‘âdetlü Tevfik Bey zikr olunan Zağferanborlukasabasına bi’l-vürûd mülgâ kâ’immakamlık-ı mezkûrun mülhak kazâlarını taksîmederek mine’l-kadîm livâ-i mülgâ-yı mezkûrun iskeleleri bulunan Bartın ve Amasrave Perşembe kazâlarıyla sâ’ir mu‘teber kazâların münâsebât-ı mevki‘iyyesine ve bu‘dve kurb mesâfesine bakmayup kendü idâresi dâhilinde olan Bolu sancağına telhîkve nefs-i Zağferanborlu kazâsıyla ma‘lûmü’l-aded ufak tefek kazâları dahi mezkûrZağferanborlu’ya ilhâk ile bir müdîrlik olarak Kastamonu’ya verilmesini bi’t-tasvîbemvâl-i mîriyyesini dahi tefrîk birle avdet eylemişdir. Hâlbuki zikr olunan Amasrave Bartın ve Perşembe kazâlarının makarr-ı kâ’immakâmı olan Bolu’ya bu‘diyyetielli altmış sâ‘at olup ahâlî-i kazâhâ-i merkûme tesviye-i umûr ve maslahatlarındalivâ-i mezbûra azîmet ve mürâca‘atda ve emvâl-i mîrî naklinde ahâlîsini fevka mâteyassurtasayyubâta düşürmüşdür ve Virahşehir kazâsı Zağferanborlu kasabasına

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKdokuz sâ‘at mesâfede bulunduğu cihetle Zağferanborlu’ya ilhâk olunmak lâzımgelür iken yigirmi dört sâ‘at bu‘diyyetine bakılmayarak Bolu sancağına alınmış veViranşehir kazâsından dört sâ‘at ilerüde Bolu tarafında bulunan Kurukavak kazâsınınZağferanborlu’ya ilhâk olunması mûcib-i istiğrâb görünmüşdür. Zikr olunan kazâlarmezkûr Zağferanborlu ahâlîsiyle dâ’imâ bey‘ u şirâ ve ahz u i‘tâları olduğundanhükûmetlerinin tefrîkinden dolayı ticâretce olan emniyetleri zâ’il ve kendüleriilerüde perîşân ve muzmahill olma derecelerine varacaklarını ahâlî-i merkûme fehmve idrâk etmiş olduklarından dûçâr-ı telâş oldukları mertebe-i tahkîka vâsıl olmuşdur.Mülgâ Viranşehir Kâ’immakâmlığı yüz elli altı nefer zabtiye ile idâre olunurve bu zabtiyeden elli neferi ancak nefs-i Zağferanborlu’da ve mevsim-i sayfdaahâlînin bağlara naklinde zabt u rabt-ı memleket hıdmetlerinde istihdâm kılınuriken kâ’immakâm-ı mûmâ-ileyh cümlesini Bolu zabtiyesine ilhâk etdirüp mezkûrZağferanborlu kazâsıyla mülhakâtına bir zabtiye bile bırakmayup gûyâ Kastamonuzabtiyesinin ziyâde görünmesinden nâşî buranın derece-i kifâyede olmayan ve emsâlieyâlet ve sancaklara nisbeten pek dûn bulunan asâkir-i zabtiye-i mevcûdesindenyigirmi neferini kazâ-i mezbûr içün bi’t-tefrîk îcâbını icrâ etdirmişdir. Ma‘a-mâ-fîhmülhakâtıyla Zağferanborlu kazâ ve kasabasının etrâfı eşkiyâ yatağı bulunduğundanzikr olunan yigirmi nefer zabtiye hiç hükmünde olup eğerçi livâ-i mülgâ-yı mezkûrunlağvından ve müdîrliğe tahvîlinden berü mezkûr zabtiyeler ile idâre olunur denilürise bu mahzâ sâye-i şâhânede me’mûrîn üzerlerinde bulunan derecât-ı nüfûsun vekâ’immakâmlık zamânı idâresinin kuvvetinin henüz zâ’il olmamasından dolayı olupyohsa bir müddet dahi müdîrlik idâresinde bırağılmış olsa zabt u rabt husûsu muhtellve müşevveş olarak emr-i idâre nâ-kâbil olacağı cümle indinde rûşenâ bulunmuşdur.Kastamonu eyâletinin asâkir-i zabtiye-i kadîmesi umûr-ı inzibâtiye-i eyâletevefâ eder etmez derecede iken bend-i sâbıkda beyân olunduğu üzre mu’ahharanyigirmi nefer zabtiyenin mezkûr Zağferanborlu’ya alınmasından ve binâ’enaleyhKastamonu asâkir-i zabtiyesi tenezzül bulmasından nâşî umûr-ı inzibâtiyeve tahsîliyeye sektelenmiş ve bâ-husûs bir müddetden berü merkez-i mahbûsînolan Sinob Hapishânesi’nde bulunan mücrimînin ba‘demâ mahallerinde hapsleicrâ-yı te’dîbleri emr ü iş‘âr-ı âlî iktizâsından bulunmuş olması mülâbesesiyle omakûle mücrimînden Kastamonu hissesi olarak Kastamonu mahbesine hayli âdemgönderilmiş ve anların muhâfazası dahi fazla zabtiyeye muhtâc bulunup ancakkâ’immakâmlık-ı mezkûr ibkâ buyurulduğu hâlde tenzîl olunan neferât-ı mezkûreninbi’t-tabi‘ yine Kastamonu’ya ircâ‘ıyla eyâlet-i mezkûrenin asâkir-i zabtiyesi dahimehmâ-emken derece-i kefâyeye gelmiş ve umûr-ı inzibâtiye vesâ’iresi yolunagirmiş olacağı bî-iştibâhdır.Tahkîkât-ı vâkı‘aya ve müşâhedât-ı ayniyyeye nazaran kâ’immakâmlık-ı107

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK108mezkûrun lağvı Zağferanborlu ve mülhakâtı kazâlar ahâlîsinin vücûh ile perîşânî-ihâllerini ve insilâb ve inhilâl-i âsâyiş ve emniyetlerini mûcib olup zerre kadarmuhassenâtı görülemeyüp eğerçi kâ’immakâm ve mâl me’mûrlarının ma‘âşlarındanmerbût pusulada gösterildiği vechile beş bin guruşdan ziyâdece menâfi‘-i hazînegörünmekde ise de mazarrat-ı âmme menfa‘at-i hazîneye müreccah idüğinden veâzâde-i tavzîh olduğu üzre kâ’immakâmlık idâresinin Hazîne-i Celîle’ye fevâ’idve menâfi‘-i külliyesi olacağı derkâr bulunduğundan kemâ-fi’s-sâbık Hazîne-iCelîle’den terki veyâhûd terki şâyed uyamadığı hâlde ahâlî vergüleri üzerine zam veilâveye dahi râzî olacaklarını ifâde eylemekdedirler.İşte ahvâl-i müşevveşe-i mesrûdeden mâ‘adâ kâ’immakâmlık-ı mezkûrunlağvı münâsebetiyle kuyûdâtın kimisi Bolu’ya ve kimisi Kastamonu’ya geçmesindenumûr-ı mühimme ve mâliye ve müsta‘cele hakkında bi’t-tabi‘ Bolu Kâ’immakâmlığıile Kastamonu Mutasarrıflığı’nın cereyân-ı muhâberât ve mükâtebâtına ihtiyâc messetdirmesinden nâşî bu gibi bir takım müşkilât zuhûru te’ehhur-ı umûr ve mesâlihasebebiyet vermekde bulunmuşdur. Kâ’immakâmlık-ı mezkûrun lağvından murâdne idüği tahkîk olundukda Bolu kâ’immakâmı mûmâ-ileyh Tevfik Bey’in müfettiş-imüşârun-ileyhe ibrâz-ı hıdmet garazıyla sûret-i hakdan görünerek hulûl etmiş vemaksad-ı aslîsi Bolu sancağına kesb-i cesâmet etdirüp encâm-kâr etrâf sancaklarındahi ilhâkıyla vilâyet ittihâzıyla kendüsünün Bolu vâlîsi olabilmesine bir çârearamakdan ibâret olduğu rivâyet olunduğu ve bu da akla yakîn göründüği çünkümîr-i mûmâ-ileyhin an asl kendüsü livâ-i mülgâ-yı mezkûr dâhilinde iken Bolusancağına ilhâk etdirmiş olduğu Ereğli kazâsı ahâlîsinden olmak ve birâderininusûl-i sâbıkda Viranşehir sancağı mütesellimi bulunmak hasebiyle icrâ-yı Tanzîmât-ıHayriyye mülâbesesiyle külliyetlü bakâyânın tahsîline müddet-i vefîre dest-resolamadığını ahâlî-i kazâ-i mezbûrun iğmâz ve müsâmahalarına vererek bu ser-rişteile icrâ-yı garaz teşebbüsünden neş’et etmiş ve müfettiş-i müşârun-ileyh hazretleriburalarından haberi olmaksızın mûmâ-ileyhe emniyyet ve teslîmiyyet hâsıl ederekoralarca umûr-ı teftîşiyyeye â’id ba‘zı mesâlih ve mevâddın tahkîkât ve icrâ’âtınıkendüsüne havâle etmesinden dolayı hüsniyyât ve kabhiyyâtını kable’l-mütâla‘ave’t-tahkîk mîr-i mûmâ-ileyhin kavl-i mücerrediyle gâ’ibâne livâ-i mezkûrun lağvınıtecvîz etmişdirler.Netîce-i tahkîkâtımıza ve îcâb-ı hâl ve mevki‘ ve maslahata nazaran livâ-imülgâ-yı mezkûrun kemâ-kân kâ’immakâmlıkla bi’l-ibkâ idâresi hâlinde fevâ’idve muhassenâtı mûcib ve zükûr ve nisvân ve İslâm ve Hristiyân cümlesinin ta‘rîfkabûl etmez derecede mesrûriyyet ve âsâyiş ve emniyetlerini müstevceb olacağıderkârdır. Hattâ kasaba-i mezkûra ba‘de’l-vusûl ahvâl-i hâzırasını li-ecli’t-teftîş bi’lcümlecevâmi‘ ve medâris-i şerîfe ve mekâtib-i İslâmiye gezildiği sırada Hristiyânmekteblerine dahi azîmet olundukda pâdişâhımız efendimiz hazretlerine bir ağızdan

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKîfâ-yı hayr-du‘âdan sonra îrâd eyledikleri nutkun me’âli memleketlerinin müdîrlikile idâresi baba ve akribâlarının idâre-i ta‘ayyüş ve ahz u i‘tâlarını bozmuş ve her nekadar rızk-ı maksûm-ı ilâhîsi her nerede olsa âdemi arayup bulacağı derkâr bulunmuşise de fıkdânî-i vesâ’it ve esbâb-ı ta‘ayyüşden her neye mâlik iseler satup savup bizimtahsîlimiz yoluna sarf edecekleri ve sonra sarf-ı mühimle dönüp üst ve altlarında birşey kalmayacağı cihetle ol vakt idâreden ızhâr-ı acz ile artık bize dahi para vermeğeve mektebe tahsîle göndermeğe vakitleri kalmayacağı hasebiyle tahsîl-i ulûm vefünûndan bî-behre kalacağız, pâdişâh-ı ma‘ârif-perver ve merhamet-i mülûkânesiherkesden ezyed ve pertev olan ve şehin-şâh-ı sâhib-i merâhim ve üstâd ve büstân-ımekârim bulunan veliyy-i ni‘metimiz veliyy-i ni‘met-i âlem efendimizin azîz başıve bizim gibi bir takım etfâl-i mahzûnü’l-bâlin gözü yaşı içün yine vatanımızı kemâkânkâ’immakâmlığa tahvîl ediniz de buradan öyle gidiniz deyü rikkat ve hüzn vegedûreti muharrik bir takım kelimât ile arz-ı niyâz ve istirhâmda ve bunlarla beraberbi’l-cümle Hristiyân ahâlî dahi bu yolda recâ ve temennâda bulunduklarından bubâbda mevâ‘id-i îcâbiyye îfâsına mübâderetle mu‘âvedet eylemişimdir.Fî 17 Zi’l-hicce sene [1]281 [13 Mayıs 1865]Rıza TevfikMakâm-ı Âlî-i Nezâret-i Celîle-i Hâriciye’yeMa‘rûz-ı çâker-i kemîneleridir kiViranşehir sancağının kâ’immakâmlıkdan müdîrliğe tahvîli ve mülhâkkazâlardan on ikisinin Bolu’ya ve diğer sekizinin Kastamonu’ya ilhâkları vaktindenberü Bolu sancağının kırk altı ve Kastamonu’nun dahi altmış sâ‘at mesâfedebulunması ve zabtiye neferâtının dahi kılleti cihetleriyle emr-i inzibâtda ve ahâlîfukarâ kullarının ahz u i‘tâsında su‘ûbet husûlünden başka li-ecli’t-ticâre âmed-şüdedenlerden esnâ-yı râhda ara sıra âdem dahi telef olunmakda olup cümleten havfadûçâr ve hâlet-i perîşâniyete giriftâr olduklarından sâye-i âsâyiş-vâye-i hazret-imülûkânede emr-i ticâretlerinden men‘ olunmayup işlerine suhûlet ve emniyyet-ihâl ile devâm edebilmek üzre mezkûr Viranşehir sancağının sâbıkı vech üzrekâ’immakâmlık ile idâresi husûsuna müsâ‘ade-i mekârim-âde-i seniyyenin bî-dirîğve sezâvâr buyurulması ahâlî-i Rum kulları tarafından niyâz ve istirhâm olunmakdaidüği muhât-ı ilm-i mekârim-şümûl-i hidîvîleri buyuruldukda ol bâbda emr ü fermânhazret-i men lehü’l-emrindir.Fî 4 Muharrem sene [12]82, 18 Mayıs sene [12]81 [30 Mayıs 1865]Bende Safronyos Patrik-i Rum İstanbul ve Memâlik-i Mahrûse hâlâ109

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK15110BOA. ŞD, 1642/5

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKVİRANŞEHİR KAZA MERKEZİNİN BAYINDIR’ANAKLEDİLMESİNDEN VAZGEÇİLMESİViranşehir kaza merkezinin Bayındır’a nakledilmesi akabinde, buranın köylereolan uzaklığı sebebiyle ahalinin çektiği sıkıntı göz önünde bulundurularakeskiden olduğu gibi kaza merkezinin Viranşehir nahiyesine iade edilmesitalebiyle Bayındır Nahiye Meclisi’nden gönderilen mahzar üzerine,Sadaret‘in konuyla ilgili Kastamonu Valiliği’nden bilgi istemesi27 Şaban 1289 [30 Ekim 1872]Kastamonu Vilâyeti’ne Emir-nâme-i SâmîViranşehir nâhiyesi merkez-i idâresi hîn-i teşkîlâtda Bayındır’a nakl olunmuşise de bunun hâvî olduğu kurâya onar ve on ikişer sâ‘at bu‘d mesâfesi olduğu cihetleahâlî mürâca‘atda müşkilât ve su‘ûbet görmekde olduklarından ve Viranşehir isevasatda bulunduğundan merkez-i idârenin yine oraya nakli istirhâmına dâ’ir nâhiye-imezkûre meclisinden vârid olan mazbata Şûrâ-yı Devlet’e lede’l-havâle ba‘dehûiktizâsına bakılmak üzre mazbata-i merkûmenin sûret-i muhrecesinin irsâliylehakîkat-i hâlin savb-ı sa‘âdetlerinden isti‘lâmı Dâhiliye Dâ’iresi’nden ifâde olunmuşve sûret-i mezkûre leffen gönderilmiş olmağla keyfiyyetin bi’t-tahkîk îzâhan inhâsınahimmet olunması siyâkında şukka.111

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK16112BOA. DH. MKT, 1388/54

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKOVACIKLI İBRİŞZADE ALİ EFENDİ’NİN HÜKÜMET KONAĞI OLARAKKULLANILMAK ÜZERE EVİNİ BAĞIŞLAMASIÇerkeş kazasının Ovacık nahiyesinde hükümet konağı olarak kullanılması içinevini bağışlayan Ovacık ahalisinden İbrişzade Ali Efendi’nin bağışladığı evindevlet malı olarak kayda geçirilmesi3 Rebiulahir 1304 [30 Aralık 1886]Evrâk numarası: 2349/26Tesvîdi târîhi: 29 Ra. sene [1]304 [26 Aralık 1886]Tebyîzi târîhi: 3 R. sene [1]304 [30 Aralık 1886]Kastamonu Vilâyet ve Mâliye Nezâret-i CelîlelerineÇerkeş kazâsına tâbi‘ Ovacık nâhiyesinin mahsûs hükûmet konağıolmadığından birkaç seneden berü îcârla ikâmet edilmekde olduğu hâlde bu kerre birhıdmet-i müftahare olmak ve hükûmet konağı ittihâz edilmek üzre nâhiye-i mezkûreahâlîsinden İbşirzâde Ali Efendi iki bâb beş oda ve bir âhûru müştemil hânesiniterk ve teberru‘ ederek mu‘âmele-i ferâğiyesi icrâ kılındığı ifâdesine dâ’ir* şerefvâridolan 15 Safer sene [1]304 târîhlü tahrîrât-ı aliyye-i âsafâneleri muhâsebe-inezârete havâle ile ol bâbda i‘tâ kılınan müzekkerede nâhiye-i mezkûre me’mûrîniiçün mahal istîcârıyla bedel-i îcâr tahsîs ve i‘tâsına dâ’ir bir gûne ma‘lûmât-ıkuyûdiyeye dest-res olunamadığından ba‘dehû îcâbına bakılmak üzre me’mûrîn-imezkûre içün kangı târîhden i‘tibâren ve ne makûle iş‘âra istinâden kaç guruşbedel-i îcâr ile nasıl mahal istîcâr edildiğinin ve icâre-i mezkûre ne vakte kadarhangi karşulukdan tesviye kılındığının savb-ı âlî-i vilâyet-penâhîlerinden istîzâhıylazikr olunan hânenin emsâline tevfîkan emlâk-ı emîriyye adâdına kayd ve ilâvesizımnında Mâliye Nezâret-i Celîlesi’ne iş‘âr-ı keyfiyyet olunması ifâde olunmuşve mûcebince nezâret-i müşârun-ileyhâya ma‘lûmât verilmiş olmağla ber-minvâl-imuharrer keyfiyyetin tahkîk ve iş‘ârı husûsuna himem-i aliyye-i düstûrîleri şâyânbuyurulmak bâbında.Mâliye’ye*Kastamonu Vilâyet-i Celîlesi’nden meb‘ûs tahrîrât Muhâsebe ifâdesiyleleffen irsâl kılınmış olmağla mezkûr hânenin emsâline tevfîkan emlâk-ı emîriyyeadâdına kayd ve ilâvesi hakkında mu‘âmele-i lâzımenin icrâsı husûsuna himem.Müzekkere Muhâsebe’ye113

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK17114BOA. DH. MKT, 1410/21

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKEFLANİ NAHİYESİNİN BELEDİYEYE DÖNÜŞTÜRÜLEREK BURADABİR BELEDİYE BİNASI YAPILMASISafranbolu kazasının Eflani nahiyesi ile Selanik’in Yenice-i Karacaabadnahiyesinin merkezi olan Feşan kasabasının belediyeyedönüştürülerek buralara birer belediye dairesiyapılması11 Receb 1304 [5 Nisan 1887]Evrâk numarası: 55/56/8Tesvîd târîhi: 8 Receb sene [1]304 [2 Nisan 1887]Tebyîz târîhi: 11 Receb sene [1]304 [5 Nisan 1887]Kastamonu ve Selanik Vilâyet-i CelîlelerineZağferanbolu kazâsına tâbi‘ Eflâni nâhiyesinin cesâmetine ve mevki‘anterakkî-i ticârete müsta‘idd ve mühim bir noktada bulunmakla beraber vâridâtınındahi kifâyetine mebnî Vilâyât-ı Belediye Kânûnu zeyli mûcebince üç yüz üç senesiMartı’ndan i‘tibâren nâhiye-i merkûmede bir dâ’ire-i belediye teşkîli mukarrerbulunduğundan bahisle icrâ-yı îcâbı ifâdesini hâvî* tevârüd eden tahrîrât-ı aliyye-ifehîmâneleri Şûrâ-yı Devlet’e lede’l-havâle ol bâbda Tanzîmât Dâ’iresi’nden verilenmazbatada Vilâyât-ı Belediye Kânûnu’na zeylen tanzîm ve mevki‘-i icrâya vaz‘olunan mâdde-i kânûniyede bu makûle nevâhî merkezleriyle kâbil-i i‘mâr olancesâmetli karyelerde mahsûs beledî dâ’ireleri teşkîl olunacağı musarrah olmasınave zikr olunan nâhiyenin cesâmet ve kâbiliyyetinden bahisle dâ’ire-i belediyeteşkîli içün gösterilen lüzûma nazaran ve ehemmiyeti vâridât-ı hâzırasının belediyeteşkîline kifâyeti beyân kılınmakda bulunmasına nazaran ber-mûceb-i inhâ îfâ-yımuktezâsı husûsunun savb-ı âlî-i düstûrîlerine teblîğ ve izbârı tezekkür olunduğugösterilmiş olmağla ol vechile icrâ-yı îcâbına himem-i aliyye-i vilâyet-penâhîlerimasrûf buyurulmak bâbında.Selânik Vilâyeti’neSelânik dâhilinde kâ’in Yenice-i Karacaabad nâhiyesinin makarr-ı hükûmetiolan Feşan kasabasının cesâmet ve kâbiliyetine mebnî Vilâyât-ı Belediye Kânûnu’nazeyl edilen mâdde-i kânûniye mûcebince oraya mahsûs dâ’ire-i belediye teşkîlihakkında.*115

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK18116BOA. MV, 74/107

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKYENİCE NAHİYESİ HALKINA BORÇ OLARAK VERİLEN ZAHİREBEDELİNİN TAHSİLİKastamonu’nun Yenice nahiyesi halkına önceki yıl borç olarak verilen beş binkile zahirenin bu hasat mevsiminde alınması mümkün olmadığından,yarısının bu yıl kalan yarısının da gelecek yıl hasadından tahsiledilmesine hususunda Meclis-i Vükela kararı23 Şevval 1310 [10 Mayıs 1893]Meclis-i Vükelâ Müzâkerâtına Mahsûs Zabıt VarakasıdırZabıtnâme rakamı: ---Cild rakamı: ---TârîhMeclisin küşâdıArabî RûmîHâzır bulunan zevât-ı fihâmınesâmîsiDakîka Sâ‘atFî 23 Şevvâlsene 310Fî 28 Nisansene 309--- ---Müzâkere olunan mevâdda müte‘allık varakanın nev‘iyle hülâsa-i me’âli ve Bâb-ı Âlî Evrâk Odası'ncaolan numarası ve meclise havâlesi târîhi ve melfûfâtı kaç kıt‘a olduğuNev‘i Aded-i melfûfâtı Evrâk Odası numarası Târîh-i havâlesi- - -Arabî---Rûmî---Hülâsa-i me’âliKastamonu vilâyeti dâhilinde Yenice nâhiyesi muhtâcînine ta‘vîzan verilen beşbin İstanbul kilesi zahîrenin bu sene mevsim-i hasâdda tamâmen istihsâli kâbilolamayacağından ve nâhiye-i merkûme ahâlîsinin zikr olunan beş bin kile zahîreile tehvîn-i ihtiyâcâtı gayr-i mümkin bulunduğu anlaşıldığından bahisle daha onbin kile zahîrenin i‘tâsıyla bunların bedelâtından nısfının bu sene ve nısf-ı diğeriningelecek sene mevsim-i hasâdda istîfâsı ve Konya vilâyeti dâhilinde yerleşdirilenRumeli ve Ahısha muhâcirlerinden muhtâc-ı i‘âne olanlara üç bin beşyüz ve Sivas ve Yıldızeli kazâları ahâlîsinden tohumluk zahîresi bulunmayanlaratevzî‘ olunmak üzre dahi on yedi bin beş yüz keyl-i İstanbulî zahîrenin ta‘vîzanverilmesi Kastamonu ve Konya ve Sivas vilâyetlerinden bildirildiği beyânıylaicrâ-yı îcâbâtı hakkında Dâhiliye Nezâreti'nden meb‘ûs üç kıt‘a tezkire okundu.117

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKarârıTohumluk ve yemeklik zahîresi olmayan ahâlînin tehvîn-i ihtiyâcâtı içünmu‘âvenât-ı mümkinenin îfâsı lâzımeden ise de bu sûret hüdâ-nekerde âfât-ısemâviye ile felâket-zede olanlara münhasır olup yohsa ihtiyâcından bahisleisti‘âne eden her şahsa zahîre verilmesi Hazîne-i Celîle'ce gayr-i kâbil olmasıylaba‘d-ezîn yemeklik ve tohumluk zahîreye ihtiyâc-ı sahîhî bulunanların yamahalleri zirâ‘at bankası şu‘belerinden istikrâz veya mahallerince erbâb-ıhamiyet tarafından edilecek i‘âne ile def‘-i ihtiyâcları esbâbının istihsâline sarf-ıhimmet olunmasının vilâyât ile müstakil mutasarrıflıklara ta‘mîmen iş‘ârının vemezkûr Yenice nâhiyesi erbâb-ı ihtiyâcına mukaddemâ ta‘vîzan verilmiş olanbeş bin kile zahîrenin esbâb-ı muharrereden dolayı bu sene mevsim-i hasâdındaistirdâdı kâbil olamayacağı anlaşılmağla ber-mûceb-i iş‘âr zikr olunan zahîrenısf-ı bedelinin sene-i hâzıra mevsim-i hasâdında ve nısf-ı diğerinin dahigelecek senenin mahsûl zamânında istîfâ kılınması münâsib olacağından anagöre Kastamonu Vilâyeti'ne teblîğ-i keyfiyet olunmasının Dâhiliye Nezâreti'nehavâlesi kararlaşdırıldı.Hüseyin Tevfik, Galib, (…), Nüzhet, (…), Hüseyin, Rıza, Rıza, Mehmed Cemaleddin, CevadZabıt müsevvidinemahsûs imzâ mahalliAmedî mu‘âvinliğinemahsûs imzâ mahalliÂmedciliğe mahsûsimzâ mahalliMüsteşârlığa mahsûsimzâ mahalliTârîh Târîh Târîh Târîh118

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKŞeker Kanyonu - Yenice 119

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK19120

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBOA. DH. TMİKS, 7/36121

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSAFRANBOLU’NUN AKTAŞ NAHİYESİ MÜDÜRLÜĞÜ’NÜ MUSTAFAEFENDİ’NİN VEKALETEN YÜRÜTMESİSafranbolu’nun Aktaş Nahiyesi Müdürü Nazif Ağa’nın ölümü üzerine yerinetayin edilen kaza idare meclisi azasından Mustafa Efendi’nin bu görevivekaleten yürütmesi13 Şubat 1312 [25 Şubat 1897]Kastamonu VilâyetiMektûbî KalemiAded: 451Dâhiliye Nezâret-i Celîlesi’neDevletlü efendim hazretleriZağferanbolu kazâsı dâhilinde kâ’in Aktaş Nâhiyesi Müdîri Nazif Ağa’nınfüc’eten vefâtı vukû‘ bulup meclis-i idâre-i kazâ a‘zâ-yı sâbıkasından MustafaEfendi’nin vekâleten gönderildiği kazâ-i mezkûr kâ’immakâmlığından iş‘ârolunmuş ve mezkûr müdîrliğin ma‘âş-ı muhassası dört yüz guruş olup IslâhâtLâyihası hükmünce nâhiye müdîrlerine iki yüz ellişer guruş ma‘âş tahsîsi mukarrerolduğu gibi vukû‘ bulan istîzâh üzerine cevâben şeref-vârid olan 1 Kânûn-ı evvelsene [1]312 târîhli telgrafnâme-i âlî-i âsafânelerinde dahi mevcûd nevâhî müdîr vekâtibleri ma‘âşâtının îcâbâtı nevâhî teşkîlâtı icrâsından sonra bildirileceği cihetlenevâhî-i mevcûdenin ol vakte kadar hâliyle idâresi irâde buyurulmuş olmasınabinâ’en mevcûd müdîrliklerden münhal vukû‘unda nevâhî teşkîlâtının hitâmınaintizâren vekâletle idâresi veyâhûd şimdiden asâleten birisinin intihâb ve ta‘yînişıklarından kangısının ihtiyârı münâsib olacağının ve şıkk-ı sânînin ihtiyârı hâlindema‘âşının tahsîs-i kadîmî veyâhûd teşkîl olunacak nâhiye müdîrlerine verilmesimukarrer mikdâr üzerinden mi i‘tâsı lâzım geleceğinin istîzânına ibtidâr kılınmağınol bâbda emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir.Fî 18 Şa‘bân sene [1]314 ve fî 9 Kânûn-ı sânî sene [1]312 [22 Ocak 1897]122Kastamonu Vâlîsi bende Tevfik

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKTesrî‘-i Mu‘âmelât Komisyonu’nun Telgraf Müsveddâtına Mahsûs Varakadır.Târîh-i tebyîz: 13 Şubat sene [1]312 [25 Şubat 1897]Kastamonu Vilâyet-i Aliyyesi’ne TahrîrâtYazılaVârid olan 9 Kânûn-ı sânî sene [1]312 târîh ve 451 numarolu tahrîrât-ıaliyyelerine cevâbdır.Münhal kalan Aktaş nâhiyesinin iş‘âr-ı âlîleri vechile şimdilik vekâletleidâresi münâsib olacağından ol sûretle îcâbı icrâ ve bir tarafdan nevâhî teşkîlâtınamüte‘allık mu‘âmelâtın sür‘at-i ikmâliyle iş‘ârına i‘tinâ buyurulması Tesrî‘-iMu‘âmelât Komisyonu ifâdesiyle beyân olunur, ol bâbda.Bende Şerif Muhtar Nazım Ali Ziver123

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK20124BOA. Y. PRK. OMZ, 2/74

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKHAMİDİYE KAZASI YENİCE NAHİYESİ ORMANLARINDA RUHSATSIZMEŞE AĞACI KESİMİNİN ENGELLENMESİHamidiye kazasının Yenice nahiyesi tarafında bulunan meşe ormanlarındanbirkaç gün içinde ruhsatsız olarak dokuz bin beş yüz seksen altı meşeağacının kesildiğinin haber verilmesi üzerine ruhsatsızkesimlerin engellenmesi8 Şevval 1318 [29 Ocak 1901]Orman ve Ma‘âdin ve Zirâ‘at NezâretiMektûbî KalemiAdedSerkurenâ-yı Hazret-i Şehriyârî Atûfetlü Hacı Ali Beyefendi HazretlerineAtûfetlü efendim hazretleriEreğli ma‘denine yigirmi sâ‘at ve daha ziyâde mesâfede kâ’in olupma‘denlere bir gûne civâriyet ve münâsebeti ve şimdiye kadar sütun kat‘ı mesbûkolmayan Hamidiye kazâsında vâki‘ Yenice ciheti meşe ormanlarından birkaç güniçinde ruhsatsız olarak dokuz bin beş yüz seksen altı aded meşe direği kat‘ olunaraktahrîbât ve tecâvüzâta yine devâma başlandığı ve mezkûr ormanlar ma‘denleremahsûs olduğundan bahisle kesilen direklerden orman resmi aranılmayarak imrâretdirilmesi Ma‘den Nezâreti’nden taleb edilmekde olduğu Kastamonu OrmanSermüfettişliği’nden bu kerre alınan telgrafnâmelerde gösterilmiş ve mezkûrormanların ma‘dene mahsûs bulunduğuna dâ’ir nezâret-i âcizîce bir gûne kayd vema‘lûmât olmadığı gibi ruhsatsız olarak birkaç gün içinde dokuz bin beş yüz seksenaltı küsür direk kesilmiş olması da tahrîbât ve tecâvüzâtın derece-i ehemmiyetiniisbâta delîl ve mu‘âmele-i vâkı‘a ise evvel ve âhir şeref-sudûr buyurulmuş olan emrü fermân-ı hümâyûn-ı cenâb-ı Hilâfet-penâhîye külliyen muhâlif idüği müstağnî-iarz ve tafsîl bulunmuş olduğundan nizâmsız ve ruhsatsız kat‘iyyâtın serî‘an men‘iyletahrîbât ve tecâvüzâtı tecvîz etmekde olduğu mu‘âmelât-ı câriye ile müsbet bulunannezâret-i mûmâ-ileyhâ hakkında da mu‘âmele-i lâzıme îfâsı bu kerre de Bâb-ı Âlîile Bahriye Nezâret-i Celîlesi’ne yazılmış ise de mu‘âmelât-ı câriyeye nazaranmen‘-i tecâvüz edilmeyeceği melhûz bulunduğundan keyfiyetin arz-ı hâk-i pâ-yı âlîbuyurulması bâbında emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir.Fî 8 Şevvâl sene [1]318 ve fî 16 Kânûn-ı sânî sene [1]316 [29 Ocak 1901]Orman ve Ma‘âdin ve Zirâ‘at Nâzırı bende Selim125

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK21126BOA. BEO, 1748/131030

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSAFRANBOLU HÜKÜMET KONAĞININ KİRA BEDELİSafranbolu hükümet konağının tamir edilemeyecek derecede harapolmasından dolayı hükümet konağı olmak üzere kiralanan binanınaylık iki yüz otuz kuruş tutarındaki kira bedelininKastamonu Valiliği’nce karşılanması2 Şaban 1319 [14 Kasım 1901]Şûrâ-yı DevletMâliye Dâ’iresiAded: 2055Dâhiliye Nezâreti’nin Şûrâ-yı Devlet’e havâle buyurulan 16 Cumâde’l-âhiresene [1]319 târîhlü ve üç bin on yedi numarolu tezkiresi Mâliye Dâ’iresi’nde kırâ’etolundu.Me’âlinde; Zağferanbolu hükûmet konağının ta‘mîri kâbil olamayacak sûretdeharâb olması cihetiyle hükûmet konağı ittihâz olunmak üzre istîcâr edilen hâneninşehrî iki yüz otuz guruş bedel-i îcârına vilâyet muvâzenesinde karşuluk bulunamadığıbeyânıyla havâle-nâmesinin irsâli Kastamonu Vilâyeti’nden bildirildiğinden veDâhiliye muvâzenesinin merkez kısmında da karşuluk bulunamadığından bahislezikr olunan hânenin târîh-i istîcârından i‘tibâren meblağ-ı mezbûrun büdceyeilâveten tesviyesi istîzân kılınmış ve meblağ-ı mezkûrun cüz’iyyet-i mikdârıylaberaber muvâzeneye zamâyim icrâsını îcâb edecek mâhiyetde görülememesinebinâ’en bunun vilâyetin eyyâm-ı hâliye ma‘âşâtı mevkûfâtından tesviyesi husûsununnezâret-i müşârun-ileyhâya havâlesi tezekkür olundu. Ol bâbda emr ü fermân hazret-imen lehü’l-emrindir.Fî 2 Şa‘bân sene 1319 ve fî 31 Teşrîn-i evvel sene [1]317 [14 Kasım 1901]Şûrâ-yı DevletA‘zâdanMuhsin binMehmedMâliyeDâ’iresiRe’îsiCemaleddinA‘zâdanFethi BeybulunmadıA‘zâdan(…)A‘zâdan(…)A‘zâdanTahazâdeMehmedMuradA‘zâdan(…)A‘zâdanHüseyinNazım BeybulunmadıA‘zâdanİlyas EfendiA‘zâdanReşad BeybulunmadıA‘zâdan(…)A‘zâdan(…)A‘zâdanTahsin BinAliA‘zâdanMehmedFeyzi BinAliA‘zâdanMansurA‘zâdanLütfi EfendibulunmadıA‘zâdanRaif EfendibulunmadıA‘zâdan AliNefi.A‘zâdan ŞerîfAbdullah PaşabulunmadıA‘zâdanNiyazi Beybulunmadı127

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK22128BOA. DH. MKT, 1042/35

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSAFRANBOLU’DA YAPILAN HÜKÜMET KONAĞININ AÇILIŞ TÖRENİVE İNŞAATIN YAPIMINDA EMEKLERİ GÖRÜLENLERİN TALTİFEDİLMELERİSafranbolu’da halkın katkılarıyla inşaatı üç senede tamamlanan hükümetkonağının padişahın doğum yıldönümü gününde açılışının törenle yapıldığı;bu inşaatın yapımında büyük emek ve gayretleri görülen Kaza Naibi Rahmi,Müftü Rıfat, Evkaf Vekili Ragıp Bey, Kaza İdare Meclisi azaları HacıMehmet ve Mehmet Efendiler ile eski belediye başkanıTevfik Bey’in uygun şekilde taltif edilmeleri29 Şevval 1323 [27 Aralık 1905]Zağferanbolu Kâ’immakâmlığıTahrîrât KalemiAded: 203Huzûr-ı Sâmî-i Cenâb-ı Vilâyet-penâhîyeMa‘rûz-ı bende-i kemîneleridir;Asr-ı mes‘ûd-ı hazret-i Hilâfet-penâhîyi tezyîn eden me’ser-i umrân-kârî-icenâb-ı cihân-bânîden olarak Zağferanbolu’da üç sene evvel inşâsına mübâşeretolunan hükûmet konağının emr-i inşâ’âtı bi’l-ikmâl vilâdet-i bâhiru’l-mefharet-ihazret-i pâdişâhîye şeref-musâdif olan rûz-ı sa‘d en-rûzda teyemmünen resm-iküşâdının icrâ edildiği fî 2 Teşrîn-i evvel sene [1]321 târîhli telgrafnâme-i çâkerânemlemakâm-ı mu‘allâ-yı âsafânelerine arz olunmuşidi. Resm-i küşâd esnâsında ahzetdirilen fotoğrafîlerden nüsah-ı lâzımesi de ahîran ihzâr edilmekle manzûr-ı hikmetmevfûr-ıhazret-i veliyy-i ni‘amî buyurulmak üzre bunlardan kâfî mikdârı da bu postaile takdîm kılındı. Dâ’ire-i cedîde-i hükûmet şân-ı âlîye hakîkaten lâyık bir bedî‘a-ima‘rifet ve kazâ içün Südde-i Seniyye-i veliyy-i ni‘met-i bî-minnet-i a‘zamîye ithâfacedîd bir numûne-i himmet olmasıyla ahd-i celîl-i vilâyet-penâhîlerine tesâdüfünâm-ı ma‘âlî-ittisâm-ı dâverîlerini enzâr-ı ibtihâca ta‘lîk etdirilen levha-i menkûşuntazammun etdiği vechile buraca da mebde’-i târîh-i ma‘mûriyet add etdirecek birhâtıra-i şükrân olacağı gibi yâverî-i tevfîkât-ı hidîvâneleriyle ikmâl-i ameliyyâtamuvaffakiyet-i çâkerânemde kitâb-ı me’mûriyetimin dîbâcesini tebcîl ve sahâ’if-i129

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKâtiyesini tezyîn eyleyecek fâtiha-i mefharetden bulunduğundan muvaffakiyet-ivâkı‘adan dolayı teşekkürât-ı fâhire-i müstemidd-ânemi hâk-i pâ-yı sâmî-i dâver-ia‘zamîlerine arz ve takdîm içün müsâra‘at-ı tehâlük-kârâne ibrâz eylemekle beraberdâ’ire-i hükûmetin inşâ’âtı üç sene devâm etmiş ve i‘ânât-ı fütüvvet-mendân ileyapılmasından nâşî i‘ânâtını istihsâl, inşâ’âtını netîce-i mükemmeliyete îsâl epeyceemeklere, gayretlere iftikâr etmiş olduğundan bu müddet zarfında me’mûrîn veeşrâf-ı mahalliyeden pek çoklarının maddî, ma‘nevî himmetleri mesbûk kaldığılede’t-tahkîk anlaşılarak ba‘zıları taraf-ı çâkerânemden takdîrât-ı münâsebe ilegeçiştirilmiş ise de inşâ’ât-ı vâkı‘ada cidden ibrâz-ı ikdâm eden Nâ’ibü’ş-şer‘ Rahmive Müftî Rifat Efendi dâ‘îlerinin birer pâye-i mücerrede ile ve hükûmet konağıameliyyâtında mesâ‘î-i kâmileleri masrûf, himmetleri el-yevm de ma‘tûf bulunaneşrâf-ı mahalliyeden ve sâniye sınıf-ı sânîsi ashâbından Evkâf Vekîli izzetlü RagıbBey ve Meclis-i İdâre a‘zâsından ve Dergâh-ı Âlî kapucıbaşılığı pâyelülerindenrif‘atlü Hacı Mehmed ve a‘zâdan diğer Mehmed Efendiler ve biraz evvelinekadar îfâ eylediği beledî riyâsetinde inşâ’ât-ı vâkı‘anın hisâbâtını bi’z-zât tanzîmve nezâretini der‘uhde eyleyen ve rütbe-i râbi‘ası bulunan re’îs-i sâbık fütüvvetlüTevfik Bey bendelerinin de tensîb-i âlî-i vilâyet-penâhîlerine ta‘alluk edeceksûretde avâtıf-ı cezîle-i hazret-i Hilâfet-penâhî’den vâyedâr-ı minne ve mübâhâtbuyurulması husûsunun eltâf-ı inâyet-ittisâf-ı dâver-i a‘zamîlerine arz ve i‘lâsı îcâb-ımaslahatdan ve her gün meşhûd-ı ebsâr-ı ibtihâc olan ulüvv-i a‘tâf-ı cenâb-ı gîtîsitânîyeve emsâlinin neyyir-i husûlüne hâdim vecîbe-i mahmedetden görüldüğümuhât-ı ilm-i âlî-i cenâb-ı vilâyet-penâhîleri buyuruldukda ve kâffe-i ahvâlde emr üfermân hazret-i veliyyü’l-emrindir.Fî 16 Ramazânü’l-mübârek sene 1323 vefî 31 Teşrîn-i evvel sene 1321 [14 Kasım 1905]Zağferanbolu Kâ’immakâmı bende Mehmed Cemal130

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKHükümet Konağı - Safranbolu 131

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK23132

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK133

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK134BOA. DH. MUİ, 52-1/24

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBARTIN, ZONGULDAK VE HAMİDİYE KAZALARININ SAFRANBOLU’YAİLHAKIYLA BİR LİVA TEŞKİL EDİLMESİNE DAİR HARBİYENEZARETİ’NDEN GÖRÜŞ İSTENMESİBartın, Zonguldak ve Hamidiye kazalarının ilhakıyla Safranbolu’da bir liva teşkiledilmesinin Kastamonu Umumi Meclisi’nce kararlaştırıldığı; bu kararın uygunolup olmayacağına dair Harbiye Nezareti’nden görüş istenmesi18 Cumâde’lâhire 1325 [7 Temmuz 1909]Dâhiliye Mektûbî KalemiEvrâk numarası: 1388-24/1345/20Tesvîd târîhi: 22 Haziran sene [1]325 [5 Temmuz 1909]Târîh-i tebyîzi: 18 Cumâde’l-âhire sene [1]327 [7 Temmuz 1909]Kastamonu Vilâyet-i Aliyyesi’neZağferanbolu’nun taksîmât-ı mülkiye ve vaz‘iyet-i coğrafiyesi nokta-inazarından vilâyetin bir kıt‘a-i mühimmesinin merkezinde bulunması hasebiylelivâya tahvîlinde menâfi‘-i azîme hâsıl olacağı beyânıyla iktizâsının îfâsı istid‘âsınıhâvî ahâlî nâmına Müftî-i belde Mehmed Rifat vesâ’ire imzâlarıyla gelen telgrafnâmeleffen savb-ı atûfîlerine irsâl kılınmışdır. Kazâ-yı mezkûrun livâya tahvîli içünvukû‘u tabî‘î olan masârıfa büdcede karşılık olmadığından taleb ve istid‘â-yı vâkı‘ınşimdilik tervîci kâbil olamayacağının îcâb edenlere tefhîmi husûsuna himmet.135

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKDevlet-i Aliyye-i Osmâniyye Posta ve Telgraf NezâretiTelgrafnâmeDevlet muhâberât-ı telgrafiyeden dolayı hiç mes’ûliyet kabûl etmezMahrec merkezi: EreğliSevk numarası: 156İrsâl târîhi: 19 Haziran sene [1]325 [2 Temmuz 1909]Huzûr-ı Sâmî-i Sadâret-penâhî’yeZağferanbolu’muzun taksîmât-ı mülkiye ve vaz‘iyet-i coğrafiyesi nokta-inazarından havza-i vilâyetin bir kıt‘a-i mühimmesinin merkez-i vasatiyesinde kâ’inolmasına mebnî o zamân nâhiye hâlinde bulunan Bartın ve Amasra ve Hamidiyevesâ’ir havâlînin ilhâkıyla Viranşehir ve nâm-ı diğeri Taraklıborlu nâmı altında livâmerkezi iken tekâmül ve te‘âlî-i memleketin menâfi‘-i zâtiye ve ihtirâsât-ı nefsâniyeyefedâ edilmek i‘tiyâd-ı sakîme-i müteğallibânesinin te’sîr-i nüfûzuyla teşkîlât-ıahîrede kazâlığa tenzîl edilmiş ise de kazâmız fî yevminâ hâzâ livâlık umrânınınzâyi‘ etmemiş olduğundan müstahıkk-ı kadîmî bulunan livâlığının i‘âde buyurulmasızımnında fî 18 Nisan sene [1]325 târîhinde makâm-ı sâmîlerine bâ-telgraf mürâca‘atolunduğu gibi ma‘rûzâtımızın tatbîk-i fenniyesini irâ’e eder harita-i mürtesimesimerbût olduğu hâlde ahâlî-i umûmiye tarafından mahzâ tahtîm ve takdîm kılınano lâyiha-i âcizânemiz meclis-i umûmî-i vilâyetce tezekkür ve tedkîk edilerek ba‘zıkazâlarında vukû‘ bulan aynı mutâlebâtı hâvî nevâhîye tercîhan lâyihamız müfâdımeclis-i müşârun-ileyhin tensîb ve tasdîkine iktirânen makâm-ı dâver-i efhamîlerinearz ve inhâ olunmasından ma‘rûzât-ı mütekaddimeyi te’kîd ve tekrârla muhîtimizinehemmiyet-i mevki‘iye ve siyâsiyesinden ber-vech-i âtî arza müsâra‘at olunur:Zağferanbolu’muzun etrâf kazâların turuk-ı muvâsalasıyla sevkü’l-ceyşin teshîl vete’mîne hâdim sarîha-i fenniyesi derkârına mebnî dört redîf taburunun alay merkezive Bartın ile o civâr sevâhil ve be-tahsîs i‘mârı bu kerre Nâfi‘a Nezâret-i Celîlesi’ninicrâ’ât projesine bi’l-idhâl keşfiyyât-ı evveliyesinin icrâsına me’mûr-ı mahsûs ta‘yînbuyurulan Amasra Limanı’nın her cihetden iktisâb-ı şeref ve umrâniyetinin mâ-bihi’lhusûlüolup bu derece-i müterakkiyede vüs‘at-i ticâriye ve zirâ‘iye ve sınâ‘iyesineinzimâm eden kereste mu‘âmelâtına gelince cenâb-ı fâtır-ı hakîkînin bu havâlîyebahşâyiş-i Samadâniyesi’nden şöhret-gîr-i âfâk olan vilâyetimiz ormanlarının enmühim kısmı kazâmız dâhilinde bulunmağla bu mu‘âmelenin kesb-i intizâmında136

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKmazhar-ı terakkiyât olacağı senevî on bin liraya karîb vâridât-ı hâzırasıyla sâbitdir.Kazânın nüfûs-ı umûmiyesi altmış beş bin, vâridât-ı umûmiye-i senevîsi üç buçukmilyon guruşu mütecâviz ve tekâmül ve terakkî temâyülâtına isti‘dâd-ı medeniye-ikâmilesi âşikâr ve kasaba ile kasaba mahallâtından ma‘dûd bir karyede sekiz yüzümütecâviz hâneyi işgâl eden Rum unsuruyla üç bin hâneli beldemizin vâsi‘ birmikyâsda vaz‘iyet-i asliyesi hasebiyle ehemmiyet-i mevki‘iyesi derkâr idüğindenhakk-ı lâhıkı Bolu’nun livâ merkezine inkılâb ederse hem vâridât-ı devlet iz‘âf-ımuzâ‘af hâlini iktisâb ve hem de iltihâk edecek kazâlarla anâsır-ı muhtelifedenmürekkeb üç dört yüz bin ahâlî mazhar-ı refâh ve sa‘âdet olmağla beraber terakkiyât-ımemleket ta‘âliyâtı vesâ’ilini istishâb eyleyecekdir ki bunun fâ’ide ve muhassenât-ıadîde-i ledüniyyesi öteden berü hasâkat-kârânesiyle mahâfil-i âliyede hâ’iz-i fuhûl-izât-ı sâmî-i nezâret-penâhîlerine karşu müstağnî-i arz ve îzah bulunmuş olduğundanicrâ’ât-ı sâmiye-i terakkî-cûyânelerinden kazâmızla iltihâk edecek kazâlar ahâlîsininde nasîbe-dâr olması husûsuna müsâ‘ade-i hidîv-i efhamîleri müsterhamdir fermân.Belediye Re’îsiTevfikVekîl-iMetrepolid PapaYermanosZağferanboluahâlî-iumûmiyesinâmına Müftî-ibelde MehmedRifatMa‘ârif Re’îsiAtaTicâret OdasıRe’îsi MustafaŞevket137

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK24138BOA. DH. MB. HPS, 27/51

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBAYINDIR VE OVACIK NAHİYELERİ HÜKÜMET KONAKLARININ KİRABEDELLERİÇerkeş kazasına bağlı Bayındır ve Ovacık nahiyelerinde hükümet konağı olarakkiralanan binaların kira bedellerinin tutarı olan üç yüz doksankuruşun bütçeden karşılanması16 Şubat 1328 [1 Mart 1913]Kastamonu VilâyetiTahrîrât MüdîriyetiAded: 550Hülâsa:Bayındır ve Ovacık nâhiyeleri hükûmetkonakları bedel-i îcârı hakkındaDâhiliye Nezâret-i Celîlesi’neDevletlü efendim hazretleriÇerkeş kazâsına merbût Bayındır nâhiyesi hükûmet dâ’iresinin geçendekazâ’en muhterik olmasından nâşî me’mûrîn-i mahalliyenin şurada burada icrâyıvazîfe eylemeleri dolayısıyla ahâlînin dûçâr olduğu müşkilât nazar-ı i‘tibâraalınarak mahall-i mezkûrda i‘âne-i mahalliye ile evvelbahârda bir hükûmet konağıyapdırılmak üzre taht-ı ta‘ahhüde aldırılmış ve ol vakte kadar 1 Teşrîn-i sânî sene[1]328 târîhinden i‘tibâren şehrî otuz beş guruşla istîcâr edilen bir bâb hâne hükûmetkonağı ittihâz edilmiş olduğu gibi kazâ-i mezkûre merbût Ovacık nâhiyesininmerkezi olan Cingiller karyesinde yine evvelbahârda i‘âne-i mahalliye ile bir bâbhükûmet konağı inşâ etdirilmek üzre karye-i âharda harâb bir odada ikâmet ve icrâyıhükûmet etmekde olan me’mûrînin mezkûr Cingiller karyesine 1 Teşrîn-i evvelsene [1]328 târîhinden i‘tibâren şehrî elli guruşla üç odalı bir hâne istîcâr edilereknakl edilmek sûretiyle vazîfelerini suhûletle îfâ etmeleri husûsu te’mîn edilmiş olupistîcâr ve hükûmet konağı ittihâz olunmuş olan mezkûr iki binânın ancak mezkûrhükûmet konaklarının ol vechile inşâsına değin sene-i hâliyeye â’id cem‘an üç yüzdoksan guruş bedel-i îcârının muvakkaten mu‘âmele-i tahsîsiyesinin icrâsıyla birkıt‘a havâlenâmesinin celbi lüzûmu Kengırı Mutasarrıflığı’ndan bildirilmiş olmağlaîfâ-yı îcâbı muhâsebe-i vilâyet ifâdesiyle ma‘rûzdur. Ol bâbda emr ü fermân hazret-imen lehü’l-emrindir.Fî 1 Rebî‘u’l-evvel sene [1]331 ve fî 26 Kânûn-ı sânî sene [1]328 [8 Şubat 1913]Kastamonu Vâlîsi Mehmed Galib bin Said139

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKastamonu Vilâyeti’nin işbu tahrîrâtında beyân olunduğu üzre Bayındırnâhiyesi hükûmet konağı içün şehrî otuz beş guruşdan târîh-i îcârı olan 1 Teşrîn-isânî sene [1]328 târîhinden i‘tibâren sene nihâyetine kadar yüz seksen ve Ovacıknâhiyesi hükûmet konağı içün de şehrî elli guruşdan 1 Teşrîn-i evvel sene [1]328târîhinden i‘tibâren Şubat nihâyetine kadar iki yüz elli guruşun sene-i hâliyemuvâzenesinin dördüncü faslının birinci hükûmet konakları mâddesinden bi’t-tahsîshavâlenâmesinin tanzîmiyle mahalline gönderilmek üzre idâre-i âcizîye tevdî‘ihusûsunun Muhâsebe Müdîriyeti’ne emr ve havâle buyurulması bâbında emr üfermân hazret-i men lehü’l-emrindir.Fî 7 Şubat sene [1]328 [20 Şubat 1913]Dâhiliye Nezâreti Mebânî-i Emîriye veHapishâneler İdâresiMûcebince fî 7 minh.1744/32 numaro ve 16 Şubat sene [1]328 [1 Mart 1913] târîhli havâle-nâmesi yazıldı.CelaleddinKayd edilmişdir.140

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKOvacık 141

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK25BOA. DH. İD, 97-2/38142

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKOVACIK’A BAĞLI KİLİSE ADLI KÖYÜN ADININ HATİPOĞLU OLARAKDEĞİŞTİRİLMESİÇankırı’nın Ovacık nahiyesine bağlı Kilise adlı köyün adının Hatipoğlu şeklindedeğiştirilmesi talebi.3 Cemaziyelahir 1332 [29 Nisan 1914]Kastamonu VilâyetiMektûbî KalemiAded: 163Dâhiliye Nezâret-i Celîlesi’neDevletlü efendim hazretleriKengırı sancağına mülhak Ovacık nâhiyesinin Kilise karyesinde bir gûnââsâr-ı atîka ve kilise gibi mebânî bulunmaması ve ahâlîsi ise sırf İslâm unsurunamensûb olması cihetiyle Kilise nâmının Hatîboğlu karyesi unvânına tahvîli KengırıMutasarrıflığı’nın 3 Nisan sene [1]330 târîh ve yüz on sekiz numarolu tahrîrâtındaizbâr olunmuş ve lede’l-havâle keyfiyyet meclis-i umûmî-i vilâyetce de tensîbedilmiş olmağla iktizâsının îfâ ve inbâ buyurulması bâbında emr ü fermân hazret-imen lehü’l-emrindir.Fî 3 Cumâde’l-uhrâ sene [1]332 ve fî 16 Nisan sene [1]330 [29 Nisan 1914]Kastamonu Vâlîsi Mehmed Reşid143

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK26144BOA. DH. İ.UM, 45-1/54

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKOVACIK NAHİYESİ MERKEZİNİN CİNGİLLER KÖYÜNDEN ALINARAKPELİTÇİK KÖYÜNE NAKLEDİLMESİ VE ŞEHABEDDİN ADIYLAANILMASIÇerkeş kazasına bağlı Ovacık nahiyesinin merkezi olan Cingiller köyünün, kışaylarında derelerdeki suların yükselmesiyle birlikte çevreyleirtibatının kesilmesi sebebiyle, nahiye merkezinin Pelitçikköyüne nakli ile yeni nahiye merkezineŞehabeddin adının konması15 Receb 1333 [29 Mayıs 1915]Kastamonu VilâyetiMektûbî KalemiAded: 1635/111Dâhiliye Nezâret-i Celîlesi’neHülâsa:Ovacık nâhiyesi merkezinin Pelidcik karyesine nakliyleŞehabeddin nâmıyla tevsîmi hakkındaDevletlü efendim hazretleriÇerkeş kazâsına tâbi‘ Ovacık nâhiyesinin merkezi olan Cingiller karyesinineyyâm-ı şitâda ve suların tuğyânı zamânında her tarafla münâsebâtı munkatı‘ olarakmu‘âmelât-ı iktisâdiye ve ticâriyesi sektedâr ve bu yüzden ahâlî-i mahalliye zarar vemüşkilâta dûçâr olmakda bulunduğundan bahisle nâhiye merkezinin Zağferanboluve Çerkeş tarîki güzergâhında vâki‘ ve ez-her-cihet nâhiye merkezi ittihâzına sâliholmakla beraber hâlen ve istikbâlen terakkî ve umrâna müsta‘idd olan Pelidcikkaryesine nakliyle mezkûr nâhiyenin Şehabeddin nâmıyla tevsîmi kazâ-i mezkûrmeclis-i idâresinin Kengırı Meclis-i İdâresi’nden musaddakan mevrûd mazbatasındaizbâr olunmuş ve iş‘âr-ı mahallî encümen-i vilâyetce de bi’t-tensîb ol vechileiktizâsının îfâsı mahalline teblîğ edilmiş olmağla icrâ-yı îcâbı ma‘rûzdur ol bâbdaemr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir.Fî 11 Cemâziye’l-âhir sene [1]333 ve fî 13 Nisan sene [1]331 [26 Nisan 1915]Kastamonu VâlîsibendeMehmed Reşid145

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK27146BOA. DH. UMVM, 86/42

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKİLKBAHARDA YAZLIKLARINA TAŞINAN SAFRANBOLU AHALİSİNİNBURADA BİR BELEDİYE TEŞKİL EDİLMESİ HAKKINDAKİTALEPLERİNİN KABUL EDİLMEMESİİlkbahar’ın gelişiyle birlikte kasabanın dışında bulunan yazlıklarına taşınarakburadaki bağlarıyla uğraşan ve kış aylarında tekrar kasabaya dönenSafranbolu ahalisinin; yazlıkların korunması, temizliği ve suihtiyacının giderilmesi için burada bir belediye teşkilihakkındaki taleplerin de kabul edilmemesi18 Kanunusani 1332 [31 Ocak 1917]Kastamonu VilâyetiMektûbî KalemiAded: 790Dâhiliye Nezâret-i Celîlesi’neDevletlü efendim hazretleriZağferanbolu kasabası ahâlîsi İlkbahâr’ın hulûlünü müte‘âkib kasabadan birçâryek ve yarım sâ‘at mesâfede bulunan sayfiyelerine nakl ve kışın dahi kasabayaavdet etmekde oldukları cihetle kışın muhâfazasız kalan bu sayfiyelerin bağ vebağçeleri hayvânâtın ta‘arruzundan muhâfaza olunmak ve yazın dahi bunlara birnisbet-i mütesâviyede su tevzî‘ ve isâlesini te’mîn etmek ve tanzîfat ve i‘mârâtınabakmak üzre mezkûr sayfiyelerde bir belediye teşkîline meclis-i umûmî-i vilâyetZağferanbolu a‘zâları tarafından lüzûm gösterilmesi üzerine mezkûr sayfiyelerinkasabadan ma‘dûd olup olmadığının ve kasabadan ma‘dûd olmadığı takdîrde binkadar hâneyi muhtevî olan bağlarda ayrıca bir dâ’ire-i belediye teşkîliyle belediyekavânîn ve nizâmâtının tatbîkine müsâ‘ade buyurulmasının nezâret-i celîlelerindentemennîsi meclis-i mezkûrca karârgîr olmuş olmağla muktezâsının emr ve inbâsınamüsâ‘ade buyurulması ma‘rûzdur. Ol bâbda emr ü fermân hazret-i men lehü’lemrindir.Fî 24 Rebî‘u’l-evvel sene [1]335 ve fî 5 Kânûn-ı sânî sene [1]332 [18 Ocak 1917]Kastamonu VâlîsiAtıf147

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK28148BOA. DH. İ.UM, 19-3/1-76

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKEŞKIYALIK YAPAN GARİPOĞLU MEHMET İLE EĞRİ AHMET VEÜÇ ARKADAŞI HAKKINDA ARAŞTIRMA YAPILMASIAkviran köyünden Garipoğlu Mehmet ve Safranbolu kazasında Eğri Ahmetile üç arkadaşı, köylerde halka işkence ederek zorla fidye toplamaları vekanunsuz hareketleri nedeniyle ihbar edildiklerindendurumunaraştırılması1 Kanunısani sene 1335 [1 Ocak 1919]Dâhiliye Nezâret-i Celîlesi’neMa‘rûz-ı çâkerânemdir;Memleketimiz bulunan Zağferanbolu kazâsının üç senedir çekmiş veçekmekde olduğu felâketi arz ve tasdî‘a cür’et eylerim. Kazâmızda birçok askerîfirârîlerinin ba‘zı ufak şekâvetlerinden sarf-ı nazar öteden berü türemiş Eğri Ahmednâmıyla ma‘rûf bir çete el-yevm hâl-i şekâvet ve fa‘âliyetde olup hükûmet bunlarıel-ân tenkîle muvaffak olamadığının esbâbı ise jandarma kumandanlığında bulunançavuş rütbesinde bir çocukdur bu da ahâlîye azamet-fürûşlukdan başka hiçbirşeye vukûfu olmadığı müsellemü’l-enâmdır. Şakî Eğri Ahmed çetesi dört kişidenibâret olup re’îs Eğri Ahmed Çerkeş kazâsının Ovacık nâhiyesinden diğeri Recebnâhiye-i mezkûre ahâlîsindendir, üçüncüsü Çorumlu Kürd nâmıyla ma‘rûfdur,dördüncüsü de Tahir nâmında bir şakîdir. Bu dört nefer şakî bundan üç sene evvelAnkara Mevkûfhânesi’nden her nasılsa firâra muvaffak olarak Akviren karyesindenGarib Ağa oğlu Mehmed Ağa’nın hânesinde ilticâ ederler. Şakîlerden Recebnâm seferberlikden evvel dört sene kadar merkûm Mehmed Ağa’nın nezdindehizmetkârlıkda bulunduğundan ma‘a’l-memnûniye şakî-i merkûmûnu hânesindeihtifâ eder. Bu hunhârlara ihtifâ-gâhlarında îş [ü] işret etmekdeler iken sâ’ika-i sekrlehânenin muhterik olmasına ve bundan sirâyet eden diğer üç hânenin de yanmasınasebebiyet vermişler harîkin itfâsı içün âhar karyeden ahâlînin bi’z-zât şakîlerinMehmed Ağa’nın hânesinde muhtefî olduklarını aynen müşâhede etmişlerdir.Muhterik hâne sâhibleri hükûmete Mehmed Ağa hakkında şikâyetde bulunmuşlarkaryede edilen tahkîkât ba‘dehû aks-i sûretde mazbata tanzîm edilerek ZağferanboluMahkemesi’nde maznûn Mehmed Ağa berât karârına binâ’en müdde‘îler Ankara’ya149

6GATINEAUCE-89-10-512 APPROBATION - SOUMISSION -FOURNITURE DE GAZOLINE, DEDIESEL ET D'HUILE A CHAUFFAGE(504-10 ET 89 SP 17)ATTENDU QU'& la suite d'unappel d'offres public, les compagnies indiquées ciaprdsont déposé des soumissions pour la fourniturede gazoline, de diesel et d'huile à chauffage, àsavoir :Centre du confort Esso, Confort au foyer EssoProduits Shell Canada ltéeCoopérative fédérée, division des pétrolesMcColl-Frontenac inc.Ultramar Canada inc.Petro FrancisLecavalier Huile à chauffage inc.Pétrole M. Miron inc.QUE ces soumissions sont conformesaux cahiers des charges ayant servi à cetappel d'offres et le directeur des Approvisionnementsrecommande, dans sa note du 2 octobre 1989,d'accepter les propositions des plus bas soumissionnaires;QUE les fonds requis à l'achatde ces produits seront puisés à même les attributionsdu budget d'opération de la Direction destravaux publics;EN CONSEQUENCE, il est proposépar Richard Côté, appuyé par Gilbert Garneau etrésolu en conformité avec la recommandation dudirecteur général, de proposer au Conseil d'approuverles soumissions présentées par les compagniesmentionnées ci-dessous pour la fourniture des produitspétroliers indiqués en regard de chacuned'elles et aux prix suivants, à savoir :10.- Shell Canada ltée758, rue Sherbrooke ouestMontréal (Québec)H3A 1G1aux escomptes suivants :gazoline sans plomb: .1232 le litre d'escomptegazoline régulière : .IO79 le litre d'escompte20.- Ultramar Canada inc.2020, rue UniversityMontréal (Québec)Hl2 3N2aux prix nets suivants :diéselhuile ZI: .3734 le litre, taxes incluseschauffage: .2043 le litre, taxes inclusesIL EST ENTENDU QUE ces produitsseront fournis aux prix précités et enrespectant les exigences et les critdres d'excellenceénoncés aux cahiers des charges ayant servi àcet appel d'offres.Adoptée unanimement.

152ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK153

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK29154BOA. E. lV. MEHMED, 6992

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKAKTAŞ, ŞEHABEDDİN, KIZILBEL VE ULAKDERESİ KAZALARININZAHİRE SÜRSAT BEDELİ1659 yılı Aktaş, Şehabeddin, Kızılbel ve Ulakderesi kazalarının zahire sürsatbedelinin Mübaşir Bekir Ağa’ya tahvil edilmesi30 Zilkade 1069 [19 Ağustos 1659]An tahvîlHînFî selh-i Za. sene 1069An akçe-i bahâ-i zahîre-i bedel-i sürsat kazâ-i mezkûrîn der-livâ-i Bolu elvâki‘fî sene 1069 an yed-i Bekir Ağa el-Mübâşir157250 akçeAn kazâ-i Aktaş ma‘ama‘den24500 akçeAn kazâ-i Şehabeddin41150 akçeAn kazâ-i Kızılbel42300 akçeAn kazâ-i Ulakderesima‘a ma‘âdinciyân49300 akçe155

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK30156BOA. C. EV, 9183

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKVİRANŞEHİR’İN KAPICILAR KÖYÜNDEKİ ZAVİYENİNZAVİYEDARLARININ AKŞEMSETTİN EVLADINDANOLMALARI NEDENİYLE VERGİ MUAFİYETLERİViranşehir’in Kapıcılar köyünde bulunan zaviyenin zaviyedarları, Fatih SultanMehmet Han’ın hocası Şeyh Akşemsettin oğlu Şeyh Ömer evladındanolmaları ve temessükleri gereğince her türlü vergiden muafiyetlerisebebiyle vergi konusunda kendilerine kanuna aykırımuamelelerde bulunulmaması.8 Safer 1184 [3 Haziran 1770]Kânûn üzre amel [oluna deyü] buyuruldu.Fî 8 S. sene [1]184 [3 Haziran 1770]Devletlü, inâyetlü, merhametlü, sultânım hazretleri sağ olsun;Arzuhâl-i kullarıdır ki merhûm ve mağfûrun-leh Ebu’l-feth Sultân MehmedHân aleyhi’r-rahmeti ve’l-gufrân hazretlerinin şeyhi kutbü’l-ârifîn zahru’l-vâsılînŞeyh Akşemseddin hazretlerinin oğlu müteveffâ Şeyh Ömer evlâdlarından olupselâtîn-i mâziyye temlîki mûcebince Viranşehir kazâsına tâbi‘ nâm-ı diğer Kapucılarkaryesinde vâki‘ vakf eylediği zâviyesinde ber-vech-i iştirâk meşrûtiyyet üzrezâviyedârları olup karye-i mezbûre toprağında bi’l-fi‘l zabt u tasarrufumuzda hâne-iavârıza bağlu tekâlîf alınmak îcâb eder kadîmî re‘âyâ emlâk ve arâzîmiz olmayuptekâlîf talebiyle ta‘addî ve rencîde olunmak îcâb etmez iken kazâ-i mezbûr ahâlîlerizuhûr vâki‘ olan avârız ve imdâd-ı seferiyye ve hazariyye ve katır ve deve vesâ’irevâmir-i şerîfe ile vâride olan tekâlîfden sizler dahi bizimle ma‘an hisse verinizdeyü üzerlerimize musallat ve mübâşir gönderüp ve ta‘yîn eyledikleri levendâtmüft ü meccânen yem ve yiyecek ve diş kirâsı mutâlebesiyle hilâf-ı kânûn ta‘addîve rencîdeden hâlî olmayup perâkende ve perîşân olmalarımıza sebeb olacaklarımuhakkak olup merâhim-i aliyyelerinden mercûdur ki mezbûrların hilâf-ı kânûn olvechile olan müdâhale ve ta‘addîleri men‘ u def‘ olunmak bâbında emr [ü] fermândevletlü sultânım hazretlerinindir.Bendegâneş-ŞeyhMehmedDervişİbrahimBendegânŞeyh Osmanve es-SeyyidHüseyinMustafaHalîfe veMahmudBendegânSeyyidel-HâcAhmed veAbdurrahmanÖmer Sofu157

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK31158BOA. C.ZB, 3478

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSAFRANBOLU KAZASINDA EŞKIYALIK YAPAN KAZDAĞLIOĞLU KARAMEHMET’İN YAKALANARAK İSTANBUL’A GÖNDERİLMESİSafranbolu kazasında birkaç yıldır eşkıyalık yapan Kazdağlıoğlu KaraMehmet’in ölü veya diri yakalanarak İstanbul’a gönderilmesi içinBolu Voyvodası Hacı Ahmet’in görevlendirilmesi30 Receb 1193 [13 Ağustos 1779]BuyurulduKayd olunmuşdur.Bolu sancağında vâki‘ kazâların kuzât ve nüvvâbı ve serdârân ve kethüdâyerleri ve zâbitân ve a‘yân ve iş erlerine hüküm;Zağferanborlu kasabasında birkaç seneden berü ref‘-i alem-i şekâvet vecivâr kazâlara tasallut ve katl-i nüfûs ve gasb-ı emvâl ve hetk-i a‘râza cesâret edenKazdağlıoğlu Kara Mehmed nâm şakînin izâle ve i‘dâmına cezmen ve kat‘anirâde-i hüsrevânem ta‘alluk etmekle Dergâh-ı Mu‘allâm kapucıbaşılarından hâlâBolu hâssı voyvodası el-Hâc Ahmed dâme mecduhûya hitâben sâdır olan emr-imünîfimde tafsîl-i keyfiyyet musarrah ve mastûr olmağla mefhûmu cümleye ma‘lûmolur âsî-i mezbûr Zağferanborlu Kal‘ası’na tahassun edüp beher hâl cümleninmu‘âvenet ve ittifâkına muhtâc olduğu vâridînin ihbârlarından mesmû‘-ı dâverânemolmakdan nâşî siz ki mevlânâ ve serdârân ve kethüdâ yerleri ve zâbitân ve a‘yânve iş erleri mûmâ-ileyhimsiz kazâlarınızda bulunan sunûf-ı askeriyye ve il erlerinima‘iyyetinize isticlâb ve voyvoda-i mûmâ-ileyhin emr ve re’yine tebe‘iyyet veistedüği mahalde yanına ictimâ‘ ve bi’l-ittifâk Zağferanborlu Kal‘ası’na teveccühve azîmet ve hâ’in-i mezbûrun etrâf ve cevânibini sedd ü bend ve bi-eyyi vechinkânhayyen ve meyyiten ahz ve cezâsını tertîb ve ser-i maktû‘unu Dersa‘âdetim’eib‘âsa şitâb ve müsâra‘at eylemeniz bâbında me’mûriyetinizi hâvî işbu emr-i şerîfimısdâr ve ile irsâl olunmuşdur bu misillü esâfil ve erâzilin ferce bulmaları mücerredserdârân ve a‘yân ve memleket ihtiyârlarının te’dîb-i eşrârda adem-i ittihâdlarındanneş’et eylediğinde kat‘â iştibâh olmadığına binâ’en bu def‘a dahi voyvodanız ilemüttefikan hâ’in-i mezbûru ele getürmeyüp tedmîr ve istîsâlinde taksîr ve rehâveteylediğiniz sûretde beher hâl vüzerâ-yı izâmımdan kavî ve muktedir bir vezîr asker-iküllî ile ta‘yîn ve şakî-i mezbûr izâle ve tedmîr olacağından mâ‘adâ encâmı sizinhakkınızda dahi mûcib-i vehâmet olacağı ma‘lûmunuz oldukda gözünüzü açup veaklınızı başınıza devşirüp ber-vech-i muharrer size voyvoda tarafından kâğıd vardığısâ‘at kazâlarınızın sunûf-ı askeriyye ve ricâl-i harb ü darbını isticlâb ve dilediğimahalde ictimâ‘ ve bi’l-ittifâk bâgî-i merkûmun üzerine varup tertîb-i cezâsına veser-i maktû‘unu Der‘aliyyem’e tesyîre nisâr-ı vüs‘ u kudret ve kusûr ve tekâsüldenhazer ve mübâ‘adet eylemeniz bâbında.Fî evâhir-i B. sene [1]193 [13 Ağustos 1779]159

160ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKazdağlı Camii - Safranbolu 161

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK32162BOA. C. NF, 760

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKTARAKLIBORLU KAZASININ KONARI KÖYÜ BİTİŞİĞİNDEKİ BÜYÜKNEHİR ÜZERİNDE BULUNAN KÖPRÜLERİN TAMİR VE BAKIMITaraklıborlu kazasının Konarı köyü bitişiğindeki büyük nehir üzerinde bulunanüç köprünün tamir ve bakımları için görevlendirilen köy ahalisininfakir durumda olmaları ve bu görevi yürütmekte zorlanmalarısebebiyle yardım talepleri18 Şevval 1210 [26 Nisan 1796]İzzetlü defterdâr efendi zikr olunan cisrler mahall-i lüzûmda vâki‘olduğu ma‘lûmumuz olan hâlâtdan olmağla bu def‘a rabtı istid‘â olunan üçaded nüzülhânesinin senevîsi ne mikdâr eder hisâb etdirdüp ana göre iktizâyınizâmına bakılmak içün keyfiyyeti tekrâr bâ-takrîr ifâde eyleyesin deyübuyuruldu.Fî 17 L. sene [1]210 [25 Nisan 1796]Medîne-i Taraklıborlu kazâsına tâbi‘ Konarı nâm karye ahâlîlerinin dîvân-ıâlîlerine takdîm eyledikleri bir kıt‘a mahzar ve arzuhâlleri mefhûmunda karye-imezbûre ittisâlinde kâ’in Eflâni kazâsından cereyân eden nehr-i azîmin üzerindeibâdullâhın mürûr u ubûr eylediği üç aded cisr-i kebîrin ta‘mîr ve termîmleriyçünvakfı olmadığından bu âna değin ta‘mîr ve termîmi iktizâ etdikçe karye-i mezbûreahâlîleri ta‘mîr edegelüp ancak birkaç seneden berü karye-i mezbûre ahâlîleriza‘îfü’l-hâl olduklarından cüsûr-ı mezkûreyi ta‘mîre adîmü’l-iktidâr olduklarınamebnî mürûr u ubûr eden ibâdullâhın azîm zahmet çekdiklerini beyân birle karye-imezbûrenin üzerlerinde mukayyed olan on bir aded avârız ve nüzülhânesinin üçadedi zikr olunan cisrlerin ta‘mîr ve termîmine rabt ile mukâbelesinde ahâlî-i karye-imerkûme cüsûr-ı mezkûreyi ta‘mîr ve termîm eylemek içün bir kıt‘a emr-i şerîfsudûrunu tahrîr ve istid‘â ederler. Derkenâra havâle olundukda Bolu sancağındavâki‘ Taraklıborlu kazâsının hâvî olduğu mahallât ve kasaba ve kurâsının iki yüzyigirmi bir aded avârız ve nüzülhânesiyle on yedi bin altı yüz seksen akçe bedel-iavârız-ı mütekâ‘idîn mâlı olduğu ve kazâ-i mezbûra tâbi‘ Konarı ma‘a mahalle-i Safikaryesinin on bir aded avârız ve nüzülhânesi olup asıl kazâsının icmâl-i hânesinedâhil idüği ve Kastamonu sancağında Kinolu kazâsına tâbi‘ Hamlay karyesinin ikibuçuk aded avârızhânesi emsâli mûcebince karye-i mezbûre ahâlîlerinin müceddeden163

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKbinâ ve inşâ eyledikleri Akçay cisrini beher sene kendü mâllarıyla ta‘mîr ve termîmeylemeleri şartıyla mukayyed olan mârru’z-zikr iki buçuk hânesi üzerlerinden ref‘ve mîrîye kesr ü noksân gelmemek üzre kazâ-i mezbûrun icmâl-i hânesine zamolunup sûret ve emr-i şerîf verilmiş olduğu emsâl olarak Mevkûfât’dan derkenârolunmuşdur. Bu sûretde derûn-ı arzuhâlde muharrer cisrlerin mürûr u ubûr edenibâdullâhın meşakkate dûçâr olmamalariyçün ta‘mîr ve termîmi muktezî olup karye-imezbûre ahâlîlerinin köprücü ta‘yîni lâzım mıdır ve fi’l-hakîka lâzım geldiği hâldetenzîli istid‘â olunan üç hânenin îcâb eden mâl-ı mîrîsine kesr gelmemek içün emsâliüzre kazâ-i mezbûra tâbi‘ sâ’ir mütehammil olan kurâya tarh ve tahmîl olunmağaahâlî-i kazâ ve kurâ râzîler midir ve keyfiyyeti Der‘aliyye’ye arz ve inhâ olunmaküzre isti‘lâmı hâvî emr-i şerîf ısdârı muvâfık-ı irâde-i aliyyeleri buyurulur ise emr üfermân devletlü sa‘âdetlü sultânım hazretlerinindir.Mevkûfât’dan hisâb olunaBer-mûceb-i takrîr ve fermân-ı âlî hisâb şüde-fermûde bâ-fermân-ı şerîfAvârız-nüzül3 hâne4050 akçe36 guruş, 35 paraHânehâ-i avârızHânehâ-i bedel-inüzül3 hâneFî beher hâne ma‘ama‘âş ve gayr690 akçe3 hâneFî beher hâne ma‘ama‘âş ve gayr660 akçe2070 akçe 1980 akçeTenzîli istid‘â olunan üç hânenin mâl-ı senevîsi fermân buyurulduğu üzre hisâbolundukda ol mikdâr guruş eder fermân devletlü sa‘âdetlü sultânım hazretlerinindir.Fî 18 L. sene 1210 [26 Nisan 1796]Vâridât-ı mîriyyeye kesr gelmemek üzre kazâ-i mezbûrun asıl icmâl-ihânesine zam olunarak tanzîmi takrîr oluna.164

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKarabükKarabük165

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK33166

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK167

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK168BOA. ML. VRD-d. 972

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKVİRANŞEHİR SANCAĞI KAZALARININ VERGİ GELİRLERİViranşehir sancağının Safranbolu, Yörük, Kurukavak, Viranşehir,Kızılbel, Eflâni, Ova, Bartın, Amasra, Ulus, Keçinos, Zerzene,Çarşamba, Perşembe, Tefen, Yenice, Aktaş, Şehabeddin,Gölpazarı ve Ulak kazalarının vergi, öşür, gebran cizyesi,kıptiyan ve diğer vergilerden 1843 yılında elde edilengelirlerin listeleri.1 Şubat 1259 [13 Şubat 1844]Sayfa: 2Vergü-yi mahsûsası376445,5guruşGebrân cizyesihâsılâtı11670 guruşYekûn: 100133 guruşViranşehir Kâ’immakâmlığıZağferanborlu KazâsıMaktû‘an ihâle olunan öşrü ve rüsûmu vâridât bedelâtıKazâ-i mezkûrun hâvîolduğu ma‘lûmü'l-esâmî Zikri câ’î rüsûmu vâridât bedelâtıkurâ a‘şâr bedelâtı71391 guruş GuruşÂdet-i ağnâm rüsûmu 5000Bâc-ı bâzâr rüsûmu 3500Tahmîshâne rüsûmu 5025Kereste öşrü rüsûmu 2867Kantar rüsûmu 2300Damga-yı cülûdrüsûmu9500Zecriye rüsûmu 055028742Ber-vech-i emânet idâre olunan vâridât hâsılâtıGuruşResm-i keyl hâsılâtı vâcib an Mart ilâ Şubat sene [1]259 10900Ferâğ-ı temessükâtı harcı vâcib-i mezbûr 00245Mürûr tezâkiri harcı vâcib-i mezbûr 07599Fürûht olunan posta bârgîri esmânı vâcib der-mâh-ı Mart sene [1]259 01073Mezkûr bârgîrlerin eyer ve yelleme bahâsı vâcib-i mezbûr 00034Karantina hâsılâtı vâcib der-mâh-ı Temmuz ve Eylül sene [1]259 0004219893Cem‘an yekûn: 508138,5 guruş169

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKYörük KazâsıVergü-yi mahsûsası46980,5 guruşMaktû‘an ihâle olunan öşrü ve rüsûmu vâridât bedelâtıKazâ-i mezbûrun hâvîolduğu ma‘lûmü'l-esâmîkurâ a‘şâr bedelâtıKazâ-i mezbûrun âdet-i ağnâmrüsûmu15631,5 guruş 1657,5 guruşYekûn: 17289 guruşCem‘an yekûn: 64269,5 guruşKurukavak KazâsıVergü-yi mahsûsası21694,5 guruşMaktû‘an ihâle olunan öşrü ve rüsûmu vâridât bedelâtıKazâ-i mezkûrun muhtevîolduğu ma‘lûmü'l-esâmîkurâ vesâ’ire a‘şâr bedelâtıKazâ-i mezbûrun âdet-i ağnâmrüsûmu1400 guruş 710 guruşYekûn: 2110 guruşCem‘an yekûn: 23804,5 guruşVergü-yi mahsûsası194444,5 guruşViranşehir KazâsıMaktû‘an ihâle kılınan öşrü ve rüsûmu vâridât bedelâtıKazâ-i mezbûrun hâvîolduğu ma‘lûmü'l-esâmîÂti'l-beyân rüsûmu vâridât bedelâtıkurâ vesâ’ire a‘şârbedelâtı41420 guruş GuruşÂdet-i ağnâm rüsûmu 5900Bâc-ı bâzâr rüsûmu 1000Damga-yı cülûd0300rüsûmu7200Yekûn: 48620 guruşBer-vech-i emânet idâre olunan resm-i keyl hâsılâtı vâcib an Mart ilâ Şubat sene [1]259810 guruşCem‘an yekûn: 243874,5 guruş170

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKızılbel KazâsıVergü-yimahsûsası89766,5guruşKıbtiyânmâl-ı maktû‘u375 guruşMaktû‘an ihâle olunan öşrü ve rüsûmu vâridât bedelâtıKazâ-i mezkûrun hâvîolduğu ma‘lûmü'lesâmîkurâ vesâ’irea‘şâr bedelâtıKazâ-i mezkûrun âdet-i ağnâmrüsûmu25000 guruş 4333 guruşYekûn: 29333 guruşCem‘an yekûn: 119474,5 guruşEflâni KazâsıVergü-yi mahsûsası164711 guruşMaktû‘an ihâle olunan öşrü ve rüsûmu vâridât bedelâtıKazâ-i mezbûrunmuhtevî olduğuma‘lûmü'l-esâmî kurâvesâ’ire a‘şâr bedelâtıÂti'z-zikr rüsûmu vâridât bedelâtı29649 guruş GuruşÂdet-i ağnâmrüsûmu1182Bâc-ı bâzâr rüsûmu 1250Yekûn: 32081 guruş2432Ber-vech-i emânet idâre kılınan resm-i keyl hâsılâtı vâcib an Mayıs ilâ Şubat sene [12]59435 guruşCem‘an yekûn: 197227 guruşOva KazâsıVergü-yi mahsûsası82840 guruşMaktû‘an ihâle olunan öşrü ve rüsûmu vâridât bedelâtıKazâ-i mezkûrun hâvîolduğu ma‘lûmü'lesâmîkurâ vesâ’irea‘şâr bedelâtıKazâ-i merkûmun âdet-i ağnâmrüsûmu9150 guruş 857 guruşYekûn: 10007 guruşCem‘an yekûn: 92847 guruş171

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBartın KazâsıVergü-yi mahsûsası Gebrân cizyesi hâsılâtı Kıbtiyân mâl-ı maktû‘u642734,5 guruş 885 guruş 980 guruşMaktû‘an ihâle kılınan öşrü ve rüsûmu vâridâtbedelâtıKazâ-i mezbûrunmuhtevî olduğuma‘lûmü'l-esâmîkurâ vesâ’ire a‘şârbedelâtıZikri âtî rüsûmu vâridât bedelâtı55000 guruş GuruşÂdet-i ağnâmrüsûmuTahmîshânerüsûmu1030Kantar rüsûmu 0750Damga-yı cülûdrüsûmuKereste öşrürüsûmuCem‘an yekûn: 822633,5 guruşBer-vech-i emânet idâre olunanvâridât hâsılâtıDuhân gümrüğühâsılâtı vâcib dermâh-ıKânûn-ı sânîsene [12]59Karantina hâsılâtıvâcib an Mart ilâŞubat sene [12]59Guruş17715881750 17652500115250121270Yekûn: 176270 guruş172

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKAmasra KazâsıVergü-yi mahsûsası312047,5 guruşMaktû‘an ihâle olunan öşrü ve rüsûmu vâridât bedelâtıKazâ-i mezkûrun hâvîolduğu ma‘lûmü'lesâmîkurâ vesâ’irea‘şâr bedelâtıÂti'l-beyân rüsûmu vâridât bedelâtı47820 guruş GuruşKereste öşrü rüsûmu 12000Âdet-i ağnâmrüsûmuYekûn: 60076 guruş25612256Ber-vech-i emânet idâre kılınan vâridât hâsılâtıGuruşDuhân gümrüğü hâsılâtı vâcib an Haziran ilâ Şubat sene [12]59 110Karantina hâsılâtı vâcib-i mezbûr 11011211Cem‘an yekûn: 373334,5 guruşUlus KazâsıVergü-yi mahsûsası113475 guruşMaktû‘an ihâle olunan öşrü ve rüsûmu vâridât bedelâtıKazâ-i mezbûrun hâvîolduğu ma‘lûmü'lesâmîkurâ vesâ’irea‘şâr bedelâtıKazâ-i mezkûrun âdet-i ağnâmrüsûmu bedeli20048 guruş 1317 guruşYekûn: 21365 guruşCem‘an yekûn: 138840 guruş173

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKeçinos KazâsıVergü-yi mahsûsası76981 guruşMaktû‘an ihâle olunan öşrü ve rüsûmu vâridât bedelâtıKazâ-i mezbûrun hâvîolduğu ma‘lûmü'lesâmîkurâ vesâ’irea‘şâr bedelâtıKazâ-i mezkûrun âdet-i ağnâmrüsûmu11100 guruş 68 guruşYekûn: 11168 guruşCem‘an yekûn: 88149 guruşZerzene KazâsıVergü-yi mahsûsası80874,5 guruşMaktû‘an ihâle kılınan öşrü ve rüsûmu vâridât bedelâtıKazâ-i mezbûrunmuhtevî olduğuma‘lûmü'l-esâmî kurâa‘şâr bedelâtıKazâ-i merkûmun âdet-i ağnâmrüsûmu17979 guruş 56 guruşYekûn: 18035 guruşCem‘an yekûn: 98906,5 guruşÇarşamba KazâsıVergü-yi mahsûsası173751,5 guruş, 21 akçeMaktû‘an ihâle kılınan âti'l-beyân öşrü ve rüsûmu vâridâtbedelâtıKazâ-i mezbûrun hâvîolduğu ma‘lûmü'lesâmîkurâ vesâ’irea‘şâr bedelâtıZikri câ’î rüsûmu vâridât bedelâtı45850 guruş GuruşÂdet-i ağnâmrüsûmu4595Kereste öşrü rüsûmu 2075Damga-yı cülûdrüsûmuYekûn: 53520 guruş10007670Ber-vech-i emânet idâre olunan resm-i keyl hâsılâtı vâcib an Mayıs ilâ Şubat sene [12]59343 guruş, 48 akçe174Cem‘an yekûn. 227615 guruş, 9 akçe

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSayfa No: 6Perşembe KazâsıVergü-yimahsûsasıKıbtiyânmâl-ı maktû‘u167199 guruş 390 guruşMaktû‘an ihâle olunan öşrü ve rüsûmu vâridât bedelâtıKazâ-i mezbûrunhâvî olduğu ma‘lûmü'l-esâmîkurâ a‘şârbedelâtıÂti'z-zikr rüsûmu vâridât bedelâtı40572 guruş GuruşÂdet-i ağnâm rüsûmuDamga-yı cülûdrüsûmuYekûn: 41904 guruş12321001332Ber-vech-i emânet idâre olunan duhân gümrüğü hâsılâtı vâcib an Ağustos ilâ Şubat sene [1]25999 guruş, 6 akçeCem‘an yekûn. 209592 guruş, 6 akçeTefen KazâsıVergü-yi mahsûsası28910,5 guruşMaktû‘an ihâle olunan öşrü ve rüsûmu vâridât bedelâtıKazâ-i mezbûrunhâvî olduğu ma‘lûmü'l-esâmîkurâ a‘şârbedelâtıKazâ-i merkûmun âdet-i ağnâmrüsûmu bedeli6031 guruş 300 guruşYekûn: 6331 guruşCem‘an yekûn: 35241,5 guruş175

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK176Vergü-yi mahsûsası92246 guruşCem‘an yekûn: 99040 guruşVergü-yi mahsûsası34138 guruşCem‘an yekûn: 40638 guruşVergü-yi mahsûsası89241 guruşCem‘an yekûn: 104625 guruşVergü-yi mahsûsası128109,5guruşKıbtiyânmâl-ı maktû‘u280 guruşYenice KazâsıMaktû‘an ihâle kılınan öşrü ve rüsûmu vâridât bedelâtıKazâ-i mezbûrun hâvîolduğu ma‘lûmü'lesâmîkurâ a‘şâr bedelâtıKazâ-i merkûmun âdet-i ağnâmrüsûmu bedeli6068 guruş 726 guruşAktaş KazâsıYekûn: 6794 guruşMaktû‘an ihâle kılınan öşrü ve rüsûmu vâridât bedelâtıKazâ-i mezkûrun hâvîKazâ-i mezbûrun âdet-i ağnâm rüsûmubedeliolduğu ma‘lûmü'l-esâmîkurâ a‘şâr bedelâtı5600 guruş 900 guruşYekûn: 6500 guruşŞehabeddin KazâsıMaktû‘an ihâle olunan öşrü ve rüsûmu vâridât bedelâtıKazâ-i mezkûrun hâvîolduğu ma‘lûmü'l-esâmî Kazâ-i merkûmun âdet-i ağnâmkurâ vesâ’ire a‘şâr bedelâtırüsûmu13184 guruş 2200 guruşYekûn: 15384 guruşGölpazarı KazâsıMaktû‘an ihâle olunan öşrü ve rüsûmu vâridât bedelâtıKazâ-i mezbûrun hâvîolduğu ma‘lûmü'l-esâmîÂti'l-beyân rüsûmu vâridât bedelâtıkurâ vesâ’ire a‘şâr bedelâtı25000 guruş Guruş183 guruş, 54Âdet-i ağnâm rüsûmuakçeKereste öşrü rüsûmu 2300 guruş2483 guruş, 54akçeYekûn: 27483 guruş, 54 akçeCem‘an yekûn: 155872 guruş, 54 para

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKUlak KazâsıVergü-yi mahsûsası200975 guruşMaktû‘an ihâle kılınan öşrü ve rüsûmu vâridât bedelâtıKazâ-i mezbûrunmuhtevî olduğu ma‘lûmü'l-esâmîkurâ vesâ’irea‘şâr bedelâtıKazâ-i mezkûrun âdet-i ağnâmrüsûmu bedeli29240 guruş 3702 guruşYekûn: 32942 guruşCem‘an yekûn: 233917 guruşCem‘an YekûnGuruşAkçeBer-vech-i bâlâ vergü-yi mahsûsası 3121562,5 21Ber-mûceb-i bâlâ öşrü ve rüsûmu vâridât bedelâtı 0717345,5* 54Ber-mu‘tâd-ı bâlâ gebrân cizyesiyle kıbtiyân mâl-ı maktû‘u 0014580**Ber-mantûk-ı bâlâ emâneten idâre kılanan müteferrika rüsûmuvâridât hâsılâtı0024552 54[Yekûn] 3878041 9GuruşÖşrü vâridât bedelâtı-Rüsûmu vâridât bedelâtı 717345,5 54AkçeGuruşGebrân cizyesi 12555AkçeKıbtiyân mâl-ı maktû‘u 2025[Yekûn] 14580177

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK34178BOA. A. MKT, 227/40

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKIZILBEL KAZASI ESKİ KAYMAKAMI ÖMER CEMAL AĞA’NINZİMMETİNDE KALAN PARANIN TAHSİL EDİLMESİ1263 senesinde Kastamonu’dan İstanbul’a gönderilen topçu ve redifaskerlerine sarf edilip Kızılbel Kazası Mal Sandığı’ndan verilenbeş bin sekiz yüz kuruşun kaza kaymakamı Ömer CemalAğa’nın zimmetinde kaldığı, Ömer Cemal Ağa’nın başkayere tayin edilmesi üzerine bu paranın kendisindentahsil edilip Kızılbel Kaza Müdürlüğü’negönderilmesi14 Zilkade 1265 [1 Ekim 1849]Mâliye nâzırı devletlü paşa hazretleriiktizâsına himmet buyuralar deyübuyuruldu.Fî 14 Za. sene [12]65 [1 Ekim 1849]Devletlü efendim hazretleriArzuhâl-i kullarıdır ki: Bu kulları Viranşehri sancağında Kızılbel kazâsı müdîrikulları olup geçen altmış üç senesi Kastamonu Eyâleti tarafından Der‘aliyye’yegelen topçu ve redîf asâkirlerine mâl sandığından almak üzre ol târîhde kâ’immakâmbulunan Ömer Cemal Ağa’nın emriyle beş bin sekiz yüz guruş sarf olunup mâlsandığından te’diye kılınmaksızın ağa-yı mûmâ-ileyh azl olmak mülâbesesiylemahalline nasb olunan kâ’immakâm tarafından matlûb olunmuş ise de mûmâileyhÖmer Cemal Ağa’nın zimmetinde kaldığını telkîn etmiş olduklarına bundanakdem bâ-mazbata Der‘aliyye’ye gelüp cânib-i Mâliye’de ağa-yı mûmâ-ileyh hâzırolarak meblağ-ı mezbûr kendü üzerinde olduğunu ikrâr ve üzerine tebeyyün etmişve mârru’l-beyân mebâliği kable’t-tahsîl kâ’immakâmlık ile diyâr-ı âhara gitmişolduğuna merâhim-i rahîmânelerinden mercûdur ki ağa-yı mûmâ-ileyhden usûlüvechile meblağ-ı mezbûrun tahsîli ve kullarına tavsîli niyâzım bâbında emr ü fermânhazret-i men lehü’l-emrindir.Fî 15 L. sene [1]265 [3 Eylül 1849]Bende el-Hâc Ali müdîr-i kazâ-i mezbûr179

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK35180BOA. İ. MVL, 245/8894

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKIZILBEL KAZASINDAKİ KÖPRÜNÜN TAMİR MASRAFININKARŞILANMASIKızılbel kazasındaki köprünün tamir masrafı olan dört bin dört yüz kuruşun1852 yılı Nafia Nezareti bütçesinden karşılanması23 Zilkade 1268 [8 Eylül 1852]Atûfetlü efendim hazretleriMeclis-i Vâlâ’dan kaleme alınup Mâliye Nezâret-i Celîlesi’nin takrîriyleberaber manzûr-ı âlî buyurulmak içün arz ve takdîm kılınan mazbata me’âlindenmüstebân olduğu vechile Viranşehir sancağında Kızılbel kazâsında olup keşf-ievvelinden yüz doksan üç guruş noksân olduğu hâlde ta‘mîr olunmuş olan cisrinmasârıfı bulunan dört bin dört yüz bu kadar guruşun altmış altı senesi Nâfi‘atertîbinden tesviyesi husûsunun nezâret-i müşârun-ileyhâya havâlesi tezekkürolunmuş ise de ol bâbda her ne vechile emr ü fermân-ı hazret-i pâdişâhî müte‘allıkbuyurulur ise ana göre hareket olunacağı beyânıyla tezkire-i senâverî terkîm kılındıefendim.Fî 20 Za. sene [12]68 [5 Eylül 1852]Ma‘rûz-ı çâker-i kemîneleridir kiHâme-zîb-i ta‘zîm olan işbu tezkire-i sâmiye-i âsafâneleriyle mezkûr mazbatave takrîr manzûr-ı mekârim-mevfûr-ı hazret-i pâdişâhî buyurulmuşdur. Tezekkür veistîzân buyurulduğu vechile meblağ-ı mezbûrun sene-i merkûme Nâfi‘a tertîbindentesviyesi husûsunun nezâret-i müşârun-ileyhâya havâlesi şeref-rîz-i sunûh ve sudûrbuyurulan emr ü irâde-i seniyye-i hazret-i cihân-bânî iktizâ-yı münîfinden olaraksâlifü’l-beyân mazbata ve takrîr yine savb-ı sâmî-i âsafîlerine i‘âde kılınmış olmağlaol bâbda emr ü fermân hazret-i veliyyü’l-emrindir.Fî 23 Za. sene [12]68 [8 Eylül 1852181

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK36182BOA. A. MKT. UM, 365/92

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSAFRANBOLU’NUN KIRAN KÖYÜNDE ÇIKAN YANGIN SONRASINDAYENİ YAPILACAK EVLERİN ÇATILARININ KİREMİTLE ÖRTÜLMESİSafranbolu’nun Kıran köyünde Danaköy Suyu denen nehirin civarında bulunanHıristiyan mahallesinde çıkan yangın sonucu dört yüz elli haneden ancak ellikadarının kurtarılabilmesi üzerine yeni yapılacak evlerin çatılarının eskisigibi ahşap ile değil de kiremitle kapatılmasının uygun olacağı15 Safer 1276 [13 Eylül 1859]Kastamonu VâlîsineZağferanborlu kazâsına tâbi‘ Gıran [Kıran] karyesi derûnunda kâ’in Danaköysuyu demekle ma‘rûf nehrin yemîn ü yesârında İslâm ve Hristiyân mahalleleri olupmevcûd olan hânelerin üzerleri kiremid yerine pedavra tahtası pûşîdelü olduğunabinâ’en bu kerre Hristiyân mahallesinden zuhûr eden ateş pedavraların üzerlerinenüzûl ile sirâyet etmesinden nâşî dört yüz elli hâneden ibâret olan mahalledenancak elli bâb hâne kurtulabilmiş ve bu kerre inşâ olunmakda olan hânelerinüzerine ashâbı tarafından kemâ-fi’s-sâbık pedavra döşenmek üzre bulunmuş idüğive bunların mazarratı meydanda iken tekrâr inşâsı câ’iz olamayup ma‘a-mâ-fîhkendüsi hânesine kiremid pûşîde edecek ise de etrâfındaki hâneler pedavralu olduğuhâlde bir semere hâsıl olamayacağı beyânıyla bunun men‘iyle umûmen kiremidferş etdirilmesi mezkûr hâneler ashâbından Vican nâm kimesne tarafından bâarzuhâlistid‘â kılınmakdan nâşî keyfiyyet Meclis-i Vâlâ’ya lede’l-havâle bu makûlemazarrat îrâs edecek şeylerin terki îcâb-ı hâlden ve muhterik mahallerin sûret-imuntazamada inşâsı kâ‘ide-i mer‘iyyeden bulunduğuna binâ’en işbu yapılacakebniyenin sirâyet-i nâr mahzûrundan masûn olmak üzre her tarafda cârî olduğuvechile kiremid örtdürülmesi içün ahâlîye tenbîhât ve teşvîkât îfâsıyla beraber tevsî‘ve tesviye-i tarîk mâddelerine vesâ’ir teferru‘âtına ri‘âyet olunması ve eğer oralarakarîb mahalde kiremidhâne olmayup da mahâll-i ba‘îdeden masârıf-ı kesîre ile celbve nakli lâzım gelerek ashâb-ı ebniyece müşkilât anlaşıldığı hâlde kiremidci celbiylecivâr ve münâsib mahalde i‘mâl etdirilmesi gibi veyâhûd vesâ’ir dürlü ve’l-hâsılnasıl tedbîr ittihâzı muktezî ise harîk-zedegân ahâlî lüzûmu olan kiremidin ehvenbahâ ile satdırılması zımnında teshîlât ve mu‘âvenet-i mukteziyyenin tamâmen icrâkılınması husûslarının savb-ı vâlâlarına bildirilmesi tezekkür kılınmış olmağla olvechile îcâbının icrâ ve inhâsına himmet buyurmaları siyâkında şukka.Yazılacak.183

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK37184BOA. A. MKT. UM, 376/19

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSAFRANBOLU’NUN KIRAN KÖYÜNDE ÇIKAN YANGINDA ZARARGÖREN RUMLARA YARDIM YAPILMASISafranbolu’nun Kıran köyünde çıkan yangında evleri yanan ve zor durumdabulunan Rum ahaliye Rum Patrikhanesi’nin yardım talebine bağlı olarakyardım yapılması ve geçici olarak uygun yerlere yerleştirilmeleri içindetaylı rapor talebi9 Rebiulahir 1276 [5 Kasım 1859]Kastamonu VâlîsineZağferanborlu kazâsına tâbi‘ Kıran karyesinde vukû‘ bulan harîkde Rummilletinin ebniyeleri muhterik olarak kendüleri şuraya buraya dağılup şâyân-ı âtıfetve mu‘âvenet bulundukları Rum Patrikhânesi tarafından bâ-takrîr istid‘â ve bu bâbdaolan Rûmiyyü’l-ibâre mahzar takdîm ve isrâ olunmakdan nâşî keyfiyyet Meclis-iVâlâ’ya lede’l-havâle vukû‘ bulan harîkden dolayı karye-i mezkûre ahâlîsinin musâbve mutazarrır oldukları gösterilmiş ise de îzâhât-ı kâfiye olmadığından Hristiyânmahallesi külliyen muhterik mi olmuşdur yohsa bir mikdâr hâne mi yanmışdır veashâbının birazı erbâb-ı iktidârdan veyâ mecmû‘u âciz ve fakîr makûleden midirburalarının zâhire ihrâcı ve Hazîne-i Celîle’nin ahvâl-i ma‘lûmesinin muvâzenesiile ba‘dehû iktizâsına bakılmak üzre bunlar hakkında ne vechile mu‘âvenetolunmak lâzım gelür buralarının serî‘an bi’t-tahkîk îzâhan bâ-mazbata iş‘ârı vesâye-i mekârim-vâye-i cenâb-ı pâdişâhîde bunların vâdî-i perîşânîde kalması lâyıkolamayacağından şimdiden kendülerinin münâsib yerlere yerleşdirilmesi ve esbâb-ıâsâyiş ve istirâhatlerinin istihsâli her nasıl tedbîre mütevakkıf ise bi’l-icrâ haklarındalâzım gelen mu‘âvenet ve teshîlâtın tamâmî-i îfâsı husûsunun savb-ı vâlâlarınabildirilmesi tezekkür olunmuş olmağla ber-minvâl-i muharrer iktizâsının icrâ veinhâsına himmet buyurmaları siyâkında şukka185

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK38186BOA. A. MKT. UM, 454/71

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSAFRANBOLU VE KÖYLERİNDE YOĞUN KAR YAĞIŞI NEDENİYLEYÜZDEN FAZLA EVİN YIKILMASISafranbolu ve civar köylerinde on günden fazla devam eden kar yağışısonucunda can kaybı olmamakla birlikte yüzden fazla ev ve dükkânla,hapishane ve zaptiye koğuşlarının da yıkıldığı2 Şaban 1277 [13 Şubat 1861]Pîş-gâh-ı Aliyye-i Müsteşârî-i Hazret-i Sadâret-i Uzmâ’yaRabbimiz te‘âlâ ve tekaddes hazretleri bilâd-ı İslâmiyye’yi âfât-ı semâviyyeve arziyyeden masûn ve mahfûz buyursun. İşbu mâh-ı Receb-i şerîf’in on ikinciPerşembe gününden bede’ ile mâh-ı merkûmenin on beşinci Cum‘a-ertesi gününekadar üç gün ale’t-tevâlî kesret üzre nüzûl eden kardan rû-yi zemînde on karışmikdârı kar bu havâlîde terâküm etmiş ve ahâlî-i kasaba ve kurâ bir karyedendiğer karyeye azîmete yol bulamayup kapanmış kalmış olduğundan başka yalnızmerkez-i kâ’immakâmlık olan Zağferanborlu kasabası ahâlîsinin bağlar ve gerekşehirde olan hânelerinden yüzden ziyâde hâne ve dekâkîn göçüp münhedim olmuşve bunlardan mâ‘adâ kal‘a derûnunda mîrî ebniyesi bulunan hapishâne ve zabtiyekoğuşları dahi kezâlik münhedim olup ancak fe-li’llâhi’l-hamd ve’l-minne zükûr veinâsdan nüfûsca bir telefiyyât vukû‘ bulmamış ve bu makûle vukû‘ât-ı semâviyye vearziyyenin derhâl pîş-gâh-ı aliyyelerine inhâ ve iş‘ârı derece-i vücûbda görünmüşolmağla beyân-ı hâli mutazammın terkîm ve takdîm-i mazbata-i âcizânemize cür’etkılınmışdır. Ol bâbda emr ü irâde hazret-i veliyyü’l-emrindir.Fî 19 Receb sene [12]77 [31 Ocak 1861]Bende a‘zâBende a‘zâ Mîr Alili-maslahatin kazâdabulunduğuBende Kâtib-i Tahrîrât(mühür)El-abdü’d-dâ‘î Müftîes-Seyyid Mehmed HilmiBende a‘zâ , Bende a‘zâMehmed SalimBende a‘zâ es-Seyyid MehmedRifatBende a‘zâ MustafaBende Müdîr-i Evkâfes-Seyyid Mehmedel-abdü’d-dâ‘î Nâ’ibHamdullah RefetBende a‘zâ (mühür)Bende a‘zâ (mühür)Bende Serkâtib-i Mâl henüzgelmemiş olduğuBende Kâ’immakâm-ı Livâ-iViranşehir Mehmed Nuri187

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK39188

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK189

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK190BOA. ML. VRD-1478

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKVİRANŞEHİR, YÖRÜK, KURUKAVAK, ULAK, KIZILBEL, EFLANİ, OVA,ULUS, KEÇİNOS VE TEFEN KAZALARINA BAĞLI KÖYLERİN VERGİMİKTARLARIViranşehir, Yörük, Kurukavak, Ulak, Kızılbel, Eflani, Ova, Ulus, Keçinos ve Tefenkazalarına bağlı köylerden tahsil edilen bir yıllık vergi miktarlarını gösterendefter kayıtları.TarihsizDivan-ı Ilbarıtvergü-yi senevîsi6250 guruşDivan-ıKızılcaviran-ıKebîr vergü-yisenevîsi8000 guruşDivan-ı Kılavuzlarvergü-yi senevîsi8500 guruşDivan-ı Çerçenvergü-yi senevîsi6000 guruşDivan-ıKızılcaviran-ıSağîr vergü-yisenevîsi5751 guruş, 20paraYekûn: 281229 guruşDivan-ı Bulak vergüyisenevîsi23042 guruş, 20 paraCem‘an yekûn: 376445,5 guruşDivan-ı Bürnükvergü-yi senevîsi10000 guruşDivan-ıBostanbüküvergü-yi senevîsi4000 guruşDivan-ı Kuzyakavergü-yi senevîsi12500 guruşDivan-ı Melisavergü-yi senevîsi3250 guruşDivan-ı Başköyvergü-yi senevîsi3700 guruşDivan-ı Karıtvergü-yi senevîsi7600 guruşDivan-ı Kapulluvergü-yi senevîsi12500Divan-ı Arıcak vergüyisenevîsi4500 guruşDivan-ı nefs-iYörük vergü-yisenevîsi14950 guruşDivan-ı Geren vergüyisenevîsi1822 guruşDivan-ıDavudobasıvergü-yi senevîsi4790 guruşDivan-ı Hacılarobasıvergü-yi senevîsi8080 guruşYekûn: 46980 guruş, 20 paraKazâ-i YörükDivan-ıKaracatepevergü-yi senevîsi4720 guruşDivan-ıKöprübaşıvergü-yi senevîsi1520 guruşDivan-ı Çavuşlarvergü-yi senevîsi4360 guruş, 20 paraDivan-ı Memiklivergü-yi senevîsi5916 guruşDivan-ı Öğlebelivergü-yi senevîsi1822 guruş191

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKazâ-i ViranşehirDivan-ı Babalar-ı Kebîr vergüyisenevîsi9280 guruşDivan-ı Duma vergü-yisenevîsi3250 guruşDivan-ı Bayındır vergü-yisenevîsi7120 guruşDivan-ı nefs-i Viranşehirvergü-yi senevîsi4685 guruşDivan-ı Dereköy vergü-yisenevîsi1200 guruşDivan-ı Hamamlı vergü-yisenevîsi7420 guruşDivan-ı (...)(...)(...)Divan-ı Kapaklıvergü-yi senevîsi2200 guruşDivan-ıSöbüçimenvergü-yi senevîsi5645 guruşDivan-ı Günevergü-yi senevîsi5000 guruşDivan-ı Sevindikvergü-yi senevîsi5385 guruşDivan-ı Dereözüvergü-yi senevîsi5250 guruşDivan-ı Karesivergü-yi senevîsi3450 guruşDivan-ıDemircilervergü-yi senevîsi5430 guruşDivan-ı Sebenvergü-yi senevîsi4450 guruşDivan-ı Yörükvergü-yi senevîsi2110 guruşDivan-ı Haslıvergü-yi senevîsi8000 guruşYekûn: 194444 guruş, 20 paraDivan-ı Geynikvergü-yi senevîsi1385 guruşDivan-ıÇandırlar vergüyisenevîsi6090 guruşDivan-ı Semailvergü-yi senevîsi6400 guruşDivan-ı Göceğizvergü-yi senevîsi10050 guruşDivan-ıKapıcılarvergü-yi senevîsi9200 guruşDivan-ı Yürecik vergü-yi senevîsi1530 guruşDivan-ı Bekevergü-yisenevîsi3700 guruşDivan-ıYemişler vergüyisenevîsi4600 guruşDivan-ı Sarpınvergü-yisenevîsi5260 guruşDîvân-ı Kulatvergü-yisenevîsi2100 guruşDivan-ı Belenvergü-yisenevîsi4150 guruşDivan-ıÇömlekçilervergü-yi senevîsi2760 guruşDivan-ı Pelitçikvergü-yi senevîsi6050 guruşDivan-ı Kuzyakavergü-yi senevîsi2410 guruşDivan-ı Babalarvergü-yi senevîsi2380 guruşDivan-ı Yalakvergü-yi senevîsi5150 guruşKazâ-i KurukavakDivan-ı Adiller vergü-yi senevîsi11455 guruş, 20 paraDivan-ı Hamzalar vergü-yi senevîsi10239 guruşYekûn: 21694 guruş, 20 para.Kazâ-i (…)(...) (...)Divan-ı Üçbaş vergüyisenevîsi4138 guruşDivan-ı Çukurcavergü-yi senevîsi5041 guruş192

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKDivan-ı Dumavergü-yi senevîsi11598 guruş, 20paraDivan-ıGöynükviranvergü-yi senevîsi13339 guruşDivan-ı Erkeçvergü-yi senevîsi6016 guruş, 20paraDivan-ı İkikilisevergü-yi senevîsi9379 guruşDivan-ıPürçükkörenvergü-yi senevîsi7483 guruşDivan-ı Ahmedler vergü-yisenevîsi4500 guruşDivan-ı Derevergü-yi senevîsi7845 guruş, 20paraKarye-i Kavakvergü-yi senevîsi6540 guruş, 20paraDivan-ı Koltukvergü-yi senevîsi7061 guruşDivan-ı Acıözvergü-yi senevîsi6496 guruş, 20paraDivan-ı Abdallarvergü-yi senevîsi4775 guruş, 10paraYekûn: 200975 guruş.Kazâ-i UlakDivan-ıHarmancıkvergü-yi senevîsi9269 guruş, 20paraKarye-i Kızaravergü-yi senevîsi4475 guruş, 30paraDivan-ıAvlağıkayavergü-yi senevîsi6343 guruş, 15paraDivan-ı Boyalı-iSüflâ vergü-yisenevîsi10419 guruş, 20paraDivan-ıKavaklar vergüyisenevîsi4471 guruşDivan-ı Ekincik vergü-yisenevîsi7818 guruşKazâ-i KızılbelDivan-ı Bağravergü-yi senevîsi8869 guruş, 20paraDivan-ı Estiyevergü-yi senevîsi7478 guruş, 25paraDivan-ıYaylacılar vergüyisenevîsi5132 guruşDivan-ı Boyalı-iUlvî vergü-yisenevîsi10322 guruşDivan-ı Gümelikvergü-yi senevîsi5526 guruşDivan-ıAndaboru vergüyisenevîsi7732 guruşDivan-ı Belenvergü-yi senevîsi2973 guruş, 10paraDivan-ı Yığınotvergü-yi senevîsi3939 guruşDivan-ıGanibeylervergü-yi senevîsi4500 guruşDivan-ıAnbarözü vergüyisenevîsi8450 guruşDivan-ı Ovacık vergü-yisenevîsi8240 guruşDivan-ı Ödemişvergü-yi senevîsi21933 guruş, 20paraDivan-ı nefs-iKızılbel vergü-yisenevîsi4952 guruş, 20paraDivan-ıKethüdalarvergü-yi senevîsi4852 guruş, 20paraDivan-ı Saidlervergü-yi senevîsi3746 guruşDivan-ı Belenvergü-yi senevîsi4039 guruş, 20paraDivan-ı Gölviranvergü-yi senevîsi(Kesik), 10 paraDivan-ı Zora vergü-yi senevîsi20015 guruşDivan-ıGökviran vergüyisenevîsi8591 guruş, 30para(…)Divan-ıKaraağaç vergüyisenevîsi8799 guruş(…)Yekûn: (Kesik) 766 guruş, 20 para193

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKDivan-ı Saçakvergü-yi senevîsi13280 guruşDivan-ı Pınarözüvergü-yi senevîsi9382 guruşDivan-ı Emirlervergü-yi senevîsi5994 guruşDivan-ı Avşarvergü-yi senevîsi5213 guruşDivan-ı Şamlar vergüyisenevîsi1303 guruş, 10 paraDivan-ı Bedilvergü-yi senevîsi9904 guruşDivan-ıUlugeçidvergü-yi senevîsi6516 guruş, 10paraDivan-ı Sünevergü-yi senevîsi15899 guruş, 24paraDivan-ı Celeblervergü-yi senevîsi5994 guruş, 8paraYekûn: 164711 guruşDivan-ı Tepecikvergü-yi senevîsi1303 guruş, 22 paraKazâ-i EflâniDivan-ı Çalvergü-yi senevîsi11729 guruş, 10paraDivan-ı Çalışlarvergü-yi senevîsi7819 guruş, 20paraDivan-ıÇukurviranvergü-yi senevîsi6516 guruş, 10paraDivan-ı Akviranvergü-yi senevîsi4170 guruş, 16paraKazâ-i OvaDivan-ı Paşabeyvergü-yi senevîsi9904 guruşDivan-ı Yalacıkvergü-yi senevîsi7298 guruş, 8paraDivan-ıHacıağaçvergü-yi senevîsi5473 guruş, 26paraDivan-ıÇukurgelikvergü-yi senevîsi1822 guruş, 24paraDivan-ı Bürüncekvergü-yi senevîsi521 guruşDivan-ı Tabaklarvergü-yi senevîsi9644 guruşDivan-ı Kocacıkvergü-yi senevîsi8340 guruş, 32paraDivan-ı Mevrükvergü-yi senevîsi7037 guruş, 22paraDivan-ı Kavakvergü-yi senevîsi2867 guruş, 6paraDivan-ı Yağlıcavergü-yi senevîsi6776 guruş, 10 paraDivan-ıBağcıgaz vergüyisenevîsi12120 guruşDivan-ı Bulamaçvergü-yi senevîsi10389 guruş, 20paraDivan-ıDanışmanlıvergü-yi senevîsi4936 guruş, 20paraDivan-ı Bedrikvergü-yi senevîsi8986 guruş, 20paraDivan-ı Çakmakvergü-yi senevîsi3807 guruş, 20paraDivan-ı Tahtavergü-yi senevîsi3882 guruş, 20paraDivan-ıDoğanşah vergüyisenevîsi1464 guruş, 20paraDivan-ı Ağranosve Şeyhlervergü-yi senevîsi2113 guruş, 20paraDivan-ıAkçakise vergüyisenevîsi4404 guruş, 20paraDivan-ı Karataşvergü-yi senevîsi5565 guruşDivan-ı Çalış(…)Divan-ı (…)Divan-ıKuzviran vergüyisenevîsi2188 guruş, 20paraDivan-ı Cucavergü-yi senevîsi2052 guruş, 20paraDivan-ı Kazyavergü-yi senevîsi2363 guruş, 20para(yırtık)(yırtık)Yekûn: (yırtık)194

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKDivan-ı Örmema‘a Derecikvergü-yi senevîsi16685 guruşDivan-ıŞahinciler vergüyisenevîsi2585 guruşDivan-ıOrtatarhanavergü-yi senevîsi6345 guruşDivan-ı Güney vergüyisenevîsi6110 guruşDivan-ı Dodurgavergü-yi senevîsi13522 guruşDivan-ı Derevergü-yi senevîsi3525 guruşDivan-ıBaştarhanavergü-yi senevîsi4952 guruşYekûn: 117475 guruşDivan-ı Aldaş vergüyisenevîsi10274 guruşKazâ-i UlusDivan-ıBölükviranvergü-yi senevîsi8225 guruşDivan-ı Arpacıkvergü-yi senevîsi1292 guruşDivan-ı Dağvergü-yi senevîsi2937 guruşDivan-ı Ağavergü-yi senevîsi4347 guruşDivan-ı İslamlarvergü-yi senevîsi2585 guruşDivan-ı Yörüklervergü-yi senevîsi4129 guruşDivan-ı Beğmiş-iSüflâ vergü-yisenevîsi7337 guruşDivan-ı Alpıvergü-yi senevîsi5287 guruşDivan-ı Orcavergü-yi senevîsi5874 guruşDivan-ı Sarnıçvergü-yi senevîsi7637 guruşDivan-ı Beğmiş-i Ulvîvergü-yi senevîsi3827 guruşKazâ-i KeçinosDivan-ıKeçideresivergü-yi senevîsi16550 guruşDivan-ı Akviranvergü-yi senevîsi15200 guruşDivan-ı Doğan vergü-yi senevîsi7630 guruş, 20 paraDivan-ı İlindirvergü-yisenevîsi12000 guruşDivan-ı Helkemevergü-yi senevîsi10300 guruşDivan-ıHisaryakasıvergü-yi senevîsi10000 guruş, 20paraDivan-ı Dive vergü-yi senevîsi5800 guruşYekûn: 76981 guruşKazâ-i TefenDivan-ı Demircilervergü-yi senevîsi9129 guruşDivan-ı Dere vergü-yisenevîsi10500 guruşDivan-ı Ahmedlervergü-yi senevîsi5477 guruş, 20 paraDivan-ı Sekse vergüyisenevîsi3804 guruşYekûn: 28910 guruş, 20 para195

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK40196

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBOA. BEO, 75/5618197

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSAFRANBOLU’NUN BULAK KÖYÜNDE ÇIKAN YANGINDA HASARAUĞRAYAN BİNA VE DÜKKANLARIN ONARIMISafranbolu’nun Bulak köyünde çıkan yangında, Musahip Mustafa Paşa’nınyaptırdığı Kebir Camii, yirmi iki hane, iki kahvehane, üç dükkân veyüz seksen talebeyi barındıran büyük bir medresenin tamamenyanması ve beş evin de yıkılması nedeniyle bunlarınonarımı için gerekli araştırmanın yapılması1 Rebiülevvel 1310 [23 Eylül 1892]TelgrafnâmeMahall-i irsâli: KastamonuMevridi: Der‘aliyyeNumara: 4943[Keşîde târîhi]: 7 Eylül sene 1308 [20 Eylül 1892]Müsta‘celdir.Dâhiliye Nezâret-i Celîlesi’neCenâb-ı hâfız-ı hakîkî bi’l-cümle bilâd-ı şâhâneyi her bir âfât ve musâbındanmasûn buyursun. Zağferanbolu Kâ’immakâmlığı’ndan vârid olan 6 Eylül sene[1]308 telgrafnâme sûreti aynen zîre naklen ma‘a’t-te’essüf arz olunur fermân.Fî 7 Eylül sene [1]308 [20 Eylül 1892]Vekîl-i Vâlî-i KastamonuNâ’ib Fayiz198

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKRabbimiz te‘âlâ ve tekaddes hazretleri memâlik-i mahrûse-i şâhânenin bi’lcümlebilâd-ı ensârını âfât-ı semâviyye ve arziyyeden masûn ve mahfûz buyursun.Şehr-i hâl-i Rûmî’nin altıncı Pazar gecesi sâ‘at altı râddelerinde Zağferanbolukasabasına bir sâ‘at mesâfede vâki‘ Bulak karyesinden İmâmoğlu Hüseyin vebirâderi Hasan ve Osman ve Bekir’in müştereken mutasarrıf olup ikâmet etmekdebulundukları hâneden kazâ’en ateş zuhûr eylediği haber alınarak derhâl mevcûdzabtiyegân ile iki aded tulumbayı bi’l-istishâb bi’z-zât mahall-i harîke gidilüpitfâsına haylüce çalışılmış ise de civâr hânelerin kâmilen ahşâb bulunmasıyla berabersıkca bulunduğu ve rûzgârın dahi o aralık şiddetlice vezân eylemesinden nâşî etrâfasirâyetle yigirmi iki hâne ve Musâhib Mustafa Paşa’nın ihyâ-kerdesi olan KebîrCâmi‘-i şerîf ve iki kahvehâne ve üç dükkân ve bir sıbyân ve yüz seksen talebeyiistî‘âb eder cesîm bir medrese kâmilen muhterik ve beş hâne münhedim olduğuvelehü’l-hamd ve’l-minne nüfûsca bir gûnâ telefât olmadığı hâlde basdırılmışdır.Arz olunan medrese müderrisi olup bu havâlîce ilm ve fezâ’il-i müsellemesindenistifâde edilmekde olan İbrahim Efendi’nin halka-i tedrîs-i enîsinde bulunan yüzseksen kadar talebenin açıkda kaldığı ve medrese-i mezkûrenin müceddeden inşâ vetüllâbın istikmâl-i irâhaları ise ancak inâyet-i celîle-i hazret-i zıllu’llâhîye vâbestebulunduğundan iktizâsının îfâ ve diğer musâbînin ise sâye-i müderris-vâye-i hazret-işehin-şâhîde lâzım gelen mahalde birleşdirildiği ve işbu harîkin îrâs eylediği hasârâtise ale’t-tahmîn altı bin lira râddesinde bulunduğu ma‘a’t-te’essüf arz olunur fermân.199

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK41200BOA. MV, 74/68

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKYENİCE NAHİYESİNDEKİ KURAKLIK NEDENİYLE HALKA YEMEKLİKVE TOHUMLUK ZAHİRE VERİLMESİKastamonu’nun Hamidiye kazasına bağlı Yenice nahiyesinde meydana gelenkuraklık dolayısıyla on dört köyde üç bin dokuz yüz altmış iki kişi zor durumdakaldığından, bunlardan muhtaç olanlara dağıtılmak üzere yemeklik ve tohumlukbeş bin kile zahirenin satın alınıp, hasat sonunda geri alınmak şartıyladağıtılmasına dair Meclis-i Vala kararı18 Ramazan 1310 [5 Nisan 1893]Meclis-i Vükelâ müzâkerâtına mahsûs zabıt varakasıdır.Zabıtnâme rakamıTârîhHâzır bulunan zevât-ı fihâmınesâmîsiCild rakamıMeclisin küşâdıArabî Rûmî Dakîka Sâ‘at18 Ramazânsene [1]31023 Mart sene[1]309Müzâkere olunan mevâdda müte‘allık varakanın nev‘iyle hülâsa-i me’âli ve Bâb-ı Âlî Evrâk Odası'ncaolan numarası ve meclise havâlesi târîhi ve melfûfâtı kaç kıt‘a olduğuNev‘i Aded-i melfûfâtı Evrâk Odası numarası Târîh-i havâlesiArabîRûmîHülâsa-i me’âli:Kastamonu vilâyeti dâhilinde Hamidiye kazâsına mülhak Yenice nâhiyesi ahâlîsinin devâm edenkuraklıkdan vesâ’ireden dolayı yemeklik ve tohumluk ve zahîreye ihtiyâcları tebeyyün edenlereta‘vîzan ve bî-kudret olanlara meccânen verilmek üzre beş bin keyl-i Âsitânî zahîrenin mübâya‘asıylai‘tâsı lüzûmuna dâ’ir vilâyet-i mezkûreden vukû‘ bulan iş‘ârdan bahisle icrâ-yı îcâbınımutazammın Dâhiliye Nezâreti'nden meb‘ûs tezkire kırâ’et olundu.Karârı:Yemeklik ve tohumluğa muhtâc olan ahâlînin mikdârı on dört karyede üç bin dokuz yüz altmışiki nüfûsdan ibâret olup bunlar içün mahallinden istenilen zahîreye mukâbil şimdilik mezkûr beşbin keyl-i Âsitânî zahîrenin i‘tâsı derece-i vücûbda olduğu sûret-i iş‘ârdan anlaşılmış olduğundanahâlî-i merkûmeden zahîreye en ziyâde ihtiyâcı olanlara ta‘vîzan ve kefâlet-i müteselsile ile verilmekve mevsim-i hasâdda istîfâ olunmak üzre mezkûrü'l-mikdâr zahîrenin bi'l-mübâya‘a tevzî‘ vei‘tâsı zımnında vilâyet-i mezkûreye telgrafla me’zûniyet i‘tâsının Dâhiliye Nezâreti'ne havâlesi veMâliye Nezâreti'ne de ma‘lûmât verilmesi tezekkür kılındı.[Meclis-i Vükelâ azaları imzaları]Hüseyin Tevfik, Zühdü, (…), Ali, (…), Zühdü, (….), (…), Rıza, Rıza, Mehmed Cemaleddin,CevadZabıt müsevvidinemahsûs imzâ mahalliÂmedî Mu‘âvinliği'nemahsûs imzâ mahalliÂmedciliğe mahsûsimzâ mahalliMüsteşarlığa mahsûsimzâ mahalliTârîh Târîh Târîh Târîh201

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKNO202BELGE NO

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKarabük, Safranbolu, BELGE NO Eflani, Ovacık, Eskipazar, Yeniceve çevresini kapsayan 1/100.000 ölçekli 203 harita

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK42204BOA. Y. MTV, 138/121

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSAFRANBOLU’DA MEYDANA GELEN DEPREMSafranbolu’da sabaha karşı saat dokuz buçuk sıralarında beş saniye kadarsüren hafif bir deprem meydana geldiğine dair Kastamonu ValisiMehmet Tevfik’ten alınan telgraf20 Mart 1312 [1 Nisan 1896]TelgrafnâmeMahall-i irsâli: KastamonuMevridi: Mâbeyn-i HümâyûnMutavassıt olan merkez: Der‘aliyyeNumara: 12Târîhi: 20 Mart sene 1312 [1 Nisan 1896]Telgraf Nezâreti’yle Rasathâne-i Âmire Müdîriyeti’ne Mevrûd TelgrafnâmeSûretidir.Zağferanbolu’da bu gece ale’s-sabâh Alafranga sâ‘at dokuz buçukdaŞimâl’den Cenûb’a doğru hafîfce hareket-i arz vukû‘ bulup beş sâniye kadar imtidâdetdiği me’mûrluğundan bu ahşâm sâ‘at on ikide alınan fî 20 Mart sene [1]312 târîhlitelgrafnâmesinde bildirilmekle berây-ı ma‘lûmât ma‘rûzdur fermân.Fî 20 Mart sene [1]312 [1 Nisan 1896]Mehmed Tevfik205

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK43206BOA. Y. PRK. UM, 35/69

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSAFRANBOLU’DA ÇIKAN BÜYÜK YANGINDA ZARAR GÖRENLEREYARDIM İÇİN BİR KOMİSYON KURULMASISafranbolu’da kazayla meydana gelen büyük yangında bir cami, bir tekke vebir okuldan başka yüz on sekiz hane ve kırk samanlığın yandığı;yangında zarar görenlere ekmek yardımı yapıldığı, genel biryardım için de bir yardım komisyonu kurulması içinkaymakamlığa emir verildiğine dair KastamonuValisi Refik Bey’in telgrafı7 Ağustos 1312 [18 Ağustos 1896]TelgrafnâmeMahall-i irsâli: KastamonuMevridi: Mâbeyn-i HümâyûnMutavassıt olan merkez: Dersa‘âdetNumara: 4171Târîhi: 7 Ağustos sene 1312Mâbeyn-i Hümâyûn Başkitâbet-i Celîlesi’neFî 2 Ağustos sene [1]312 telgrafla arz olunan Zağferanbolu harîkinin kazâ’enzuhûru tahakkuk etmiş ve bir bâb câmi‘-i şerîf ve tekye ve mektebden mâ‘adâ yüzon sekiz hâne ve kırk samanlık muhterik olup bunların kıymeti beş yüz yigirmi üçbin beş yüz ve derûnlarında yanan eşyâ vesâ’irenin bahâsı da üç yüz elli bin yediyüz guruşdan ibâret bulunmuş idüği ve sâye-i refâhiyet-vâye-i hazret-i pâdişâhîdeharîk-zedegân îvâ edilerek şimdilik açıkda kimse kalmadığı ve bunların içinde enziyâde muhtâc-ı mu‘âvenet olanlara etmek verdirilmekde bulunduğu gibi celb-ii‘âne içün hemân bir komisyon teşkîli kâ’immakâmlığa teblîğ kılındığı ve muhtâcîn-imerkûmenin sezâvâr-ı âtıfet-i seniyye bulundukları ma‘rûzdur fermân.Fî 7 Ağustos sene [1]312 [18 Ağustos 1896]Kastamonu VâlîsiRefik207

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK44BOA, DH. MKT, 619/38208

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSAFRANBOLU KADIN HAPİSHANESİNİN KİRA BEDELİSafranbolu’da kadın hapishanesi olmadığından suçlu kadınlar için Bolusancağı kazalarında olduğu gibi hapishane yapmak üzere bir yerkiralanarak bedelinin Safranbolu Belediyesi’nden karışlanması26 Şaban 1320 [28 Kasım 1902]Adliye ve Mezâhib NezâretiUmûr-ı Cezâ’iye MüdîriyetiAded: 266Dâhiliye Nezâret-i Celîlesi’neDevletlü efendim hazretleriZağferanbolu kazâsında nisâ hapishânesi olmadığı beyânıyla maznûn vemahkûm ba‘zı kadınlar zâbıtadan tevkîf ve haps olunmamakda bulunduğundannezâret-i celîlelerince mutasavver tedbîrin mevki‘-i fi‘le îsâline kadar Bolu sancağıkazâlarında olduğu misillü mahallî belediyesinden verilmek üzre münâsib bir mahalistîcâr olunarak nisâ hapishânesi ittihâzı muvâfık-ı maslahat olacağı KastamonuAdliye müfettişinin iş‘ârından anlaşılmış olmağla iktizâsının îfâ ve inbâsına himem-ialiyye-i dâverîleri derkâr buyurulmak bâbında irâde hazret-i men lehü’l-emrindir.Fî 9 Şa‘bân sene [1]320 ve fî 28 Teşrîn-i evvel sene [1]318 [11 Kasım 1902]Adliye NâzırıAbdurrahman209

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK45210BOA. DH. MTV, 52-1/13

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSAFRANBOLU’DA KIŞIN ŞİDDETLİ GEÇMESİNDEN DOLAYI ÇEKİLENYİYECEK VE YAKACAK SIKINTISININ GİDERİLMESİSafranbolu’da kışın şiddetli geçmesinden dolayı halkın yiyecek ve yakacaksıkıntısı çekmesi ve hatta bu yüzden ölümlerin olması sebebiyle acilenistenilen yirmi bin kuruşluk yardımın Kastamonu ValiliğiDefterdarlığı’na gönderilmesi7 Safer 1329 [7 Şubat 1911]Mâliye NezâretiMuhâsebe-i Mâliye MüdîriyetiMasârıf-ı Umûmiye-i Mâliye KalemiUmûmî: 5821Husûsî: 123Huzûr-ı Sâmî-i Sadâret-penâhî’yeMa‘rûz-ı çâker-i kemîneleridir;Zağferanbolu’da şiddet-i şitâdan dolayı yiyecek ve mahrûkât tedârükündenâciz kalan ahâlînin tehvîn-i ihtiyâcları ile kesret-i berfden gayr-i kâbil-i mürûr birhâle gelen zukakların tathîrâtına sarf edilmek üzre Kastamonu Vilâyeti’nce kemâl-iehemmiyetle taleb olunan yigirmi bin guruşun masârıf-ı gayr-i melhûza tertîbindentesviyesi lüzûmuna dâ’ir Dâhiliye Nezâret-i Celîlesi’nden takdîm kılınan tezkireninleffen irsâl kılındığı beyân-ı âlîsiyle mündericâtına nazaran iktizâsının îfâ ve inbâsıve melfûfun i‘âdesi resîde-i dest-i ta‘zîm olan 18 Kânûn-ı sânî sene [1]326 târîhlütezkire-i sâmiye-i Sadâret-penâhîlerinde emr ü iş‘âr buyurulmuş olmasına mebnîmeblağ-ı mezbûr hakkında tanzîm olunan 3398/44 numaralu havâle-nâmeninvilâyet-i mezkûre defterdârlığına irsâl ve keyfiyyet telgraflarda teblîğ edilmiş veleffen irsâl kılındığı beyân buyurulan tezkire zuhûr etmemiş idüğinin arz ve beyânınaibtidâr kılındı. Ol bâbda emr ü fermân hazret-i veliyyü’l-emrindir.Fî 7 Safer sene [1]329, fî 25 Kânûn-ı sânî sene [1]326 [7 Şubat 1911]Mâliye nâzırı nâmına müsteşar211

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK46BOA. DH. İD, 85/31212

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKOVACIK VE BAYINDIR NAHİYELERİNDE MEYDANA GELEN HEYELANDAMAĞDUR OLANLARA YARDIM EDİLMESİÇerkeş kazasının Ovacık ve Bayındır nahiyelerinde meydana gelen heyelansonucu on köyde iki yüz otuz nüfusu barındıran kırk beş hane halkınınperişan durumda olması sebebiyle bunların ihtiyaçlarınınkarşılanması hakkında Kastamonu Valiliği’ndenyirmi bin kuruş gönderilmesine dair talep23 Mayıs 1328 [5 Haziran 1912]Bâb-ı ÂlîDâ’ire-i SadâretTahrîrât Kalemi704Dâhiliye Nezâret-i Celîlesi’neDevletlü efendim hazretleriÇerkeş kazâsına tâbi‘ Ovacık ve Bayındır nâhiyelerinin ba‘zı kurâsında heyelânvukû‘uyla musâb olan ahâlînin iskânı içün masârıf-ı gayr-i melhûza tertîbindenyigirmi bin guruşun tesviyesi hakkında nezâret-i celîleleri vekâletinden mürsel 9Mayıs sene [1]328 târîhli ve 59210/660 numarolu tezkire üzerine bi’l-muhâbereMâliye Nezâreti Vekâlet-i Celîlesi’nden bu kerre alınan cevâbda bu gibi muhtâcînehükûmetce mu‘âvenet îfâsı gerçi muktezî ise de senenin henüz üçüncü mâhı olduğuhâlde masârıf-ı fevka’l-âde ve müsta‘cele karşılığı olan mezkûr tertîbin nısfındanfazla mikdârı sarf edilmiş olup bu minvâl üzerine sarfiyâtda devâm olunduğutakdîrde bakiyye-i tertîbin karîben biteceği derkâr olduğu bi’l-beyân zuhûr edecekmübrem sarfiyât karşılıksız kalmamak üzre tertîb-i mezkûrun mümkin olduğu kadartasarrufla isti‘mâli zarûrî bulunduğu der-miyân kılınmışdır efendim.Fî 16 Cumâde’l-âhire sene [1]330, fî 20 Mayıs sene [1]328 [2 Haziran 1912]Sadr-ı a‘zamSaid213

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK47214BOA. DH. İ.UM, 1333/B-6

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKOVACIK NAHİYESİNDE YENİ BİR HÜKÜMET KONAĞI İNŞAATINABAŞLANMASIÇerkeş kazasının Ovacık nahiyesinde, nahiye müdürünün hükümet konağı variken, donanma için toplanan parayla başka bir yerde hükümetkonağı inşaatına başladığı ve bu inşaatın durdurulmasıgerektiğine dair telgraf6 Mayıs 1331 [19 Mayıs 1915]TelgrafnâmeDevlet-i Aliyye-i Osmâniyye Telgraf İdâresiMahreci: ZağferanboluNumara: 284Târîh: 6 Mayıs 1331Dâhiliye Nezâret-i Celîlesi’neÇerkeş’in Ovacık nâhiyesinin el-yevm merkezi olan Cingiller mevki‘indehükûmet nâmına meccânen terk olunan binânın hükûmet dâ’iresi ittihâzı ile hükûmetkonağı içün cem‘ olunup nâhiye müdîri nezdinde mevcûd yigirmi dokuz bin beş yüzkırk guruşun Donanma-yı Hümâyûn i‘ânesi nâmına kabûlüne dâ’ir mütekaddem 14ve 15 Nisan târîhlü telgraf ve ta‘ahhüd istirhâmnâmeler netîcelenmeksizin müdîr-inâhiye arzû-yı umûmî hilâfına âhar mahalle inşâ’âta mübâşeret etmekde olduğundannetîceye değin inşâ’âtın sûret-i serî‘ada te’ehhürüne emr verilmesi müsterhamdırfermân.Alemdârzâde Hüseyin AğaKasımzâde Mehmed Ağa215

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK48216BOA. İ. DUİT, 34/33

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSAFRANBOLU’DA ELEKTRİK ÜRETİMİ İÇİN İŞLETME İMTİYAZIVERİLMESİSafranbolu’daki Gümüşdere Çağlayanı’ndan elli yıllık süreyle elektrik üretmeküzere, Bolu Mebusu Necati, Safranbolulu Seğmenzade Ali Cevdet veRecepzade Hasan Salih’e yapılan mukavele ve şartnameçerçevesinde işletme imtiyazı verilmesi21 Muharrem 1339 [5 Ekim 1920]Bâb-ı ÂlîSadâret-i UzmâÂmedî-i Dîvân-ı Hümâyûn268İrâde-i SeniyyeMahmud HayreddinZağferanbolu kasabası civârında mevcûd çağlayandan tercîhan ve netîce-ikeşfiyyâtda bundan istifâde mümkin olamadığı takdîrde buhar ile elektrik kuvvetibi’l-istihsâl mezkûr kasabanın tenvîri ve mezkûr kuvvetin sınâyi‘a da tatbîki içünmukâvele ve şartnâme-i mahsûs ahkâmına tevfîk-i mu‘âmele olunmak üzre elli senemüddetle Bolu meb‘ûs-ı sâbıkı Necati ve Zağferanbolulu Seğmenzâde Ali Cevdetve Recebzâde Hasan Salih Efendiler nâmlarına imtiyâz i‘tâsına Şûrâ-yı Devlet veMeclis-i Vükelâ karârları ile ruhsat verilmişdir.Bu irâde-i seniyyenin icrâsına Nâfi‘a nâzırı me’mûrdur.Fî 21 Muharrem sene 1339, fî 5 Teşrîn-i evvel sene 1336 [5 Ekim 1920]Ticâret ve Zirâ‘atNâzırı ve Ma‘ârifNâzır VekîliMehmed HadiBahriye NâzırıAhmedDâhiliye NâzırıReşid MümtazŞeyhü’l-islâmNuriSadr-ı a‘zam veHâriciye NâzırıDamad FeridNâfi‘a NâzırıZekiMâliye NâzırıHüseyin SabriAdliye NâzırıRüşdüŞûrâ-yı DevletRe’îsi Rıza TevfikHarbiye NâzırıHasan HüseyinEvkâf-ı HümâyûnNâzırı Hilmi.217

218

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSafranbolu 219

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK49220BOA. AE. ll. MUSTAFA, 14/1362

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBURUNSUZ KÖYÜNDE BULUNAN YUSUF AĞA CAMİİ’NİN MÜEZZİNLİKGÖREVİNİN DEVRİKızılbel kazası kadısı İbrahim’in teklifiyle Burunsuz köyündekiYusuf Ağa Camisi’nin müezzini Feyzullah’ın kendi rızasıylagörevini kardeşi Sunullah’a devretmesi21 Zilkade 1113 [19 Nisan 1702]Dîvân kaydı görüleSahîhdirMü’ezzinlik-i Câmi‘-i Şerîf-i Yusuf Ağa der-karye-i Burunsuz tâbi‘-i kazâ-iKızılbel.Nişân oldur ki râfi‘ Feyzullah gelüp câmi‘-i mezbûrda yevmî bir akçe ilemü’ezzin olan Osman fevt olup mahlûl olmağla kendüye verilmek bâbında inâyetrecâ etmeğin fevti vâki‘ ise nişân yazılmışdır. Fermân devletlü sultânımındır.Kayd-ı ÂsitâneDerkenâr-şüdFî 14 Za. sene [1]113 [12 Nisan 1702]Mührü mutâbıkFî evâ’il-i L. sene [1]103 [25 Haziran 1692]SahhMûcebince nişân buyurulduFî 21 Za. sene [1]113 [19 Nisan 1702]Der-i devlet-mekîne arz-ı dâ‘î-i kemîne budur ki: Kızılbel kazâsına tâbi‘Burunsuz karye nâm Emirsultan el-vâki‘ Yusuf Ağa binâ eyledüği câmi‘-i şerîfinyevmî bir akçe ile mü’ezzini Feyzullah karındaşı Sunullah üzerine kendü hüsn-iirâdâtıyla ferâgat eyledüği ecilden ve Sunullah dahi her vechile mahall-i müstahıkkolmağla işbu râfi‘-i rif‘at-i ubûdiyyet mezbûra yevmî bir akçe vazîfe ile Sunullahüzerine tevcîh olunup berât-ı şerîf-i âlî-şân sadaka ve ihsân buyurulmak recâsıylader-i devlet-masîre arz ve i‘lâm olundu. Bâkî fermân ve lütf [ve] ihsân der-adlindir.Sene selâse aşer ve mi’ete ve elf. [sene 1113]Ez‘afü’l-ibâd el-hakîrİbrahim hilâfeten be-kazâ-i Kızılbel221

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK50222BOA. C. EV, 19681

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKIZILBEL’E BAĞLI SİPAHİKÖY’DE BULUNAN HACI MURAT CAMİİ’NİNHİTABET GÖREVİKızılbel kazasına bağlı Sipahiköy’de bulunan Hacı Murat Camisi’nin hatibiAhmet Halife’nin vefat etmesiyle yerine Ali’nin görevlendirilmesi25 Şevval 1190 [7 Aralık 1776]İzn-i hümâyûnum olmuşdurArz-ı bende-i bî-mikdâr oldur ki şevketlü, kerâmetlü, mehâbetlü, kudretlüveliyy-i ni‘metim efendim pâdişâhım.Erbâb-ı istihkâkdan Ali Halîfe arzuhâl sunup Kızılbel kazâsına tâbi‘Sipahiköyü nâm karyede vâki‘ Hacı Murad Câmi‘i’nin hitâbeti mahlûl olmağlamahlûlünden kendüye sadaka buyurulmak bâbında istid‘â-yı inâyet etmeğin bâlâsı“izn-i hümâyûnum olmuşdur” deyü hatt-ı hümâyûn-ı inâyet-makrûnlarıyla tezyînbuyurulmak bâbında emr ü fermân şevketlü, kerâmetlü, mehâbetlü, kudretlü, veliyy-ini‘metim efendim pâdişâhımındır.223

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK51224BOA. C. EV, 330/16799

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKIZILBEL NAHİYESİNDEKİ ZORA TEKKESİ’NDE FAKİRLERE VERİLENYEMEK BEDELİSafranbolu’ya bağlı Kızılbel nahiyesinde Halveti Tarikatı’ndan ZoraTekkesi’ndeki fukaraya yemek bedeli olarak Bolu mukataasımalından yıllık altmış sağ akçe olarak yapılan tahsisataait üç adet beratın yanması nedeniyleyeni beratların verilmesi11 Cemaziyelahir 1248 [5 Kasım 1832]KaydıBer-mûceb-i defter-i hüddâmAn mâl-ı mukâta‘a-i hâshâ-i BoluBe-cihet-i ta‘âmiye-i dervîşân-ı Zâviye-i Zora an zevâyâ-yı Halvetiye tâbi‘-i nâhiye-iKızılbel an muzâfât-ı kazâ-i ZağferanboluYevmiyye üç akçe sağBer-mûceb-i ez-an sebeb ki fî 177 guruş an sene 1199 an mâl-ı mezbûr hisse vemu‘âmele-eş an 60 akçe yevmiyye ve be-defter-i hüddâma kayd ve berât-dâde fermûde bâtelhîsve bâ-ru’ûs-ı hümâyûn fî 9 C. sene 1199 [19 Nisan 1785]Be-cihet-i zâkir-i zâviye-i Zora an zevâyâ-yı Halvetiye tâbi‘-i nâhiye-i Kızılbel anmuzâfât-ı kazâ-i ZağferanboluYevmiyye onbeş akçe sağBerât-sited fî 9 C. sene 1199 [19 Nisan 1785]Be-cihet-i mü’ezzin-i zâviye-i Zora an zevâyâ-yı Halvetiye tâbi‘-i nâhiye-i Kızılbelan muzâfât-ı kazâ-i Zağferanbolu225

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKYevmiyye on beş akçe sağBerât-sited fî 9 C. sene 1199 [19 Nisan 1785]Vech-i meşrûh üzre hüddâm defterinde mastûr ve mukayyedlerdir emr üfermân devletlü sa‘âdetlü sultânım hazretlerinindir.Fî 11 C. sene 1248 [5 Kasım 1832]Kaydları mûcebince zâyi‘den berâtları i‘tâ olunmakbuyurulduFî 11 C. sene [12]48 [5 Kasım 1832]Devletlü, inâyetlü, merhametlü, sultânım hazretleri sağ olsun.Arzuhâl-i dâ‘îleridir ki Viranşehir sancağında vâki‘ Kızılbel nâhiyesinde kâ’inolup meşîhati uhde-i dâ‘iyânemde olan Tarîk-i Halvetî’den Zora Tekyesi’nde sâkinfukarâya ta‘âmiye olmak üzre Bolu hâssı mukâta‘ası mâlından otuz ve yine tekye-imezkûrede zâkir ve mü’ezzin olanlara onbeşer akçeden otuz akçe ki cem‘an yevmîaltmış sağ akçe vazîfelerin üç kıt‘a berevâtı bi-kazâ’illâhi te‘âlâ muhterikan zâyi‘olmuş olmağla merâhim-i aliyyelerinden mercûdur ki kaydları ba‘de’d-derkenârma‘lûm-ı âlîleri buyuruldukda kaydları mûcebince zâyi‘den berevât-ı âlî-şânihsân buyurulmak bâbında emr ü fermân devletlü, inâyetlü, merhametlü, sultânımhazretlerinindir.Ed-dâ‘î el-HâcŞeyh Mehmed ibn-i Şeyh el-Hâc Mustafa226

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKİzzet Mehmet Paşa Camii - Safranbolu 227

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK52228BOA. HAT, 1595/52

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSAFRANBOLU’NUN KIZILBEL KAZASI KAYI KÖYÜNDE AHMET AĞACAMİİ’NİN HİTABET GÖREVİSafranbolu’nun Kızılbel kazasına bağlı Kayı köyünde Ahmet Ağa’nın yaptırdığıcamiinin hatibi olan Ahmet oğlu Mehmet Tahir’in kendi rızasıyla görevinibırakması üzerine hitabet görevinin liyakat sahibi olan oğluHasan’a verilmesi1 Receb 1251 [23 Ekim 1835]Vâki‘ olan tevcîhâtı Evkâf-ı Hümâyûn nâzırı sa‘âdetlü atûfetlü efendihazretleri arz ve i‘lâmlarıyla olunmak nizâmındandır emr ü fermân devletlü sultânımhazretlerinindir.Fî gurre-i B. sene 1251 [23 Ekim 1835]Vakf-ı mezbûr bilâ-nezâret […] mukayyed ise de bu def‘a bâ-irâde-i seniyyeEvkâf-ı Hümâyûn’a ilhâk olunmağla şerh verildi.Ber-mûceb-i defter-i HazîneVakf-ı câmi‘-i şerîf sâhibü’l-hayrât Ahmed Ağa der-karye-i Kayınder-kazâ-i KızılbelMehmed Tahir VeledeşHatîbBer-vech-i hasbîBerât-sited an L (mahlûl-i) Ahmed bin Hüseyin bâ-arzuhâl-i hodFî 23 S. sene 1230 [4 Şubat 1815]Vech-i meşrûh üzre hitâbet-i mezkûre mezbûr Mehmed Tahir veledeşinüzerinde rûznâmçe defterinde mastûr ve mukayyeddir emr ü fermân devletlü,sa‘âdetlü sultânım hazretlerinindir.Fî gurre-i B sene 1251 [23 Ekim 1835]Muktezâsı Ru’ûs-ı Hümâyûn’danCihet-i mezkûre kasr-ı yedinden oğlu dârende-i arza tevcîhi husûsu Evkâf-ı229

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKHümâyûn nâzırı atûfetlü efendi hazretlerinin i‘lâmlarına mütevakkıf mevâddanolduğuna mebnî nâzır-ı mûmâ-ileyh efendi hazretlerine havâle buyurulmak bâbındaemr ü fermân devletlü sultânım hazretlerinindir.Evkâf-ı Hümâyûn nâzırı iktizâsını i‘lâm eyleyesin deyü buyuruldu.Fî [gurre-i B. sene 1251] [23 Ekim 1835]TelhîsMa‘rûz-ı bendeleridir kiNezâret-i Evkâf-ı Hümâyûn’a mülhak evkâfdan Kızılbel kazâsına tâbi‘ Kayıkaryesinde vâki‘ câmi‘-i şerîfde ber-vech-i hasbî hatîb olan Mehmed Tahir Halîfe’ninhüsn-i rızâsıyla cihet-i mezkûru erbâb-ı istihkâkdan oğlu Hasan Halîfe’ye ferâğ vekasr-ı yed etmiş olduğundan bahisle tevcîhini kazâ-i mezbûr nâ’ibi savb-ı çâkerîyehavâle buyurulan işbu i‘lâmında inhâ eder. Cihet-i mezkûr el-yevm fâriğ-i merkûmunuhdesinde olduğu derkenârdan nümâyân olmağla bu sûretde cihet-i mezkûr babasımerkûmun ferâğından bi’n-nefs bilâ-kusûr edâ-yı hıdmet etmek ve terk ve tekâsüleder ise ref‘inden âhara verilmek şartıyla oğlu merkûma bâ-hatt-ı şerîf-i şâhâne vebâ-ru’ûs-ı hümâyûn tevcîh ve yedine kaleminden berâtı i‘tâ olunmak bâbında emr üfermân hazret-i men lehü’l-emrindir.Es-Seyyid Mehmed HasibBerâtı mutâlebe olunmayaDer-i devlet-mekîne arz-ı dâ‘î-i kemîneleri budur kiKızılbel kazâsına tâbi‘ Kayı karyesinde vâki‘ [a]shâbü’l-hayr[âtdan] AhmedAğa binâ eyledüği câmi‘-i şerîfde hatîb olan Tahir ibn-i Ahmed dâ‘îleri hitâbet-imezkûreye muktedir olmayup hâlâ hatîb olan Tahir dâ‘îlerinin oğlu Hasan dâ‘îlerihitâbet-i mezkûreye lâyık ve müstahıkk olmak hasebiyle pederi Tahir dâ‘îleri oğluHasan dâ‘îlerine kasr-ı yed edüp her vechile ehl-i Kur’ân ve ehl-i tecvîd ve ehl-idiyânet kulları olup pederinin kasr-ı yedinden Hasan dâ‘îlerine [sadaka ve ihsânolunmak] recâsına ve karye ahâlî-i fukarâ dâ‘îleri dahi bi’l-iltimâs niyâz etmeleriile hasbeten li’llâhi te‘âlâ pâye-i serîr-i a‘laya arz ve i‘lâm olundu. Bâkî emr hazret-imen lehü’l-emrindir.230

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKarabük 231

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK53232BOA. C. EV, 15829

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKIZILBEL KAZASI KARAAĞAÇ DİVANI YORTAN KÖYÜ MESCİDİNİNCAMİYE ÇEVRİLMESİKızılbel kazası Karaağaç divanına bağlı Yortan köyü yakınında camibulunmadığından Müslümanların aşırı sıcak ve soğuklarda güçlükçekmemeleri için köyde bulunan mescide minber konularakCuma ve bayram namazları kılınmasına izin verilmesi,imam ve hatipliğine de aynı köyden İsmail oğluSüleyman’ın maaşsız olarak tayin edilmesi10 Şevval 1255 [17 Aralık 1839]Muktezâsı Ru’ûs-ı Hümâyûn’danBu makûle karyenin kurb ve civârında edâ-yı salât-ı Cum‘a ve îydeynolunur câmi‘-i şerîf olmadığı hâlde ashâb-ı hayrâtın binâ eylediği mescid-i şerîfemüceddeden minber vaz‘ ve ikâme-i salât-ı Cum‘a ve îdeyne izn-i hümâyûn-ıhazret-i şâhâne erzânî ve ber-vech-i hasbî hitâbeti dahi ba‘zı kesâna tevcîh buyurulageldiği mesbûkdur. Emr ü fermân devletlü sultânım hazretlerinindir.SahhTelhîsTatbîkMutâbıkdır.İbrahim Zühdü233

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKDer-i devlet-mekîne arz-ı dâ‘î-i kemîneleridir ki Viranşehir sancağında vâki‘Kızılbel kazâsına tâbi‘ Karaağaç divanı mülhakâtından Yortan nâm karyeye karîbcâmi‘-i şerîf olmadığından Cum‘a ve salât-ı îydeynde ibâd-ı müslimîn şiddet-i sayfve şitâda küllî usret çekilmiş olmağla karye-i mezkûrda sâhibü’l-hayrın müceddedenbinâ ve ihyâ eyledüği câmi‘-i şerîfde ber-vech-i hasbî salât-ı Cum‘a ve îydeyn edâetmek içün karye-i mezbûre ahâlîsinden Süleyman bin İsmail erbâb-ı istihkâkdanhitâbete her vechile lâyık ve müstahıkk olmağın mezkûr dâ‘îleri yedine bir kıt‘aberât-ı şerîf-i âlî-şân sadaka ve ihsân buyurulması karye-i mezbûre ahâlîlerinin niyâzve isticlâb-ı da‘avât-ı hayriyyelerine mazhar buyurularak vâki‘u’l-hâl hasbetenli’llâhi’l-meliki’l-müte‘âl bi’l-iltimâs pâye-i serîr-i saltanat-ı a‘lâya arz ve i‘lâmolundu. Bâkî emr li-hazreti men lehü’l-emr.Tahrîran fi’l-yevmi’l-hâdî aşer min şehri Şa‘bâni’l-mu‘âzzam li-sene hamseve hamsîn ve mi’eteyn ve elf.El-abdü’d-dâ‘î li’d-devleti’l-aliyyeti’l-Osmâniyyees-Seyyid el-Hâc Mehmed Esad el-müvellâ-hilâfeten be-kazâ-i KızılbelFî 10 L. sene [12]55 [17 Aralık 1839]Yazılmışdır.234

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKİncekaya Su Kemeri - Safranbolu 235

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK54236BOA. A. MKT, 14/27

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKTARAKLIBORLU’DA İZZET MEHMET PAŞA’NIN YAPTIRDIĞI ÇEŞMELEREAİT SUYOLLARININ TAMİRİTaraklıborlu’da Sadrazam İzzet Mehmet Paşa’nın yaptırdığı çeşmelerinsuyollarını günlük on beş akçe bedel karşılığında tamir etmekle görevliMihail oğlu Yani’nin vefatı üzerine yerine İstefan oğlu Yani’nintayin edilmesi25 Cemaziyelahir 1260 [12 Haziran 1844]Der-i devlet-mekîne arz-ı dâ‘î-i kemîneleridir ki: Sadr-ı esbak merhûm el-Hâc İzzet Mehmed Paşa’nın medîne-i Taraklıborlu’da binâ ve ihyâsına muvaffakolduğu çeşmeler su yollarının ta‘mîrine yevmî on beş akçe vazîfe ile bâ-berât-ı âlîmutasarrıf olan Yani veled-i Mihail zimmî bilâ-veled hâlik olup hıdmet-i mezkûremahlûl olmağla yerine erbâb-ı istihkâkdan medîne-i mezbûr re‘âyâsından Rummilletinden Yani veled-i İstefan zimmî her vechile lâyık ve müstahıkk olmağlahâlik-i mersûmun mahlûlünden mersûm Yani zimmîye vazîfe-i ma‘lûmesiyle tevcîhve yedine müceddeden berât-ı şerîf-i âlî-şân sadaka ve ihsân buyurulmak recâsıyla olki vâki‘u’l-hâl bi’l-iltimâs der-bâr-ı ma‘delet-karâra arz ve i‘lâm olundu. Bâkî emr üfermân hazret-i men lehü’l-emrindir.Hurrire fi’l-yevmi’l-hâmis ve’l-ışrîn min şehri Cemâziye’l-âhir li-sene sittînve mi’eteyn ve elf. [25 Cemâziye’l-âhir 1260]El-abdü’d-dâ‘î li’d-devleti’l-aliyyeti’l-Osmâniyyeti’l-mü’ebbedeMüderrisîn-i kirâmdan Hâfız Ömer el-müvellâ-hilâfeten be-medîne-i Taraklıborlu237

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK55238BOA. C. EV, 217/10820

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKARABÜK KÖYÜNDEKİ ARİF SULTAN ZAVİYESİ VAKFI’NA AİTARAZİLERİN ÖŞÜR GELİRLERİNİN İDARESİKızılbel kazasının Karabük köyündeki Şeyh Arif Sultan Zaviyesi Vakfı’nınzaviyedarı Şeyh Ahmet Efendi’nin, vakfa ait arazilerin öşür gelirlerininEvkaf Nezareti Hazinesi vasıtasıyla değil de eskiden olduğu gibivakıf tarafından idare edilmesi talebi16 Muharrem 1265 [12 Aralık 1848]İzzetlü efendim;Şeyh Ahmed Efendi’nin Nezâret-i Evkâf-ı Hümâyûn-ı Mülûkâne’ye mülhakevkâfdan Viranşehir sancağı dâhilinde vâki‘ Kızılbel kazâsına tâbi‘ Karabükkaryesinde kâ’in ceddi merhûm Şeyh Arif Sultân Zâviyesi Vakfı’nın zâviyedârlığıber-vech-i evlâdiyet ve meşrûtiyet bâ-berât-ı âlî uhdesinde olmasıyla vakf-ımezbûrun karye-i mezkûrede vâki‘ arâzîsi öteden berü tarafından bi’t-ta‘şîr fukarâve dervîşân it‘âm olunugelür iken çend seneden berü arâzî-i mezkûre cânib-ihazîneden ta‘şîr ile vakf-ı mezbûrun masârıfı ba‘de’l-ihrâc kusûru ibkâ olunmasıcihetle fukarâ ve dervîşânın nafaka ve ta‘âmiyesine kesr u noksân terettüb etmişolduğu beyânıyla a‘şâr-ı mezkûrenin kemâ-fi’s-sâbık zâviye-i merkûme tarafındanzabt ve ta‘şîri husûsu mûmâ-ileyh tarafından mukaddemâ bâ-arzuhâl lede’l-istid‘âber-mantûk-ı kuyûd zâviyedârlık-ı mezkûr ciheti vazîfe-i mu‘ayyene ile mûmâileyhinve yevmî bir akçe vazîfe ile zâviyedârlık hissedârlığı dahi Seyyid DervişMehmed Ali bin Süleyman’ın bâ-berât-ı aliyye uhdelerinde olarak vakf-ı mezbûrunkarye-i mezbûrede vâki‘ elli müdlük mahalli kırk yedi senesinden i‘tibâren üç yüzyetmiş beş guruş bedel ile merkûm Derviş Ali uhdesinde olmak üzre dâhil-i defterolup meblağ-ı bedel-i mezbûrun yetmiş beş guruşu ma‘âş-ı muharrer tertîbi olarakEvkâf-ı Hümâyûn Hazînesi’ne â’id olduğundan bi’t-tenzîl kusûr üç yüz guruş altmışiki senesi Haziran’ı taksîtine değin merkûma ve yetmiş beş guruş dahi altmış birsenesi nihâyetine kadar hazîne-i merkûmeye i‘tâ olunmuş ve meblağ-ı bedel-imezbûr sâ’ir bu misillü evkâf bedelâtıyla ma‘an altmış iki senesi Eylül’ü taksîtindeni‘tibâren hazîne-i merkûmeden ashâbına verilmek üzre bâ-irâde-i seniyye hazîne-imezkûreye nakl olunarak mezkûr Eylül taksîti dahi hazîne-i merkûmeden îfâ239

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKkılınmış ve vakf-ı mezbûrun iki yüz elli sekiz senesi Mart’ı ibtidâsından elli dokuzsenesi Şubat’ı gâyetine kadar rü’yet olunan muhâsebesinde livâ-i mezbûr emvâlsandığından senevî bedel-i öşr esmânı nâmıyla ikişer bin guruş olarak i‘tâ olunandört bin guruşdan masârıf-ı vâkı‘ası bi’t-tenzîl kusûru sâhib-i arzuhâl mûmâ-ileyhyedinde tevkîf olunmuş ve sâlifü’z-zikr elli müdlük vakf mahallin mahsûlât verüsûmâtı kadîmî vechile ber-vech-i vakfiyyet mutasarrıfları tarafından zabt olunmakmuktezâ-yı kuyûd-ı Defter-i Hâkânî’den bulunmuş ise de zâviye-i mezkûrenin berminvâl-ibâlâ elli müdlük mahalli kable’t-Tanzîmât üç yüz bu kadar guruş bedelile dâhil-i defter olmasına nazaran sene be-sene mahallinde emvâl sandığındana‘şâr esmânı olarak verilen mezkûr iki bin guruşun keyfiyyeti kayden bilinememişolduğundan ba‘dehû îcâbına bakılmak üzre zâviye-i mezkûreye muhassas mezkûrelli müdlük mahallin kâffe-i hâsılâtı ber-minvâl-i muharrer kırk yedi târîhinde üç yüzyetmiş beş guruş bedel ile merkûm Seyyid Derviş Ali’nin uhdesinde olarak mı dâhil-idefter olmuşdur yohsa nısfiyyet üzre olup da mûmâ-ileyh Şeyh Ahmed Efendi’ninmahall-i mezbûrdan hissesi hâric ez-defter mi kalmışdır ve ba‘de’t-Tanzîmât hisse-imezbûreye sene be-sene emvâl sandığından ikişer bin guruş verilmesi mahallincedâhil-i defter olmasından mı neş’et etmişdir hakîkat-i keyfiyyetin ber-vech-i îzâhbâ-mazbata inhâ ve iş‘ârı zımnında 25 Ca. sene [12]63 târîhinde makâm-ı nezâret-imuhibbîden Viranşehir Kâ’immakâmlığı tarafına tahrîrât tastîr ve tesyîr kılınmışise de henüz cevâbı zuhûr etmemiş ve merkûm ise her bâr istifsârdan gayr-i hâlîbulunmuş olmağla ba‘d-ezîn te’hîri tecvîz olunmayarak ve bir dahi te’kîde hâcetbırağılmayarak ber-vech-i muharrer keyfiyyetin bâ-mazbata îzâhan inhâ ve iş‘ârıhusûsuna himmet buyurmaları siyâkında şukka-i muhibbî terkîmine ibtidâr kılındı.Fî 16 Muharrem sene [12]65 [12 Aralık 1848][Mühür]240

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK241Safranbolu

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK56242

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBOA. EV-d_14874243

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKVİRANŞEHİR SANCAĞINDA BULUNAN VAKIFLARIN İDARESİYLEİLGİLİ KAYITLAR1852 yılında Evkaf Nezareti’ne bağlı Viranşehir sancağı, kazaları veköylerindeki bütün vakıfların idaresinin kimlere ne miktarlaverildiğini gösteren defter kayıtları15 Ramazan 1268 [3 Temmuz 1852]Nezâret-i Evkâf-ı Hümâyûn-ı Mülûkâne’ye mülhak evkâfdan Viranşehirsancağı kazâları kurâlarında vâki‘ bi’l-cümle evkâf-ı şerîfelerin bâ-ma‘rifet-i meclisve ma‘rifet-i âcizânemle işbu bin iki yüz altmış sekiz senesine mahsûben tâliblerineverilmiş olan evkâf-ı şerîfelerin der‘uhde ve iltizâm defteridir ki ber-vech-i âtî zikrve beyân olunur.Kazâ-i ZağferanborluDer‘uhdegân Cici Ahmed oğlu HacıMustafa Ağa ve Hidayetzâde İsmailBey ve Hasan Ağazâde Hacı Halil AğaKasaba-i mezbûrda Kapuluözü ma‘ahavâle-i şehr ta‘bîr olunur müteveffâGâzî Süleyman Paşa Vakf-ı Şerîf a‘şârıGuruşDer‘uhdegân DöngenzâdeAhmed Efendi an ahâlîKasaba-i mezbûrda vakf-ımüşârun-ileyh hazretlerininbir bâb çifte hamâm îcârı600 guruşDer‘uhdegân mütevellîleriHacı Abdullah Ağa veFeyzullah Ağa ve Ahmed AğaKasaba-i mezbûrda an Vakf-ıHamide HâtûnGuruş27525 Îcâr-ı hamâm 1200Altmış yedisenesi bedel-imüzâyedesindenmikdâr-ı mebâliğnoksânıyla bâma‘rifet-işer‘ vemeclis ihâle ve iltizâmolunmuş olduğu07305Îcâr-ı CinciHânı0800İşbu altmış sekiz senesiicrâ olunmuş olanbedel-i müzâyedesi20220 2000244

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKDer‘uhdegân mütevellîsiSülünoğlu Osman EfendiBaş karyede an Vakf-ı Ermişehitâbetine meşrûta1700 guruşDer‘uhdegân mütevellîsiSalim Ağa ve Raci Efendi veMehmed EfendiKasaba-i mezbûrda an Vakf-ıDemilyasGuruşDer‘uhdegân mütevellîsiAli Efendi oğlu Ali AğaBostanbükü karyesinde vâki‘an Vakf-ı Gevher Sultân HânGuruş400 800Zammı sene[12]68050Zammı sene[12]68050450 850Der‘uhdegân karye-i mezbûrahâlîsinden Muhtâr AhmedAğa ve Mustafa Bey ve HatîbMehmed Efendi ve Hacı oğluAbdurrahmanKonarı karyesinden an Vakf-ıDoğan oğlu Hacı BayramGuruşDer‘uhdegân mütevellî-imezbûrların pederi Kuşlu HacıOsman AğaKadıbükü karyesinde anVakf-ı İhtiyâr oğlu Mahmud1625 guruşDer‘uhdegân Ağaçkilisekaryesi muhtârı MustafaGavvâsGökviran karyesinde an Vakf-ıŞeyh AbdiGuruş1075 300Zammı sene[12]680015Zammı sene[12]680201090 320Bedel-i sâbıkıyla tâlibibulanmadığından emânetenmütevellîsi tarafından rü’yetve tesviyesiÇavuşlar karyesinde an Vakf-ıEkmekçi Mezra‘ası650 guruşDer‘uhdegânMolla Ahmedzâde Ali Efendian ahâlîÇiftlik-i Ulvî karyesinde anVakf-ı Şahneköy ve ÖküzDepesi50 guruşDer‘uhdegânGaçoğlu Halil AğaKasaba-i mezbûrda an Vakf-ıHatuncuk Derehamâmı îcârı500 guruş245

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKYekûnGuruş37225Zamâ’imi sene [12]68 0013537360Ber-mûceb-i bâlâ Süleyman Paşa Vakfı'nın noksânı0730530055Bâ-emr-i âlîmüstesnâ olduğundander‘uhdegânmütevellîsi AhmedEfendi[ye] terkolunduğuKarabük karyesinde anVakf-ı Sultân Arif3000 guruşDer‘uhdegân nefs-iKızılbel divanı muhtârıYusuf Bey oğluİbrahim AğaIşıklar karyesinde anVakf-ı İlyas Dede210 guruşKazâ-i KızılbelDer‘uhdegânmütevellîsi İslam oğluEmin AğaBurunsuz karyesinde anVakf-ı Emre Sultân[Zammısene 1268]Der‘uhdegân meclisa‘zâsından MustafaBeyÖdemiş karyesinde anVakf-ı Murad FakihGuruşGuruş625 300Zammı475 sene 010[12]681100 310YekûnGuruş4135Zamâ’imi sene [12]68 04854620246Der‘uhdegânmütevellîsi CoşkunHalil EfendiKaya divanında anVakf-ı Şeyh SüleymanZammısene[12]68Der‘uhdegân HasanÇavuşzâde Halil BeyKuzyaka divanında anVakf-ı SekioluğuKazâ-i ViranşehirDer‘uhdegânmütevellîsi Erkeçoğluİbrahim EfendiBağtaş nâm-ı diğerŞerefüddin karyesindean Vakf-ı HacıpınarıDer‘uhdegân HimmetBey oğlu Memiş Ağaan ahâlîKabaca nâm karyedean Vakf-ı GâzîSüleyman PaşaGuruş Guruş Guruş Guruş4700 175 800 6000010Zammısene[12]68005Zammısene[12]68010Zammısene[12]684710 180 810 750150

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKYekûnGuruş6275Zamâ’imi sene [12]68 01756450Kazâ-i KurukavakDer‘uhdegân mütevellîsi oğlu Ahmed AğaHamzalar divanında an Vakf-ı Veledşeyhmezra‘asıGuruşKazâ-i ŞehabeddinDer‘uhdegân muhtârı Ali AğaMeydan divanında an Vakf-ı Musa Fakih vakfıGuruş350 60Zammı sene [12]68 315 Zammı sene [12]68 45665 105Der‘uhdegân mütevellîsiTürbelioğlu Mehmed EfendiAkviran karyesinde Çaldöşeknâm mahalde an Vakf-ı HacıFakih150 guruşKazâ-i EflâniDer‘uhdegân Kilecioğlu KaraAli ve Hatîboğlu Ahmed veMehmed Bey oğlu Mustafa veHacı Himmet oğlu Emin anahâlîÖrencik karyesinde an Vakf-ıTanrıvermiş mezra‘asıGuruş500Zammı sene010[12]68510Der‘uhdegân mütevellîsiAli EfendiSöğüdözü karyesinde an Vakf-ıVeli Fakih ve zemîn-i Süleyman300 guruşDer‘uhdegân mütevellîsiMehmed EfendiEvhadlar karyesinde an Vakf-ıYakub Fakih400 guruşDer‘uhdegân mütevellîsiOsman EfendiYağdınca nâm karyede an Vakf-ıYunus Fakih200 guruşDer‘uhdegân mütevellîsiMehmed ve İsa EfendilerKocacık karyesinde an Vakf-ıİsfendiyar HâtûnZammı sene[12]68Guruş250055305247

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKDer‘uhdegân Molla Ahmedoğlu Ali EfendiÇukurgelik nâm karyede anVakf-ı Müftî Mehmed EfendiMescidi200 guruşDer‘uhdegân mütevellîsi HatîbHacı Halil EfendiSaçak karyede an Vakf-ı ŞeyhBedrüddin125 guruşBedel-i sâbıkıyla tâlibibulunmadığından taraf-ımu‘accelâtdan tesviyeolunacağıBedil divanında ve Pınarözüdivanında an Vakf-ı Meş‘aleci300 guruşKazâ-i KeçinosDer‘uhdegân mütevellîsiBağdatlıoğlu Ali EfendiReviyyetDive divanında an Vakf-ı Câmi‘-i şerîf420 guruşDer‘uhdegân Müdîr-i Kazâ Hacı Ali AğaUluköy ve Şabanlar ve Kuşça ve Musakaryeleri950 guruşYekûn: 1370 guruşKazâ-i YeniceDer‘uhdegân Alagözoğlu Mustafa an ahâlîSöbüler karyesinde an Vakf-ı Câmi‘-i şerîf125 guruşKazâ-i UlakDer‘uhdegân mütevellîsi Yahya oğlu Ömer AğaBoyalı-ı Ulvî divanında Süller karyesinde an Vakf-ı Numan FakihGuruş575Zammı sene [12]68 010Cem‘an yekûn585GuruşBedel-i sâbıkı sene [12]68 79335Zamâyimi sene [12]68 0151080845Bâlâda mastûr Süleyman Paşa Vakfı'nınnoksânı0730573540248

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKİcrâ-yı ihâlesi irâde-i seniyye iktizâsından olan bi’l-cümle evkâf-ı şerîfedenViranşehir sancağında vâki‘ kâffe-i evkâf-ı şerîfe işbu altmış sekiz senesine mahsûbenlivâ-i mezbûr evkâf müdîri hamiyyetlü efendi bendeleri dahi hâzır oldukları hâldelivâ-i mezbûr meclisinde bir gûnâ kapatma ve cebr olmayarak alenen bi’l-müzâyedekarâr-dâdesi vechile ber-beyân-ı bâlâ evkâf-ı mezkûreler bedelât-ı mukarrere-imukayyedesi üzre zuhûr eden tâlibânına şeref-vürûd edecek irâde-i seniyyelerinetevfîkan fakat Zağferanborlu’da Süleyman Paşa Vakfı’nın bâlâda mastûr olduğuvechile sene-i sâbık bedel-i müzâyedesiyle tâlibi bulunmadığından noksân bedel ileihâlesi vakfı tarafından nef‘i ve ol vechile ihâle ve iltizâm olunmuş ve kâffe-i evkâf-ışerîfe-i mezkûre bedelât-ı sâbıkıyla bi’l-muvâzene sene-i sâbıkdan bir senede binbeş yüz on guruş fazla-i vâkı‘a ile ma‘an yetmiş üç bin beş yüz kırk guruş olmuşolmağın hazînece icrâ-yı îcâbı bâbında ve her hâlde emr [ü] fermân hazret-i menlehü’l-emrindir.Fî 15 N. sene [12]68 [3 Temmuz 1852]BendeKâ’immakâmHüsnüBendeHâkimü’ş-şer‘es-Seyyid HasanBende MüftîHüseyin HilmiBende Müdîr-iEvkâf MehmedSaid (Müdîr-iEvkâf der-livâ-iViranşehir)Bende Müdîr-iMâl es-SeyyidMehmed ZihniBende Kâtib-iTahrîrât KamilBende a‘zâes-Seyyid SalihBende a‘zâMustafaBende a‘zâes-SeyyidOsman TevfikBende a‘zâMehmedBende a‘zâMustafaBende a‘zâBende a‘zâes-SeyyidMehmedBende Kocabaşı(mühür)249

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK57250BOA. A. MKT. MVL, 91/59

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKIZILBEL KAZASI ÖDEMİŞ DİVANI’NDAKİ ÇEŞMENİN TAMİREDİLMESİSafranbolu sancağı Kızılbel kazası Ödemiş divanındaki çeşmenin harapdurumda olması nedeniyle, halk aşırı derecede su sıkıntısı çektiğindenyapılan keşif sonucu çeşmenin vakıf gelirlerinden on sekiz bin kuruşharcanarak tamir edilmesi.23 Rebiülevvel 1274 [11 Kasım 1857]Kastamonu VâlîsineZağferanborlu sancağı dâhilinde kâ’in Kızılbel kazâsında Ödemiş divanındakâ’in çeşmenin çend seneden berü harâb olması ve oralarda sâ’ir mâ-i cârî dahibulunmaması cihetiyle ahâlînin su husûsunda aşurı sûretle muzâyakaya dûçâroldukları beyânıyla icrâ-yı îcâbı husûsu istid‘â ve mezkûr çeşmenin mahallindeşer‘-i şerîf ve erbâb-ı vukûf ma‘rifetiyle keşf ve münâkasası icrâ olunarak on sekizbin guruşdan aşağı masrafla tesviyesine tâlib bulunamadığı inhâ olunmuş olmasıylamasârıf-ı mezkûrenin tebeyyün eden vakfı mevcûdundan rü’yet ve îfâ olunmak üzreçeşme-i mezkûrun keşf ve inhâ olunduğu vechile ma‘rifet-i şer‘ ve meclis nezâretiile ta‘mîrâtının icrâsı husûsu Evkâf-ı Hümâyûn Nezâret-i Celîlesi’nin takrîri üzerineMeclis-i Vâlâ’da tezekkür ve tensîb olunarak bi’l-istîzân irâde-i seniyye-i hazret-ipâdişâhî dahi ol merkezde müte‘allık ve şeref-sudûr buyurulup mantûk-ı âlîsi vechilekeyfiyyet nezâret-i celîle-i müşârun-ileyhâya ktoüıbildirilmiş olmağla ber-mûceb-iirâde-i seniyye icrâ-yı iktizâsı husûsuna himmet buyurmaları siyâkında şukka.Fî 23 Ra. sene [12]74 [11 Kasım 1857]Himmet buyurula.251

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK58252BOA. EV-d-16070

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKVİRANŞEHİR SANCAĞINDA BULUNAN VAKIFLARA AİT KAYITLAREvkaf Nezareti’ne bağlı Viranşehir sancağı kazaları ve köylerinde bulunanvakıflara ait 1858 yılı muhasebe kayıtları17 Receb 1274 [3 Mart 1858]Nezâret-i Evkâf-ı Hümâyûn-ı Mülûkâne’ye mülhak evkâfdan Viranşehirsancağının hâvî olduğu kazâlarında vâki‘ bi’l-cümle evkâf-ı şerîfelerin yetmiş üçsenesi ibtidâsından gâyetine değin bâ-ma‘rifet-i şer‘-i şerîf ve ma‘rifet-i âcizânemlemuhâsebeleri bi’r-rü’ye îcâb eden mümzâları bi’t-tanzîm zîrde muharrer keyfiyetinimübeyyin defteridir.NumaraGuruş1 Zağferanborlu kazâsında an Vakf-ı İzzet Paşa muhâsebesi 57,52 Kasaba-i mezbûrda an Vakf-ı Salih Paşa muhâsebesi 003 Kasaba-i mezbûrda an Vakf-ı Kazdağlı Alioğlu muhâsebesi 004 Kasaba-i mezbûrda an Vakf-ı Hüseyin Çelebi muhâsebesi 525 Kasaba-i mezbûrda an Vakf-ı Gâzî Süleyman Paşa muhâsebesi 00109,56 Kasaba-i mezbûrda an Vakf-ı Hamide Hâtûn muhâsebesi 0507 Kasaba-i mezbûrda an Vakf-ı Ermişe mezra‘ası muhâsebesi 0008 Kasaba-i mezbûrda Demilyas Vakfı muhâsebesi 062,59 Kasaba-i mezbûrda an Vakf-ı Gevher Sultân muhâsebesi 06910 Kasaba-i mezbûrda an Vakf-ı Hacı Bayram muhâsebesi 00029111 Kasaba-i mezbûrda an Vakf-ı Hatuncuk-ı Abdi muhâsebesi 0012 Kasaba-i mezbûrda an Vafk-ı Hatuncuk muhâsebesi 0013 Kasaba-i mezbûrda an Vakf-ı Etmekçi mezra‘ası muhâsebesi 7514 Kasaba-i mezbûrda an Vakf-ı Şahne karyesi muhâsebesi 0015 Kasaba-i mezbûrda an Vakf-ı İhtiyâroğlu Mahmud muhâsebesi 257,5623,516 Kızılbel kazâsında an Vakf-ı Şeyh Arif muhâsebesi 00017 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı İlyas Dede muhâsebesi 057,5253

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK18 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Emre Sultân muhâsebesi 00019 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Murad Fakı muhâsebesi 077,520 Viranşehir kazâsında an Vakf-ı Şeyh Süleyman muhâsebesi 507,521 Viranşehir kazâsında an Vakf-ı Sekioluğu muhâsebesi 00022 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Hacı Bayram Pınarı muhâsebesi 00023Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Kırca ve Süleyman Paşa müderrisine meşrûtamuhâsebesi24 Kurukavak kazâsında an Vakf-ı Veled Şeyh mezra‘ası muhâsebesi 13525 Şehabeddin kazâsında an Vakf-ı Musa Fakı muhâsebesi 00026 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Ahmed Dede muhâsebesi 00027 Ulak kazâsında an Vakf-ı Numan Fakih muhâsebesi 1451266000140128 Eflâni kazâsında an Vakf-ı Hacı Fakih muhâsebesi 067,529 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Tanrıvermiş muhâsebesi 25030 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Veli Fakih muhâsebesi 077,531 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Yakub Fakih muhâsebesi 00032 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Yunus Fakih muhâsebesi 05033Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı İsfendiyar Hâtûn ve Ova kazâsında KuşoğluMehmed Fakih muhâsebesi34 Kazâ-i mezbûrda Müftî Mehmed Efendi Mescidi muhâsebesi 00035 (…) muhâsebesi 00019411062159,536 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Bedrüddin muhâsebesi 00037 Ova kazâsında an Vakf-ı Ömer Fakı muhâsebesi 087,538 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Turbeyi muhâsebesi 10039 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Şeyh Hamza muhâsebesi 087,540 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Mansur Fakı muhâsebesi 0452479,541 Kazâ-i mezbûrda Hatm-hân muhâsebesi 00042 Ulus kazâsında an Vakf-ı Ömer Fakih muhâsebesi 007,543 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Şeyh Yusuf muhâsebesi 04044 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Sultân Bayezid muhâsebesi 100254

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK45 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Abdüssamed oğlu Yusuf muhâsebesi 034266146 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Kara Halil muhâsebesi 0037,547 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı İbrahim ve Halil Fakih muhâsebesi 0037,548 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Bölükviran Fakih muhâsebesi 0038,549 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Gürmende Ahmed Fakih muhâsebesi 003550 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Yakubyeri muhâsebesi 0032,5284251 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Hızır Fakih muhâsebesi 005052 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Demirviran muhâsebesi 002553 Amasra kazâsında an Vakf-ı Şeyh Arif muhâsebesi 004454 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Koca Fakih muhâsebesi 009155 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Hüsamüddin muhâsebesi 0000305256 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı (…) muhâsebesi 000057 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Göçgeri muhâsebesi 002558 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Hitâbet muhâsebesi 000059 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Camua muhâsebesi 0032,560 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Câmi‘-i şerîf muhâsebesi 00003109,561 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Câmi‘-i şerîf muhâsebesi 000062 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Müezzin muhâsebesi 000063 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Kiriş muhâsebesi 002564 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Şeyh Hızır muhâsebesi 0047,565 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Ömer Seydi muhâsebesi 0025320766 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Defterdâr Câmi‘-i şerîfi muhâsebesi 000067 Bartın kazâsında an Vakf-ı Geçen Efendi muhâsebesi 099368 Kazâ-i mezbûrda [an Vakf-ı] Şâlî muhâsebesi 012569 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Demirci Köprüsü muhâsebesi 000070 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Şeyh Süleyman muhâsebesi 00804405Nakl-i yekûn 4405255

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK71 Bartın kazâsında an Vakf-ı Câmi‘-i şerîf muhâsebesi 000072 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Alemağaç muhâsebesi 000073 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Akpınar Câmi‘i muhâsebesi 000074 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Derbend muhâsebesi 000075 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Derbend muhâsebesi 0028443376 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Hacı Fakih muhâsebesi 040077 Keçinos kazâsında an Vakf-ı Câmi‘-i şerîf muhâsebesi 000078 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Şabanlar ve Kuşca muhâsebesi 0097,579 Zerzene kazâsında an Vakf-ı Hamza oğlu Turhid muhâsebesi 020580 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Şeyh İbrahim ve Şeyh Bayezid muhâsebesi 0087,5522381 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Seydi Hoca muhâsebesi 0162,582 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Göceğiz mezra‘ası muhâsebesi 0212,583 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı İdris Çiftliği muhâsebesi 010584 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Çanşa muhâsebesi 002585 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Şeyh Turhan ve Burhan muhâsebesi 0050577886 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Turbeyi muhâsebesi 003587 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Şeyh Turhan muhâsebesi 0063,588 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Elvan Fakih muhâsebesi 0057,589 Gölpazarı kazâsında an Vakf-ı Gökceler mezra‘ası muhâsebesi 017590 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Câmi‘-i şerîf muhâsebesi 0000610991 Perşembe kazâsında an Vakf-ı İlyas Fakı muhâsebesi 0082,592 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Çiftlik-i İsfendiyar muhâsebesi 011993Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Cebeller ve Şeyh Yusuf ve Yunus Fakı muhâsebesi020094 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Câmi‘-i şerîf muhâsebesi 000095 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Hisararkası muhâsebesi 01156625,596 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Nebi ve Mahmudyeri muhâsebesi 005097Çarşamba kazâsında an Vakf-ı Şeyh Tura ve Bartın kazâsında Abdurrahmanmuhâsebesi0299256

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK98 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Hatîb muhâsebesi 010099 Kazâ-i mezbûrda an Vakf-ı Câmi‘-i şerîf muhâsebesi 0000100 Yenice kazâsında an Vakf-ı Hitâbet muhâsebesi 00007074,5Tahsîs buyurulan hums-ı çâkerî 14155659,5An ibtidâ-yı Eylül sene [12]72 ilâ gâye-i Şubat sene [12]73 on sekiz mâhŞeyh Hasan Efendi ma‘âşı, 1 kıt‘a sened06005059,5An ibtidâ-yı Eylül sene [12]72 ilâ gâye-i Şubat sene [12]73 on sekiz mâhHatîb Ömer Efendi ma‘âşı, 1 kıt‘a sened03604699,5Fî sene [12]72 Kânûn-ı sânî ibtidâsından yetmiş üç senesi Şubatı gâyetinedeğin kâtib ma‘âşı0000Ma‘âş-ı kâtib, 1 kıt‘a sened 0000Guruş1 mâh 50014 mâh 7000Hâsıl olan vâridât minhâ 4699,52300,5Bâlâ-yı defterde münderic livâ-i mezkûrun hâvî olduğu kazâlarda kâ’in bi’lcümleevkâf-ı şerîfelerin yetmiş üç senesine mahsûben îcâb eden muhâsebesi bâma‘rifet-işer‘ ve ma‘rifet-i âcizâne ile usûl ve nizâmına tevfîkan rü’yet ve tesviyeolunarak kâffe-i vâridât-ı vâkı‘ası yedi bin yetmiş dört buçuk guruşa bâliğ ve resîdeolmuş ve mebâliğ-i mezbûrdan â’idât ve sadaka-i şehriyârî fürû-nihâde oldukda kusûrdört bin altı yüz doksan dokuz buçuk guruş kalmış ve ma‘âş-ı kâtib bulunan yedi binguruşdan mezkûr dört bin altı yüz doksan dokuz buçuk guruş bi’t-tenzîl mâ‘adâ ikibin üç yüz buçuk guruş vâridâtı vefâ etmemiş olduğundan Hazîne-i Celîle-i Evkâf-ıHümâyûn’dan i‘âdesi husûsuna müsâ‘ade-i seniyyeleri erzân buyurulmak niyâzıbâbında emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir.Fî 17 Receb sene [1]274 [3 Mart 1858]Es-Seyyid MehmedMüdîr-i Evkâf-ı Livâ-i Viranşehir257

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK59258BOA. BEO, 693/51914

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSAFRANBOLU’DAKİ İZZET MEHMET PAŞA CAMİİ’NİN ŞADIRVANI İLESUYOLLARININ TAMİR EDİLMESİSafranbolu’da Sadrazam Mehmet İzzet Paşa Vakfı’ndan olan camininşadırvanı ile çeşitli çeşmelere bağlı suyollarının harap olmasnedeniyle, masrafları vakıf gelirlerinden karşılanaraktamir edilmesi20 Rebiulahir 1313 [10 Ekim 1895]Atûfetlü efendim hazretleriEvkâf-ı mülhakadan Sadr-ı esbak Mehmed İzzet Paşa Vakfı hayrâtındanZağferanbolu’da vâki‘ câmi‘-i şerîf şâdurvânıyla müte‘addid çeşmeye cârî suyollarının harâb olmasına mebnî mahallince icrâ kılınan keşfi mûcebince Mecidîon dokuz guruş hisâbıyla on iki bin beş yüz üç guruş otuz para ile ve mahallî evkâfkomisyonu ve müdîri ma‘rifet ve nezâretleriyle emâneten icrâ-yı ta‘mîri ve meblağ-ımezkûrun vakf-ı mezbûrun fazla-i vâridâtından tesviyesi husûsunun Evkâf-ıHümâyûn Nezâret-i Celîlesi’ne havâlesi tezekkür kılındığına dâ’ir Şûrâ-yı DevletDâhiliye Dâ’iresi’nin mazbatası melfûfuyla arz ve takdîm kılınmağla ol bâbda herne vechile irâde-i seniyye-i hazret-i Hilâfet-penâhî şeref-müte‘allık buyurulur isemantûk-ı münîfi infâz edileceği beyânıyla tezkire-i senâverî terkîm kılındı efendim.Fî 6 Rebî‘u’l-âhir sene [1]313 ve fî 14 Eylül sene [1]311 [26 Eylül 1895]Sadr-ı a‘zamSaidMa‘rûz-ı çâker-i kemîneleridir kiResîde-i dest-i ta‘zîm olup melfûflarıyla manzûr-ı âlî buyurulan işbu tezkire-isâmiye-i Sadâret-penâhîleri üzerine mûcebince irâde-i seniyye-i cenâb-ı Hilâfetpenâhîşeref-müte‘allık buyurulmuş olmağla ol bâbda emr ü fermân hazret-iveliyyü’l-emrindir.Fî 20 Rebî‘u’l-âhir sene [1]313 ve fî 28 Eylül sene [1]311 [10 Ekim 1895]Serkâtib-i Hazret-i ŞehriyârîTahsin259

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK60260BOA. BEO, 763/57152

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSAFRANBOLU’DAKİ KÖPRÜLÜ MEHMET PAŞA VAKFI’NA AİT ÇEŞMEİLE ŞADIRVANIN TAMİRİSafranbolu’da Sadrazam İzzet Mehmet Paşa Camii’nin yapılan keşfineticesinde masrafı olan otuz altı bin dört yüz otuz sekiz kuruşunvakfın gelirlerinden karşılanmak üzere tamir edilmesi14 Muharrem 1318 [14 Mayıs 1900]Atûfetlü efendim hazretleriZağferanbolu kasabasında Köprülü Mehmed Paşa Vakfı hayrâtından bulunançeşme ile şâdurvânın muhtâc-ı ta‘mîr olmasına mebnî keşfi mûcebince Mecidî ondokuz guruş hisâbıyla on beş bin yetmiş üç guruş on para sarfıyla ve mahallî evkâfmuhâsebecisi ile erbâb-ı vukûfdan teşkîl kılınacak komisyon ma‘rifetiyle emânetenicrâ-yı ta‘mîri ve meblağ-ı mezbûrun vakf-ı mezkûrun fazla-i vâridâtından olmaküzre mahallî hâsılât-ı vakfiyesinden ve bin üç yüz on bir senesi büdcesinden tesviyesihusûsunun Evkâf-ı Hümâyûn Nezâret-i Celîlesi’ne havâlesi tezekkür kılındığınadâ’ir Şûrâ-yı Devlet Dâhiliye Dâ’iresi’nin mazbatası melfûfuyla arz ve takdîmkılınmağla ol bâbda her ne vechile irâde-i seniyye-i cenâb-ı Hilâfet-penâhî şerefsunûhve sudûr buyurulur ise mantûk-ı münîfi infâz edileceği beyânıyla tezkire-isenâverî terkîm kılındı efendim.Fî 16 Şevvâl sene [1]313 ve fî 19 Mart sene [1]312 [31 Mart 1896]Sadr-ı a‘zamRifatMa‘rûz-ı çâker-i kemîneleridir kiResîde-i dest-i ta‘zîm olup melfûfuyla manzûr-ı âlî buyurulan işbu tezkire-isâmiye-i Sadâret-penâhîleri üzerine mûcebince irâde-i seniyye-i cenâb-ı Hilâfetpenâhîşeref-müte‘allık buyurulmuş olmağla ol bâbda emr ü fermân hazret-iveliyyü’l-emrindir.Fî 21 Şevvâl sene [1]313 ve fî 24 Mart sene [1]312 [5 Nisan 1896]Serkâtib-i Hazret-i ŞehriyârîTahsin261

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK61262BOA. BEO, 1489/111647

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSAFRANBOLU’DA İZZET MEHMET PAŞA CAMİİ’NİN TAMİRİSafranbolu’da Şehzade Gazi Süleyman Paşa Vakfı’na bağlı İçkale ve Dışkalecamilerinin kayyımlık ücretlerine zam talebinin kabul edilmediği12 Muharrem 1319 [1 Mayıs 1901]Atûfetlü efendim hazretleriEvkâf-ı Hümâyûn Nezâret-i Celîlesi’nden bi’l-vürûd Şûrâ-yı Devlet’e havâleolunan tezkire üzerine Mâliye Dâ’iresi’nden tanzîm ve leffen arz ve takdîm kılınanmazbatada evkâf-ı mülhakadan Zağferanbolu kasabasında kâ’in Sadr-ı esbak İzzetMehmed Paşa Câmi‘-i şerîfi’nin ber-mûceb-i keşf Mecidî on dokuz guruş hisâbıylaotuz altı bin dört yüz otuz sekiz guruşla ve mütevellî-i vakf ma‘rifeti ve evkâfmuhâsebecisi ve mahallince teşkîl olunacak komisyon-ı mahsûsusun nezâretleriile emâneten icrâ-yı ta‘mîri ve meblağ-ı mezbûrun mütevellî yedindeki mevcûd-ıvakfdan olmak üzre sarfıyla vakfın muhâsebesine masraf kaydı husûsunun nezâret-imüşârun-ileyhâya havâlesi lüzûmu gösterilmiş olmağla ol bâbda her ne vechileirâde-i seniyye-i cenâb-ı Hilâfet-penâhî şeref-sunûh ve sudûr buyurulur ise mantûk-ıâlîsi infâz edileceği beyânıyla tezkire-i senâverî terkîm kılındı efendim.Fî 9 Muharrem sene [1]318 ve fî 25 Nisan sene [1]316 [9 Mayıs 1900]Sadr-ı a‘zamRifatMa‘rûz-ı çâker-i kemîneleridir kiResîde-i dest-i ta‘zîm olup melfûflarıyla manzûr-ı âlî buyurulan işbu tezkire-isâmiye-i Sadâret-penâhîleri üzerine mûcebince irâde-i seniyye-i hazret-i Hilâfetpenâhîşeref-sudûr buyurulmuş olmağla ol bâbda emr ü fermân hazret-i veliyyü’lemrindir.Fî 14 Muharrem sene [1]318 ve fî 30 Nisan sene [1]316 [14 Mayıs 1900]Serkâtib-i Hazret-i ŞehriyârîTahsin263

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK62264BOA. BEO, 1657/124221

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSAFRANBOLU’DA İÇKALE VE DIŞKALE CAMİLERİNİN KAYYIMLIKÜCRETLERİNE ZAM TALEBİSafranbolu’da Şehzade Gazi Süleyman Paşa Vakfı’na bağlı İçkale ve Dışkalecamilerinin kayyımlık ücretlerine zam talebinin kabul edilmediği12 Muharrem 1319 [1 Mayıs 1901]Şûrâ-yı DevletMâliye Dâ’iresiAded: 477Evkâf-ı Hümâyûn Nezâreti’nin Şûrâ-yı Devlet’e havâle buyurulan 22 Zi’lka‘desene [1]318 târîhli takrîri Mâliye Dâ’iresi’nde kırâ’et olundu.Me’âlinde; Şehzâde Gâzî Süleyman Paşa tâbe serâhu hazretleri vakfındanZağferanbolu’da kâ’in dış kal‘a câmi‘-i şerîfi kayyumluk cihetine mahallince evkâfsanduğundan senevî yüz ve derûn-ı kal‘a câmi‘-i şerîfi kayyumluk cihetine dahisenevî altmış guruş vazîfe i‘tâ olunmakda olduğundan bahisle vezâ’if-i mezkûreninşimdiye kadar verilmiş olanların kabûl ve mahsûbuyla mezkûr câmi‘-i şerîflerden dışkal‘a câmi‘-i şerîfi kayyumluk cihetine mahallince sarf olunagelen senevî yüz guruşvazîfenin ba‘d-ezîn dahi kemâ-kân sarf olunmak üzre tahsîsi ve kal‘a derûnundakicâmi‘-i şerîfin kayyumluk cihetine kezâlik mahallince senevî verilegelmiş olanaltmış guruş vazîfenin üzerine kırk guruşun zammıyla senevîsinin yüz guruşa iblâğımahallinden inhâ olunması üzerine icrâ kılınan tedkîkâtda vâkıf-ı müşârun-ileyhinZağferanbolu’da iki câmi‘-i şerîfi ve fakat iki akçe vazîfe ile bir kayyumluk cihetimukayyed olduğu ve dış kal‘a câmi‘-i şerîfi kayyumluk ciheti içün senevî yüz vederûn-ı kal‘a câmi‘-i şerîfi kayyumluk ciheti içün senevi altmış guruş mikdârındamahallince sarf olunagelmiş olan sâlifü’z-zikr vazîfeler büdcede dâhil olup vakfıvâridâtı da zam ve tahsîsi istenilen vazîfelere müsâ‘id bulunduğu anlaşılmışolduğundan ve kayyumluk ciheti ise lüzûmlu cihâtdan bulunduğundan bahislebu iki câmi‘-i şerîfden birinin dış kal‘a ve diğerinin derûn-ı kal‘a câmi‘-i şerîflerinâmlarıyla yâd olunmak üzre kaydlarının tesviyesi ve bir kayyumluk içün mukayyediki akçe vazîfe kaydının terkîni ve bir kayyumluk cihetinin müceddeden kaydı ile265

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKberaber şimdiye kadar büdceye dâhil olarak mahallince ta‘âmülen verilegelenkayyumluk cihetleri vazîfelerinin de bi’l-mahsûb bunlardan derûn-ı kal‘a câmi‘-işerîfi kayyumluk ciheti vazîfesi olan senevî altmış guruşun üzerine kırk guruşunzammı ile dış kal‘a câmi‘-i şerîfi kayyumluk vazîfesi derecesinde senevîsinin yüzguruşa bi’l-iblâğ üç yüz on yedi senesi büdcesine ilâvesi istîzân kılınmış ise de bugibi masârıfın senenin ibtidâsı olmak münâsebetiyle büdcenin hîn-i tanzîmindenazar-ı i‘tinâya alınarak ana göre teklîf sütûnuna vaz‘ edilmesi lâzım geldiği hâldehenüz tanzîm ile tasdîk-i âlîye iktirân etmeyen bir büdceye zamâyim icrâsı gibi birmu‘âmeleye lüzûm gösterilmesi gayr-i câ’iz bulunmuş olduğundan ana göre îfâyımu‘âmele olunması lüzûmunun nezâret-i müşârun-ileyhâya havâlesi tezekkürolundu. Ol bâbda emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir.Fî 12 Muharrem sene 1319 ve fî 19 Nisan sene [1]317 [1 Mayıs 1901]Şûrâ-yı DevletA‘zâdanMehmed Halisbin AbdullahA‘zâdan ReşadBey bulunmadıA‘zâdan ŞerîfHüseyin BeybulunmadıA‘zâdanLütfi EfendibulunmadıA‘zâdan ŞerîfAbdullah PaşabulunmadıMâliyeDâ’iresi Re’îsiCemal BeymüzâkeresindebulunmadıA‘zâdanes-SeyyidMustafaA‘zâdanİbrahim Niyazibin Mehmed AliA‘zâdan Mustafabin ZiyaA‘zâdan FethiBey bulunmadıA‘zâdanTahazâdeMehmed MuradA‘zâdanİlyas EfendibulunmadıA‘zâdan Sıddıkbin BekirA‘zâdanes-Seyyid AliOsman bin HalilA‘zâdan FuadA‘zâdan FilipMelhame EfendibulunmadıA‘zâdan MansurPaşa bulunmadıA‘zâdan AliNefiA‘zâdan HüseyinNazımA‘zâdanes-SeyyidMehmed Arif.266

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSafranbolu 267

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK63268BEO, 1921/144027

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKARABÜK KÖYÜNDE BULUNAN ARİF SULTAN ZAVİYESİ’NİNMASRAFLARISafranbolu’nun Aktaş nahiyesine bağlı Karabük köyünde bulunan Gazi ArifSultan Zaviyesi’nin taamiye, zaviyedarlık ve aydınlatma bedelinin vakfıngelirlerinden karşılanması12 Cemaziyelahir 1320 [16 Eylül 1902]Şûrâ-yı DevletMâliye Dâ’iresiAded: 2061Evkâf-ı Hümâyûn Nezâreti’nin Şûrâ-yı Devlet’e havâle buyurulan 22 Zi’lka‘desene [1]318 târîhli takrîri Mâliye Dâ’iresi’nde kırâ’et olundu.Me’âlinde; Zağferanbolu kazâsında Aktaş nâhiyesine tâbi‘ Karabük karyesindevâki‘ Gâzî Arif Sultân Zâviyesi’nin senevî bin dört yüz yigirmi yedi guruş vâridâtıolduğu hâlde bir gûne muhassas ta‘âmiyyesi olmadığı ve zâviyedârlığın vazîfesi dahivazîfe-i mu‘ayyeneden ibâret idüği mahalliyle cereyân eden muhâbereden anlaşılmışve vazîfe-i mu‘ayyene ta‘bîri üç akçeden kırk akçeye kadar şâmil bir ta‘bîr olupbu hisâba göre zâviyedârlığa muhassas vazîfe-i kadîme dahi pek cüz’î bulunmuşolduğundan mezkûr bin dört yüz küsûr guruş vâridât-ı vakfdan olmak üzre zâviye-imezkûreye şehrî ellişer guruşdan senevî altı yüz guruş ta‘âmiyye ve zâviyedârlığamuhassas vazîfe-i mu‘ayyene kaydının terkîniyle vâkıf-ı müşârun-ileyhin türbesihıdmeti dahi îfâ olunmak şartıyla zâviyedârlığa şehrî yigirmişer guruşdan senevî ikiyüz kırk guruş vazîfe ve zâviye-i mezkûre içün senevî yüz altmış guruş masârıf-ıiş‘âliye ve müteferrika tahsîsiyle vakfın bâkî kalacak dört yüz yigirmi yedi guruşfazla-i vâridâtının hayrâtının masârıf-ı ta‘mîriyesine karşuluk ittihâzına ve vakf-ı269

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKmezkûr evkâf-ı mülhakadan olmak mülâbesesiyle vâridât ve masârıfının büdceyeta‘alluku olmadığından rü’yet olunacak muhâsebelerine idhâli istîzân olunmağlaber-mûceb-i istîzân icrâ-yı îcâbının nezâret-i müşârun-ileyhâya havâlesi tezekkürkılındı. Ol bâbda emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir.Fî 12 Cumâde’l-âhire sene 1320 ve fî 2 Eylül sene [1]318 [16 Eylül 1902]Şûrâ-yı DevletA‘zâdan (…)A‘zâdanMuhsin binMehmedA‘zâdan (…)A‘zâdanMehmedFeyziA‘zâdan (…)A‘zâdanLütfi EfendibulunmadıA‘zâdanŞerîfAbdullahPaşabulunmadıMâliyeDâ’iresiRe’îsiCemaleddinA‘zâdan (…)A‘zâdanHüseyinNazım BeybulunmadıA‘zâdanMehmedFeyzi bin AliA‘zâdanRaif BeybulunmadıA‘zâdanSafveti BeybulunmadıA‘zâdanFethi BeybulunmadıA‘zâdanMurad BeybulunmadıA‘zâdanMehmedAziz binVecihiA‘zâdan AliNefiA‘zâdanMansur PaşabulunmadıA‘zâdanAbdullahPaşabulunmadıA‘zâdan (…)A‘zâdanAhmedFehim.270

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSafranbolu 271

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK64272BOA. BEO, 2836/212644

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKARABÜK KÖYÜNDE BULUNAN ARİF SULTAN ZAVİYESİ’NE TAYİNSafranbolu’nun Karabük köyünde bulunan Arif Sultan Zaviyesi’nin zaviyedarlıkgörevine Şeyh Ahmet Efendi’nin vefatıyla torunu Hasan Efendi’nin tayinedilmesi.28 Rebîulevvel 1324 [22 Mayıs 1906]Şûrâ-yı DevletMâliye Dâ’iresiAded: 640Evkâf-ı Hümâyûn Nezâreti’nin 23 Muharrem sene [1]324 târîh ve yigirmialtı numarolu takrîri 25 Muharrem sene [1]324 târîhinde Şûrâ-yı Devlet’e havâlebuyurulmağla Mâliye Dâ’iresi’nde kırâ’et olundu.Me’âlinde; Zağferanbolu kazâsında Karabük karyesinde vâki‘ Arif SultânZâviyesi Vakfı’nın vazîfe-i mu‘ayyene ile zâviyedârlık cihetine mutasarrıf olan ŞeyhAhmed Efendi oğlu Mustafa’yı ve Mustafa dahi oğlu Hasan Efendi’yi terk ederekvefât eyledikleri beyânıyla cihet-i mezkûrenin Şeyh Ahmed Efendi mahlûlündenhafîdi mûmâ-ileyh Hasan Efendi’ye tevcîhi Kastamonu Vilâyeti İdâre Meclisi’ndenvârid olan mazbata ile i‘lâm-ı şer‘î üzerine lede’t-tedkîk mezkûr zâviyedârlıkciheti 17 Rebî‘u’l-âhir sene 1266 târîhli ru’ûs-ı hümâyûn mûcebince evlâdiyet vemeşrûtiyet üzre tevcîh olunur cihâtdan olarak Şeyh Ahmed Efendi’nin bâ-berât-ıâlî uhdesinde bulunduğu ve bunun turuk-ı aliyyeden birine mensûbiyeti olmayuphıdmeti zâviyede it‘âm-ı ta‘âmdan ibâret idüği ve zâviye-i mezkûrenin bin dörtyüz yigirmi yedi guruş vâridât-ı seneviyyesinden müşârun-ileyhin türbesi hıdmetidahi îfâ olunmak şartıyla zâviyedârlığa 15 Cumâde’l-âhire sene [1]320 ve 5 Eylülsene [1]318 târîhli buyuruldu-i âlî mûcebince şehrî yigirmişer guruşdan senevîiki yüz kırk guruş vazîfe ve zâviye içün de şehrî ellişer guruşdan senevî altı yüzguruş ta‘âmiye tahsîs kılındığı anlaşılmış idüğinden mezkûr zâviyedârlık cihetininmûmâ-ileyh Şeyh Ahmed Efendi’nin mahlûlünden hafîdi Hasan Efendi’ye tevcîhi273

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKve vazîfe-i mu‘ayyene kaydının bi’t-terkîn ber-mûceb-i buyuruldu-i âlî muhassasolan vazîfe ve ta‘âmiyelerin derci ile mûmâ-ileyh Hasan Efendi’ye berât-ı âlî i‘tâsıistîzân kılınmış ve tervîc-i iş‘âr umûr-ı tabî‘iyyeden görülmüş olmağla ol vechile îfâyımuktezâsının nezâret-i müşârun-ileyhâya havâlesi tezekkür kılındı. Ol bâbda emrü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir.Fî 28 Rebî‘u’l-evvel sene [1]324 ve fî 9 Mayıs sene [1]322 [22 Mayıs 1906]Şûrâ-yı DevletA‘zâdanNuh BeybulunmadıA‘zâdanCemal BeybulunmadıA‘zâdanRıza BeybulunmadıA‘zâdanReşad BeybulunmadıA‘zâdanLütfi BeybulunmadıA‘zâdanMehmedŞerifA‘zâdan AliGalibA‘zâdanŞerîfAbdullahPaşabulunmadıMâliyeDâ’iresiRe’îsiMehmedNuriA‘zâdanAhmed BeybulunmadıA‘zâdan (…)A‘zâdanes-SeyyidNusretA‘zâdanFeyzi BeybulunmadıA‘zâdanSafveti BeybulunmadıA‘zâdanFethi BeybulunmadıA‘zâdanTahazâdeMehmedMuradA‘zâdanMehmedAziz binVecihiA‘zâdanes-Seyyid(…)A‘zâdanHüseyinNazımA‘zâdanes-SeyyidMehmedNesibA‘zâdanMansurA‘zâdanHasanHüseyin.274

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKarabük 275

276

277

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK65278BOA. C. ML, 21726

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKVİRANŞEHİR KAZASINA BAĞLI KURUYAKA KÖYÜNDE ORTAYAÇIKAN TAUN DOLAYISIYLA KÖYÜN NÜFUSUNUN DAĞILMASIBolu Sancağı’nın Viranşehir kazasına bağlı Kuruyaka köyünde meydana gelentaun hastalığı nedeniyle köyün nüfusunun tamamen dağılıp iki hanesi kalmasıve vermek zorunda oldukları avarızhane vergisini ödeyememeleri nedeniylebu hanelerin civardaki Dağlıovacık köyü avarızhanesine ilave edilmesi17 Muharrem 1147 [19 Haziran 1734]TatbîkArzın mührü mutâbıkdır fermân devletlü sultânımındır.Dergâh-ı felek-medâr ve bârgâh-ı gerdûn-iktidâr türâbına arz-ı bende-i bîmikdâr-ıhâk-sâr budur ki Bolu sancağında vâki‘ Viranşehir kazâsına tâbi‘ Kuruyakanâm karyenin bir buçuk mukayyed hâneleri olup ahâlîlerinin tâğûndan ekseri fevtolup bâkîsi dahi fakîru’l-hâl olmağla mukayyed olan hânelerine isâbet eden mâl-ımîrîyi edâya bir vechile iktidârları olmayup ol vechile birkaç re‘âyâları celâ-yı vataneyleyüp el-yevm karye-i mezbûrda ancak iki nefer re‘âyâ kalmağla yine kazâ-imezbûra tâbi‘ Dağlıovacık karyesinin hâneleri kalîl ve hâlleri ma‘mûr olmağınkarye-i mezbûrenin bir hânesini mezkûr Dağlıovacık karyesine tahmîl ve nakl vemezbûr Kuruyaka karyesinin bir hâneleri tenzîl olunmak recâsına vâki‘ hâli arzediver deyü kazâ-i mezbûr ahâlîleri ve karye-i mezbûr fukarâları bu kullarına gelüpilhâh etmeleriyle hâl ber-minvâl-i muharrer olduğu bu kullarının dahi kemâ-yenbagîma‘lûmum olmağın ol ki vâki‘-i hâldir ma‘rûz-ı Dergâh-ı Âlî kılındı. Bâkî fermânmen lehü’l-emrindir.Fî 29 Za. sene [1]146 [3 Mayıs 1734]Bende YusufVoyvoda-i Bolu hâlâ279

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK66280BOA. C. MF, 1523

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSAFRANBOLU’NUN KAPULLU KÖYÜNDEKİ SADRAZAM KÖPRÜLÜMEHMET PAŞA VAKFI’NA BAĞLI MEKTEBE TAYİNOLUNAN GÖREVLİLERSafranbolu’nun Kapullu köyünde Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa Vakfı’ndanolan mektebin vefat eden görevlileri Hüseyin oğlu Mehmet’in yerine oğluAbdullah ve Ali oğlu Halil’in yerine de oğlu Abdullah’ın tayin edildikleri2 Cemaziyelevvel 1209 [25 Kasım 1794]Ber-mûceb-i defter-i HazîneVakf-ı merhûm Sadr-ı a‘zam-ı sâbık Köprülü Mehmed Paşa der-İstanbul vegayruhû.Halil bin Ali HalîfeMu‘allim-i MektebAhmed bin Mehmed EfendiDer-karye-i Kapullu der-kazâ-i BorluYevm: Üç akçeVech-i meşrûh üzre mu‘allimlik ciheti mezkûrun üzerinde mastûr vemukayyeddir emr ü fermân devletlü sa‘âdetlü sultânım hazretlerinindir.Fî 2 Ca. sene 1209 [25 Kasım 1794]Mûcebince tevcîh olunmakbuyuruldu.2 Ca. sene [1]209 [25 Kasım 1794]TatbîkMührü mutâbıkdır fermân devletlü sultânım hazretlerinindir.Arz-ı bendeleridir kiBâ-hatt-ı hümâyûn-ı şevket-makrûn evlâdiyet ve meşrûtiyet üzre mütevellîsiolduğum cedd-i emcedim Sadr-ı a‘zam-ı esbak Köprülü Mehmed Paşa Evkâfı’ndanZağferanborlu vakf-ı şerîfinde Kapullu nâm karyede vâki‘ mekteb-i münîfinde yevmîüç akçe vazîfe ile halîfe-i mekteb olan Halil Halîfe fevt olup cihet-i mezbûr sulbî oğluişbu bâ‘is-i arz-ı ubûdiyet Abdullah kullarına vazîfe-i mersûmesiyle tevcîh ve yedineberât-ı âlî-şân i‘tâ ve ihsân buyurulmak bâbında der-i devlet-medâra arz olundu. Olbâbda emr ü fermân der-adlindir.Bende Mehmed Said el-Mütevellî hâlâ281

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK67282BOA. C. ML, 2580

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKVİRANŞEHİR SANCAĞINA BAĞLI KAZA VE KÖYLERDE BULUNAN GÖLVE NEHİRLERDEN SÜLÜK AVLANMASIAskerî hastanelerde kullanılmak üzere Viranşehir sancağına bağlı kaza veköylerde bulunan göl ve nehirlerden 1841 yılında sülük avlama iltizamınınGergeloğlu adlı zimmiye iltizam edildiği25 Zilkade 1256 [18 Ocak 1841]Mâliye nâzırı müşîr-i mükerrem sa‘âdetlü atûfetlü paşa hazretleriiktizâsının icrâsına himmet buyuralar deyü buyuruldu.Fî 22 Za. sene [12]56 [15 Ocak 1841]Takrîr-i kullarıdır kiElli beş senesinden elli altı senesinin i‘tibâriyle Gergeloğlu zimmî ma‘rifetiyleMâliye Hazîne-i Celîlesi cânibinden Viranşehir sancağı dâhilinde vâki‘ kazâhâ vekaryelerinde bulunan göllerin sülûk saydı fürûht olunmuş olduğu ma‘lûm-ı muhât-ıilm-i âlem-ârâ-yı hidîvâneleri buyuruldukda mersûm kulları ma‘rifetiyle ne vechilefürûht olunmuş ve iltizâmına kimler tâlib olmuş hakîkat-i hâlini Vâridât Muhâsebesidefterlerinden kayd zâhire ihrâc ve derkenâr buyurulmak bâbında mübârek vemes‘ûd hâk-i pâ-yı ma‘âlî-peymâ-yı vezîrânelerine takrîre cesâret kılındı. Bu bâbdave her hâlde emr ü fermân devletlü efendimiz hazretlerinindir.Fî 15 Za. sene [12]56 [8 Ocak 1841]Kayd fî 25 Za. sene [1]256 [18 Ocak 1841]283

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKeyfiyyet ve iktizâsı Vâridât’danViranşehir sancağında husûle gelen sülük saydiyyesi asâkir-i muntazama-işâhâne hastahânelerine mâhiyye bilâ-semen beş vukiyye sülük i‘tâ kılınmak ve sene-iâtiyesinde galî mikdâr zam olunmak şartı ve on bin guruş bedel ile elli dört senesinemahsûben kendüye ihâlesini Marbini nâm zimmî ol vakt bâ-arzuhâl istid‘â etmişve bu makûle sülük vâridâtının cânib-i hazîneden re‘âyâ ve müste’menâna ihâlesigayri mesbûk olunmuş olduğundan ve ekserî mahalleri müşîr ve mütesellimlerineder‘uhde olunageldiğine binâ’en mersûma cevâb verilerek şerâ’it-i muharrereve bedel-i murakkam ile sene-i merkûmeye mahsûben hâlâ Edirne Eyâleti müşîriatûfetlü İzzet Paşa hazretlerinin Ankara Eyâleti Müşîrliği hengâmında uhdesinebâ-ta‘ahhüd-i sarrâf ihâle kılınarak zabtı hâvî emr-i şerîf tasdîr kılındığı mukayyedolup ancak memâlik-i mahrûsede vâki‘ enhâr-ı ma‘lûmede husûle gelen sülüksaydiyyesinin elli altı senesinden i‘tibâren emr ü irâdesi bâ-irâde-i seniyye TicâretHazînesi cânibine nakli cihetiyle mârru’z-zikr Viranşehir sancağında husûle gelensülük saydiyyesinin sene-i merkûma mahsûben sûret-i ihâlesi keyfiyyeti TicâretMuhâsebesi’nden derkenâr olunmak iktizâ eder fermân devletlü inâyetlü sultânımhazretlerinindir.Fî 24 R. sene 1256 [25 Haziran 1840]284

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKarabük İstasyonu’na gelen ilk lokomotifi ziyaret - 1932285

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK68286BOA. A. MKT. MVL, 119/50

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKVİRANŞEHİR SANCAĞINDA GÖRÜLEN CİLT HASTALIĞININ TEDAVİSİİÇİN DOKTOR GÖNDERİLMESİViranşehir sancağında görülen cilt hastalığının tedavisi için Mekteb-i Tıbbiyemezunlarından iki personelin sürekli görev yapmak kaydıyla gönderilipmaaşlarının da Bolu ve Viranşehir halkının yıllık vergilerindenkarşılanması11 Safer 1277 [29 Ağustos 1860]Mekteb-i Tıbbiye nâzırına ve Mâliye Nezâret-i Celîlesi’ne ve Viranşehir veBolu kâ’immakâmlarınaViranşehir sancağına gönderilmiş olan tabîb ile cerrâh ve eczâcının ma‘âşlarıvergüye ilâveten tesviye olunacağından ve hisselerine isâbet eden meblağın i‘tâsınakudretleri olmadığından bahisle meblağ-ı mezbûrun vergülerine ilâvesinden sarf-ınazar olunması hakkında Ova kazâsı ahâlîsi tarafından takdîm olunan mahzar vearzuhâl üzerine zât-ı sa‘âdetleriyle olunan muhâberenin gelen cevâbına nazaran zikrolunan Viranşehir sancağıyla Bolu sancağında zuhûr eden illet-i sâriye-i muzırradandolayı vergü-yi ahâlîye ilâveten bin sekiz yüz guruş ma‘âşla iki nefer tabîb vesekizer yüz guruş mâhiyye ile ma‘iyyetlerine birer nefer cerrâh ve eczâcı ta‘yînve i‘zâm kılınmış ise de tahkîkât-ı ahîreye nazaran ol havâlîde zuhûr eden hastalıkrivâyet olunduğu gibi olmayup ahâlînin hıfz-ı sıhhate mugâyir hareketlerinden nâşîba‘zı emrâz-ı cildiye vukû‘ bulmuş olmasıyla şu hâlde ziyâde ma‘âş ile orada tabîbbulundurmağa hâcet kalmamış olduğundan me’mûriyetlerinin lağvıyla yerlerineMekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne’de tefennün etmiş olan şâkirdândan dâ’imî sûretlebulunup ahâlînin hastalarına meccânen bakmak ve îcâbında kazâları yalnız bârgîrücretleri mâl sandığından verilerek dolaşmak üzre bin beşer yüz guruş ma‘âşla ikinefer tabîb ta‘yîni münâsib olacağı beyân ve iş‘âr kılınmış olduğundan keyfiyyetMeclis-i Vâlâ’ya lede’l-havâle eğerçi ahâlî-i merkûme bu ma‘âşların vergülerineilâvesine muvâfakat etmek istemiyorlar ise de muhâfaza-i sıhhat-i umûmiye içünihtiyâr olunan böyle bir akçenin istihsâlinde pekde muvâfakatlarına bakılmak îcâbetmeyeceğine ve bu ma‘âş şu hâlde iki sancak ahâlîsine â’id olup efrâd-ı ahâlîyekıyâsen pekde bâr olmayacağına mebnî mezkûr üç bin guruş vergü-yi ahâlîye ilâveten287

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKtahsîs olunmak ve zikr olunan tabîblerin îfâ-yı vazîfe-i me’mûriyet etmediklerihâlde hemân azl ve tebdîl kılınmak üzre ta‘yînleri husûsunun savb-ı sa‘âdetlerineve hazînece icrâ-yı îcâbının Mâliye Nezâret-i Celîlesi’ne* havâlesiyle mahallerinedahi beyân-ı keyfiyyet olunması tezekkür ve tensîb olunarak bi’l-istîzân irâde-iseniyye-i cenâb-ı pâdişâhî dahi ol merkezde müte‘allık ve şeref-sudûr buyurulmuşve keyfiyyet** nezâret-i celîle-i müşârun-ileyhâ ile mahallerine bildirilmiş olmağlaber-mûceb-i irâde-i seniyye îcâbının icrâsı husûsuna himmet eylemeleri siyâkındatezkire.*nâzır-ı müşârun-ileyh hazretleriyle mahallerine bildirilmiş olmağla hazîneceîcâbının icrâsı husûsuna himmet buyuralar deyü.Viranşehir ve Bolu’ya** havâlesi tezekkür ve tensîb olunarak bi’l-istîzân irâde-i seniyye-i hazret-ipâdişâhî dahi ol merkezde müte‘allık ve şeref-sudûr buyurulmuş ve mûcebince îcâbıicrâ kılınmış olduğu beyânıyla şukka.Fî 11 S. sene [1]277 [29 Ağustos 1860]288

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSafranbolu 289

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK69290BOA. İ. MMS, 92/3899

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKFRENGİ HASTALIĞININ TEDAVİSİ İÇİN SAFRANBOLU VE SİNOP’TAHASTANE YAPILMASIKastamonu ve bağlı kazalarında yaygın olan frengi hastalığının tedavisi içinbölgeye gönderilen dört doktor ve iki eczacıdan yeteri kadarverim alınamamasından dolayı Safranbolu ve Sinop’ta birerhastane yapılarak masraflarının belediyegelirlerinden karşılanması25 Zilkade 1304 [15 Ağustos 1887]Bâb-ı ÂlîMeclis-i MahsûsKastamonu vilâyeti ahâlîsinden illet-i efrenciye ile ma‘lûl bulunanlarıntedâvîsi içün mukaddemâ dört seyyâr tabîb ile iki eczâcı ta‘yîn olunmuş ise debunlardan bir fâ’ide görülemediğinden zikr olunan tabîb ve eczâcıların ilgâsıylamasârıfı emsâli vechile mahalleri devâ’ir-i belediyesi vâridâtından tesviye olunmaküzre illet-i mezkûrenin şiddetle devâm etdiği anlaşılan Bartın ve Daday ve Araç veÇerkeş kazâlarının vasatında vâki‘ Zağferanbolu kasabasıyla bu kabîlden bulunanİstefan ve Boyabad kazâlarıyla nevâhî-i sâ’iresiyçün merkez ittihâzına münâsibolan Sinob’da illet-i mezkûre içün birer hastahâne te’sîs olunarak mezkûr tabîbve eczâcıların ma‘âşları bulunan cem‘an yedi bin altı yüz guruşdan bin ikişer yüzellişer guruş aylıkla sâlifü’z-zikr iki hastahâneye birer nefer tabîb ve altışar yüzguruş ma‘âşla birer de eczâcı ta‘yîniyle kusûr üç bin dokuz yüz guruşun münâsafatenmezkûr Zağferanbolu ve Sinob hastahâneleri masârıfına karşuluk ittihâzıkarârlaşdırıldığından ve Zağferanbolu Hastahânesi’nin geçen sene inşâsına ibtidâredildiği misillü diğerinin dahi bu sene yapdırılmasına mübâşeret edileceğinden bahisleme’zûniyet-i lâzımenin i‘tâsı hakkında vilâyet-i mezkûre vâlîliği cânibinden vukû‘bulan iş‘ârın tervîci tezekkür kılındığına dâ’ir Şûrâ-yı Devlet Dâhiliye Dâ’iresi’ndenkaleme alınan mazbatanın leffiyle Dâhiliye Nezâreti’nden meb‘ûs tezkire meclis-ibendegânemizde kırâ’et olundu. Sûret-i iş‘âra göre mukaddemâ ta‘yîn edilen seyyârtabîb ve eczâcıların lağvıyla anların yerine biri Zağferanbolu’da ve diğeri Sinob’da291

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKbirer hastahâne inşâsı illet-i efrenciyenin men‘-i sirâyeti esbâbının istihsâli hakkındaittihâz edilen tedâbîrin te’mîn-i semerâtı kaziyyesine müstenid olmakla beraber buhusûsda edilecek masrafın dahi lağv edilecek tabîb ve eczâcılardan kalacak akçeile tesviye edileceği ve hastahânelerde mahalleri devâ’ir-i belediyesi vâridâtındaninşâ kılınacağı anlaşılmağla sûret-i muharrere yolunda ve münâsib göründüğündenmûcebince icrâ-yı îcâbı içün vilâyete me’zûniyet verilmesinin Dâhiliye Nezâreti’nehavâlesi miyâne-i âcizânemizde dahi bi’t-tensîb mezkûr tezkire ve mazbata arz vetakdîm kılınmış olmağla ol bâbda ve kâtıbe-i ahvâlde emr ü fermân hazret-i veliyyü’lemrefendimizindir.Fî 24 Zi’l-ka‘de sene [1]304 ve fî 2 Ağustos sene [1]303 [14 Ağustos 1887]Hâriciye NâzırıSeyyid MehmedDâhiliye Nâzırıes-SeyyidAhmed MünirBahriye NâzırıHasan Hüseyinbin HüsnüSer‘asker AliRıza bin İbrahimŞûrâ-yı DevletRe’îsi Arifî Paşahîn-i temhîrdebulunamadıŞeyhü’l-islâmUryânîzâdeAhmed Esad binMehmed SaidSadr-ı a‘zamMehmed Kamilbin SalihSadâretMüsteşârıŞefkatî Efendinâ-mizâcMa‘ârif NâzırıMünifTicâret veNâfi‘a Nâzırıes-SeyyidMustafa VehbiEvkâf-ıHümâyûn NazırıMansurîzâdees-SeyyidMustafaMâliye NâzırıZühdü Paşanâ-mizâcAdliye NâzırıAhmed Cevdet292

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSafranbolu Hastanesi 293

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK70BOA. MF. MKT, 186/13294

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKYENİCE’DE RÜŞDİYE MEKTEBİ AÇILMASI TALEBİBolu sancağı Yenice kazası ahalisinin rüşdiye mektebiaçılması talepleri28 Teşrin-i evvel 1309 [9 Kasım 1893]Muharrerât-ı vâridenin nev‘i: Yenice ahâlîsinden mazbata.Numarası: 338Târîhi: 15 Eylül sene [1]309 [27 Eylül 1893]Müsvedde hülâsası: Bolu sancağına tâbi‘ Yenice nâhiyesinde küşâdı istirhâmolunan rüşdiye mektebi hakkında isti‘lâmTârîh-i tesvîd: 11 Teşrîn-i evvel sene [1]309 [23 Ekim 1893]Kastamonu Vilâyeti Ma‘ârif Müdîriyeti’neBolu sancağına tâbi‘ Yenice nâhiyesinde bir rüşdiye mektebi küşâdıistirhâmına dâ’ir ahâlî-i mahalliye tarafından vârid olan mazbata yine i‘âde olunmaküzre leffen irsâl kılındı. Bu bâbdaki ma‘lûmât ve mütâla‘âtınızın iş‘ârı siyâkındarakîme-i muhibbî terkîm kılındı.Fî 28 Teşrîn-i evvel sene [1]309 [9 Kasım 1893]295

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK71296BOA. BEO, 1438/107789

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSAFRANBOLU’DA YANAN SIBYAN MEKTEBİNİN TAMİRİSafranbolu’da Gazi Süleyman Paşa Vakfı’ndan olup yanan sıbyan mektebinin,yapılan keşif gereğince on sekiz bin üç yüz elli kuruş otuz para tutarındakitamir masrafının Evkaf Nezareti bütçesinden karşılanaraktamir edilmesi30 Ramazan 1317 [1 Şubat 1900]Atûfetlü efendim hazretleriZağferanbolu’da kâ’in Gâzî Süleyman Paşa Vakfı’ndan muhterik olan sıbyânmektebinin ber-mûceb-i keşf Mecidî on dokuz guruş hisâbıyla on sekiz bin üç yüzelli guruş otuz para ile emâneten inşâsı ve meblağ-ı mezbûrun üç yüz on beş senesibüdcesinden tesviyesi husûsunun Evkâf-ı Hümâyûn Nezâret-i Celîlesi’ne havâlesitezekkür edildiğine dâ’ir Şûrâ-yı Devlet Mâliye Dâ’iresi’nin mazbatası melfûfuylaarz ve takdîm olunmuş olmağla ol bâbda her ne vechile irâde-i seniyye-i cenâb-ıHilâfet-penâhî şeref-müte‘allık buyurulur ise mantûk-ı âlîsi infâz edileceği beyânıylatezkire-i senâverî terkîm kılındı efendim.Fî 4 Şa‘bân sene [1]317 ve fî 25 Teşrîn-i sânî sene [1]315 [8 Aralık 1899]Sadr-ı a‘zamRifatMa‘rûz-ı çâker-i kemîneleridir kiResîde-i dest-i ta‘zîm olup melfûflarıyla beraber manzûr-ı âlî buyurulan işbutezkire-i sâmiye-i Sadâret-penâhîleri üzerine mûcebince irâde-i seniyye-i cenâb-ıHilâfet-penâhî şeref-sudûr buyurulmuş olmağla ol bâbda emr ü fermân hazret-iveliyyü’l-emrindir.Fî 30 Ramazân sene [1]317 ve fî 19 Kânûn-ı sânî sene [1]315 [1 Şubat 1900]Serkâtib-i Hazret-i ŞehriyârîTahsin297

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK72298BOA. DH. MUİ, 10-1/81

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKECZACI MEHMET HİDAYET EFENDİ’NİN ASKERE ALINMAMASITALEBİSafranbolu Hastanesi Eczacısı Mehmet Hidayet Efendi’nin bilfiil hizmetinedevam etmesi dolayısıyla emsalleri gibi askere alınmaması talebininuygun bulunması.26 Şaban 1327 [12 Eylül 1909]Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriyye ve Umûr-ı Tıbbiye-i Mülkiye NezâretiTahrîrât KalemiAded: 277Dâhiliye Nezâret-i Celîlesi’neHülâsa:Zağferanbolu beledî eczâcısının efrâd-ı me’zûnemiyânına idhâl edilmesine ve teferru‘âtına dâ’ir.Atûfetlü efendim hazretleriÜç yüz yigirmi iki senesinde Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye’de tahsîlde ikenismine kur‘a isâbet etmiş ve sene-i mezkûre zarfında ikmâl-i tahsîl ile ZağferanboluHastahânesi Eczâcılığı’na muvazzafen bi’t-ta‘yîn ol vakitden berü îfâ-yı hıdmetetmekde bulunmuş ise de mekteb-i mezbûrdan me’zûn etibbâ ve eczâcılar teklîfolunan bir me’mûriyeti kabûlden imtinâ‘ etmedikce ve âmâde-i hıdmet bulundukcahükmen edâ-yı hıdmet ediyor nazarıyla bakılarak hıdmet-i askeriyelerince tazyîkedilmeyüp efrâd-ı me’zûne miyânında bulundurulmaları mukaddemâ ittihâz olunanusûlden olduğu hâlde bi’l-âhare Kânûn-ı Esâsî’nin i‘lânıyla münfesih olan karâr veusûl cihet-i askeriyece hıdmet-i hükûmetde müstahdem bulunan tabîb ve eczâcılarada bi’t-teşmîl bu kerre bi’l-fi‘l hıdmet-i devletde bulunduğu hâlde sevkine lüzûmgösterilmekde olup el-yevm mer‘iyyü’l-icrâ bulunan Ahz-ı Asker Kânûnu’nunyigirmi sekiz ve yigirmi dokuzuncu mâddelerinde mekâtib-i âliye ve Mekteb-i299

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKFünûn-ı Tıbbiye-i Mülkiye me’zûnlarının hıdmet-i devletde müstahdem bulundukcaefrâd-ı me’zûne miyânında bulunacaklarına dâ’ir sarâhat-i kat‘iyyeye ve hıdmet-idevletde müstahdem mekâtib-i âliye me’zûnlarının hıdemât-ı askeriyeleri hakkındaMeclis-i Umûmî’ce bir karâr ve kânûnun adem-i mevcûdiyetine göre me’mûriyet-iresmiyesinden ahzıyla sevki cihetine gidilmesi mûcib-i gadri olacağına binâ’enhakk ve adle muvâfık ve îcâbât-ı Meşrûtiyet’e mutâbık bir karâr ittihâzı istid‘âsınıhâvî Zağferanbolu Hastahânesi Eczâcısı Mehmed Hidayet Efendi mürsel arzuhâlilede’l-havâle efendi-i mûmâ-ileyhin bi’l-fi‘l îfâ-yı hıdmet etmekde olması hasebiyleefrâd-ı me’zûne miyânına idhâli lâzım geleceğinin Harbiye Nezâret-i Aliyyesi’neemr ve iş‘âr buyurulmasının taraf-ı sâmîlerine izbârı Meclis-i Tıbbiye-i Mülkiyeve Sıhhiye-i Umûmiye’den ifâde kılınmış olmağla îfâ-yı muktezâsına müsâ‘ade-icelîleleri râygân buyurulmak bâbında emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir.Fî 26 Şa‘bân sene [1]327 ve fî 29 Ağustos sene [1]325 [12 Eylül 1909]Meclis-i Tıbbiye-i Mülkiye ve Sıhhiye-i Umûmiye Re’îsiBesim Ömer300

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKöprülü Mehmet Paşa Camii - Safranbolu301

ASKERÎ YAPI

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK73304BOA. C. AS, 21529

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKİRAN’A DÜZENLENECEK SEFER SEBEBİYLE BOLU, KARIPAZARI VEEFLANİ AHALİLERİNİN BOĞAZ KAZASI HALKINA YARDIM ETMELERİİran’a düzenlenecek sefer sebebiyle İstanbul’dan gönderilen top ve mühimmatarabalarının geçiş güzergâhındaki yolların genişletilmesi ve temizlenmesi içinBolu, Karıpazarı ve Eflani ahalilerinin Boğaz kazası halkına yardım etmelerihakkında hüküm26 Şaban 1156 [15 Ekim 1743]YazılaBoğaz ve Eflâni ve Karıpazarı ve Bolu kâdîlarına ve Bolu voyvodası veDergâh-ı Âlî gediklülerinden Çerkeşli Hidayetullah zîde mecduhumâya ve kethüdâyerleri ve Yeniçeri serdârları ve a‘yân-ı vilâyet iş erlerine hüküm ki:İşbu sene-i mübârekede İran tarafına sefer-i hümâyûn vukû‘u mütehakkıkolmakdan nâşî ordu-yı hümâyûnum ile gidecek şâhî topların vesâ’ir mühimmâtarabalarının mürûr u ubûr edecek mahalleri tevsî‘ ve tathîr olunup ve çukur ve batakolan yerleri gereği gibi doldurulup ve cisrleri ber-vech-i istihkâm yapdırılup hâzırve âmâde etdirilmesi bâbında bundan akdem emr-i şerîf-i âlî-şânım ısdâr ve irsâlkılınmışidi. Lâkin Boğaz kazâsı za‘îf ve çürük bir kazâ olduğundan ahâlîsinin yalnızkendüleri tathîr-i tarîka kâdir olamamalarıyla hâllerine merhameten Eflâni ve Boluve Karıpazarı kazâlarının ahâlîleri bedenen i‘ânet eylemeleri şartıyla kazâ-i mezbûrahâlîlerinin ma‘iyyetlerine ta‘yîn olunmak recâsıyla sen ki Boğaz kâdîsı mûmâileyhsinbu def‘a Dersa‘âdetim’e i‘lâm eylemen ile zikr olunan kazâların ahâlîleriBoğaz kazâsı hudûdu dâhilinde olan tarîkin tathîr ve tevsî‘ine ancak bedenen i‘âneteylemeleri fermânım olmağın imdi siz ki Bolu voyvodası ve Çerkeşli Hidayetullahzîde mecduhumâsız işbu emr-i şerîf-i âlî-şânım vusûlünde tarîk-i mezbûrun tathîrisizlerden matlûb olunmağla kat‘â te’hîr u tevakkufa ruhsat ve cevâz göstermeksizinBoğaz kazâsı hudûdu dâhilinde olan tarîkin tathîri içün zikr olunan kazâlar ahâlîleribedenen i‘ânet eylemeleri şartıyla kazâ-i mezbûr ahâlîlerinin ma‘iyyetlerineta‘yîn ve ordu-yı hümâyûnum varmazdan mukaddem ber-vefk-i dil-hâh tathîr305

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKve tekmîl eylemeğe bezl-i vüs‘ u kudret ve sarf-ı bât ve tâkat eyleyesiz ve siz kikuzât-ı mûmâ-ileyhim ve kethüdâ yerleri ve yeniçeri serdârları ve a‘yân-ı vilâyet işerlerisiz kazâ-i mezbûr hudûdu dâhilinde olan tarîkin tathîr ve tevsî‘ine kazâlarınızahâlîsine bedenen i‘ânet birle biran akdem ve bir sâ‘at mukaddem tathîr ve tevsî‘ve tekmîl etdirmekde cümleniz ale’l-ittifâk bezl-i vüs‘ u kudret eyleyesiz şöyle kiordu-yı hümâyûnum ile gidecek topların imrârı tarîk-i mezbûrun tathîrine mevkûfiken ma‘âza’llâhi te‘âlâ ihmâl ve müsâmaha üzre hareket birle ordu-yı hümâyûnumvarmazdan mukaddem tathîr ve tevsî‘ olunmamak lâzım gelür ise sen ki mûmâileyhHidayetullah zîde mecduhûsun ze‘âmet ve gediğin ve sen ki Bolu voyvodasımûmâ-ileyhsin voyvodalığın ref‘i ile iktifâ olunmayup diyâr-ı ba‘îdeye nefy ve iclâolunacağınızı mukarrer bilüp ana göre encâm-kârınızı gereği gibi fikr ve mülâhazabirle bu emr-i mühimmin te’diyesine te’kîd ve müsâra‘at eylemeniz bâbında fermân-ıâlî-şânım sâdır olmuşdur.Fî 26 Ş. sene 1156 [15 Ekim 1743]Muhâsebe’denYazılmışdır.306

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKarabük 307

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK74308BOA. C. AS, 10829

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKOSMANLI RUS SAVAŞI SEBEBİYLE 12-70 YAŞ ARASI AHALİNİNSİLAH ALTINA ALINMASIOsmanlı-Rus Savaşı sebebiyle ilan edilen seferberlik üzerine eli silah tutan12 - 70 yaş arası herkesin silah altına alınarak İstanbul’a gönderilmesi,aksine hareket edenlerin şiddetle cezalandırılmaları hakkında hüküm20 Zilhicce 1243 [3 Temmuz 1828]Kayd şüdKütahya sancağında vâki‘ kazâların kuzât ve nüvvâbına ve livâ-i mezbûrmütesellimi zîde mecduhûya ve voyvodagân ve a‘yân ve vücûh-ı memleket ve bi’lcümleiş erleri zîde kadruhuma hüküm:Cümleye ma‘lûm olduğu üzre adüvv-i dîn-i mübîn olan Moskov keferesiümmet-i merhûme-i Muhammediye hakkında cibillî ve samîmî derkâr olan sû-i kasdve ihânetini icrâ ve hâfızu’llâhi te‘âlâ beyza-i beyzâ-yı münevvere-i İslâmiye’yi kesr uâfet zu‘m-ı bâtılıyla kuvvet ve miknetine dayanarak mağrûrâne memâlik-i İslâmiye’yetaraf taraf muhâceme ve iftihâm etmekde ve Anadolu ve Rumeli cânibinden sevk veta‘yîn olunan guzât-ı muvahhidîn dahi muktezâ-yı gayret-i dîniyyeleri üzre def‘-isâ’il-i a‘dâ maslahatıyla uğraşmakda iseler de kefere-i dûzah-karînin kesretinenazaran el-hâletü hâzihi mevcûd olan asâkir-i zafer-me’ser mukâbele-i a‘dâya gayr-ikâfî olacağı zâhir ve bu sefer esfâr-ı sâbıkaya makîs olmayup kefere-i makhûreninbu tavr ve hareketine göre gazâ ve cihâd kâffe-i ehl-i İslâma beş vakit namâz gibifarz-ı ayn olmuş ve farziyyeti emr-i vâcibü’l-inkiyâd-ı pâdişâhânemle te’kîd eylemişolduğundan ma‘âza’llâhi te‘âlâ bu farz-ı kat‘îde her kim bilâ-özr-i şer‘î ta‘allül vemuhâlefet eder ise ism ve âsî olarak müstahıkk-ı mücâzât olacağı cânib-i şerî‘at-ıgarrâdan beyân buyurulmuş olduğuna binâ’en memâlik-i mahrûsemde eli silâh tutanve harb ü darbe kâdir olan ehl-i îmâna durup oturacak vakitler olmayup mücerredmuhâfaza-i dîn-i mübîn ve muhârese-i memâlik-i müslimîn içün mukâbele-idüşmende bulunan dîn karındaşlarımızın imdâdına erişüp üzerlerine farz-ı ayn olanemr-i gazâ ve cihâdı icrâya çalışmaları lâzıme-i zimmet-i diyânet ve râtibe-i uhde-ihamiyyet idüği cümleye müstağnî-i ta‘rîf ve iş‘âr olmakdan nâşî Kütahya sancağındançiftçi ve çoban ve aceze ve alîl makûlesinden ve matrûd takımından olmayarak on309

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKiki yaşından yetmiş yaşına kadar eli ve ayağı tutar ve cenk ve peygâra yarar ve eslihakullanur piyâde ve süvârî bi’l-cümle ehl-i İslâm’ın ale’l-umûm hâlâ Anadolu vâlîsive Bolu ve Viranşehir ve Kastamonu ve Ankara ve Kengiri ve Eskişehir sancaklarımutasarrıfı ve bi’l-istiklâl Asâkir-i Mansûre Ser‘askeri düstûr vezîrim HüsrevMehmed Paşa iclâluhû ma‘iyyetinde istihdâm olunmak ve cümlesi gönüllü olarakhasbeten li’llâhi te‘âlâ emr-i gazâ ve cihâdda bulunmak üzre Dersa‘âdetim’e i‘zâmve irsâl kılınmaları husûsu siz ki kuzât ve nüvvâb ve mütesellim vesâ’ir mûmâileyhimsizbu def‘a ser‘asker-i müşârun-ileyh cânibinden sizlere bâ-buyuruldutenbîh ve iş‘âr ve mahsûs mübâşir dahi ba‘s ve tesyâr kılınmış olmağla mürettebât-ısâ’ireye halel gelmemek şartıyla ser‘asker-i müşârun-ileyhin tıbkı tahrîr ve tenbîhivechile livâ-i mezbûrun on iki yaşından yetmiş yaşına kadar büyük ve küçük umûmenerbâb-ı harb ü darbının süvârî ve piyâde gönüllü olarak fî sebîli’llâh ikâme-i farîza-igazâ ve cihâd içün seyr-i serî‘ ile Dersa‘âdetim’e erişdirilmeleri emrine kemâl-iikdâm ve mübâderet eylemeniz fermânım olmağın tenbîhen ve ifhâmen mahsûsenişbu emr-i celîlü’l-kadrim ısdâr ve ile tesyâr olunmuşdur. İmdi bu sefer esfâr-ısâbıkaya bir vechile makîs olmayup ber-muktezâ-yı şer‘-i şerîf gazâ ve cihâd ferdenferden kâffe-i ehl-i îmâna farz-ı ayn olmuş idüğinden bu emr-i dînde ibrâz-ı gayretve sadâkat eyleyenler dâreynde kât ender kât hasenesini müşâhede edecekleri misillüma‘âza’llâhi te‘âlâ hilâfını irtikâb edenler dünyâda pençe-i gazab-ı pâdişâhânemdentahlîs-i girîbân edemeyeceklerinden başka ma‘âza’llâhi te‘âlâ firâr ani’z-zahf ekberkebâ’irden olmak mülâbesesiyle rûz-ı cezâda dahi azâb-ı elîme giriftâr olacaklarındaşübhe olmadığı zâhir ve celî olmağla işbu emrim tarafınıza vardığı gibi biran ve birdakîka imrâr-ı vakti tecvîz etmeyerek livâ-i mezbûrun piyâde ve süvârî cümletengünüllü olmak ve çiftçi ve rençber ve marîz ve derbeder makûlesinden ve matrûdtakımından olmamak ve mürettebât-ı sâ’ireye halel gelmemek üzre on iki yaşındanyetmiş yaşına kadar umûmen erbâb-ı harb ü darbinin ma‘iyyet-i sar‘asker-i müşârunileyhdeemr-i gazâ ve cihâdda istihdâm olunmak üzre ucâleten ve müsâra‘atenDersa‘âdetim’e sevk ve irsâli husûsuna bi’l-ittifâk kemâl-i ikdâm ve sür‘at eylemenizkat‘î matlûb-ı pâdişâhânem idüği ve bu emr-i dînde her kim ta‘allül ve muhâlefeteder ise ve ben gitmem fülân gitsün lakırdılarına cür’et eyler ise şer‘-i şerîfe veemr-i ulü’l-emre adem-i itâ‘at olunmuş olacaklarından o makûlelerin icrâ-yı cezâ-yısezâlarında dakîka fevt olunmayacağı cezmen ve yakînen ma‘lûmunuz oldukda anagöre davranup icrâ-yı emr ve irâde-i kâtı‘a-i mülûkâneme bi’l-ittihâd sarf-ı vüs‘ ükudret ve zinhâr iğmâz ve rehâvet ve imrâr-ı vakt misillü vaz‘ ve hâlet vukû‘undangâyetü’l-gâye hazer ve mücânebet eylemeniz bâbında.310

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKFî evâsıt-ı Z. sene [1]243 [3 Temmuz 1828]Bir sûreti: Bolu sancağı mütesellimi kapucıbaşıya ve Bolu sancağında vâki‘kazâların hükkâmına vesâ’ire.Aslı gibiBir sûreti: Viranşehir sancağında vâki‘ hükkâma ve mütesellimi zîde mecduhûyavesâ’ire.KezâlikBir sûreti: Kastamonu sancağı mütesellimi kapucıbaşıya ve Kastamonu sancağınınhükkâmına vesâ’ire.KezâlikBir sûreti: Ankara sancağında vâki‘ hükkâma ve livâ-i mezbûr müteselliminevesâ’ire.KezâlikBir sûreti: Kengiri sancağının hükkâmına ve livâ-i mezbûr mütesellimine vesâ’ire.KezâlikBir sûreti: Eskişehir sancağında vâki‘ hükkâma ve livâ-i mezbûr müteselliminevesâ’ire.Ber-sibâk-ı sâbık311

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK75312

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK313

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK314BOA. ML. MSF-d-4640

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKVİRANŞEHİR VE BAĞLI KAZALARINDA GÖREVLİ ASKERLERİNMAAŞLARIViranşehir ve bağlı kazaları Safranbolu, Kızılbel, Kurukavak, Eflâni, Yörük, Ova,Ulus, Perşembe, Aktaş, Ulak, Gölpazarı ve buralardaki bazı derbentlerdegörevli süvari ve piyadelerin isimleri, yaşları ve aldıkları maaşlarıgösteren listeler[31] Mart 1259 [12 Nisan 1843]Der-livâ-i Viranşehir der-şehr-i Mart vâcib sene [12]59Kazâ-i ZağferanborluUzun boylu,açık kaşlı, elagözlü, karabıyıklı Süleymanveled-iAbdullahSinni 30400 guruşKarıtkaryesindenKaraoğluUzun boyluaçık kaşlı elagözlü, kır sakallıHacı Ahmedveled-i MehmedSinni 45200 guruşOrta boylu,açık kaşlı, elagözlü, karabıyıklıSüleymanveled-i AliSinni 30150 guruşYozgatlıUzun boylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kara bıyıklıAli veled-i AhmedSinni 35115 guruşUzun boylu,açık kaşlı, ela gözlü,sarı bıyıklıİbrahim veled-iHüseyinSinni 27115 guruşUzun boylu,açık kaşlı, elagözlü, ter bıyıklıHalil veled-iAbdullahSinni 25115 guruşKaraçullu,uzun boylu,açık kaşlı, elagözlü, ter bıyıklıOsman veled-iAliSinni 27115 guruşDüzceli,kısa boylu, açıkkaşlı, ela gözlü,sarı bıyıklıMustafa veled-iAhmedSinni 27115 guruşOrta boylu,açık kaşlı, ela gözlü,sarı bıyıklıOsman veled-iAhmedSinni 30115 guruşBulak karyesindenDayıoğlu, uzunboylu, açık kaşlı,ela gözlü, kumralbıyıklıÖmer veled-i MustafaSinni 35115 guruşBulakkaryesindenKöroğlu, uzunboylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kara bıyıklıHüseyin veled-iHasanSinni 30115 guruşKarabükkaryesindenCebecioğlu,uzun boylu,açık kaşlı, elagözlü, karabıyıklıİsmail veled-iÖmerSinni 30115 guruşÇiftlikkaryesindenTeke Hasanoğlu, uzun boylu,açık kaşlı,ela gözlü, sarıbıyıklıİbrahim veled-iYahyaSinni 35115 guruşKastamonulu,uzun boylu, açıkkaşlı, ela gözlü,sarı bıyıklıHasan veled-iHüseyinSinni 35115 guruşCâmi‘-i KebîrmahallesindenŞamlıoğlu, uzunboylu, açık kaşlı,ela gözlü, karabıyıklıMustafa FeyzullahSinni 35115 guruş315

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKCâmi‘-i KebîrmahallesindenCoşgaroğlu,uzun boylu,açık kaşlı, elagözlü, karabıyıklıAhmed veled-iMehmedSinni 35115 guruşKaraalimahallesindenMütevellîoğlu,uzun boylu,açık kaşlı, elagözlü, karabıyıklıHacı Hüseyinveled-i HasanSinni 35115 guruşKaraalimahallesindenLazoğlu, uzunboylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kara bıyıklıAli veled-iMahmudSinni 30115 guruşÇomakvirankaryesindenZâ‘îmoğlu, ortaboylu, açık kaşlı,ela gözlü, sarıbıyıklıSüleyman veled-iAhmedSinni 45115 guruşHacıdurmuş mahallesindenTaraşoğlu,uzun boylu,açık kaşlı, elagözlü, kara bıyıklıAli veled-i FeyzullahSinni 40115 guruşCâmi‘-i KebîrmahallesindenKacıroğlu, ortaboylu, açıkkaşlı, ela gözlü,sarı bıyıklıHacı Eminveled-i AliSinni 35115 guruşKapullukaryesindenSerdâroğlu,orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kara bıyıklıMustafa veled-iOsmanSinni 35115 guruşHacıdurmuşmahallesindenDoğanoğlu,orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kara sakallıAhmed veled-iMustafaSinni 35115 guruşHüseyinkethüdamahallesinden Kacıoğlu,orta boylu,açık kaşlı, elagözlü, ter bıyıklıHacı Mehmedveled-i İsmailSinni 30100 guruşHüseyinkethüdamahallesindenHidayet çırağı, ortaboylu, açık kaşlı,ela gözlü, sarıbıyıklıSalih veled-i AbdullahSinni 25100 guruşTekyemahallesindenHatîboğlu, kısaboylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kara bıyıklıÖmer veled-iAbdullahSinni 30100 guruşKavakmahallesindenMolla Ömeroğlu, uzun boylu,açık kaşlı,ela gözlü, karabıyıklıHüseyin veled-iAhmedSinni 40100 guruşBabasultanmahallesindenAkçasancakdaroğlu, orta boylu,açık kaşlı,ela gözlü, karabıyıklıAli veled-iAbdullahSinni 35100 guruşHacıalimahallesindenHacı Ali oğlu,orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, terbıyıklıİbrahim HalilSinni 40100 guruşKaraalimahallesindenHacı Ömer oğlu,orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kara bıyıklıMehmed veled-iMehmedSinni 35100 guruşÇomakvirankaryesindenÇiçekoğlu, ortaboylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kara bıyıklıAli veled-iAhmedSinni 30100 guruşDer‘aliyyeli,orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kır sakallıOsman veled-iAhmedSinni 45100 guruşEğinli,uzun boylu,açık kaşlı, elagözlü, karabıyıklıMustafa veled-iAbdullahSinni 35100 guruşMüslimânpolatmahallesindenKocaoğlu, ortaboylu, açık kaşlı,ela gözlü, karabıyıklıİsmail veled-iAbdullahSinni 40100 guruşMüslimânpolatmahallesindenGökçeoğlu, ortaboylu, açık kaşlı,ela gözlü sarı bıyıklıHacı Abdullahveled-i MustafaSinni 42100 guruş316

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKirkillemahallesindenMehmed Ustaoğlu, orta boylu,açık kaşlı,ela gözlü, sarıbıyıklıMehmed velediAbdullahSinni 28100 guruşBabasultanmahallesindenKâdıhan oğlu,uzun boylu,açık kaşlı, elagözlü, kırcasakallıHacı Ahmedveled-i İsmailSinni 45100 guruşHacıhalilmahallesindenGünoğlu, uzunboylu, açıkkaşlı, ela gözlü,sarı bıyıklıHacı Mahmudveled-i AbdullahSinni 35100 guruşMüslimânpolatmahallesindenGulâmoğlu, ortaboylu, açık kaşlı,ela gözlü, karabıyıklıMehmed veled-iHasanSinni 30100 guruşBabasultanmahallesindenYaseminoğlu, ortaboylu, açık kaşlı,ela gözlü, sarıbıyıklıAhmed veled-iMehmedSinni 25100 guruşBulakkaryesindenKâdîbüklüoğlu,orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kara bıyıklıMehmed velediHasanSinni 25100 guruşKaraalimahallesindenGulâmoğlu,orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kara bıyıklıAhmed veled-iAliSinni 35100 guruşÇavuşmahallesindenMüezzinoğlu,orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü,sarı bıyıklıİsmail vele-iAbdullahSinni 30100 guruşBulakkaryesinden Köroğlu,orta boylu,açık kaşlı, elagözlü, kara bıyıklıAhmed veled-iHüseyinSinni 25100 guruşBulak karyesindenSalih oğlu, uzunboylu, açık kaşlı,ela gözlü, karabıyıklıMehmed veled-iHüseyinSinni 30100 guruşBulakkaryesindenAraboğlu, uzunboylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kara bıyıklıMehmed velediHasanSinni 30100 guruşBabasultanmahallesindenMurad oğlu,uzun boylu,açık kaşlı, elagözlü, sarıbıyıklıMehmed velediHasanSinni 35100 guruşKaraalimahallesindenÇiftliklioğlu,uzun boylu,açık kaşlı, elagözlü, karabıyıklıHüseyin velediİsmailSinni 32100 guruşBabasultanmahallesindenAğyaroğlu, uzunboylu, açık kaşlı,ela gözlü, karabıyıklıHüseyin veled-iAbdullahSinni 30100 guruşHüseyinkethüdamahallesindenÇakıroğlu, ortaboylu, açık kaşlı,ela gözlü, karabıyıklıHurşid veled-iMustafaSinni 30100 guruşÇorumlu,orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kara bıyıklıAhmed veled-iMusaSinni 30100 guruşAkıskalı,orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kara bıyıklıEyüb veled-iYusufSinni 25100 guruşYenicekazâsından HasanBey oğlu,orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kır sakallıİsmail veled-iSüleymanSinni 40100 guruşKirkillemahallesindenHasan Bey oğlu,uzun boylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kara sakallıMehmed veled-iSüleymanSinni 36100 guruşBabasultanmahallesindenÇiçekoğlu, ortaboylu, açık kaşlı,ela gözlü, karabıyıklıMehmed veled-iOsmanSinni 30100 guruş317

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKİskilib kazâsındanMüezzinoğlu, kısaboylu, açık kaşlı, elagözlü, sarı bıyıklıHasan veled-i AbdullahSinni 30100 guruşYörükkazâsından Hamidoğlu, uzun boylu,açık kaşlı, ela gözlü,kara sakallıMustafa veled-i AliSinni 40100 guruşBabasultanmahallesinden ÇolakAli oğlu, orta boylu,açık kaşlı, ela gözlü,sarı bıyıklıAbdullah veled-i AliSinni 27100 guruşKastamonuluMuhzıroğlu, orta boylu,açık kaşlı, ela gözlü,kara bıyıklıMehmed veled-i HüseyinSinni 30100 guruşFî guruş Neferan GuruşTomruk ağası 400 1 400Karavul mülâzımı 200 1 200Hapishâne müdîri 150 1 150000 03 0750Süvari 115 20W 2300Def‘a süvari 100 36 3600000 59 6650PiyâdegânKızılbel kazâsındaÖdemiş divanındanCakaloğlu, ortaboylu, açık kaşlı,ela gözlü, kır sakallıHasan veled-iMehmedSinni 4540 guruşKirkillemahallesindenDeli Osmanoğlu, ortaboylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kara bıyıklıMehmedveled-i OsmanSinni 2840 guruşHacıoğlumahallesindenKara Hüseyinoğlu, ortaboylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kara bıyıklıMehmedveled-i HüseyinSinni 2540 guruşBostanbükükaryesinden DeliAhmed oğlu,orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü,sarı bıyıklıHüseyin veled-iAhmedSinni 2740 guruşKaraalimahallesindenAraboğlu, uzunboylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kara bıyıklıAli veled-iAbdullahSinni 3040 guruşMüslimânpolatmahallesindenAhmed oğlu, ortaboylu, açık kaşlı,ela gözlü, karabıyıklıMehmed veled-iAhmedSinni 4040 guruşHacıalimahallesindenHacı Mahmudoğlu, ortaboylu, açıkkaşlı, ela gözlü,ince bıyıklıÖmer veled-iMehmedSinni 2540 guruşHacıhalilmahallesindenHezar Eminoğlu, ortaboylu, açıkkaşlı, ela gözlü,ter bıyıklıYakub veled-iAhmedSinni 2740 guruşKaraalimahallesindenBıyıklıoğlu, ortaboylu, açık kaşlı,ela gözlü, karasakallıAhmed veled-iMehmedSinni 3240 guruşKarıtkaryesindenorta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kara bıyıklıHasan veled-iMehmedSinni 3040 guruş318

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKapullukaryesinden Manavoğlu, ortaboylu, açık kaşlı, ela gözlü, karabıyıklıAhmed veled-i HasanSinni 2840 guruşMüslimânpolatmahallesinden Arıklıoğlu,orta boylu, açık kaşlı, elagözlü, kara sakallıİsmail veled-i AbdullahSinni 4040 guruşKastamonuluHacı Ömer oğlu, orta boylu,açık kaşlı, ela gözlü, karabıyıklıHüseyin veled-i AbdullahSinni 3540 guruşYekûn: 520 guruşCem‘an yekûnGuruşSüvari 6650Piyâdegân 05207170Kazâ-i ViranşehirSarpındivanındanMahmud Beyoğlu, orta boylu,açık kaşlı, elagözlü, karabıyıklıHasan veled-iMustafaSinni 3590 guruşKaracadivanındanHimmet Beyoğlu, orta boylu,açık kaşlı, elagözlü, karabıyıklıAli veled-iHasanSinni 3090 guruşDereözüdivanındanHamza oğlu, ortaboylu, açık kaşlı,ela gözlü, sarıbıyıklıMehmed veled-iMehmedSinni 3290 guruşYemişlerdivanındanKaymakcıoğlu,orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü,kumral bıyıklıAli veled-iMehmedSinni 3090 guruşSöbüçimendivanındanSazoğlu, ortaboylu, açık kaşlı,ela gözlü, karabıyıklıAhmed veled-iMusaSinni 4090 guruşDolacık divanından Said oğlu, orta boylu açık kaşlı, ela gözlü, sarı bıyıklıSüleyman veled-i SaidSinni 3390 guruşYekûn: 540 guruşKazâ-i mezkûr civârında Kurugöl derbendinde istihdâm olunan derbendcineferâtının mikdârıBelen divanından Çerkeşlioğlu, orta boylu, açık kaşlı, ela gözlü, kır sakallıEmin veled-i İbrahimSinni 4090 guruşYekûn: 630 guruş319

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKHacılı divanındanTavukcuoğlu, uzun boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, sarı bıyıklıAhmed veled-i SalihSinni 2535 guruşYekûn: 105 guruşKapaklı divanındanAbdi oğlu, orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, kır sakallıMustafa veled-i AbdullahSinni 4035 guruşYörük divanındanMollaoğlu, orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, ter bıyıklıHasan veled-i AbdullahSinni 2335 guruşKazâ-i mezkûr civârında Kurugöl derbendinde istihdâm olunan derbendcineferâtının mikdârıBelendivanındanDalkılınçoğlu, ortaboylu, açık kaşlı, elagözlü, kumral bıyıklıMustafa veled-i AliSinni 4040 guruşDemircilerdivanındanSırımcıoğlu, ortaboylu, açık kaşlı, elagözlü, kara sakallıMuslu veled-iMehmedSinni 5040 guruşBelen divanındanİsa oğlu, orta boylu,açık kaşlı, ela gözlü,ter bıyıklıMehmed veled-iMehmedSinni 4040 guruşDivan-ı mezbûrdanFındıkoğlu, ortaboylu, açık kaşlı, elagözlü, sarı sakallıAhmed veled-iMustafaSinni 3040 guruşYekûn: 160 guruşKazâ-i mezkûr civârında Cumcalu derbendinde istihdâm olunan derbendcineferâtının mikdârıBeke divanından Köse Halil oğlu, orta boylu,açık kaşlı, ela gözlü, kara sakallıSelim veled-i HasanSinni 5040 guruşDivan-ı mezbûrdan Köse Halil oğlu, orta boylu,açık kaşlı, ela gözlü, ter bıyıklıAhmed veled-i SelimSinni 2240 guruşYekûn: 80 guruşKazâ-i mezkûr civârında Hamamlu derbendinde istihdâm olunan derbencineferâtının mikdârıSadeyakadivanındanFetihlüoğlu, orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, kara sakallıMustafa veled-i HasanSinni 3540 guruşYekûn: 120 guruşBayındır divanındanSancakdaroğlu, orta boyluaçık kaşlı, ela gözlü, karasakallıMustafa veled-i DurmuşSinni 3540 guruşYemişler divanındanKara Hacı oğlu, orta boylu,açık kaşlı, ela gözlü, karasakallıEmin veled-i AbdullahSinni 5040 guruşKazâ-i mezkûr civârında Gökçeağaç derbindinde istihdâm olunan derbendcineferâtının mikdârı320

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSadeyaka divanından Derviş oğlu, orta boylu, açık kaşlı, ela gözlü, sarı sakallıAhmed veled-i AhmedSinni 4240 guruşYekûn: 505 guruşGuruşSüvari 630Piyâdegân 505Kazâ-i Kurukavak1135Adiller divanından Kahvecioğlu, uzun boylu, açık kaşlı, ela gözlü, kara sakallıMustafa veled-i HalilSinni 4090 guruşPiyâdegânAdiller divanından Mısırlıoğlu, orta boylu, açık kaşlı, ela gözlü, kumral bıyıklıEmin veled-i MustafaSinni 2535 guruşGuruşSüvari 90Piyâdegân 35125Kazâ-i KızılbelKaraali mahallesinden orta boylu, açık kaşlı,ela gözlü, kara bıyıklıHacı Hasan veled-i AhmedSinni 3590 guruşSaidler divanından Horosoğlu, orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, kır sakallıHalil veled-i DurmuşSinni 4590 guruşYekûn: 180 guruşKazâ-i mezkûr civârında vâki‘ Keldeboğazı derbendinde istihdâm olunanderbendci neferâtının mikdârı321

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKethüdalar divanından Muharrem Bey oğlu, orta boylu, açık kaşlı, ela gözlü, kırca sakallıİbrahim veled-i HalilSinni 4090 guruşGuruşSüvari zabtiye 180Süvari derbendci 090Piyâdegân270Saidler divanından Hatîboğlu, orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, kara sakallıAhmed veled-i AliSinni 4035 guruşZora divanından Dayıoğlu, orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, sarı bıyıklıAli veled-i HüseyinSinni 3535 guruşYekûn: 70 guruşKazâ-i mezkûr civârında vâki‘ Keldeboğazı derbendinde istihdâm olunanderbendci neferâtının mikdârıKaraağaç divanındanGülibikoğlu, orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, sarı bıyıklıMehmed veled-i AliSinni 3540 guruşYekûn: 120 guruşZora divanından Resül oğlu,orta boylu, açık kaşlı, elagözlü, kır sakallıMehmed veled-i HüseyinSinni 2540 guruşKayı divanından İmâmoğlu,orta boylu, açık kaşlı, elagözlü, kara bıyıklıAhmed veled-i AbdullahSinni 4040 guruşCem‘an yekûn: 190 guruşGuruşSüvari zabtiye ma‘a derbendci 270Piyâdegân-ı zabtiye ma‘a derbendci 190460Kazâ-i EflâniAfşar divanından Mollaoğlu,orta boylu, açık kaşlı, elagözlü, kumral bıyıklıEmin veled-i AliSinni 3590 guruşCelebler divanından İbrahimEfendi oğlu, orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, kara sakallıEmin veled-i ÖmerSinni 3890 guruşSaçak divanından Hacı Bekiroğlu, orta boylu, açık kaşlı, elagözlü, kır sakallıMehmed veled-i İsmailSinni 4590 guruş322

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKYekûn: 270 guruşPiyâdegânSaçak divanındanYakalıoğlu, ortaboylu, açık kaşlı, elagözlü, köse sakallıİsmail veled-i BekirSinni 4035 guruşAkviran divanındanHaymanalıoğlu, ortaboylu, açık kaşlı, elagözlü, sarı bıyıklıAli veled-i RecebSinni 2535 guruşAfşar divanındanTürkoğlu, orta boylu,açık kaşlı, ela gözlü,sarı sakallıMustafa veled-i HalilSinni 3235 guruşAkviran divanındanKeleşoğlu, orta boylu,açık kaşlı, ela gözlü,kara bıyıklıVeli veled-i AbdullahSinni 3535 guruşYekûn: 140 guruşGuruşSüvari 270Piyâdegân 140410Kazâ-i YörükHacılarobası karyesinden Bayram oğlu, ortaboylu, açık kaşlı, ela gözlü, kara sakallıÖmer veled-i HasanSinni 3790 guruşKarye-i mezbûrdan Derviş oğlu, orta boylu,açık kaşlı, ela gözlü, kara sakallıMehmed veled-i HüseyinSinni 3590 guruşYekûn: 180 guruşKazâ-i OvaBulamac divanından Günoğlu, orta boylu, açık kaşlı, ela gözlü, kumral bıyıklıSalih veled-i İsmailSinni 3890 guruş323

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKPiyâdegânBulamac divanındanKâdîoğlu, orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, ter bıyıklıFeyzullah veled-i FeyzullahSinni 3535 guruşYekûn: 105 guruşDendek divanındanConoğlu, orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, kara bıyıklıHüseyin veled-i OsmanSinni 3535 guruşDursanlı divanındanArab Ali oğlu, orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, kara bıyıklıAli veled-i SüleymanSinni 2535 guruşGuruşSüvari 90Piyâdegân 105195Kazâ-i UlusYörük divanından Çavuşoğlu, uzun boylu,açıkkaşlı, ela gözlü kır sakallıHalil veled-i MustafaSinni 4090 guruşDodurga divanından Furuncuoğlu, orta boylu,açık kaşlı, ela gözlü, kara bıyıklıMehmed veled-i AbdullahSinni 2890 guruşYekûn: 180 guruşPiyâdegânUlus divanından Kâdîoğlu,orta boylu, açık kaşlı, elagözlü, kara sakallıHüseyin veled-i MustafaSinni 4035 guruşYekûn: 105 guruşObaca divanından Halil Beyoğlu, orta boylu, açık kaşlı, elagözlü, kara bıyıklıMehmed veled-i AbdullahSinni 3535 guruşBölükviran divanındanKuloğlu, orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, ter bıyıklıHalil veled-i İsmailSinni 3035 guruşGuruşSüvari 180Piyâdegân 105285324

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKazâ-i PerşembeÇay divanından Mansur Kâdîoğlu, orta boylu, açık kaşlı, elagözlü, kara bıyıklıİsmail veled-i MehmedSinni 3590 guruşYekûn: 270 guruşPiyâdegânAbdurrahman divanındanHasan Bey oğlu, orta boylu,açık kaşlı, ela gözlü, sarıbıyıklıMustafa veled-i HalilSinni 3590 guruşDanişmend divanından AkçaAli oğlu, orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlüKara Mustafa veled-i AliSinni 3390 guruşNacak divanındanKamışoğlu, ortaboylu, açık kaşlı, elagözlü, kara bıyıklıÖmer veled-i HüseyinSinni 4535 guruşDivan-ı mezbûrdanSakaoğlu, orta boylu,açık kaşlı, ela gözlü,kara sakallıKerim veled-i OsmanSinni 3535 guruşDereli divanındanKemal oğlu, ortaboylu, açık kaşlı, elagözlü, kır sakallıHasan veled-i ÖmerSinni 4635 guruşDanişmenddivanından Akoğlu,orta boylu, açık kaşlı,ela gözlü, kara bıyıklıHasan veled-iMehmedSinni 3635 guruşYekûn: 140 guruşGuruşSüvari 270Piyâdegân 140410Kazâ-i AktaşÇukurca divanından Mollaoğlu, orta boylu, açık kaşlı, ela gözlü, kara sakallıOsman veled-i AhmedSinni 4590 guruşPiyâdegânAktaş divanından Kuru Ömer oğlu, orta boylu,açık kaşlı, ela gözlü, kara sakallıOsman veled-i HüseyinSinni 3635 guruşTandır divanından Çamkertenoğlu, orta boylu,açık kaşlı, ela gözlü, kara bıyıklıHalil veled-i HasanSinni 2635 guruşYekûn: [70] guruşGuruş325

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSüvari 90Piyâdegân 70160Kazâ-i ŞehabeddinDudaş divanından Hacı Mehmed oğlu, ortaboylu, açık kaşlı, ela gözlü, kumral bıyıklıBeşir veled-i MehmedSinni 3090 guruşPelitcik divanından Hacı Baki oğlu, orta boylu,açık kaşlı, ela gözlü, kara sakallıMustafa veled-i İbrahimSinni 4090 guruşYekûn: 180 guruşPiyâdegânBelen divanından Hamid oğlu, orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, kır sakallıMehmed veled-i HalilSinni 4235 guruşPelitcik divanından Korukoğlu, orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, kara bıyıklıHalil veled-i HasanSinni 3535 guruşYekûn: 70 guruşKazâ-i mezkûr civârında vâki‘ Bağarsak deresinde istihdâm olunan piyâdederbendci neferâtının mikdârıPelitcik divanındanZa‘îmoğlu, orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, kumralAhmed veled-i MustafaSinni 3240 guruşYekûn: 120 guruşDivan-ı mezbûrdanZa‘îmoğlu, orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, kırca sakallıMehmed veled-i ÖmerSinni 5040 guruşDivan-ı mezbûrdan Alaeddinoğlu, orta boylu, açık kaşlı, elagözlü, ter bıyıklıMehmed veled-i AhmedSinni 2540 guruşGuruşSüvari 180Piyâdegân-ı zabtiye ma‘a derbendân 190370326

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKOvacık divanından Kasım oğlu, orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, kara sakallıMehmed veled-i İbrahimSinni 3590 guruşYekûn: 180 guruşPiyâdegânKazâ-i UlakAğaçkilise karyesinden Murad oğlu, orta boylu,açık kaşlı, ela gözlü, kırca sakallıMehmed veled-i AhmedSinni 4590 guruşKoltuk divanındanKatırcıoğlu, ortaboylu, açık kaşlı,ela gözlü, ter bıyıklıİbrahim veled-iMehmedSinni 2535 guruşOvacık divanındanMüezzinoğlu, ortaboylu, açık kaşlı, elagözlü, sarı bıyıklıMustafa veled-iOsmanSinni 3035 guruşOvacık divanındanKasım oğlu, ortaboylu, açık kaşlı, elagözlü, kumral bıyıklıOsman veled-iMustafaSinni 2535 guruşBağra divanındanKasaboğlu, ortaboylu, açık kaşlı, elagözlü, ter bıyıklıMehmed veled-iOsmanSinni 2535 guruşYekûn: 140 guruşGuruşSüvari 180Piyâdegân 140320Kazâ-i GölpazarıTurfa divanından Serdâroğlu, orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, kara sakallıMehmed veled-i OsmanSinni 4590 guruşDivan-ı mezbûrdan Bıçakcıoğlu, orta boylu,açık kaşlı, ela gözlü, kara sakallıMehmed veled-i MustafaSinni 3590 guruşYekûn: 180 guruşPiyâdegânÇavuşlar divanındanGürzoğlu, orta boylu, açıkkaşlı, ela gözlü, kara sakallı(…)Sinni 3535 guruşYekûn: 105 guruşKarkın divanından Hasan Beyoğlu, orta boylu, açık kaşlı, elagözlü, kara bıyıklıMehmed veled-i İsmailSinni (…)[35 guruş]Tor divanındanKahramanoğlu, orta boylu,açık kaşlı, ela gözlü, karabıyıklıHalil veled-i HüseyinSinni 28[35] guruş327

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKGuruşSüvari 180Piyâdegân 105285SüvariPiyâdegânFî guruş Neferan Guruş Fî guruş Neferan GuruşTomruk ağası 400 1 400 40 13 0520Karavulmülâzımı200 1 200 35 54 1890Hapishânemüdîri150 1 150 40 16 0640000 03 0750 00 83 3050Süvari 115 20 2300Def‘a süvari 100 36 3600000 59 6650Def‘a süvari 090 44 3960Def‘asüvari-i 090 02 0180derbendân000 105 10790Cem‘an yekûn: 13840 guruşViranşehir sancağının umûr-ı mâliye ve zabtiyesinde istihdâm olunan süvarive piyâde asâkirinin işbu künyelü defter nâtık olduğu üzre işbu iki yüz elli dokuzsenesi Mart’ına mahsûben asâkir-i merkûmeye sergi ferşiyle yeden bi-yedin bermûceb-ibâlâ yalnız on üç bin sekiz yüz kırk guruş i‘tâ olunmuş olmağla ol bâbda veher hâlde fermân hazret-i men lehü’l-emrindir.Bende el-HâcSalih Nakîbbende MüftîHüseyin HilmibendeMustafaAsârzâdevücûhbende el-HâcÖmer a‘zâme’mûriyetdeidüğibendeHâkimü’ş-şer‘Hâfız ÖmerBende Mehmeda‘zâbendeKâ’immakâmes-SeyyidHüseyin Rüşdübende el-HâcOsman a‘zâbendeKocabaşı(mühür)bende Kâtib(…)bende Vekîl-imetrepolid(mühür)bende KâtibMehmed İzzetbende el-HâcMehmedvücûh328

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKarabük 329 Köyü

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK76330

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBOA. KK. d. 6115331

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKVİRANŞEHİR SANCAĞINDA BULUNAN ZAPTİYE ASKERLERİNİNMASRAFLARIViranşehir sancağının Yenice, Aktaş, Şehabeddin, Gölpazarı ve Ulakkazalarında bulunan zaptiye askerlerinin miktarları ile bunlarayapılan harcamaların listesi.4 Şevval 1259 [28 Ekim 1843]Yenice Kazâsı’nın Masârıf-ı Vâkı‘asıMukayyidİbrahim Efendima‘âşı50 guruşZabtiye asâkirinin ma‘âş ve ta‘yînât bahâMasârıf-ı vâkı‘asıGuruş Neferan Fî guruş Guruş90 1 90 Süvari70 2 35 Piyâdegân160 3Yekûn: 228 guruş.Aktaş Kazâsı’nın Masârıf-ı Vâkı‘asıBahâ-ikırtâsiye, 3deste, fî 6guruş18MukayyidÖmer Efendima‘âşı20 guruşZabtiye asâkirinin ma‘âş ve ta‘yînât bahâMasârıf-ı vâkı‘asıGuruş Neferan Fî guruş Guruş90 1 90 Süvari70 2 35 Piyâdegân160 3Yekûn: 221,5 guruş.Zağferanbolu'yaakçe naklinde 1bârgîr, 8 sâ‘at, fî2 guruşBahâ-i kırtâsiye:3 deste, fî 6guruşBahâ-i şem‘-ifrengî: 15 aded,fî 20 para161807,541,5332

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKŞehabeddin Kazâsı’nın Masârıf-ı Vâkı‘asıMukayyidHamza Efendima‘âşı25 guruşZabtiye asâkirinin ma‘âş ve ta‘yînât bahâMasârıf-ı vâkı‘asıGuruşNeferanFîguruş180 2 90 Süvari70 2 35 Piyâdegân120 3 40Piyâdegân-ıderbend-iBağırsakderesiZağferanborlu'yaakçe naklinde: 2bârgîr, 9 sâ‘at, fî[4] guruşBahâ-i kırtâsiye,3 deste, fî 6 guruşGuruş3618370 7 54Yekûn: 449 guruş.Gölpazarı Kazâsı’nın Masârıf-ı Vâkı‘asıMukayyidMehmed Efendima‘âşı50 guruşZabtiye asâkirinin ma‘âş ve ta‘yînât bahâMasârıf-ı vâkı‘asıGuruşNeferanFîguruş18 2 90 Süvari105 3 35 PiyâdegânBahâ-i kırtâsiye,4 deste, fî 6 guruşBahâ-i merkeb,20 aded, fî 4 paraGuruş2402285 5 26Yekûn: 361 guruş.333

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKUlak Kazâsı’nın Masârıf-ı Vâkı‘asıMukayyid MustafaEfendi ma‘âşı Zabtiye asâkirinin ma‘âş ve ta‘yînât bahâ Masârıf-ı vâkı‘ası100 guruşGuruş Neferan Fî guruş Guruş180 2 90 SüvariZağferanborlu'ya akçenaklinde, 2 bârgîr, 14 56sâ‘at, fî 2 guruş140 4 35 PiyâdegânBahâ-i kırtâsiye, 4deste, fî 6 guruş24320 6Bahâ-i tobra, 4 aded, fî3 guruş12Bahâ-i urgan, 3 aded,fî 2 guruş0698Yekûn: 518 guruş.Cem‘an yekûn: 29575,5 guruşMinhâMeblağ-ı mezbûr âti’z-zikr emvâlden sarf olunmuş olmağla hazînece îrâd vemasrafının icrâsı lâzım gelenElli dokuz senesinin bedel-i maktû‘ a‘şâr peşînâtındanBartın kazâsınınGuruşelli dokuz senesiKazâ-i Çarşamba 9170öşr-i kereste rüsûmuKazâ-i Perşembe 1405,510575,5bedelinin Hazirantaksît-i sânîsinden19000 guruşYekûn: 29575,5 guruşBer-vech-i bâlâ me’mûrîn ma‘âşı ve masârıfât-ı sâ’ire olarak mâh-ı merkûmamahsûben Viranşehir Sandığı’ndan i‘tâ olunan mebâliğ-i mezbûr yigirmi dokuz binbeş yüz yetmiş beş [buçuk guruş] livâ-i mezbûr kazâlarından bâlâda mastûru’l-esâmîkazâların elli dokuz senesi bedel-i maktû‘-ı a‘şâr peşînâtından ve öşr-i kereste rüsûmubedelinin Haziran taksît-i sânîsinden bi’t-tahsîl sarf olunmuş olmağla hazînece îrâd vemasrafı icrâ buyurulmak içün işbu mahalle şerh verilüp temhîr olundu.Fî gurre-i Ş. sene [12]59 [27 Ağustos 1843]Bende MustafavücûhBende KâtibMehmed HurşidBende KocabaşıBende el-HâcSalih NakîbBende KâtibMehmed İzzetBende MîrMehmed vücûh.Bende el-HâcÖmer a‘zâBende MüftîHüseyin HilmiBende Mehmeda‘zâBende Hâkimü’şşer‘Hâfız ÖmerBende el-Hâc Osmana‘zâBende Kâ’immakâmes-Seyyid HüseyinRüşdü334

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKHâk-i pâ-yı âlîlerine ma‘rûz-ı çâker-i kemîneleridir kiBolu eyâleti dâhilinde kâ’in Viranşehir sancağı kazâlarının işbu iki yüz ellidokuz senesi mâh-ı Ağustos ibtidâsından gâyetine kadar bir mâh zarfında vukû‘bulan tahsîlât ve irsâlât ve masârıfâtının mikdâr ve kemmiyyetini ve mezkûrkazâlarda müstahdem süvari ve piyade zabtiye neferâtının künyelerini mübeyyinlivâ-i mezbûr kâ’immakâmı sa‘âdetlü efendi bendeleri tarafından tevârüd eden zîrimazbatalu üç kıt‘a defteri leffen takdîm-i pîş-gâh-ı sâmîleri kılınmış olmağla icrâ-yıiktizâsı bâbında emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir.Zabtiye yoklamasından tatbîk olunaFî 21 N. sene [12]59 [15 Ekim 1843]Hüsnü, Mehmed SalihBerây-ı ma‘a ta‘yînât bahâ ma‘âş ve mâhiyye-i zâbitân ve neferât-ı asâkir-izabtiye mürettebât-ı livâ-i Viranşehir ve kazâ-i mezbûr ve derbendân-ı sâ’ire vâcibibtidâ-yı Ağustos sene 1259 ilâ gâye-i şehr-i mezbûr sene-i minh ber-mûceb-i defter-ivâride ve hisâb-ı yoklama ve bâ-fermân-ı sâmî.NeferanGuruşYüzbaşı-i tomruk 00,5 0400Mülâzım-ı re’îs-i karavul 00,5 0200Çavuş-ı me’mûr-ı hapishâne 00,5 0150Neferât-ı süvari 100 9840Neferât-ı piyâdegân 083 3050186 13640Fermân-ı sâmîleri buyurulduğu üzre asâkir-i merkûmenin ma‘a ta‘yînât bahâi‘tâ olunan ma‘âş ve mâhiyyeleri ber-mûceb-i nizâm zabtiye yoklamasından tatbîkve hisâb olundukda vech-i meşrûh üzredir fermân devletlü sultânımındır.Fî 4 L. sene 1259 [28 Ekim 1843]335

336

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK77H.A. Brassert Co. Ltd. Şirketi namına M. Mackenzie’nin Karabük’dekurulacak Olan demir ve çelik fabrikası için 1935 yılındaEkonomi Bakanı Celal Bayar’a gönderdiği teklif mektubu22 Kasım 1935338

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK339

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBOA, C. EV, 16460340

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK341

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBOA, C. EV, 16460342

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBCA. 030.10.00.00.207.413.20343

Karabük Demir Çelik Fabrikasının Yapımı İçinLondra’da Yapılan Anlaşma Töreni29 Eylül 1936

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK78Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı’na göre Karabük’de kurulacak ağırdemir çelik sanayi ile birlikte buraya gidip gelecek ham ve mamulmadde miktarının yıllık 1,15 milyon ton olacağı, İkinci Beş Yıllık SanayiPlanı’nda ise yine burada kurulacak ek tesislerle % 40 artacağıöngörülerek bu çerçevede; Karabük-Filyos-Ereğli demiryolu hattınınyetersizliği ve güvenlik problemleri, Filyos ve Zonguldak’da yapılmasıdüşünülen limanın sakıncaları, bunun yerine Ereğli’de bir limanyapılmasının daha uygun olacağı konuları ile Tefen-Zonguldakhatları konusunda İktisat Vekili Celal Bayar tarafından Başvekâlet’egönderilen yazı.25 Temmuz 1936346

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK347

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBOA, C. EV, 16460348

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBCA. 030.10.171.187.27349

Başbakan İsmet İnönü ve BeraberindekiHeyetin Karabük Demir Çelik Fabrikası’nınTemel Atma Törenine Gelişi

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK79BCA. 030.18.01.02.70.98.17Karabük’te Demir ve Çelik Fabrikası Kuracak olan H. A. BrassertAnd Ltd-London Şirketi ile imzalanmış olan anlaşmanın MustafaKemal Atatürk tarafından onaylanması30 Aralık 1936352

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK80 2BCA. 030.18.01.02.78.80.15Karabük Demir Çelik Fabrikası inşasında çalıştırılmak üzere29 İngiliz uzmana çalışma izni verilmesi17 Eylül 1937353

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK81BCA. 030.18.01.02.79.83.3Karabük Demir Çelik Fabrikası adına staj yapmak üzere Londra’yagönderilecek olan on iki mühendisin ücretlerinindöviz olarak verilmesi01 Ekim 1937354

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK82BCA. 030.10.00.00.159.117.8Karabük’ün Şehirlerarası Telefon Görüşmelerine Başlaması6 Ekim 1938355

Karabük imar planı

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK83Karabük’te Belediye Teşkil Edilmesi31 Aralık 1938358

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK359

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK360

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK361

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBCA. 030.11.1.127.48.12; BCA. 030.10.82.538.18362

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK84Başbakan Celal Bayar ile Karabük Demir Çelik Fabrikası’nı inşa edenH. A. Brassert and Ltd-London Şirketi Mümessili G. F. Hopkinsonarasında fabrikanın daha iyi işletilmesi ve alınması gereken tedbirlerhakkında yapılan görüşmenin zabtı20 Ocak 1939363

364ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK365

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBCA. 030.01.3.17.1366

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK85BCA. 030.18.01.02.87.57.2Karabük’e ait şehir planlarını yapan Fransız Mimar Henry Prost’averilecek olan 26.000 liradan 22.000 lirasını yurtdışınaçıkarmasına izin verilmesi15 Haziran 1939367

Başbakan İsmet İnönü temele konulanbelgeyi imzalıyor / 3 Nisan 1937

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK86Karabük Demir Çelik Fabrikası’nın denetleme ve kontrol işlemlerininSir Alexander Gibb firmasına verilmesi28 Aralık 1939370

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBCA. 030.10.132.946.2371

2 Nolu yüksek fırın Zeynep’in ateşlenmesi7 Ocak 1950

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK87Karabük Demir Çelik Fabrikası’nın kurulması ile Safranbolu kazasıMerkez nahiyesine bağlı Arıcak ve Öğlebeli köylerinin Aktaşnahiyesine bağlanması, nahiye merkezinin Aktaş (Zobran) köyündenalınarak Karabük’ün nahiye haline getirilmesi3744 Ocak 1940

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK375

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBCA. 030.11.1.136.1.5376

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK88Karabük Demir Çelik Fabrikası’nın hava saldırılarına karşı korunmasıamacıyla alınması gereken önlemler25 Eylül 1941377

378ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBCA. 030.10.51.333.34379

100 Evler 1940’lı yıllar

Karabük Demir Çelik Fabrikaları inşaatı

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK89Karabük şehir planının Nafia, Dahiliye, Sıhhat ve İctimai Muavenetvekaletleri tarafından oluşturulacak bir komisyontarafından yapılması10 Kasım 1941384

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK385

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBCA. 030.10.00.00.81.535.7386

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK90BCA. 030.10.00.00.120.8501 Şubat 1944 tarihinde meydana gelen depremde Karabük’tekiaskeri tesislerde oluşan hasarlar21 Şubat 1944387

Ankara Caddesi 1940’lı Yıllar

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK91Safranbolu İlçesi Karabük Bucağı Arıcak Köyünün Kayabaşı veYenimahalle Semti ile Kapullu Köyü Pembe Evler SemtininKarabük Belediyesi sınırları içerisine alınması5 Mayıs 1952390

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK391

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBCA. 030.11.1.231.11.21392

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK92Safranbolu Kazasının merkez nahiyesine bağlı Bulak ve Kılavuzlarköylerinin Karabük Kazası merkez nahiyesine bağlanması25 Şubat 1955393

394ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBCA. 030.11.1.249.7.12395

İran Şahı Rıza Pehlevi ve eşi Süreyya’nın20 Mayıs 1956 tarihinde Karabük Demir ÇelikFabrikası’nı ziyaretleri

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK93BCA. 030.18.01.165.34.27 Temmuz 1962 tarihinde Karabük’te meydana gelen yangındazarar gören şahıslara ve Karabük Belediyesi’ne yapılacak dükkanlarile arazi, yol, su ve kanalizasyon tesisleri için fondan1.750.000 lira ayrılması39827 Temmuz 1962

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK94BCA. 030.18.01.176.18.18Karabük İlçesi Yeşil Mahalle’de meydana gelen yer kaymasınedeniyle zarar gören 84 aileden 38 ailenin her birine inşaatyardımı olarak fondan 15.000 lira verilmesi03 Nisan 1964399

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBOA, C. EV, 16460400

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBOA, C. EV, 16460Karabük Demir Çelik Fabrikaları 401

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜK95Karabük İli Yenice Bucağı ile Bolu İli Mengen İlçesi Merkez Bucağıarasındaki sınırın belirlenmesi19 Nisan 1971402

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKBCA. 030.11.1.363.16.11403

Irak Kralı II. Faysal’ın 1955 yılındaKarabük Demir Çelik Fabrikası’nı ziyaretiAfgan Kralı Zahit Han’ın 1956 yılındaKarabük Demir Çelik Fabrikası’nı ziyareti

6 Ekim 1959 tarihinde Japon Büyükelçisi Taka Jiroina veberaberindeki heyet ile Genel Müdür Cevat Süberk’inKarabük Demir Çelik Fabrikası’nı ziyareti

KaynakçaARŞİV BELGELERİ 1A. DVN. AHKAMA. MKT. MHMHH. d.AE. SSLM. IIIC. ASC. BHC. DHHATİ. MVLKK. d.ML. MSF. d.ML. VRD. TMTNFS. d.TT.d.BCAMC. B-15, Belediye KütüphanesiKİTAP VE MAKALELERAğaoğlu, Sami, “Musahip Mustafa Paşa Vakfı”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sayı: 15,Konya 2004Belge ve Fotoğraflarla Karabük(Katalog), İstanbul 2010Emecen, Feridun, Fetih ve Kıyamet 1453, İstanbul 2012---------------------, “Kuruluştan Küçük Kaynarca’ya Osmanlı Siyasi Tarihi”, Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi,İstanbul 1994---------------------, “Safranbolu”, DİA, c. 35Kafesoğlu, İbrahim, Selçuklu Tarihi, İstanbul 1992Kalyoncu, Hür, Cumhuriyet Kenti Karabük, İstanbul 2007Karacakaya, Recep, “XIX. Yüzyılın Ortalarında Arşiv Belgelerinde Karabük”, Kuruluşundan Bugüne Karabük veDemir Çelik Sempozyumu, 2-3 Nisan 2010, Ankara 2010Karpat, Kemal,Osmanlı Nüfusu (1830-1914), Çev: Bahar Tırnakçı, İstanbul 2003Pakalın, M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul 1983, c. 1Salname-i Devlet, sene 1285Sertoğlu, Mithad, Osmanlı Tarih Lugatı, İstanbul1986Şahin, İlhan, “Anadolu’da Türk Yerleşmesi Sürecinde Safranbolu”, I. Ulusal Tarih İçinde SafranboluSempozyumu(4-6 Mayıs 1999), Ankara 2003Taş, Kenan Ziya, Tapu Tahrir Defterlerine Göre 16.Yüzyılda Bolu Sancağı, Ankara Üniversitesi Sosyal BilimlerEnstitüsü, Tarih Anabilimdalı, Basılmamış Doktora TeziTönük, Vecihi, Türkiye’de İdare Teşkilâtı, Ankara 1945, Seri: 3, Sayı: 1Turan, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul 1984Yılmaz, Nazım, “Arşiv Belgeleri Işığında Karabük Şehri ve Karabük Demir Çelik Fabrikası Tarihi Süreci”,Kuruluşundan Bugüne Karabük ve Demir Çelik Sempozyumu, 2-3 Nisan 2010, Ankara 2010Yücel, Yaşar, “Candaroğulları Beyliği”, Dğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, İstanbul, 1988, c. 8---------------- “Candaroğulları Beyliği”, DİA, c. 7---------------, “Candaroğulları Beyliği”, Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı, Ankara 2006, c. 1---------------, “Çobanoğulları Beyliği”, DİA, c. 8GAZETELERUlus, 4 Nisan 19374061 * Giriş yazısında kullanılan Başbakanlık Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivi belgelerinin numaraları dipnotlarındagösterilmiştir.

SözlükAÂb: Su.Adem: Yokluk, bulunmama.Adem-i ma’lûmât: Bilgisi olmamak.Âhar: Başka.Ahfâd: Oğul oğulları, torunlar, yardımcılar,hizmetkârlar.Âhir: Son, sonraki.Ahz ü kabz: Ele geçirmek.Akîb: Bir diğerinin arkasından gelen.Akâr: Gelir getiren mülk.Akdem: Önce.Aklâm: Kalemler.Akmîşe: Kumaşlar.Akvâm: Kavimler.Âl: Aile, evlat, sülale.Alâmet-i şerîfe: Şerefli alamet, tuğra.Alef: Hayvan yemi, ot, saman.Âmil: Vergi tahsildarı, mütesellim, mütevelli,vali.Âmme: Umûmî. Herkese ait.An-cânib: Tarafından.An-mahalleş: Yerce.An-mevâcib: Mevâcibden, üç ayda bir ödenenaylıktan.An-tahvîl: Tahvilden.An-tertîb: Tertibinden.An-vâcib: Ulufe geliri.An-yed: Elinden, vasıtasıyla.Ard: Buğday unu.Arîza: Küçük makamlardan yüksek makamlarayazılan yazı.Arûs: Gelin.Arz: Bir büyüğe sunma, gösterme, bildirme,önüne koyma.Arz-ı dâ’î-i kemîne: Zavallı, aciz duacının arzı.Arz-ı hâl: Dilekçe, istida, arzuhal.Âsâ: Gibi.Asel: Bal.Âsitâne-i Saâdet: Mutluluk eşiği, payitaht, tahtşehri, İstanbul.Aşr-hân: Cüz okuyan.Atebe-i felek-mertebe: Osmanlı padişahlarınınsarayı.Atşân: Susuz, susamış, susayan.Atîk berât: Eski berat.Âti’l-arz: Aşağıda sunulan arz.Âti’l-beyân: Aşağıda beyan edilen.Âti’z-zikr: Aşağıda zikredilen.Avâid: Aidatlar.Avârız: Olağanüstü durumlar ve savaş nedeniyletoplanan vergi.Âyân: Belli, açık, meydanda.Âyende ve revende: Gelenler ve gidenler.Ayn: Göz, bir şeyin eşi, kendisi, tıpkısı, aslı,pınar, kaynak.BBâ: İle.Bâb: Kapı.Bâbında: Hususunda, hakkında.Bâc-i bazâr: Pazardan alınan vergi.Ba‛de’l-ahz: Aldıktan sonra.Ba’del istihsâl: Elde ettikden sonra.Ba’de’n-nazar: Bakıp gördükten sonra.Ba’de’s-suâl: Soru sorulduktan sonra.Ba’de’t-tescîli’ş-şer’î: Şer-î sicilekaydedildikten sonra.Bâdî: Sebep, sebep olan.Bâ fermân-ı âlî: Yüce ferman ile.Bahâ-eş: Onun bahası.Bâis: Sebep.Bâ’is-i hâze’l-vesika: Bu belgenin yazılmasınaneden olan.Bâlâ: Yüksek, yüce, yukarı, üst, boy.Bâne: Ilıca.Bâni: Bina eden, yapan, kuran, kurucu.Bâr: Tanrı, Allah.Bâr-ı Hudâ: Tanrı, yük.Bây ü Gedâ: Zenginle fakir.Bâz: Geri iade.Bâz-âverden: Tekrar geri getirmek.Bâz be-hazine: Hazineye iade etmek.Be-cây: Yerine.Be-cihet: Cihetine.Be-cihet tezkiresi: Bir iş için hazineden407

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKverilecek paraya ait tezkire.Bed: Başlama, başlayış.Be-hesâb: Hesabınca.Be-hızâne-i âmire: Hazine-i âmireye.Behiyye: Güzel.Beher yevm: Her bir gün.Behre: Hisse.Bekâ: Devam, sebat, önceki durum üzerinekalma.Be-makâm-ı Kostantiniyye: İstanbul’da.Be-mübâşeret: Kendisinin işe başlamasıyla.Bende: Kul, köle, bağlı.Ber: Üzere.Ber-mantûk: Konuşulduğu üzere.Ber-minvâl’i muharer: Yazıldığı şekilde.Ber-mûceb: Gereğince.Ber-vech: Olduğu gibi.Ber-vech-i iştirâk: Ortaklık yoluyla.Berat: Nişan, rütbe, imtiyaz ve taltif için verilenresmî kağıt.Berat-dâde: Berat verildi.Berat-sitâde: Berat almak.Berây: İçinBesâtîn: Bostanlar.Bevvâbîn-i Dergâh-ı Âlî: Dergâh-ı Âlîkapıcıları. Topkapı Sarayı’nın BâbüsselâmKapısı’nı bekleyen kapıcılar.Beyân-birle: Açık söyleme, bildirme.Beyyine: Delil.Bidâyet: Başlangıç.Bidâyet Mahkemesi: Asliye hukukmahkemesinin eski adı.Bî-diriğ: Elinden geleni yapan, esirgemeyen.Bî-garaz: Tarafsız, taraf tutmayan, garazsız.Bihişt: Cennet, uçmak.Bî-kes: Kimsesiz.Bilâ-fermân: Fermansız.Bi’l-cümle: Bütün, hep, toptan.Bi’l-fi’l: Gerçekten.Bi’l-ifrâğ: Ayırarak, bölerek.Bi’l-külliye: Tamamıyla.Binâen-aleyh: Bunun üzerine, bundan dolayı.Bi’n-nefs: Bizzat, kendisi.Biti: Yazılmış şey, senet, mektup, belge, berat,ferman.Bi’t-tav’: İstek ile.Bi’t-tefrîk: Ayırarak, ayrı ederek.Bî-vech: Nedensiz.Bu’d: Uzaklık, aralık, mesafe.Bûde: Olmuş.Buk’a: Yer, toprak, ülke.Burya: Hasır.Butlân: Boş, beyhude, yalan, batıl, çürük.Bülend: Yüksek, yüce.Bünyâd: Asıl, esas, bina, temel, yapı.C-ÇCâ: Mevki, makam, yer.Câ-namâz: Namaz yeri.Câbî: Vergi tahsildarı.Câm: Sırça, cam, bardak, kadeh.Câmeha: Elbiseler.Cedd: Dede, büyük baba, annenin veya babanınbabası.Cedd-i a’lâ: Soy kökü.Cedîd: Yeni.Celb: Yazı ile çağırma, kendine çekme.Celî: İslam yazılarını iri yazma türü.Celîlü’ş-şân: Şan ve şerefi çok büyük.Cemâl: Yüz güzelliği, erkek adı.Cemm-i gafîr: İnsan kalabalığı.Cennet: Uçmak, bahçe, çok ferah ve havadaryer. Sekiz cennet vardır: Dârü’l-celâl, Dârü’sselâm,cennetü’l-adn, cennetü’l-firdevs,cennetü’l- huld, cennetü’l-karâr, cennetü’lme’vâ,cennetü’n-naîm.Cennet-mekân: Yeri cennet olan.Cerîde: Resmî dairelerin hesaplarınınkaydedildiği defter, gazete.Cev: Arpa.Ceyyid: Hoş, iyi, saf.Cihân-sitân: Cihanı zapt eden, padişah.Cihât: Taraf, yan, yer, mahal, nazar, vazife,maaş.Cihet: Yön.Cilâ: Parlatma, parlaklık.Cizye: Müslüman olmayanlardan alınan vergi.Cûş: Coşma, kaynama.Cülûs: Padişahların tahta çıkması.Cüneyne: Bahçe.Cürm: Suç.Cüzhan: Camilerde namazdan önce veyatürbelerde Kur’an okuyanlar.Çâk çâk: Çok yırtık, parça, parça.408

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKÇend: Birkaç, birkaç defa.Çerağ: Fitil, mum.Çeşme-sâr: Çeşmeleri çok olan yer.Çuka: Yünden imal edilmiş bir tür kumaş.DDâd: Adalet, doğruluk, ihsan.Dahl: Girme, karışma, müdahale etme.Dâde: Verilmiş, verilen.Dâde-fermûde: Verilmesi emredilmiş.Dâme-mecduhû: Ululuğu, yüceliği artsın.Darendegân: Elinde tutan, saklayan, getiren veulaştıranlar.Dâr-ı huld: Beka evi, cennet.Dârü’l-ulûm: İlim yurdu.Dârüssaâde ağası: Saraydaki harem ağalarınınbaşı.Dârü’s-saltana: Saltanat yeri, İstanbul.Dârü’s-selâm: Cennet, Bağdat’ın eski adı.Defter-i atîk: Tahrirden sonra bir önceki defterdurumuna düşen.Defter-i cedîd: Tahririn kaydedildiği defter.Dek: Hile, oyun, dilenci, dilencilik, sağlam,muhkem.Dekâkîn: Dükkânlar.Dellâliye: Dellâl vasıtasıyla satılan bir şey içinsatın alan kişi tarafından dellâla ödenen yüzde ikioranındaki para.Der-anbâr: Ambarda.Der-dest: Tutma, elde etme, yapılmakta olan iş.Der-i devlet-mekîne: Güçlü devlet kapısı.Der-kenâr: Bir yazının kıyısına yazılmış kenarnotu, çıkma yazı.Der-kurb: Yakınında.Der-pâre: Para cinsinden.Der-sene: Yılında.Derûn: İç, içeri, dâhil.Dest: El.Devletlü fehâmetlü: Sadrazamlara hitap.Devletlü atûfetlü: Seraskerlere ve hanedanyakınlarına hitap.Devletlü inâyetlü: Dârüssaâde ağalarına hitap.Devletlü necâbetlü: Hanedan mensuplarınahitap.Devletlü semâhatlü: Şeyhülislamlara hitap.Devletlü siyâdetlü: Mekke emirlerine hitap.Deyn: Borçlar.Dîde: Göz.Dil-güşâ: Gönül açan, iç açan, kalbe ferahlıkveren.Dil-teşne: Gönlü susamış, pek istekli.Dîvânî hattı: Rik’a yazısının değiştirilmesindenortaya çıkmış bir yazı türü. İnce, kırma ve celîşekilleri mevcuttur. Divânî ve celî dîvânî dahaçok berat ve ferman yazımında kullanılmıştır.Duhân: Tütün.Dühn: Yağ.EEben an-ceddin: Babadan, dededen, kuşaktankuşağa.Ecl: Neden, illet.Ecved: Pek, daha, en iyi.Edâ-yı salât: Namaz kılma.Ednâ: Pek aşağı.Edevât: Aletler.Efâdıl: Çok bilgililer, pek mümtaz olanlar.El-hâletü hâzihi: Şu an.Ehemm: Mühim.Elf: Bin.El-muhtass: Bir kimseye veya şeye mahsusolan.El-vâki: Oldu.Emed: Son, nihayet.Emedd: Uzun, çok sürekli.Enbâr: Dolu, yığın, küme.Encâm: Son, nihayet.Engüşt: Parmak.Erba’în: Kanûnievvel ayının 9’undanKanûnisâninin 17’sine kadar 40 gün süren kışınen soğuk günleri.Ercmend/Ercümend: Muhterem, şerefli, seçkin.Erşed: Daha, en, pek, reşit, ergin, doğru yolayakın olan, daha iyi olan.Erz: Pirinç.Erzen: Darı, tahıl, hububat.Esâmî: İsimler.Eser: Nişan, iz, alamet, basılmış kitap.Eslemek: Dinlemek, kabul etmek, baş eğmek.Es-seyyid: Hz. Hüseyin’in soyundan olan.Esterân: Katırlar.Eş: Onun.Eşcâr-ı müsmire: Meyveli ağaçlar.Eşrâr: Kötülükler, günahlar.409

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKEvâhir: Hicrî ayların son on günü.Evâil: Hicrî ayların ilk on günü.Evâsıt: Hicrî ayların 10-20 arası günleri.Evkâf: Vakıflar.Evkât-ı hamse: Beş vakit namaz.Evsat: Orta.Eymen: Sağ taraftaki, hayırlı, kutlu, talihli.Evvel emirde: İşin başında, her şeyden önce.Ez’af: Daha zayıf, kuvvetsiz, dermansız.Ez-an sebeb: O sebepten.Ez-her cihet: Her yönden.Ezyed: Daha, pek, fazla, çok.Ez-ziyâde: Fazlası.FFahlân: At.Fâriga: Ayrılma, çekilme.Fazl: Fazlalık, üstünlük, iyilik, erdem, lütuf,fazilet.Fermân: Emir, buyruk, padişah tarafındanverilen emir.Fermûde: Emir, emredilmiş.Ferş: Döşeme, yaygı.Ferzend: Oğul, çocuk.Fevkânî: Birden fazla katı olan ev, evin üst katı.Fevt olmak: Ölmek, kaybetmek.Fevz: Zafer, selamet, kurtuluş, üstünlük, galiplik.Feyz: Bolluk, çokluk, verimlilik, gürlük, bereket,suyun taşıp akması.Fıkdân: Yokluk, kıtlık, darlık.Fısk: Hainlik, dinsizlik, günaha dalma, hakyoldan sapma.Fî: Değer, kıymet, bedel.Fihâm: Nüfuz ve itibar sahibi.Fikr-i âmm: Toplumun fikri, düşüncesi, idraki,görüşü.Firişte: Melek.Firkat: Ayrılış, ayrılık.Fîrûz: Mutlu, sevinçli, mesut, uğurlu.Fî sebîlillâh: Allah yolunda.Furuht: Satmak.Fuzûlî: Boş yere, boşuna, gereksiz.Fülfül: Karabiber.GGadr-i küllî: Çok haksızlık, çok zulüm, eziyet.Gafûr: Bağışlayan, merhamet eden,Gâh gâh: Zaman zaman.Gâib: Hazır olmayan, kayıp, bulunmayan.Galle: Mahsul, zahire, gelir.Garrâ: Güzel, süslü, gösterişli, parlak.Ganem: Koyun, koyunlar.Garîk-i isyân: İsyana dalmış.Gark: Batma, batırma, boğulma.Garrâ: Güzel, süslü, gösterişli, parlak.Gâye: Hicrî ayın son günü.Gayr-i ez: …..den gayri.Gebrân: Hristiyan.Gedâ: Yoksul, dilenci.Gedik: Ticaret ve sanatla uğraşma yetkisi.Ticaret ve sanat için gerekli alet ve edevata dagedik denir.Gendüm: Buğday.Gerdûn: Dönen, sema, dünya, felek.Gev: Kahraman, yiğit bahadır.Gufrân: Affetme, merhamet etme.Gurre: Hicrî ayın ilk günü.Guruş: Kuruş. Osmanlı para birimi. Devirleregöre 80-120 akçe arasında değişirdi. 1 Kuruş=40 ParaGûş: İşitme, dinleme, kulak.Güşt: Et.Güzeşte: Geçmiş.HHâb: Uyku, rüya.Habbâzân: Ekmekçiler.Hâcât: Dilekler, istekler.Hâdime: Kadın hizmetçi.Hafîd: Torun.Hafîde: Kız torun.Hâil: Engel olan, perde.Hamiyyet: Onur ve haysiyet, kadın adı.Handân: Sevinçli, mutlu, gülen, güler yüzlü.Harâb: Yıkık, viran.Harâret: Sıcaklık, ısı.Hârân: Yiyen.Harc: Masraf.Haremeyn: Mekke ve Medine’nin ikisine birdenverilen isim.Hasbeten-lillâh: Allah rızası için.Hâss: Özel.Hasenât: Sevap kazandıran işler.Hâsıl: Gelir, ürün.410

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKHaşr: Ölüleri diriltip mahşere çıkarma, toplama,kıyamet.Hatt-ı Hümâyûn: Bir hususta genellikle padişahtarafından veya bazen onun adına mabeynkâtiplerince yazılan emirler.Hayavân: Canlılar, diriler, insanlar.Hayme-i Hâssa: Padişahın çadırları.Hayrât: Sevap kazanmak için kurulan kurumlar.Hazine tezkiresi: Bir işin yapılması içinverilecek paraya ait emir.Hazine-mânde: Hazineye kalan para.Hâzirûn: Hazır bulunanlar.Hemîşe: Her zaman, daima, her vakit.Herze: Boş lakırdı, saçma.Hınta: Buğday, kendüm.Himem: Emekler, gayretler, çalışmalar.Himmet: Yardım.Hisse-mend: Pay alan, hisse sahibi.Hitâm: Son, bitme, tükenme.Hiyme: Odun.Hod: Kendi.Hubz: Ekmek.Hudâ-pesendâne: Allah katında makbul olacakşekilde.Hudâvendigâr-ı sâbık: Eski hükümdar.Hulle: Cennet elbisesi.Hulûl: Girme, gelip çatma.Hurda: Perakende.Hurûş: Coşma, gürültü, çağıltı, telaş, şamata.Husemâ: Düşmanlar, hasımlar.Hüccet sitâde: Hüccet almak.Hüküm: Emir.Hümâm: Himmetli, azimli, bir işe sımsıkı sarılıpbaşarma.Hüsn-i âdâb: Güzel terbiye, görgü.Hüsn-i hitâm: İyi sona erme.Hüsn-i nazar: İltifat, teveccüh.İİbkâ: Yerinde bırakma.İbrâ: Aklanma, beraat.İbrâz: Meydana çıkarma.İbtidâr: Başlama, başlangıç.İcâre: Kira.İcrâ: Yapma, bir işi yürütme.İdüği: Olduğu.İhfâ: Gizleme.İhkâk-ı hak: Mahkeme sonunda bir hakkı haksahibine verme.İhtimâm: Özen gösterme.İhtiyâr: Seçme, seçilme.İhyâ: Diriltme, canlandırma.İhyâ-kerde: İhya edilmiş, meydana getirilmiş,yapılmış.İhzâr: Hazır etme, hazırlayıp huzura götürme.İ’lâm: Bildirme, duyurma. Mahkeme hükmünübildiren resmi karar yazısı.İlhâh: Zorlama, direnme, üzerine düşme.İlhâk: Katma, katılma.İmâmet: İmamlık.İnâyet: Lütuf, iyilik, ihsan.İnbâ: Haber verme.İnhâ: Bir konu hakkında memurun amirineyazdığı yazı.İn kadar meblağ: Bu kadar meblağ.İrâde-i seniyye: Padişah emri.İrsâl: Gönderme.İrtihâl: Göçme, ölme.İstifsâr: Sorma, sorulma.İstihzâ: Biriyle eğlenme, alay etme.İstimâ’: Dinleme.İstirbâh: Faize para yatırma.İstirhâm: Merhamet dileme, yalvarma.İstişhâd: Şahit gösterme.İş’âr: Yazı ile bildirme.İtmâm: Bitirme, tamamlama.İttihâz: Edinme, kabul etme, itibar etme.İ’zâm: Gönderme.İzbâr: Bildirme.KKâbil-inkâr: İnkârı kabul eden, gizlediğinisöyleyen.Kadîm: Eski.Kâf: Yaran, yarıcı.Kâim-makâm: Birinin yerine geçen, yerinegeçen, kaymakam.Kalemiyye: Yazı bedeli yerinde kullanılan birvergi.Kâm: Arzu, emel, istek, meram, damak, ağzınüst tarafı, damak.Karâr-dâde: Kararı verilmiş.Karye: Köy.Kasr-ı yed: Bir haktan kendi isteğiyle vazgeçmek.411

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKKassâm: Varisler, mirasçılar arasında mirasıtaksim eden ve küçüklerin hakkını koruyan şeriatmemuru. Kısım kısım ayıran, kısım kısım veren.Kâşâne: Köşk, malikane, yuva.Kat’â: Kesinlikle.Kâtıbe: Hep, bütün.Kayd-ı atîk: Eski kayıt.Kayd-şud: Kayıt olunmuş.Kâzib: Yalancı.Kaziyye: İş, husus, mesele, hüküm.Kelâm-ı kadîm: Kur’an.Kelâm-ı kibar: Atasözü hükmüne geçmişhikmetli, meşhur söz.Kemâ-kân: Önceden olduğu gibi.Kemterâne: Acizce, hakirce.Kerde: Yapma, yapılmış.Kesb: Kazanma.Kesb-i cesâmet: Büyüme.Kesr: Kırma, bozma.Ketb olundu: Yazıldı.Kevkeb: Yıldız.Kevser: Kalabalık nesil, maddi ve maneviçokluk, Cennette bir havuzun adı.Kıdvetü’l-kuzât: Kadıların önde geleni.Kıst: Borcun parça parça ödenmesi, taksit.Kıyâm: Kalkma, ayağa kalkma, ayakta durma.Kile: Hububat ölçeği.Kutbü’l-ârifîn: Ariflerin kutbu, en ileri gelen,önder.Kuyûd: Kayıtlar.Külef: Zahmetler, sıkıntılar, yorgunluklar,zorluklar, merasimler, seremoniler.Küngüre: Kubbenin tepesi, en yüksek yeri.Küşâd: Açma, açılma.LLâ: Olumsuzluk edatı, menfi.Lâc: Çıplak.Lahd: Kabir, mezar, çukur.Lebbeyk: ‘Buyurunuz, emir sizindir efendim!’anlamında kullanılan bir kelime.Lede’l-arz: Arz üzerine.Leffen: Dürülmüş, sarılmış olarak.Lezez: Şevval, Zilkade ve Zilhicce ayları.Li-ecli’ş-şehâde: Şahitlik için.Lûle: Lüle, çeşme.MMa’âlî: Yüksek, derin fikirle.Mâcid: Şan ve şeref sahibi, Allah’ınisimlerinden biri.Mahall: Yer.Mâ hasal: Meydana gelen şey, hâsıl olan, netice.Mahfil-i kazâ: Kaza toplantı yeri.Mâ hüve’l-vâki’: Olageldiği üzere.Mahzâ: Yalnız, ancak, tam, tek, sade, katkısız.Mahzûr: Sakınca.Mâ-i leziz: Tatlı su.Manzûr: Bakılmış, görülmüş.Masar: Muharrem, Safer, Rebiülevvel ayları.Maskat-i re’s: İnsanın doğduğu yer.Masrûf: Sarf olunmuş, harcanmış.Mazbata: Kararname, tutanak.Mazmûn: Anlam, mana, kavram.Meb’ûs: Gönderilmiş.Mebzûl: Bol.Mecd: Şan, şeref, ululuk, büyüklük.Me’cûr: Ecir ve sevabı verilmiş olan, kirayaverilen.Meclis-i şer’: Şeriat mahkemesi.Mefâhir: Övünülecek şeyler.Memerr: Yol.Memleha: Tuz çıkarılan yer, tuzla.Memnû’: Yasaklanmış.Menâb: Vekil olma, birinin yerini tutma.Menkûha: Nikâhlı kadın.Menût: Övülmüş.Merbût: Bağlanmış.Meremmât: Onarım.Merfû’: Kaldırılmış.Mer’î: Yürürlükte olan.Mergûb: İstenilen, sevilen, beğenilmiş,aranılmış, herkesçe takdir edilmiş.Merhûm: Allah’ın rahmetine kavuşmuş.Merkûm: Adı geçen.Mesned-nişîn: Bir makamda bulunan.Mestûr: Yazılmış.Meşhed: Bir kişinin şehit olduğu veya birşehidin defnedildiği yer.Meşmûl: Kaplanmış, etrafı çevrilmiş, bir şeyiniçinde bulunan.Meştâ: Kışlak.Metrûke: Kocası tarafından ortada bırakılmışkadın.412

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKMe’vâ: Makam, yer, yurt, mesken, sığınacak yer.Mevâcib: Yeniçerilere üç ayda bir ödenen maaş.Mevkûfât: Para bedelleri, boş tımar gelirleri,hazineye ait gelir fazlası.Meyve-i höşk: Kuru yemiş, kuru meyve.Meyve-i ter: Taze meyve.Mezîd: Artma, çoğalma.Mezra’a: Ekilecek yer.Mihr’i muaccel: Nikâh akdi ile hemen verilenbedel.Mihr’i müeccel: Daha sonra verilecek olannikâh bedeli.Min-ba’d: Bundan sonra.Min-gayri haddin: Haddini aşarak, edepsizce.Minvâl: Tarz, yol, şekil.Mîrî: Devlete ait menkul ve gayrimenkuldeğerler.Mîr-i mîrân: Beylerbeyi, eyalet valisi,mülkiyede paşa unvanını kazanan bir rütbe.Mîrlivâ: Sancak beyi, Tuğgeneral.Misâl-i Hümâyûn: Ferman.Misillü: Gibi, benzer.Muallâ: Yüksek, yüce.Mu’âraza: Kavga, çekişme.Mûceb: İcap etmiş, gerekmiş.Mugâyir: Aykırı.Muhallefât: Vefat edenin bıraktığı menkul vegayrimenkul mallar.Muharrem: Haram kılınmış, hicrî aylarınbirincisi.Muhâseme: Hasım, düşmanlar.Mukâtaa: Hazineye ait bir gelirin belirli birbedel karşılığı kiralanması.Mukâtaa-i zemîn: Yer vergisi.Mukâbele şüd: Karşılık verildi.Mukaddemâ: Daha önce.Muktezâ: Lazım gelmiş, gerekmiş.Musanna’: Usta elinden çıkmış, çok süslü, sanateseri.Musarrah: Açık söylenmiş, belirtilmiş.Mustantık: Sorgu hâkimi.Mutâbık: Uygun.Mutahhir: Temizleyen.Mutasarrıf: Bir sancağın en büyük mülkî amiri,vali.Mutazammın: İçine alan.Muttasıl: Bitişik, aralıksız.Muvakkit: Vakti tayin eden kimse.Muvâzaa: Taraflar hiç bir işlem yapmadıklarıhalde üçüncü kişilere karşı işlem yapmış gibigörünmeleri.Mübâşeret: Başlama, girişme.Mübâyaa fî: Satış fiyatı.Müberrât: Sevap kazanmak için kurulan hayıreserleri.Mübeyyin: Ortaya koyan, açıklayan, bildiren.Mücâseret: Cesaret etme.Mücerred: Evlenmemmiş bekâr erkek.Mümtâz: İmtiyazlı, üstün.Münâcât: Allah’a yalvarma, dua etme.Mün‘atıf: Sapan, bir tarafa doğru dönen.Münîf: Yüksek, ulu, yüce.Münkir: Yaptığını gizleyen, söylemeyen, inkâreden.Müntehib: Yağma eden, çapulcu, yağmacı.Mürâfaa: Mahkemeye verme; mahkemeyegetirtme; duruşma, yüzleşerek mahkeme olunma.Mürâselât: Mektup, tahrirat.Müsinn: Yaşlı.Müşârun-ileyh: Kendisine işaret olunan, adıgeçen erkek.Müşârun-ileyhâ: Kendisine işaret olunan, adıgeçen kadın.Mütekâid: Emekli.Mütesellim: Vergi tahsildarı.Müteveffâ: Vefat etmiş olan, ölmüş erkek.Müteveffiye: Ölmüş kadın.Müvellâ: Bir işi takip için görevlendirilenmemur.Müverrah: Tarihli, tarihi atılmış, tarihlenmiş.Müzâhim: Zahmet, sıkıntı veren.Müzekkire: Üst makama yazılan yazı.Müyesser: Kolay gelen, kolayı bulunup yapılan.Müzâhim: Zahmet, sıkıntı veren.NNâ-çâr: Çaresiz, ister istemez, zorunda kalmış,zavallı.Nâib: Kadı vekili.Nâ-gâh: Ansızın, birden bire, vakitsiz.Nân: Ekmek.Narh: Satılan şeyler için resmi makamlarcabelirlenen fiyat.Navul: Gemi kirası.Nazaran: Göre, bakarak, nispeten.413

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKNecât: Kurtuluş, kurtulma, selamete erme.Nefy ü iclâ: Sürgüne yollama.Nemek: Tuz.Nemekahû: Onu yazdı.Nemîka: Mektup.Nesih hattı: Kitap istinsahında ve matbuattakullanılan yazı türü.Nev: Yeni, taze, körpe.Nevrûziyye: Müneccimbaşının her yıl 22 Martgünü padişaha yeni takvimi sunması nedeniylealdığı hediye. Nevruz tatlısı.Neyyir: Nurlu, parlak.Nezâfet: Temizlik, paklık.Nısf: Yarım.Nigâh: Bakma, bakış.Nîm: Yarım, buçuk.Nişân-ı hümâyûn: Padişah fermanı. Tuğraanlamında da kullanılmıştır.Nişân-ı şerîf: Şerefli ferman. Bkz. Nişân-ıhümâyûn.Nûş: Tatlı, bal, içki, içen, içici.Nüşûr: Dağıtmalar, yaymalar, öldükten sonradirilme.Nühas: Bakır.Nüvişte: Yazıldı, yazılan şey.Nüvişte fermûde: Yazılması emredildi.Nüzhet: Neşe, eğlence, tazelik, sevinç, ferahlık.O-ÖOl vechile: O suretle, o şekilde.Okka: Tahıl Ölçü birimi. 1 okka=1283 gr.Öşr ü resm: Öşür ve vergi.PPâk: Temiz, saf, halis.Pasbânân: Bekçiler.Pây-i-dâr: Darağacının dibi.Payze: Şahin.Peder: Baba.Penbe: Pamuk.Pes: Ard, arka, geri.Pezîde: Pişirilmiş.Pinte: Yarım litre.Pîşe: Meslek, sanat, alışkanlık, adet, huy, tabiat.Pîş-ezîn: Bundan önce.Pûş: Örten, giyen, giyinmiş.Pür-nûr: Nurlu.RRabt: Bağlama.Râfi’: Kaldıran, yükselten.Rakkâ: Büyük ve mahir büyücü.Ramazan: Hicrî dokuzuncu ay, oruç ayı, erkekadı.Rânâ: Güzel, hoş, latif.Receb: Hicrî yedinci ay, erkek adı.Recec: Rebiülahir, Cemâziyelevvel veCemaziyelahir ayları.Ref’: Yüceltme, kalkındırma.Re’fetlü: Seraskerlere verilen bir unvan.Reft: Kaydı silindi, gitti.Remîde: Ürkmüş, korkmuş.Resîd: Sona erdi, yerine vardı.Resm: Devlet adına tahsil olunan vergi.Reşen: Receb, Şaban ve Ramazan ayları.Revgan: Yağ.Rıdvân: Razı olma, hoşnutluk, Cennetin kapıcısıolan büyük melek.Rûz: Gün.Rûz-i cezâ: Kıyamet günü.Rüsum: Vergiler.Rüsumat idaresi: Gümrük idaresi, vergi dairesi.S-ŞSâdır: Sudur eden, çıkan.Sadrazam buyruldusu: Sadrazamın emirleri.Safer: Hicrî ikinci ay.Sahh: Berat ve fermanlar ile bazı belgelerindoğruluğunu onaylamak amacıyla üzerinekonulan işaret.Sâlifü’l-beyân: Beyanı geçen.Savb: Taraf, yön, cihet.Sâlyâne: Bazı şahıslara ödenen yıllık maaş.Sâbân: Padişah develerine bakan görevliler.Sebeb-i tahrîr: Yazma sebebi.Sehv: Yanlış.Sekene: Bir yerde sakin olan, oturan ahali.Selh: Hicrî ayların son günü.Sene-i minhü: Adı geçen yıl.Seng: Taş.Ser â ser: Baştanbaşa. Sırma ile işli ipeklikumaş.Ser-gerde: Asi.Sermed: Daimi, sürekli.Sevb: Elbise.414

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKSezâ: Yakışır, uygun düşer.Sezâ-vâr: Münasip, uygun.Sibâk: Bir şeyin üst kısmı, geçmişi, bağlantı.Sitâde: Ayakta duran.Siyâk: Sözün gelişi, ifade şekli.Subaşı: Zabıta amiri.Subh: Sabah.Surh: Kırmızı.Sükkân: Oturanlar, sakinler.Şaban: Hicrî sekizinci ay, erkek adı.Şâdân: Sevinçli, keyifli, erkek adı.Şa’îr: Arpa.Şâm: Akşam.Şem-i asel: Balmumu.Şehr: Ay.Şude: Oldu.Şude bude: Olmuştu.Şude fermûde: Olması emrolundu.Şübbân: Gençler, delikanlılar, yiğitler.Şüterân: Develer.TTa’addî: Geçme, öteye geçme, zulmetme,saldırma.Tâbe serâhu: Toprağı, kabri temiz ve güzelkokulu olsun.Tabhiyye: Pişirme ücreti.Tahkîkât: Soruşturma.Tahsîsât: Ödenek.Tahtânî: Tek katlı ev, bir evin alt katı.Tahvîl: Çevirme, çevrilme.Takrîr: Konuşma, anlatma, sadrazam tarafındanpadişaha yazılan yazı.Taksîr: Kusur, eksiklik, kabahat, suç, günahTâle bekâhu: Devleti ve ömrü uzun olsun.Tanîn-endâz: Tınlayan, çınlayan.Tasaddî: Bir işe girişme, başlama.Tavattun: Vatan, yurt tutma, bir şehirde, biryerde oturma.Tebeyyün: Anlaşılma, belli olma.Tecdîd-i berevât: Beratların yenilenmesi.Tefâvüt: İki şey arasındaki fark.Tefrîk: Ayırma, ayrılma.Tekâlîf: Teklifler, vergiler.Telhîs: Sadrazam tarafından padişaha görüşünükısaca belirtmek amacıyla yazılan yazı.Temessük: Borç için alınıp verilen senet.Temettu: Kâr, kazanç, gelir.Temhîr: Mühürlenmiş.Termîmât: Tamir etme, onarma.Teshîl: Kolaylaştırma.Tesmiye: İsimlendirme, ad verme, besmeleçekme.Tesrî’: Hızlandırma.Tesviye: Ödeme.Tesyîr: Yürütme, gönderme.Teşne-gân: İstekliler, susamışlar.Tetebbu’: Etraflıca inceleyip araştırma.Tevârüd: Vürud etme, gelme.Tevcîh: Memuriyet ve rütbe vermek.Tevdî’: Bırakma, emanet etme.Tevfîk: Uyma, uygun olma, Allah’ın yardımınakavuşma.Tevliyet: Bir şahsın bir vakfa mütevelli tayinolunması.Tevsî’: Genişleme, büyüme.Tezekkür: Hatıra gelme, hatırlama..Tezkire: Aynı şehir ya da kasabadaki resmîkuruluşların veya halkın birbirine yazdıklarıbelgeler.Tezkire-i edâ dâde: Edâ tezkiresi verildi.Tezkire-i hazîne nüvişte: Hazine tezkiresiyazıldı.Tezkiye: Aklama, temize çıkarma.Tezyîd: Artma, çoğalma.Tezkire-i senâverî: Birini övene ait, onunla ilgilitezkire.Tımar: Belli bir hizmet karşılığı işletilen veyıllık geliri 20.000 akçeden az olan toprakparçası.Tîc: Taçlar.Tîğ: Kılıç.Tîr: Ok.Tuğrâ: Berat, ferman ve ahitnamelerin başınapadişah adına çekilen ve padişahın imzası yerinegeçen sembol.Tuğrâkeş: Tuğra çeken.U-ÜUhde: Bir işi üzerine almak, söz vermek.Uht: Kız kardeş.Ukbâ: Ceza, öteki dünya, ahiret.Ukde: Düğüm.Ulemâ: Âlimler, bilginler.415

ARŞİV BELGELERİNDE KARABÜKUlûfe: Asker ve devlet görevlilerine üç ayda birverilen maaş.Ulüvv: Yücelik, yükseklik, büyüklük.Ummâl: Valiler, mutasarrıflar, idare memurları.Utekâ: Azad edilmiş köleler, cariyeler.Ümenâ: Eminler.Ümm: Anne, nine, asıl, esas.Ürz: Pirinç.V- YVâcib: Ulûfe, mevâcib.Vâlâ: Yüce, yüksek.Vâridât: Gelirler, gelir kaynakları.Vech: Yüz, çehre, surat, satıh, yer.Vech-i hâl: Duruma, vaziyete göre.Vedûd: Çok şefkatli, çok muhabbetli, Allah’ınsıfatı.Veled-eş: Onun oğlu.Verge: Kereste.Vezne: Çeki.Vezzân: Veznedar, kantarcı.Virdibar: Gemi yapımına özgü kereste.Vudıa min zâlik: Bundan şu kadar masrafyapıldı.Vuzû’: Abdest, abdest alma.Vürûd: Gelme, geliş.Vusûl: Ulaşma, erişme, varma, gelme.Yâfte: Bulmuş, bulunmuş.Yâve: Başıboş, sahipsiz hayvan.Yed: El, güç, kuvvet.Yesâr: Varlık, zenginlik, sol taraf.Yevm: Gün.Yezdân: Tanrı.Yuvarlak: Gülle.Yük: Yüz bin akçe.ZZâmin: Ödeyen, kefil, tazmine mecbur olan.Zâviye: Tekkenin küçüğü.Zeâmet: Yıllık geliri 20.000-100.000 akçearasında olan toprak parçası.Zeberced: Zümrütten daha açık yeşil ancak onunkadar değeri olmayan bir taş.Zecr: Önleme, yasaklama.Zelîl: Hor, hakir, aşağılanan, alçak.Zemm: Yerme, ayıplama, kınama.Zenb: Günah, kabahat, suç.Zergerân: Kuyumcular, altın işlemecileri.Zevâid: Vergilere sonradan ilave edilen kısım.Zımnında: Hususunda.Zîde-fazlühüm: Onların fazileti çoğalsın.Zilhicce: Hicrî on birinci ay.Zilkade: Hicrî on ikinci ay.Zi’lka’deteyn: Zilkade ve Zilhicce ayları.Zimem-i nâs: İnsanların elinde bulunan.Zimmet: Borç.Zîr: Aşağı.Zirâ’: Yetmiş beş santim tutarında uzunlukölçüsüZiyâde: Artan kısım.Zuhûr etme: Ortaya çıkma.Zülâl: Saf, güzel, hoş, tatlı su.416