Elektronik Sistemler ve Elektromanyetik Uyumluluk

Bir bölgede hücrelerin belirlenmesi abone sayısına ve yerleşim özelliklerine (arazi yapısına, bina
sıklığına, yüksekliğine, vb.) bağlıdır ve genelde Şekil 1’deki gibi ideal geometrik özellik göstermez.
Şekil 2’de kapsama ve gölge bölge oluşması resmedilmiştir. Şekilden görüleceği üzere, GSM
frekanslarında elektromanyetik dalgaların yayılımı ufuk ile sınırlı olduğundan kapsama alanında
yüksek binaların, dar sokakların olması kapsamayı engelleyecek ve daha küçük ilave kapsamalarla
(ilave baz istasyonlarıyla) bu delikler kapatılmaya çalışılacaktır. Özellikle, İstanbul, İzmir gibi yoğun
yerleşimin olduğu, Rumlardan kalma dar sokakların (örneğin Kadıköy’de Altıyol, Beyoğlu’nda İstiklal
Caddesi, vb.) bulunduğu bölgelerde kaliteli hizmet verebilecek kapsamayı sağlamak için normalin
üstünde baz istasyonu gerekebilecektir. Üstelik bir de bu bölgelerde nüfus yoğunluğunun çok yüksek,
abone sayısının da çok fazla olması hemen her sokakta, bina çatılarında, cephelerinde çok sayıda baz
istasyonu görmemize neden olacaktır.
GSM şebekelerinin özellikleri, hücresel yapı, baz istasyonları, vb. konular yanında, denetleme,
standartlar ve sınır değerler hakkında güncel yazılar son dönemde değişik kaynaklarda yer almıştır [1-
8], bu nedenle bu yazıda ayrıntıya girilmemiştir. Sadece uzman kuruluşların başında gelen ICNIRP,
belirlediği sınır değerler ve bu değerlerin denetlenmesi kısaca ele alınmıştır. Buna karşın, son
dönemde İstanbul’da bir çok bölgede, değişik zamanlarda, örnekleme yoluyla ve habersiz yapılan
ölçülerin değerlendirmesine ve Türkiye’de bu konularda yapılan bilimsel çalışmalara yer verilmiştir.
ICNIRP ve Sınır Değerleri
Cep telefonları ve baz istasyonları dahil iyonlaştırmayan radyasyon konusunda uzman ve tarafsız
kuruluşların başında ICNIRP (International Committe on Non-Ionising Radiation Protection)
Uluslararası İyonlaştırmayan Radyasyondan Koruma Komitesi gelir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO),
Birleşmiş Milletler (UN), Avrupa Birliği (AB) ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) yanında birçok
ülke tarafından tanınan ICNIRP, IRPA (International Radiation Protection Association) Uluslararası
Radyasyondan Koruma Kurulu tarafından 1992 yılında oluşturulmuştur [9].
ICNIRP, konusunda bağımsız, bilimsel çalışmalar yapmak, ulusal ve uluslararası sağlık kuruluşları ve
örgütleri ile ortak çalışmalar yürütmek, bunların sonunda elde edilen verilere dayanarak
iyonlaştırmayan radyasyon konusunda insan ve toplum sağlığı kılavuzları hazırlamakla yükümlüdür.
ICNIRP kılavuzlarında sözü edilen sınır değerler bilimsel bütün verilerin derlenmesi ve gözden
geçirilmesiyle elde edilmektedir ve, henüz bilinmeyenlerin bilinenler yanında çok daha fazla olması
nedeniyle, yoruma ve tartışmaya açıktır.
Temel sınır değer olarak insan vücudunda bir derecelik sıcaklık artışına neden olan elektromanyetik
güç yutulmasından yola çıkılmaktadır. Bu güne dek gerçeklenen gözlemler ve deneyler insan
vücudunun sürekli bir derecelik sıcaklık artışını düzenleyemediği ve sorunlar yarattığını
belirtmektedir. Yapılan çalışmalar ortalama insanda bir derece sıcaklık artışı için kilogram doku başına
4W güç yutulması gerektiğini göstermiştir. Temel sınır değer olarak 24-saat yaşanan, insanların
bulunduğu her yerde (50 kat güvenlik payı ile, yani 4W değeri 50'ye bölünerek) 0.08 W/kg SAR
değerine ulaşılmıştır. Özgül soğurma oranı (SAR, specific absorbtion rate) olarak verilen temel sınır
değerlerin ölçülmesi hemen hemen olanaksızdır. Ya bilgisayar simülasyonları ile gerçeklenmektedir
ya da insanın elektromanyetik özelliklerine benzeyen robotlar yardımıyla ölçülebilmektedir. Bu
nedenle, kolay ölçülebilen, gözlenebilen parametreler cinsinden verilen türetilmiş sınır değerlere
geçilir.
Türetilmiş sınır değerler, elektrik (E) ve manyetik (H) alanlar ya da güç yoğunluğu (S) cinsinden
verilir. Elektromanyetik kaynaklardan yeterince uzakta (düzlem dalga kabulü altında) bunlar, birbirine
basit katsayılarla bağlı olduklarından birini ölçmek diğerlerini de elde etmek anlamına gelir (H=E/377,
S=E 2 /377). O nedenle sadece elektrik alan şiddetini yada güç yoğunluğunu vermek yeterlidir.
ICNIRP türetilmiş sınır değerler olarak 900 MHz'de 42 V/m, 1800 MHz'de ise 59 V/m değerlerini
kabul etmiştir [9]. Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Avrupa Birliği de ICNIRP sınır değerlerini
tanımaktadırlar. Ancak, temkinli yaklaşım gereğine inanan İtalya bu değeri genelde 20 V/m, okul,
hastane, vb. yerlerde 6 V/m, Rusya 6 V/m, İsveç ise 4 V/m'ye indirmiştir. Türkiye hem Çevre