İnovatif Kimya Dergisi Sayı 18

Sentetik tip alümina, merdaneli bir kalıpta gibsitin mekanik preslenmesi ile F-1’e benzer granüler ürün
halinde elde edilir. Kalıptan çıkan ürün kırılır ve istenilen boyutlara göre elenir. Elek altı madde geri
döndürülür. Granüler ürün, döner kalsine edicide 400 ile 600°C arasında aktive edilir. Bu ürünün özgül
yüzey alanı 150 ile 240 m 2 /g, toplam gözenek hacmi (TPV-total pore volume) 0.35 cm 3 /g’dır. Özgül
yüzey alanının ve TPV’nin bu düşük değeri yüksek yoğunluğuna bağlıdır (örneğin 0.95 gr/cm 3 ) [6].
Buraya kadar açıklanan aktif alümina üretim prosesleri, kaba (granüler) ürünlerin üretim prosesleridir.
Başka bir aktif alümina tipi gibsitin 400 ile 800°C arasında çok hızlı aktivasyonu ile elde edilen
kristalin tipidir. Bu proses esnasında böhmit ve parçalanma ürünlerinin, daha yavaş aktivasyon ile
karşılaştırıldığında, yüksek miktarda azaldığı görülmektedir. Ürün, çok düşük gama/eta paterni gösteren
amorf (rho) alüminadır. Çeşitli boyutlarda kürelerin ve diğer şekillerin oluşumu ancak suyla topaklaştırma
ve daha sonra alüminanın tekrar hidratlanmasına bağlıdır. Tekrar hidratlandığında istenen gözenek
hacmi ve partikül sertliklerine ulaşılmış olunur. Üretimin son basamağı ise 400°C’de gazlara maruz
bırakılarak yeniden aktivasyonu içerir. Son ürün 250 ile 1200°C’de ağırlıkça %2 ile 6 arasında su kaybı
göstermekte ve 250 ile 375 m 2 /g özgül yüzey alanına sahip olmaktadır.
Aktif alümina jel olarak da üretilebilmektedir. Bu jeller genellikle Al 2
(SO 4
) 3
ve NH 3
’ten veya NaAlO 2
ve bir asitten veya NaAlO 2
ve Al 2
(SO 4
) 3
çözeltilerinden hazırlanır ve tuz ürün olarak üretilmektedir.
Çökeltme işleminde çökelti, filtrelenip yıkandıktan sonra ağırlıkça %8 ile 20 arasında Al 2
O 3
içeren pasta
oluşturmak için süzülmektedir. XRD analizlerine göre, alüminanın kristal yapısı yapay böhmittir (pseudo-böhmit).
Bu pasta direkt kırılabilir veya silindir formunda ekstrüzyonla elde edilebilir. Başka bir alternatif
de tekrar bulamaç haline getirilip yıkanmış pastanın sprey kurutulmasıyla küresel tip partiküller
üretilmesidir. Aktive edilmiş toz, kürelere topaklanabilir, pelet haline preslenebilir veya ekstrüzyonla
elde edilebilir. Jeller de diğerleriyle aynı koşullarda aktive edilirler ve genellikle XRD paternleri geniş ve
iç içe difüze olmuş gama alüminalarından oluşmaktadır. Jellerin bazıları ufak miktarda SiO 2
, diğerleri
ise %2-3 civarında sülfat içerirler. Jellerden çeşitli karakterlerde ürün elde edilebilmesine rağmen, adsorblayıcı
olarak kullanılanlar çok küçük gözeneklere sahiptirler ve özgül yüzey alanları 300 ile 600 m 2 /g
arasında değişmektedir. Yapay böhmitlerin asit veya diğer kimyasallarla gözenek hacim dağılımının
kontrol edilebilmesi, bu alüminaları katalizör endüstrisinde önemli kılmaktadır [6].
11
2.1.3. Aktif alümina adsorpsiyonu
Florür iyonunun adsorpsiyonla gideriminde en sık rastlanılan proses, aktif alümina adsorpsiyonudur.
Aktif alümina (Al 2
O 3
), yarı kristal yapıda, granüler, yüksek poroziteli, ticari olarak da kurutucu olarak
kullanılan inorganik bir adsorbenttir. Aktif alümina metodu, malzeme olarak geri dönüşümlüdür. Ayrıca
araştırmacılar yaptıkları çalışmada, Alcoa Type-F1 tipi alüminanın, maksimum florür iyonu adsorplama
kapasitesinin 12 mg/g ve maksimum adsorpsiyonun görüldüğü pH değerinin ise 5 olduğunu tespit
etmişlerdir. Aktif alümina metodu küçük sistemler için ekonomik açıdan fizibildir. Prosesin sürekli bir
şekilde kontrolü gerekmektedir.
Aktif alümina, florür iyonu giderimi amacıyla, uzun yıllardan beri “contact beds” olarak adlandırılan
aktif alümina temas yatakları ve temas kolonları şeklinde kullanılmaktadır. Aktif alüminanın rejenerasyonu
genellikle kostik, sülfürik asit, hidroklorik asit ve alum ile yapılmaktadır. Genel uygulamada kostik
ile rejenerasyon tercih edilmektedir. Kostik ile rejenerasyon sonrasında, yatak, sülfürik asit ile nötralize
edilmektedir.
Aktif alümina, florür iyonu gideriminde, anyon değiştirici sentetik reçinelere göre daha üstündür. Anyon
değişim reçineleri, alüminanın florür iyonu seçicicilik özelliğine sahip değildir. 1940’lardan bu yana aktif
alüminanın bu florür iyonu seçiciliği bilinmekte ve içme sularından florür iyonu gidermede kullanılmaktadır
[10].