01 TUTUNAMAYANLAR - Eren Keskin

tanbul’da mühendislik öğrencisi olduğu yıllarda ise Türkiye’nin çehresi
değişiyor inanılmaz bir hızla: Yeni binalar, yeni yollar, atölyeler yapılıyor;
yeni bir çukur açılıyor Cumhuriyet’in ortasında. Mühendis çıktığı
sırada Pazar Postası’nın içinde Oğuz Atay: Yazmayı ne ölçüde düşünüyor,
yazmayı düşünüyor mu bunu bilmiyoruz, ama şirin de, düz yazı
serüveninin de yoğun sarsıntı geçirdiği bir dönemde, bu sarsıntının
“sahne”sini oluşturan Pazar Postası’nda amansız bir tanık olarak, sessiz
ve geride, olup biteni izlediğini biliyoruz.
1954’te Saatleri Ayarlama Enstitüsü, 1956’da Perçemli Sokak,
1957’de Vüsat O’Bener’in Yaşamasız’ı ile Kemal Tahir’in Rahmet Yolları
Kesti’si, 1958’de Üvercinka, bir yıl sonra da İshak, Panayır ve Aylâk
Adam çıkıyor. Türk şairi dili ve anlamı, sözdizimi ve mantığı köktenci
bir yaklaşım içinde kurcalıyor. Düzyazıda da durum farklı değil:
Şüphesiz, bir yanda Halit Ziya’nın, öte yanda Sait Faik’in açtığı koridorlarda,
ama onlardan bir bakıma telâşla uzaklaşarak anlatım ve bildiri
düzlemlerinde açık bir başkalaşım yaşanıyor. Oğuz Atay ne yapıyor,
hâlâ bilemiyoruz. Nice yıl sonra, ölüme beş kala yazdığı gibi “biraz gecikmiş”
olduğu için bu değişimi ıskalıyor mu, yoksa “aceleciliği” sayesinde
belli bir basamağında değişim sürecine yetişiyor mu? Öyle sanıyorum
ki, anı anına olmasa bile, Türk yazarının dili ile olan yüzyüze ve
kıyasıya çekişmesine Oğuz Atay’ın tanık olmadığını söylemek güç.
27 Mayıs 1960. Yeni bir dönemeç, yeni bir anayasa, yepyeni kuramsal
açılımlar, TİP kuruluyor, AP kuruluyor, TÖS kuruluyor. Avcıoğlu
ve Soysal Yön’ü, Memet Fuat Yeni Dergi’yi, Cemal Süreya Papirüs’ü
çıkarıyor. Nâzım Hikmet’in şiiri ve Kemal Tahir öne çıkıyor hızla. Türkiye’de,
aynı anda, sosyalizm ve varoluşçuluk aydınlar arasında gündeme
geliyor. Türk yazarının dil ve anlatım ile kavgası sürüyor bir yandan:
Mısırkalyoniğne, Bakışsız Bir Kedi Kara, Hallaç ve Troya’da Ölüm
Vardı aynı yıllarda günışığına çıkıyor, Joyce ve Faulkner çevriliyor. Öte
yandan ‘köy gerçekliği’ ile tanışılıyor: Susuz Yaz’dan Yılanların
Öcü’ne, Cemo’ya edebiyatın öteki yüzü çiziliyor.
Artık hazırlanıyor Oğuz Atay: 1970’de TRT’nin açtığı yarışmaya katılacağı,
bir jüri üyesinin deyişiyle “484 sayfalık bir emeğin ve tutku-
14