felsefe preformans ASIL OLAN

S A Y F A 14
TÜRKLERDE FELSEFE
Yazılı Türk felsefe tarihi
budist Uygurlar ile
başlar. Bugün elde
olmayan ancak Çin
kaynaklarında bahsedilen
eserlere göre
Köktürkler dönemine,
6. yüzyıla kadar
uzanır. Çin kaynaklarına
göre 570'li
yıllarda Nirvana Sutra
isimli felsefe kitabı
Türkçeye çevrilmiş
ve Türk Kağanlığı
zamanındaki
Budist Türklerin
kullanımına sunulmuştur.Daha
sonra
Türklerde yerleşik
hayatın ve kalıcı kültür
ürünlerinin öncüsü
olan Uygurlar,
budist dini metinleriyle,
günümüze ulaşan,
10. yüzyıla tarihlenen
ilk felsefi ürünleri vermişlerdir.
Uygur edebiyatında
budist çığırın
en çok işlediği konu
dini metinlerdir.
Budizm, Buda'nın ifadesiyle
inanca veya
İslam
Öncesi
tanrıya dair değildir. Bir
yaşama şekli öğretisidir.
Çevresindeki kültürlerin
etkisinde kalan
Türkler çeşitli dinlere
mensup olmuşlar, ve
bunların güdümünde
eserler vermişlerdir.
Budizm,
maniheizm, hristiyanlık
etkisindeki ilk yazılı metinlerde
felsefece incenelecek
düşünceler
vardır.Çoğu çeviri olan
bu eserlere çevirmenler
tarafından geniş eklemeler
yapılmıştır. Altun
Yaruk, Sekiz Yükmek,
Irk Bitig, Kalyanamkara
Papamkara Hikayesi
gibi birçok dilde çevirisi bulunan
eserlerde bu fark görülebilir.El
yazmaları halen keşfedilmeye
devam eden budist
eserler hacimce en yoğun
olanlarıdır. Budist eserler Annemarie
von Gabain tarafından
Masallar, Sutralar, Tövbe
duaları, Büyü metinleri,
Felsefi metinler olmak üzere
beşe ayrılmıştır. Hayatın
anlamını, insanın evrendeki
yerini, nasıl yaşamak
gerektiğini irdeleyen
ve dini bir metinden ziyade
yaşam şekli öğütleyen
eserler verilir.Genelde Buda'nın
ya da Mani'nin konuştuğu
diyaloglar halinde gördüğümüz
hayatı soruşturma
hareketi çevre kültürlerin
ürünlerinden yola çıkılarak
oluşturulmuştur. Özgün bir
felsefi anlayış ancak destanlarda,
sözlü ürünlerde ve islam
sonrası yazılı metinlerde
görülebilir.İslam öncesi eserler
çoğu zaman felsefe olarak
nitelendirilmeyen ancak felsefece
analiz edilecek unsurlar
içermektedir.
‘’Onur akıldan gelir , ağızdan gider.’’