TÜZE E-Dergi

TÜZE
COVID-19 SEBEBİYLE TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN
SINIRLANDIRILMASI:
Oğuz ÖZKALE
Koronavirüs ve Tarihi:
Korona virüsler kuşlarda ve memelilerde hastalıklara
sebep olmak ile birlikte ölüm riski de bulunduran
ve Coronaviridae familyasının iki alt familyasından birini
oluşturan virüslerdir. Virüsün en belirgin özelliği
etrafındaki değneğe benzeyen çıkıntılarıdır. Bu
özelliğiyle mikroskop altında güneşin taç küresine
(Latince: corona) benzediği için korona virüs adını
almıştır. Son ortak atası itibariyle tarihi MÖ 8000
civarına, keşfi ise 1960’lı yıllara uzanmaktadır.
İnsanların yeise bürünme sebebi haline gelen bu virüs
2020 yılının gündeminde yer almaktadır.
Mefhum Olarak Temel Hak ve Hürriyet:
Hak, mahiyeti gereği üç unsur ile tanımlanmaktadır:
Kişi, menfaat ve tanınma. Kişilerin hukuk düzeni
tarafından tanınan ve korunan menfaatleridir. Bir hakkın
varlığından söz edilebilmesi için ilk aranan şart hakkın
sahibi olabilecek bir kişinin bulunması gereğidir. Hakkın
özünü oluşturan unsur menfaattir. Kişinin hakkından
bahsedebilmek için o kişinin bir menfaatinin olması
gerekir. Son olarak da kişinin mevzubahis menfaati,
hukuk düzeni tarafından tanınıyor ve korunuyor
olmalıdır. Kişinin sahip olduğu haklar yaşama hakkı,
sağlık hakkı, eğitim hakkı gibi örneklendirilebilir.
Hürriyet, serbest hareket etme gücüdür. Bir şeyi yapma
veya yapmama, belli bir şekilde davranıp davranmama
erkidir. İnsanın yasak kılınmamış her eylemi mahiyet
gereği hürriyetidir. Seyahat hürriyeti, haberleşme
hürriyeti, yerleşme hürriyeti bunlardan bazılarıdır.
Olağan Dönemlerde Temel Hak ve Hürriyetlerin
Sınırlandırılması
Olağan dönemlerde temel hak ve hürriyetlerin
sınırlandırılması Anayasamızın 13. maddesinde
düzenlenmiştir.
Madde 13.- Temel hak ve hürriyetler, özlerine
dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili
maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak
kanunla sınırlanabilir.
Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna,
demokratik toplum düzeninin ve laik Cumhuriyetin
gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.Madde
13’ten çıkan sonuca göre getirilecek olan sınırlandırılma
yedi şarta bağlanmıştır:
Kanunla olmalıdır.
Anayasanın ilgili maddesinde belirtilen
sebeplere bağlı olmalıdır.
Anayasanın sözüne ve ruhuna uygun olmalıdır.
Demokratik toplum düzeninin gereklerine aykırı
olmamalıdır.
Temel hak ve hürriyetlerin özüne
dokunmamalıdır.
Laik Cumhuriyetin gereklerine aykırı
olmamalıdır.
Ölçülülük ilkesine aykırı olmamalıdır.
Olağanüstü Hâl Yönetim Usulünde Temel Hak ve
Hürriyetlerin Sınırlandırılması
Savaş, ayaklanma, deprem ve salgın hastalıklar gibi
olağanüstü hallerde temel hak ve hürriyetlerin
kullanımının durdurulması söz konusu olabilir. Devletin
temsil ettiği ve sonuç olarak bir şekilde bireyin de
yararına olan kamu yararı ereği bu durdurma eylemini
meşru kılar. Olağanüstü hallerde bazı hürriyetlerin
askıya alınması, çok daha büyük zararların ortaya
çıkabilmesi kuvvetle muhtemel olduğundan kabul
edilmektedir.
Anayasanın Temel Hak ve Hürriyetlerin Durdurulması
başlığını taşıyan 15. maddesinde düzenlenmiştir:
“Savaş, seferberlik veya olağanüstü hallerde,
milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal
edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel
hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen
durdurulabilir veya bunlar için Anayasada öngörülen
güvencelere aykırı tedbirler alınabilir.