Hanabi sayı 3

Origaminin kökeni her ne kadar kesin
olarak bilinmese de, yaklaşık 2000
yıl önce Çin’de ortaya çıktığı tahmin
edilmektedir (Hatori, K’s Origami).
Bu tahmin iki varsayıma dayanmaktadır:
1) kâğıdın ikinci yüzyılda Çin’de icat edilmesi;
2) origaminin kâğıdın icadından sonra uygulanmaya başlamış olması
(Hatori 2011, 3).
Origami tarihçisi HATORİ her iki iddianın da gerçeği yansıtmadığını
iddia etmektedir ve bu yanlış varsayımın kâğıdın Çinli haremağası
Chai Lun (T’sai Lun) tarafından milattan sonra 105’te icat edildiği
varsayımından kaynaklandığını açıklamaktadır. Oysaki; çok daha eskiden
milattan önce 206 ve milattan sonra 8 yılları arasında hüküm
sürmüş Batı Han İmparatorluğu gömütlerinde kâğıda rastlanmıştır
(Hatori 2011, 3). Ayrıca HATORİ en eski kâğıdın tahminen ikinci yüzyılın
ortalarında kullanıldığını da belirtmektedir (Hatori 2011, 3).
HATORİ gibi origaminin kökeninin Çin’e dayandığı varsayımına karşı
olan tarihçiler origaminin Japonya’da Heian Dönemi olarak da bilinen
794-1185 yılları arasında ortaya çıktığını savunmaktadırlar. Bu
tarihçiler kaynakça olarak onuncu yüzyılın en meşhur *onmyōjisi
Abe no Seimei’i göstermektedirler (Hatori 2011, 4). HATORİ’nin açıkladığı
şekliyle, Abe no Seimei’in hikâyesine göre kahraman bir parça
kâğıdı alıp katlamış, ona balıkçıl şeklini vermiş ve efsaneye göre
kâğıt gerçek bir balıkçıla dönüşmüştür (Hatori 2011, 4). Bu örnek
Japonların origamiyi sadece bir sanat olarak görmediklerinin, origamiye
yüzyıllardır mistik anlamlar da yüklediklerinin bir göstergesidir.
Diğer taraftan, Masao OKAMURA, Seimei’in hikâyesinin hiçbir kısmının
origami içermediğini iddia etmektedir. OKAMURA’ya göre
hikâyenin kahramanı kâğıdı ilmek oluşturmak için bükmüş olabilir,
kâğıda balıkçıl resmi çizmiş olabilir, fakat kâğıdı katladığı yönünde
hiçbir kanıt yoktur.
Abe no Seimei’in Kikuchi Yosai
tarafından yapılmış bir resmi
Abe no Seimei; 921-1005
yılları arasında Japonya’da
yaşamış, yaşamı bir çok
hikâyeye ve filme konu olan,
doğa bilimleri ve gizemcilik
temelli geleneksel Japon
kozmoloji felsefesinin önemli
bir figürü.
Seimei’in hikâyesinin dışında bilinen en eski origami örneklerinden
biri shidedir. “Shide” kesilip zikzak şeklinde katlanan ve Shinto ritüellerinde
kullanılan bir kâğıt türüdür. HATORİ, shideyi “tanrının sunduğu
kumaş/örtü parçaları” olarak yorumlamaktadır (Hatori 2011,
4). Bu örnek de origaminin dinî ritüellerle etkileşim halinde olduğunun
kanıtlarından biridir. Origami, kanji ve okurigana adı verilen
sembollerle Japonca’da 折 り 紙 şeklinde yazılır, 折 り(ori); 折 る (oru)
fiilinden türemiş olup “katlama”, 紙 (kami/gami) ise “kâğıt” anlamına
gelmektedir. Ayrıca, 祈 る (inoru) Japoncada dua etmek anlamına
gelmektedir. 折 -oru ve 祈 -inoru kanjilerinin birbirlerine benzemeleri
de tesadüf değildir. Japonların kâğıt katlarken dilek dilemeleri ve bunun
dile yansıması, origamiye yükledikleri maneviyatın göstergesidir.
*Onmyōji; Onmyōdō (Ying ve Yang’in Yolu) adı verilen geleneksel Japon kozmoloji felsefesini uygulayan
kişiye denir.
mart 2016 / hanabi 15