How We Can Make Life Work? - United Church of God

amin nga ar-aramid ti salun-at ken ug-ugali, ti pannangan ti napangruna a pacatulongantayo ti
bagitayo.
Bayat ti pacasaritaan toy lubong, ti parparicut ti sangcataoan maipapan ti canen ken
pannangan masansan a sapasap a casasaad ti panagbisin ken nababa a pannacataraon
(malnutrition) gapu ti kinapanglaw. Iti deppaar ti Makinlaud a lubong, saanen a napangruna
a paricut daytoy. Ngem iti dumacdackel a paricut, isu ti umad-adu a panagcaan cadagiti awan
sustanciana a macmacan (junk food) cas gagangay a paset ti pannangantayo. Daytoy ti banag
ti masansan a pannangan ken panangidasar cadagiti naicahon a nadadaanen a canen cadagiti
pagtaengan. Iti Estados Unidos “nagistay cagudua ti gastosen ti caamaan iti pannanganda iti ruar;
ket 45 porciento ti pangrabii iti taeng awan ti iramanna uray maysa a naluto iti uneg ti balay”
(The Economist, Dec. 20, 1997).
Adu dagiti sabsabali a nasion ti mangtultulad ti America iti kinarawetna iti cacasta a canen.
Ti pannangan cadagiti naicahon a naisaganan a canen basbassit ti panengngelan no ania ti
canentayo, ket adu cadagita casta a canen napnoanda iti taba ken asin. Ti ugali a pannangan
cadagitoy a macmacan “macaited ti sakit ti puso ken canser, ti macuncuna a sacsakit dagiti
babacnang a mapacuyogan iti nangato a taba, nababa a panagwatwat a ‘cabibiag dagiti tagalaud’”
(Newsweek, June 1, 1998).
Dagiti cacasta nga ar-aramid ti pannangan macaigapu iti paricut ti kinadagsen. “Ti cabiitan
nga ofisial a pammattapatta a nagtaud iti National Centre for Health Statistics, ipakitana a
nasursuroc ngem gudua ti amin nga Americano nalabesen ti kinadagsenda…[ket] caadoan dagiti
dadduma a pagilian sumursurotda metten. Ti caadu dagiti buttiog idiay Britania nasursuroc ngem
napamindua nanipud idi 1980” (The Economist, Dec. 20, 1997). Ti panagwanawan (survey) a
naaramid idiay Britania “ipakitana a cacatlo cadagiti agtawen ti 16-24 napalalo ti cadagsenda
wenno kinabutiogda” (The Independent, December 15, 1998).
Ti napalalo a kinadagsen isut mangted ti dakes a casasaad ti salun-at. “Ti 16-tawen a
panangadal a naaramid cadagiti 115,000 a narses, naipablaac idi Septiembre 14, 1995, ti pablaac
“The New England Journal of Medicine,” inkeddengna nga uray ti gagangay a mainayon
a dagsen – cas iti 18 lbs – mangted cadagiti casla nasalun-at a babbai iti nangatngato a
panagpeggad iti sakit ti puso, pannacatay gapu iti dayta ken iti canser” (Steven Jonas, M.D., and
Linda Konner, Just the Weigh You Are, 1997. p. 18).
Dagiti nalabes ti dagsenda a lallaki agpeggadda met. “Dagiti lallaki a 30 porciento ti calabes
ti dagsenda 70 porciento a nangatngato ti panagpeggadda a maaddaan ti sakit ti puso ngem dagiti
minangay ti cadagsenda” (The Wellness Encyclopedia, p. 23). Dagiti tattao a nalabes ti dagsenda
ad-adda met ti panagsagabada ti altapresion.
Ti canen a nababa ti tabana isu ti tulbec ti panangtengngel iti dagsen. “Maysa a panangadal
idiay Harvard Medical School kinitana dagiti 141 a babbai (agtawen ti 34 inggana 59) ket
nasaracanna nga…awan ti caugnayan ti “calorie” ken ti “dagsen” ti bagi. Ti kinalabes ti dagsen
naiyugnay iti caadu ti taba a macan, nupay saan a nayugnay iti “calorie” iti uneg ti bagi. Sabali
pay a panangadal idiay Stanford University School of Medicine, sinursurotna ti ug-ugali ti
pannangan dagiti 155 a nalulucmeg ken cancanayon nga agtugtugaw a lallaki (agtawen ti 30
inggana 59) ket casta met ti pangngeddengna.
Ti Canen (Pannangan) Ken Ti Canser
Segun ti American Cancer Society, nagistay cacatlo cadagiti 500,000 a matmatay gapu ti
canser idiay Estados Unidos ti tinawen maigapu iti canen wenno pannangan. Manen, dagiti
34