How We Can Make Life Work? - United Church of God

2020, dayta a bilang pinattapatta ti World Health Organization, madanonnanto ti 10 riwriw ti
macatawen” (Carl Sagan, Billions & Billions, 1997, p. 205).
Ti bilang ti nasapa nga ipapatay gapu ti panagtabaco nacangatngato no maidilig cadagiti
sabali a pacaigapuan ti nasapa nga ipapatay. “…Ti napattopattoc a napili a pagarigan cadagiti
sangaribu nga agtutubo a lallaki nga agpaypayubyob, nalabit mabalin a natalged a maipadto a
maysa cadagitoy nga agtutubo nalabit mapapatay, innem ti matay ti acsidente cadagiti calcalsada
ken dua gasut ket limapulo ti nasapa a matay gapu ti samay ti panagpayubyob” (Martin, p. 59).
Macapatay nga anag iti tabaco. Ti asucna addaan ti nasursuroc ngem 4,000 kemical agraman
dagiti ammon a sabidong cas cyanide, arsenic, ken formaldehyde. Adda 43 a naammoanen a
kemical iti asuc ti tabaco a macagapu iti canser (carcinogens)” (Mayo Clinic Family Health
Book, 1996, p. 317).
Dagiti agtabtabaco ad-adda ti pannacaalada cadagiti sacsakit, agraman dagiti nadumaduma
a kita ti canser, sakit cadagiti urat, sakit a sexual ken sakit ti bara, agraman ti emphysema.
“Tunggal tawen ti panagpayubyob patayenna ti nasursuroc ngem 400,000 nga Americano,
nasursuroc ngem dagiti natay ti Maicadua a Gubat Sangalubongan ken ti gubat idiay Vietnam
nga agtipon.”(ibid, p. 316).
Ti panagpayubyob saanna laeng a paababaen ti biag, ngem ti macadadael a samayna
masansan nga iccatenna ti gundaway ti agtabtabaco iti naalibtac a panagbiag. Casla di umno
daytoy gapu ta dagiti agiwarwaragawag ti sigarilyo iyugnayda ti panagpayubyob iti napalalo a
panagtignay iti ruar. Mailadladawan dagiti agtabtabaco nga agay-ayam nga aguy-uyas ti nieve
nga agpasalog cadagiti turturod (skiing), agpagpagna (hiking), aglanglangoy, agay-ayam ti bola,
ken dadduma pay. Ti kinapudnona, ti agtultuloy a panagtabaco dadaelenna ti puso ken dagiti
bara, ket agbanag a kissayanna ti naalibtac a panagtignay dagiti agpaypayubyob ken nasapa a
panaglacay (panagbaket) da.
Dagiti agpaypayubyob laclacay (bacbaket) ti langada, nangruna ti langa ti rupada. “No
maidilig cadagiti saan nga agtabtabaco, dagiti agpaypayubyob ad-adda a laclacay (bacbaket)
ti langada iti lima a tawen ngem ti talaga nga edadda” (Wellness Letter, April 1994). Ti sao
a “rupat’agpaypayubyob” nasangal sumagmamano a tawen ti naglabasen ket ipatuldona ti
nasinnunuo a pisical a casasaad a cacuycuyog ti panagpayubyob. Mairaman ditoy ti nacarcaro a
panagcuretret, nalusiaw a rupa, ngumisit a ngipen, ken panagcuttong. Amin dagitoy pagbalinenda
dagiti agpaypayubyob a laclacay (bacbaket) ti langada ngem ti agpayso nga edadda.
Adda tiempo idi a ti canser ti bara sakit laeng dagiti lallaki gapu ta dacdackel ti bilang
dagiti agtabtabaco a lallaki a maidilig cadagiti babbai. Ti porciento dagiti agtabtabaco a lallaki
nga Americano nagpababa manipud gudua idi 1965 iti basbassit ngem cacatlo cadagitoy nga
aldaw (Mayo Clinic Family Health Book, p. 316). Nupay ta naimbag a damag daytoy, nabales
met gapu ta itan ngangani isu metten ti caadu dagiti babbai nga agpaypayubyob a cas cadagiti
lallaki. Cas banagna ad-adun dagiti Americana a matay iti canser ti bara ngem ti canser ti suso.
Maninsangapulo daras ti caadu dagiti agpaypayubyob a mabalin a matay iti canser iti bara ngem
dagiti saan nga agtabtabaco (ibid., p. 318).
Casta met ti casasaad idiay Britania. “Ti canser ti bara dackel ti pagbabaanna cadagiti lallaki
bayat ti sumaruno a duapulo a tawen ngem agdoble met cadagiti babbai. Nalabit gapu ta adu unay
dagiti babbai a nangrugi nga agpayubyob naladladaw ti 20 agingga 30 a tawen ngem dagiti lallaki,
nga itan naparpardas metten ti panagsardengda nga agtabaco” (Daily Mail, June 25, 1997).
Ti panagtabaco dackel ti panagadu ti risgo a maitedna a canser, agraman ti beckel ken
basisaw. Ni Profesor Richard Peto ti Oxford, Englaterra, a nangipaay iti biagna a nangus-usig
ti cagagapu ti canser, kunana: “Dagiti agtabtabaco agsulsul-oyda cadagiti carcinogens, nga
40