Java e Shkencës 2012 - Universiteti i Prishtinës

KUMTESA
jashtë, ndikimi i të cilëve në ekonominë e vendit është i jashtëzakonshëm. Për më tepër,
Kosova ka një bilanc tejet negativ tregtar që tregon pozitën e dobët konkurruese të Kosovës
në tregun botëror.
Pavarësisht nga niveli i zhvillimit ekonomik dhe sistemit ekonomiko-shoqëror, tregtia e
jashtme luan një rol të rëndësishëm duke u paraqitur kështu si një komponent zhvillimore e
domosdoshme dhe e patjetërsueshme.
Tregtia e jashtme, jo rrallë mundëson furnizimin e tregut kombëtar me të mira materiale për
konsum apo për investime të mëtejme për procesin e riprodhimit në ekonominë e
vendit,por nga ana tjetër krijon mundësin që të eksportohen të mira materiale jashtë
vendit,proces ky që mundëson funksionimin normal të zhvillimit ekonomik kombëtar.
Kosova do të duhej synuar që me përpikëri të aplikoj këtë forme të funksionimit të
zhvillimit ekonomik.
Por do të ishte interesant që të theksohen shkurtimisht çështjet kryesore që e kanë përcjellur
realitetin e ekonomisë së Kosovës para luftës deri në vitit 1999 dhe pas kësaj periudhe kur
Kosova realisht edhe u pavarësua.
2.Tregtia e jashtme në Kosovë para vitit 1999
Sistemi ekonomik Jugosllavë njihej si sistem në mes të dy sistemeve botërore,nga njëra anë,
i bazuar në tregun e lirë dhe në anën tjetër në sistemin ekonomik të llojit Sovjetik.
Prandaj sfera e prodhimit dhe e këmbimit brenda dhe jashtë Jugosllavisë janë bazuar në
mekanizmat e tregut, ndërsa elementi socialist-vetëqeverisës në lidhje me pronën mbi mjetet
e prodhimit dhe qeverisjen, kishte pronësi shoqërore që nënkuptonte së punëtorët ishin
pronarë të këtyre mjeteve të punës,për dallim nga shumë shtete tjera socialiste lindore që
pronësia mbi mjetet e punës ishte e karakterit shtetëror.
Mjetet nëpër Organizata të Punës së Bashkuar(OPB) i qeverisnin me nikoqirllëk punëtorët të
cilët kishin rolin kryesor në strukturat vendimmarrëse të OPB-ës, përmes këshillit të
punëtorëve si organ i tyre,edhe pse asetet(mjetet e ndërmarrjes së sotme) e tyre i takonin
shoqërisë.
Qasja e tillë liberale në ekonominë Jugosllave nuk zgjati shumë kohë,sepse diku pas viteve
të shtatëdhjeta filloi të rritet me të madhe roli i shtetit në ekonomi ndërsa aktiviteti i pavarur
i ndërmarrjeve u kufizua në masë të konsiderueshme.
Rritja e rolit të shtetit në ekonomi arsyetohet me atë se mekanizmat e tregut në ekonomi
ndikuan që të paraqiten ciklet të shpeshta ekonomike në ekonominë Jugosllave, të rritet
niveli i papunësisë , erdhi deri te rritja e disparitetit të jashtëm dhe të brendshëm, rritja
kontinuele e borxheve të jashtme dhe deficitit tregtar, përkundër që zhvillimi ekonomik
Jugosllavë, u fokusua në zhvillimin rapid industrial me norma të larta të investimeve në
industrinë prodhuese.
Mirëpo,sidomos gjatë kësaj periudhe deficiti tregtar rritej në mënyrë drastike,sa që borxhi i
jashtëm arrin shifrën prej disa miliarda dollarë,me që rast u kufizua edhe aktiviteti i
bizneseve të asaj kohe që shoqërohej me pengimin e themelimit të ndërmarrjeve të reja në
tregun Jugosllavë, normalisht përfshirë edhe Kosovën si pjesë të saj. 582
582 Dr.Skender Berisha “Marrëdhëniet ekonomike ndërkombëtare”Universiteti i Prishtinës,1998,fq.231
~ 634 ~