Matematyka wileńska za czasów Adama Mickiewicza. Archiwalia

ROCZNIKIPOLSKIEGOTOWARZYSTWAMATEMATYCZNEGO 

SeriaII:WIADOMO´SCIMATEMATYCZNEXLII(2006) 

WitoldWięsław(Wrocław) 

MatematykawileńskazaczasówAdamaMickiewicza. 

Archiwalia 

1.Wstęp.Wpracach[28]i[29]omówionazostałasytuacjanaUniwersytecieWileńskimodczasureformwroku1803ażdozamknięciaUniwersytetuw1832roku.Celemniniejszejpracyjestuzupełnienieirozszerzeniepodanychtaminformacjiwoparciuododatkowymateriałźródłowy, 

aprzedewszystkimwoparciuozachowanesprawozdaniazposiedzeńRady 

WydziałuNaukFizycznychiMatematycznych.Wydziałtenreprezentowały 

nietylkodyscyplinydziśzaliczanedonaukścisłych,lecztakżenaukiprzyrodniczeorazrodzącesięjużwXVIIIwiekunaukitechniczne.Teostatnie 

będąstopniowoopuszczaćuniwersytetywEuropie,dającpoczątekwyższym 

uczelniomtechnicznym,któreprzejmączęśćdyscyplintradycyjnieuniwersyteckich,wzbogacającjeonowe,stopniowowyodrębniającesięzistniejących 

poprzezspecjalizację.Jaknatymtlekształtowałsięrozwójmatematyki? 

Dopókinaukitechnicznenieopuściłyuniwersytetów,byłapotrzebawzmocnieniaichpoprzeznowąofertęzestronymatematyki.CorazrzadziejwykładanogeometrięwduchuEuklidesa.Pojawiłsięwykładanalizymatematycznejfunkcjijednejiwieluzmiennych,wrazzzastosowaniami.Kanonem 

stałsięteżwykładgeometriianalitycznejnapłaszczyźnieiwprzestrzeni. 

TaostatniarozwinęłasięwsystematycznąnaukęwpierwszymdwudziestoleciuXIXwieku,głównieweFrancjiiwyjątkowoszybkoweszłanastałe 

doprogramówuniwersyteckich.Dołączonoteżnastałeelementyalgebry, 

tzn.algebręwielomianów,botakwtedypojmowanoalgebrę.Takbyłoteż 

naUniwersytecieWileńskim.Dochodziładotegojeszczemechanikazwana 

racjonalną,trygonometriapłaskaisferyczna,geometriawykreślna,aodlat 

trzydziestychrachunekprawdopodobieństwa.Matematykamusiałasprostać 

wymaganiominnychwydziałówipotrzebompraktyki.Awymaganonp.,aby 

studencimedycynyuczestniczyliprzezrokwzajęciachnaWydzialeNauk 

FizycznychiMatematycznych.Togłównieoni,wrazzprzyszłymiinżynierami,zapewnialidużąfrekwencjęnazajęciachzmatematyki,fizykiichemii. 

TakbyłonietylkowWilnie.PodobniebyłowKrakowie.Takżetamstudenci

144 W. Więsław 

medycynyuczylisięprzezrokmatematyki 1 . 

Wcytowanychtekstachzachowanazostałaoryginalnapisownia,interpunkcjaipodkreślenie. 

2.Programstudióww1807roku[14].NaposiedzeniuRadyWydziałuMatematyczno-Fizycznegowdniu5VI1807rokuprzyjętonastępującyprogram:RozkładczteroletniNaukFizycznychiMatematycznychdlaStudentówsposobiącychsiędoróżnegopowołania 

I.DlawszystkichogulnieStudentówwRokuPierwszym 

1 ◦ MatematykaElementarna 

2 ◦ Fizyka 

3 ◦ HistorijaNaturalnaiBotanika 

4 ◦ Chymija 

5 ◦ RysunkiTopograficzne 

zktórychStudenciodprawićpowinniExaminapołroczneideterminowaćsiędo 

jednejKlassyNauk,któreywnastępującychleciechpilnowaćpowinni. 

II.DlaStudentówdeterminującychsiędoKlassyNaukFizyczno-Matematycznych 

1mowRokuDrugim 

1 ◦ Matematykawyższaczysta 

2 ◦ Chymija 

3 ◦ RysunkiGeometryczne,OptyczneiTopograficzne 

2doDlatychżeStudentówwRokuTrzecim 

1 ◦ MatematykaStosowana:jakoto: 

2 ◦ Mechanika 

3 ◦ Astronomija 

4 ◦ ArchitektonikaCiwilnaiMilitarna 

5 ◦ RysunkidotychNaukstosowane 

3tioDlatychżeStudentówwRokuCzwartym 

1 ◦ DoskonaleniesięwtychżeNaukach 

2 ◦ ObraniejedneyszczegulneyNauki,wktóreyStudentmawygotowaćDyssertacyąubiegającsięoStopieńDoktoraFilozofii. 

III.DlaStudentówdeterminującychsiędoKlassyNaukFizyczno-Chymicznych 

1mowDrugimRoku 

1 ◦ Fizyka 

2 ◦ Chymija 

3 ◦ HistorijaNaturalna 

4 ◦ Rolnictwo 

5 ◦ AnatomijasłużącadoFizykiiHistor.Natural. 

1 WielkaRadaUniwersytetuzatwierdziław1818rokuprogramystudiów,zgodniezktórymikandydacimedycynyzobowiązanibyliuczęszczaćprzezdwalatanazajęcianaWydzialeMatematyczno-Fizycznym,wtymprzezroknazajęciazmatematykielementarnejifizyki(vide:ArchiwumUJ,rksWEI-17).Nieznalazłemdokumentów,którepotwierdzałybyrealizacjętegoprojektu.

MatematykawileńskazaczasówAdamaMickiewicza 145 

2dowTrzecimRoku.DlatychżeStudentów 

1 ◦ DoskonaleniesięwtychżesamychNaukach 

3tiowCzwartymRokudlatychżesamychStudentów 

1 ◦ DoskonaleniesięwtychżesamychNaukach 

2 ◦ ObraniejedneyszczegulneyNauki,wktóreymapisaćdissertacyąubiegającysięoStopieńDoktoraFilozofii. 

X.JózefMickiewiczDziekanOddziałuNaukFizycznychiMatematycznych 

3.Doktoratyzfilozofii(1810–1812).Studenci[12]–[13].W[13] 

czytamy: 

[k.6]7mo.LiczbaStudentównaOddzialeNaukFizycznychiMatematycznych 

od1.Styczniado29.CzerwcawR.1810wksięgęDziekańskąwpisanychbyła 

=N255,azaśod1.Wrześniado31.Grudniawtymżerokubyłaliczba259.[...] 

[k.10]WypiszProtokułuSessyiOddziałuNaukFizycznychiMatematycznych. 

Roku1810dnia17.CzerwcasessjanadzwyczaynaOddziałuNaukFizycznychiMatematycznychpodprezydencyąX.JózefaMickiewiczaDziekanategożOddziału, 

wprzytomnościwwProfessorów:Jundziła,Sniadeckiego,Stubielewicza,Życkiego, 

Niemczewskiego,naktóreyMichałPolińskiMagisterFilozofii,kandydatStanu 

Nauczycielskiego,stosowniedopostanowieniaOddziałunaSessyidnia22Maja, 

ubiegającysięostopieńDoktoraFilozofii,odprawiłexamenscisłyprzezpółtorey 

godzinyzFizyki,zMatematykiwyższeyiAstronomii,wktórymodpowiadając 

nawszystkojasnoidokładnie,dowodzącPrawdzałożonychgruntownie,okazał 

wielkiwtychnaukachpostępek,iprzetowsekretnymwotowaniujednomyślnym 

zdaniemwszystkichProfessorówprzyznanymuieststopieńDoktoraFilozofii.[...] 

Dokument[12]podajepełnąlistęosób,któreotrzymałystopieńnaukowy 

wroku1811i1812,bezwyszczególnienia,jakiizaco.Zapewnebyłytotylko 

stopniestudentaikandydata.Listysąalfabetyczneiporosyjsku.Wroku 

1811wymienienisą:JanGwalbertRudomina(naukihumanistyczne)iJózefOstrowski,duchowny.Wroku1812wymienionyjestMichałOczapowski,późniejszyprofesornaukrolnychiWincentyKarczewski,astronomimatematyk.Byłtochybaostatnidoktoratzmatematyki(poMichalePełce- 

Polińskim)natymwydzialedokońcaistnieniaUniwersytetuWileńskiego. 

JednaktytułyuzyskanewWilnieniedopomogłyKarczewskiemuwkarierze 

uniwersyteckiejwKrakowie 2 .Poprostuichnieuznano,mimo,żeprzedłożył 

2 vide:ArchiwumUJ,rksSI441–442(KatedraAstronomiiiMatematykiWyższej). 

W.Karczewski,opróczdoktoratuwWilnie,odbyłstudiawParyżu(1818–1821).PopowrocieprzezdwalatauczyłwSzkoleWojewódzkiejKieleckiej,awroku1823zostaładjunktemwobserwatoriumastronomicznymUJ.Odpoczątkubyłwkonflikciezkierownikiemkatedryastronomii,JózefemŁęskim.ŁęskizażądałmaterialnejodpowiedzialnościKarczewskiegozasprzętwobserwatorium.Napoczątku1824policjazłożyładoniesienierektorowiUJ,jakobyteśćKarczewskiegobiegałzsiekierąpoogrodziebotanicznym.Karczewskitłumaczył,żeteśćjestchorypsychicznieiobiecałjegorychływyjazd.Nastąpiłajednakeskalacjapomówień,listówioskarżeńpodadresemKarczewskiegozestrony 

rektora,dziekanaFranciszkaSapalskiegoiadministracjiUniwersytetu.Przyjęłotoformę 

zorganizowanejnagonki.Np.KarolHubezarzuciłmu,żeartykułKarczewskiegow23 

numerzeGazetyKrakowskiej(25II1823)zawierabzduryipodobnebrednie.Franciszek


stosownedokumenty.Rosyjskaustawaostopniachnaukowychzroku1817 

(vide:[28],[29])skuteczniezniechęcaładouzyskiwaniawyższychstopninaukowych(magisteriumidoktorat)zpowoduniemożliwościskróceniaustawowegoczasupomiędzyuzyskaniemkolejnychstopni. 

4.Podróżenaukoweuczonychwileńskich[10].Wsprawozdaniu 

zposiedzeniaRadyWydziałuwdniu10VI1817,odnotowano: 

InstrukcyaiadącemunawojażDoktorowiFilozofiiMichałowiPolińskiemu. – 

(Stosowniedoprzedstawienianakar.129). 

MatematykapoczątkowawUniwersyteciebydźpowinnadopełnieniemteynauki 

dawaneywGymnazyach,Szkołach,gruntownieyszémirozlegleyszémiéypoięciém, 

bydźieszczepowinnazupełnémuczącychsięprzygotowaniemdowyższychMatematykiczęści,idoichużyciawinnychnaukach.Dlategoanidobrzewswoichzasadachobjętaaniwceludopiérowspomnianymporządniewykładanabydźniemoże,ieżeliProfessorniemagruntownychiczystychwiadomościMatematykiwyższey,ieżeliniewidzikażdegotraktatuzamiaruiużycia.–Będziewięcobowiązkiem 

P.Polińskiego,ilemuiegozdrowiepozwoli,pogruntowaneydobrzeAlgebrze,iiey 

użyciuwGeometryiliniykrzywychiprostych,wproblematachiaknazywaiąnieoznaczonych,przyłożyćsiędoporządnegozgruntowaniatraktatówMatematykiwyższeyiieyużyciawMechaniceiHydrostatyce,anawetwproblematachAstronomiifizyczney.DoczegosłużyćmubędądziełaEulera,delaGrange,Cousina, 

Clairaut,delaPlace,d’Alemberta,Bossuta,&c.&c.–PonieważwNism[ucięte] 

iestInstytutMatematycznywydaiącypismoperyodycznewsameyMatematyce: 

P.PolińskirozpatrzysięnamieyscuwtymInstytucieiiegopracach.Jegoakta, 

Pismaperyodyczneiakiewyszłyzbierze,inakosztUniwersytetuzakupi. 

InstrukcyaiadącemunawojażAdjunktowiDrzewińskiemu.–[..] 

Sessya5Kwietnia1818.PodprezydencyąDziekana[ZacharyaszaNiemczewskiego] 

wprzytomnościJPXJundziłła,AdjunktówJPHorodeckiegoiJPKrassowskiego 

naktóreyczytanybył:1 ◦ RapportDoktoraFilozofiiGórskiegopoddatą14lutegozParyża,doRadyNauk.[owej]Uniwersytetuprzesłany,wktórymdonosioswoieypodróżyprzeNiemcypołudniowe,tudzieżoswoichzatrudnieniachiznajomościachzuczonymiwParyżu.RapporttenzwróconyzostałdoKancellaryi 

RadyUniwersytetu. 

2 ◦ CzytanybyłlistProfessoraPolińskiegodoDziekanaOddziałupisany,wktórymdonosiokursach,którychsłuchał,iodziełachMatematycznychdawnych 

Autorów,którychnabyciebywabardzotrudnezprzyczynyichrzadkości.Katalog 

tychXiągnażądanieDziekanaJPPolińskiwParyżusporządzonywrazzcenądo 

wspomnianegolistuprzyłączył,iomożnościdostaniaichwParyżudoniósł.– 

ZacharyaszNiemczewskiDziekan[...] 

=N313d.14sierpnia1818zMiędzybierza 

ZgadzamsięnaprzedstawienieRząduUniwersytetuabyJP.PolińskizabawiłieszczezagranicączterymiesiącezpensyąiakąpobierałdaiącKursMatematykiwUni- 

SapalskiwRapporciez24V1824,skierowanymdoSenatu,wbardzoostrymtoniezarzucił 

Karczewskiemuuchybieniawpracyzawodowej,m.in.rzekomeodkrycieplamnaSłońcu, 

kury,gęsiikaczkijakożywebarometrywobserwatorium,licznezarzutyopijaństwona 

terenieobserwatoriumitp.Wrezultacietychdziałań16X1825rokuKarczewskizażądał 

dymisjizfunkcjiadiunkta.


wersytecietoiestwproporcyąRublisrebrnychpięciusetroczniebezdodatku 3 .[bez 

podpisu] 

5X18184 ◦ DziekanwezwałzazgodąOddziałuDoktoraFilozofiiWyrwicza 

dopełnieniaobowiązkówSekretarzawOddzialeNaukFizyczno-Matematycznych. 

[...] 

ProtokułSessyy 

OddziałuNaukFizyczno-Matematycznych 

wImperatorskimWilenskimUniwersytecie 

Trzyletniti1819,1820,1821. 

I.5.I.1819.CzytanolistWaleryanaGórskiego,dostawanyzChalonpoddniem 

15listopada1818r.,wktórymkrótkoopisuienaukiirozkładichwszkołach 

rzemieslniczychwChalonnadMarnąiwAngin. 

III.Roku1819.MiesiącaMarca5.dnia.CzytanoRapportDoktoraFilozofii 

Polińskiegopoddniem2.Lutegor.t.zMedyolanudatowany,wktórymdonosiże 

naprzeyrzenierękopismówdeLagranżaposmierciiegoodsukcessorówprzezRząd 

Francuzkinabyłych,musiałswóywyiazddoWłochniecowstrzymać:dopierodnia 

12.Listopada1818r.wyjechałzJP.GórskimdoChalonsnadMarnądlaobeyrzeniaszkołyrzemieślniczéy.StamtądudałsiędoDiżondlaobeyrzeniaMachiny 

dorobieniapapieruupodobanéydługości,któreywynalazcaLeistenschneiderma 

wyłącznyprzywiléyużywaniatéymachinyprzezlat10.–ZDiżonudaiącsiędo 

WłochprzezSzwaycaryzwiedzałszkołyiinstytutategokraiu,iopisałszkoły 

każdegokantonu:amianowiciewKantonieBernskimInstytutFellenberga.OpisałtakżerozkładlekcyywUniwersytecieMedyolanskimiSzkołachdlamężczyzn 

iniewiast:GimnazyachiLiceachdoniegonależących. 

ZacharyaszNiemczewskiDziekan 

IV.Roku1819.Dnia5.Kwietnia. 

1.CzytanowypiszprotokułuPosiedzeńKomitetuSzkolnegoprzyImperatorskim 

Uniwersytecie,poddniem19.Marcar.t.względemzrobionegozapytaniaprzez 

WizytatoraP.WylyżyńskiegoowykładaniuposzkołachGeometryi,czysiętoma 

wykładaćpodługL’Huillera,czypodługEuklidesa.Postanowiono:Żebysięraczéy 

wGimnazyumiLiceumtrzymanoEuklidesa,poszkołachzaśL’Huillera. 

VII.Roku1819.MiesiącaMaia29dnia. 

GdyosobyzagranicąwceluwydoskonaleniasięwNaukachwysłane,napoczątku 

następuiącegorokuszkolnegoznowudoKraiupowrócićmaią;przetoFakultetstosowniedoprzepisanychimwinstrukcyiNauk,wktórychsięnaybardzieyćwiczyć 

obowiązanibyli,postanowił: 

1 ◦ AdjunktDrzewińskimawykładaćnaukęfizykiposześćgodzinnatydzień 

zpensyą800rublisrebrnychnarok. 

2 ◦ DoktorFilozofiiPolińskidawaćbędzieAlgebręposześćgodzinnatydzień 

zpensyą800rublisrebrnych. 

3 ◦ MagisterFilozofiiKarolPodczaszyńskiwykładaćmaArchitekturęposześć 

godzinnatydzieńzpensyą800rublisrebrnych.[...] 

7 ◦ PonieważDoktorFilozofiiSławiński[...]wtymrokuprzeznaczonynawoiaż, 

przetoFakultetprzeznaczaDoktoraWyrwicza,którydawałlekcyąAlgebry,do 

zastąpieniamiéyscaP.SławińskiegoprzyObserwatoriumzpensyąrublisrebr- 

3 FragmentkorespondencjiksięciaAdamaCzartoryskiego,kuratoraWileńskiegoOkręguSzkolnego,zRządem(tzn.senatem)UniwersytetuWileńskiego.(Arch.Hist.Wilnarks 

721.1.99).


nych400,doiegopowrotu:chybażeUniwersytetprzeznaczyinneobowiązkiP. 

Wyrwiczowi.[...] 

9 ◦ Fakultetzastanawiaiącsięnadurządzeniemgodzinlekcyy,stosowniedomyśli 

XiążęciaKuratorawliściedoJWRektorawyrażonych,postanowił:abykażdy 

Adjunkt,ieśliniebędziemiałKursprzeznaczonydodawaniaigdyniebędzie 

zaiętyinnemiobowiązkamiodUniwersytetusobieprzeznaczonemi,dawałlekcye 

poczterygodzinynatydzień. 

10 ◦ Professorowieextraordynaryinidawaćbędąlekcyeposześćgodzinnatydzień. 

SzymonMalewskiRektor 

[...]ListaStudentówzliczby189UczniównaOddziałFizycznychodzących 

zrobiona,którzydopełniliwarunkówprzywiązanychdoubieganiasięostopień 

StudentaAktualnego.[90nazwisk,wrazztabeląosiągniętychwyników] 

ListadowotowanianaStopieńKandydatatychStudentów,którzynaypierwéy 

mielizasobątrzyaffirmatywy[lista65nazwisk][...] 

XIII.Roku1819.Września7.dnia. 

5.czytanowypiszProtokułuSesyiRząduUniwersytetupoddniem2.Wrześniar. 

t.zaNr3220zdoniesieniemopotwierdzeniuprzezJOXiążęciaMinistraOświecenia,naProfessoraExtraordynaryinegowybranegoprzezUniwersytetDoktora 

FilozofiiMichałaPolińskiegozprzeznaczeniemmupensyiRublisrebrnychtysiąc. 

6.PrzytémDziekandoniósł,żeprofessorPolińskizostałczłonkiemAkademii 

Florenckiéy,nacopatentmuwydanyOddziałowiprezentował.–[...] 

XVI.Roku1819.MiesiącaPaździernika5.dnia. 

2.UproszonoMagistraFilozofiiPodczaszyńskiego,abylekcyérysunkówtopograficznychpodswóydozórprzyiął.[...] 

XVII.Roku1819.MiesiącaListopada5.dnia. 

1.Dziekanzłożyłrapportaosóbzagranicęwysłanych.[...] 

a)RapportdoktoraFilozofiiSławińskiego,wysłanegonanaukęAstronomii,datowanyzHamburgapoddniem30Pazdziernikar.t:n.s:wktórymzawierasię 

krótkieopisaniestanuobserwatoriów,codoichbudowyinarzędzi;przezniego 

oglądanychwKrólewcu,Berlinie,Lipsku,GöttindzeiBremen. 

b)RapportDoktoraFilozofiizParyżapoddniem18.Wrześniar.t.datowany, 

wktórymdonosioswoichzatrudnieniachNaukowych,zopisaniemznacznieyszych 

Machinwrękodzielniachużywanych;wrazzregestremichceny.–[...] 

5.PosiedzeniaRadWydziału([1],[8–10],[13–14],[16–21],[31]). 

I.Roku1820.MiesiącaStycznia5.dnia. 

1.CzytanoWypiszProtokułuSessyiRadyUniwersytetupoddniem1szymr.t. 

za35.zprzyłączeniemzaleceniaJOXiążęciaMinistraOświeceniaNarodowego; 

względemwynoszeniadostopniuczącychsięwUniwersytecieżydówazaiętych 

okładempodusznym. 4 [...] 

Roku1820.MiesiącaMarca23.dnia. 

[...]Poszóste.Podług§21UstawdwiesąprzeznaczoneKatedryMatematyki 

wyższéyistosowaney:alegdyobietekatedry,bezpoprzedniczeyatakrozległey 

NaukiAlgebryobeyśćsiężadnymsposobemniemogły,zmuszonybyłUniwersytet, 

4 Okład(albo:układ)poduszny,torusycyzmpochodzącyodterminuподушнаяподать,oznaczającegopogłówne–podatekpobieranyodkażdejosoby(głowy)spośródszlachtynieposiadającejziemi,Żydówichłopów.SystemtakiobowiązywałwwielukrajachEuropy,wtymwPolsceprzedrozbiorowejiwRosji.


dlazrobieniazwiązku,zaprowadzićKatedręAlgebry,przyłączaiącdonieyiako 

kursdodatkowy,przystósowanieieydoliniykrzywych:przezcozrobionorazem 

kluczdowszystkichUmieiętnościFizycznych.StądprzeszłożeAlgebrazaięłaKa- 

tedręMatematykiStosowanéy.Leczgdytéyostatnieykoniecznaiestpotrzeba, 

ibeznieynietylkokunsztairzemiosła,alenawetinneczęściNaukDokładnych 

obeyśćsięniemogą,aznaturyswoiéybarzoiestobszernairóżnacodoprzed- 

miotów,przetozdaniemiestOddziałurozdzielićMatematykęnatrzyKatedry 

przeznaczaiąciednędlaAlgebry:drugądlaRachunkuWyższegoczyliMatema- 

tykiWyższéy:trzeciązaśdlaMatematykistosowanéy. 

KursyGłówne: 

Matematykawyższaczylirachunekdifferencyalnyiintegralny,kursgłównyido- 

datkowy 

Algebraczylianalizaalgebraiczna,kursgłówny 

GeometryaAnalitycznaczyliprzystosowanieAlgebrydolinijkrzywychnaiedney 

płaszczyznieiwprzestrzeniuważanych,orazdopłaszczyznipowierzchni:kurs 

dodatkowy 

Geometryawykreślna,kursdodatkowy 

MechanikaTeoretyczna,kursgłówny 

MechanikaPraktyczna,kursdodatkowy 

GeodezyaiMiernictwo,kursdodatkowy 

XIII.Roku1820.MiesiącaMaia24.dnia. 

2.NawniesienieJWRektoraUniwersytetuwzględempromocyinastopieńAd- 

junktaMagistraFilozofiiKarolaPodczaszyńskiego.[...] 

RektorUniwersytetuwniósłnasessyą,abyProfessoraextraordynaryinegoPo- 

lińskiegodlazasługwStanieNauczycielskimpołożonychprzedstawionoRadzie 

UniwersytetunaProfessorazwyczaynego. 

Oddziałwidząc,żeJPMichałPolińskiDoktorFilozofiiposkończonéyedu- 

kacyiwSyminariumNauczycielskiém,odroku1809będącNauczycielemMate- 

matykiwGimnaziumMińskiem,aodroku1813do1816wGimnaziumWileń- 

skiém,opróczpełnieniazpożytkiémobowiązkówswoich,ciąglesięwNaukach 

Matematycznychdoskonalił,czegodałdowódprzezwydaniedziełekpodtytułem: 

PoczątkiTrygonometryipłaskiéy;iOgeodezyiwyższey;wezwanywroku1816na 

zastępcęProfessoraMatematyki,dawałprzezrokcałyzkorzyściąUczniów,Alge- 

bręwyższąwUniwersyteciewroku1817.i18.ZazgodąUniwersytetuiKuratora 

odbyłpodróżuczonąwNiemczech,FrancyiiWłoszech:opróczpoświęceniasięna- 

ukomMatematycznymwczasieswegowoiażuidlározszerzeniawiadomościzwie- 

dzałwszędziezakładynaukowe,iwchodziłwpoznaniecałeyinstrukcyipubliczney 

owychNarodów;rapportaobszernewtéymateryipisane,Uniwersytetogłaszaćka- 

załwtutéyszémperiodycznémpiśmie.PoswoimpowrociezZagranicywybranyna 

Professoraextraordynaryinego,zpoleceniaUniwersytetuwykładaAlgebręwyższą 

iGeometryąAnalityczną:przetoOddział,widzączasługiProfessoraPolińskiego 

położonewstanieNauczycielskiem,inabyteusposobieniadlaProfessorazwy- 

czaynego,postanowiłiednomyślnieprzedstawićRadzieUniwersytetuProfessora 

extraordynaryinegoPolińskiegonaProfessorazwyczaynégozpensyą,izaszczy- 

tamitemustopniusłużącemi,zporuczeniemiemuwykładaniaAlgebrywyższéy 

iakokursugłównegoposześćgodzinnatydzień,zprzydaniemkursudodatkowego 

Geodezyiwyższéy czyli PrzystosowanieGeometryiwyższeydorozmiaruKraiu 

irobieniamapppodwiegodzinywtygodniu.–[...] 

SzymonMalewskiRektor


Nakolejnychradachwydziału(XIV:5.VI1820;XV:12.VI1820;XVI: 

13.VI1820;XVII:14.VI1820;XX:20.VI1820)omawianom.in.kolejne 

etapymagisteriumIgnacegoDomeykiiJanaOdyńca.Domeykoniesfinalizo- 

wałtegomagisterium.Ponownieprzeszedłcałąprocedurędwalatapóźniej. 

Przytaczamponiżejtreśćtychdokumentów. 

XIV.Roku1820.MiesiącaCzerwca5dnia. 

8.StosowniedorezolucyiOddziałupoddniem5Marcar.t.naprośbęKand.[y- 

data]Fil.[ozofii]OdyńcaubiegaiącegosięostopieńMagistratudzieźpoddniem5 

Maiar.t.naprośbęIgnacegoDomeykiubiegaiącegosięotenżestopieńuczony: 

roztrzęsionopomienioneprośby:agdyżadneynieznalezionoprawnejprzeszkody: 

postanowionoprzeznaczyćdzień13t.m.dozłożeniaexaminu. 


XVI.Roku1820.MiesiącaCzerwca13dnia. 

KandydaciFilozofiiIgnacyDomeykoiJanOdyniecstosowniedoRezolucyiOd- 

działupodd.5Czerwcar.t.odbylikażdyustnyexamennaStopieńMagistra 

Filozofii:pierwszyzNaukFizyki,Chemii,AlgebryiMatematykiWyższéyiLoiki; 

drugizaśzFizyki,Chemii,Algebry,Botaniki,ZoologiiiMineralogii.Poczempo- 

stanowionoprzeznaczyćdzień14t.m.doexaminuodpisowego.– 


XVII.Roku1820MiesiącaCzerwca.14dnia. 

KandydaciFilozofiiIgnacyDomeykoiJanOdyniecstosowniedopostanowienia 

Oddziałupoddniem13t.[ego]m.[iesiąca]wyciągnęlilosemkażdypodwazapyta- 

niazliczbywieluwcześnieprzygotowanych.[...] 

XX.Roku1820.MiesiącaCzerwca26dnia. 

DziekanOddziałuzłożyłodpisyKandydatówFilozofiiIgnacegoDomeykiiJana 

Odyńcadaneprzezkażdegoznichnadwazapytanialosemprzeznichwycią- 

gnionepodd.14t.m./patrzDziennikexaminównastopieńMagistraN rem 11 

i12/:któretoodpisyprzezDziekanaorazwszystkichczłonkówOddziałupiérwiéy 

iużprzeczytaneipodpisanezostały.Poczémpodanazostaładowotówsekretnych 

nakażdegoznichwszczególnościnastępnapropozycya.Wexaminachodbytych 

ustnymiodpisowymnastopieńMagistrazadosyćuczyniłaffirmativenieuczynił 

zadosyćnegative. 

Pozebraniusekretnychwotówmieli 

Domeykonastronęaffirmativeczterykreseknastronęnegativeżadnéy 

Odyniec................affirmativetrzy.............................negativedwie 

Wotuiącychbyłoczterechnapiérwszegoapiąciunadrugiego. 

Uznanozatém,iżobaKandydaciFil:wexaminachustnymiodpisowymnastopień 

Magistrazadosyćuczynili,ipostanowionoichdopuścićnatenżestopieńuczone 

rozprawy:doczegonapóźniéyodłożonowyznaczyćMateryę. 

XXIII.21.IX1820.[Wybórdziekana.Niemczewski–sześć,Życki–dwie 

kartki].AlegdyProfessorNiemczewskiodpełnieniategourzęduwymówiłsięsła- 

bościązdrowia:przetoOddziałprzystąpiłtymżesamymsposobemdopowtórnego 

wotowania:ipozebraniukartekznalazłsięznazwiskiemŻyckisiedm,znazwi- 

skiemPolińskiiedna.Wotuiącychbyłoośmiu:Azatemtakowywybórpostanowiono 

przedstawićRadzieUniwersytetu. 

SzymonMalewskiRektor


XXIV.Roku1820.MiesiącaPazdziernika5dnia. 

3.DziekandoniósłżenalekcyeOddziałuNaukFizycznychiMatematycznych 

zapisałosięjużprzeszło240uczniów. 


IX.1821Roku.Dnia5MiesiącaSeptembra. 

[...]ProfessorzwyczaynyMichałPoliński,podługpotwierdzeniaJO.XięciaMinistrabędziedawałMatematykęWyższą:aDoktorFilozofiiAntonWyrwiczbędzie 

dawałAlgebręposześćgodzinwtygodniuprzyPensyiRublisrebrnychOśmset. 

[...] 

ProtokułSessyyOddziałuNaukFizyko-MatematycznychwImperatorskim 

WileńskimUniwersytecieod5.stycznia1822Roku 

I.5.I1822.Wroku1820/21było292uczniów,ztego20otrzymałostopnieuczone: 

10–stopnieKandydata;10–stopieńAktualnegoStudenta. 

III.Rok1822.MiesiącaMarca5dnia. 

Potrzecie:CzytanabyłaprośbaKandydataFilozofiiIgnacegoDomeykiopozwoleniedokończeniaexaminunaStopieńMagistraFilozofii,rozpoczętegodnia[pustemiejsce]Czerwca1820.PostanowionoiżbyJpanDomeykonanowoodbyłwszystkieexaminaprawidłamiprzepisanedoosiągnięciastopniaMagistra.[...] 

TomaszŻycki 

V.SessyaNad-zwyczaynaOddziałuNaukFizycznychiMatematycznych,d. 

30Marcar.1822. 

Po-piąte:AstronomObserwatorP.JanSniadecki;wnosił:1 mo abyP.Antoniego 

WyrwiczaDoktoraFilozofii,którydozastępstwawizytydawałdwalataAstronomią,aroktrzeciwykładaAlgiebrę,iktórywydałtłumaczenieGeometryiAnalityczneyBiotaproponowaćRadzieUniwersytetunaAdjunkta2 

do Abydrugą 

KatedręMatematykipodaćdokonkursu.Obatedoniesieniaodłożonodoczasu 

późnieyszego.[..] 

V.30.Marca1822.[Napoczątku]Obecnibyli:RektorUniwersytetuSzymon 

Malewski,DziekanOddziałuTomaszŻycki,ProfessorzasłużonyIgnacyReszka, 

AstronomObserwatorJanSniadecki,ProfesorowieZwyczayniJędrzeySniadecki, 

StanisławJundziłiMichałPoliński. 

PrzeczytanopismoJOXięciaKuratoraWileńskiegoSzkółWydziałuzdatą 

d.30.Marcar.t.za=N198.DoRektoraUniwersytetuadresowane,wwyrazach 

następnych 5 :[...] 

StosowaniedotegozaleceniaJOXięciaKuratoraOddziałrozważaiąc,żeJP. 

TwardowskikursNaukMatematycznychwUniwersytecieWileńskimzpożytkiem 

odbył,tymsięszczególnieypoświęciłidałdowodyswegowtychnaukachpostępku 

wexaminiezdanymdlaotrzymaniastopniaDoktorafilozofiir.1807irecenzyami 

dziełmatematycznychpodawanémidopismperyodycznychkrajowych 6 okazał,że 

siedzącnawsiisprawuiącurzędypowiatuswegonieprzestałwtychumieiętnościachodlat15.ciąglesięćwiczyćidoskonalić,zgodziłsięiednomyślnienamocy 

5 por.[13];pełnyteksttakżew[28],str.152. 

6 Chodzituogłośnąrecenzję(JanTwardowski,RecenzyaTrygonometryikulistéyJana 

Sniadeckiego,PamiętnikWarszawski1817,No12,477–501),wktórejzaatakowałautorytetnaukowy,jakimbyłJanŚniadecki.JednakjużsamfaktnapisaniarecenzjiprzyniósłTwardowskiemurozgłos.ByłatozresztąjedynapublikacjapóźniejszegorektoraUniwersytetuWileńskiego.NatomiastksiążkaŚniadeckiegodoczekałasiękolejnychwydań,wtym 

tłumaczeniananiemiecki(Lipsk,1828).


punktu23.UstawNaywyżeypotwierdzonych,JPJózefaTwardowskiegoCzłonka 

HonorowegoUniwersytetuosobiście,zesweynaukiigorliwościznanegoprzedstawićRadzieUniwersytetudowyborunaProfessoraZwyczaynegoMatematyki,do 

KatedrywakuiąceypopostąpieniuProfessoraPolińskiegonakatedrępozmarłym 

Niemczewskim. 

SzymonMalewskiRektor 

VI.Roku1822.MiesiącaKwietnia5.dnia.[...] 

Powtóre.CzytanowypiszProtokułuPosiedzieńRząduUniwersytetupoddniem 

7Marcar.t.za=N795.przyktórymprzyłączonybyłproyektWaleryanaGórskiego 

naszkołęmechaniczno-rzemieślnicząutworzyćsięmaiącą,przyUniwersytecieWileńskim.[...] 

Potrzecie.CzytanowypiszProtokułuPosiedzieńRząduUniwersytetupoddniem 

7Marcar.t.za=N919.przyktórymdołączonybyłRapportZastępcyDyrektora 

SzkółGuberniiWołyńskieyJarkowskiegopodd.17t.m.za=N386iwypisaniemRapportuprzedstawionegoXiążęciuKuratorowiprzezzastępcęDyrektora, 

oszkoleMechanikiprzyLiceumWołyńskimzaprowadzonéy.Przytémdołączone 

byłoProgrammaNaukmaiącychsiędawaćwteyszkoleiregestrMachin,które 

wSzkoleMechanikiwyrabiaćsiębędą.[...] 

VII.Roku1822:MiesiącaKwietnia5.dnia. 

Naprzód[...]JP.IgnacyDomeyko:stosowniedorezolucyiOddziałupodd.5.Lutegoi5.Marcar.t.rozpoczęliexaminadostopniaMagistraFilozofii.Drugiitrzeci[Domeyko]zNauk:MatematykiWyższey,Algebry,Fizyki,Chemii,Zoologii,Botaniki,Mineralogii,FilozofiiiArchitektury[...]egzaminowanibyłi.[...](Patrz: 

DziennikexaminuPanaDomeyki=N er 1.) 7 

X.Roku1822.MiesiącaMaja5.dnia. 

[...] KandydatFilozofiiIgnacyDomeykowexaminachodbytychustnieinapiśmiezadosyćuczyniłaffirmativeinieuczynilzadosyćnegative. 

Po zebraniu wotówznalazłosięnastronęaffirmativekresekośm,nastronęnegativekreskiżadney.Wotuiącychbyłoośmiu.Uznanozatymiednomyślnie,żepomienionyIgnacy 

Domeykonaexaminachodbytychnaczterechposiedzieniachzadosyćuczynił.Po 

czémnarosprawędopublicznegobronieniawyznaczonomateryęzmatematyki 

wyższey,Teoryarachunkuróżnicowegoicałkowego. 

XI.Roku1822.MiesiącaMaiad.14. 

[...]KopiaUkazuRządzącegoSenatu,zawieraiącegouwolnieniezpodusznegoukładuUczniaUniwersytetuIgnacegoFonberga.Fonberg29.VI1818uzyskałStopień 

KandydataFilozofii;stopieńzostałpotwierdzony;ponieważFonbergbyłokładem 

zaięty;przetoRządUniwersytetuniewydałmunatenżestopieńświadectwa. 

Terazzaś,gdypomienionemuJP.FonbergowiprzyszłouwolnieniezRządzącego 

Senatu:igdyodprzyznaniamuzasłużonegostopnia,trzeciroksiękończy;przeto 

OddziałnaprośbęprzezIgnacegoFonbergapodanąpostanowił,przypuścićgodo 

examinównastopieńMagistraFilozofii 8 .[...] 

7 SzczegółowyprzebiegdrugiegomagisteriumIgnacegoDomeykipodanyjestw([28], 

169–173). 

8 Fonbergniemógłwcześniejstaraćsięomagisteriumzdwóchpowodów;pierwszym 

ograniczeniembyłopogłówne;drugimUstawaoStopniachUczonychzroku1819(por. 

[28],148–149),zgodniezktórąmagisteriummożnabyłouzyskaćniewcześniej,niżdwa 

latapouzyskaniustopniakandydata.


XIII.Roku1822.MiesiącaCzerwca5.dnia. 

Powtóre.CzytanoWypiszprotokułuSessyiRadyUniwersytetupodd.26Majar. 

t.za=N1964.zdoniesieniemopotwierdzeniuprzezMinistraNarodowegoOświe- 

ceniaiSprawDuchownych,JpanaTwardowskiegonaProfessoraMatematyki. 

Potrzecie.CzytanoDziennikexaminuodpisowegodanegoprzezKandydataFilo- 

zofiiIgnacegoDomeykępoddniem7.Kwietniar.t.nastopieńMagistraFilozofii. 

Poczwarte.CzytanoDziennikexaminówustnychinapiśmiezadanychprzezJpana 

FonberganastopieńMagistraFilozofii. 

Popiąte.Dziekanzłożyłuczonąrozprawę,oTeoryirachunkuróżniczkowegoicał- 

kowego,pierwéyiużprzeczytanąipodpisanąprzezCzłonkówOddziału,napi- 

sanąznaznaczeniategoOddziałupoddniem5majaprzezKandydataFilozo- 

fiiIgnacegoDomeykędopublicznegobronienianastopieńMagistraFilozofii.Po 

czémnapodanąprzezDziekanapropozycją: 

RozprawaoTeoryirachunkuróżniczkowegoicałkowegonapisanadopubli- 

cznegobronieniaprzezKandydataFilozofiiIgnacegoDomeykę,możebydźpub- 

licznieprzezniegobroniona,affirmative,niemożebydź,negative,przystąpionodo 

sekretnegowotowania.Pozebraniukresekznalazłosięnastronęaffirmativesiedm; 

nastronęnegativejednę.Wotuiącychbyłoośmiu.Uznanozatymwiększościągło- 

sówsekretnych,zagodnąbronieniapubliczniewyżeypomienioneyrozprawyprzez 

KandydataFilozofiiJP.Domeykęnapisaney:ipostanowionodopuścićgodopu- 

blicznegoieybronienia:doczegowyznacznonodzień25czerwcar.b.[...] 

Posiódme.Gdywteraźnieyszymrokuszkolnym1821–1822.przypadaiąowapre- 

miazkoleinaOddziałNaukFizycznychiMatematycznych:przetonawniesie- 

nieDziekanazgodzonosiępostanowića)Wyznaczyćieszczedlaubiegaiącychsię 

onagrodędrugąmateryązAlgiebry:Cobyłoprzyczynąwprowadzeniaznakówal- 

giebraicznychwrachunek,iakiesobieuważaćnależy:iwwielorakiemznaczeniu 

znaki+i–branebydźpowinny?zostawuiącwolnośćubiegaiącemusięonagrodę 

odpisaćalbonatopytaniezMatematyki,alboteżnapytaniezChemiipoddniem 

5Majar.t.naznaczone.b)PolecićCzłonkomOddziałuabypodaliDziekanowi 

listęcelującychuczniów,każdyzeswoieynauki.c)Przeznaczyćdzień26Czerwca 

naexamendoNagrody. 

XVI.Roku1822.MiesiącaCzerwca28.dnia. 

[...]Powtóre.KursMatematykidawanyprzedrokiemprzezProfessoraPolińskiego, 

dawanybędziepodługwyboruUniwersytetu,apotwierdzeniaXięciaJmciMinistra 

O.[świecenia]N.[arodowego]przezJP.Twardowskiego,którymaProspektswey 

lekcyidodrukunaręceDziekananadesłać 9 .[...] 

XI.Roku1823.Miesiącakwietnia5.dnia. 

2)Przepisać,abykażdyexaminatorosobnowydawałswoieświadectwoczyexa- 

minuiącysięwiegonauceiestdobry,czymierny,czymały?[...] 

XIV.Roku1823.MiesiącaMaja12.dnia.PosiedzenieNadzwyczayneexamino- 

wane[...]naktórémJ.P.ReichwaldrodemzLipawy,uczeńMedycynywUniwersy- 

tecieWrocławskim,stosowniedorezolucyiOddziału,naprośbęiegoopozwolenie 

złożeniaexaminówdlaotrzymaniastopnilekarskich,examinowanybyłzNauk 

Fizycznych.[...] 

9 JózefTwardowskinigdyniewykładał.PlanowanydlaniegowykładprowadziłAntoni 

Wyrwicz(por.[29],138–139).TwardowskizyskałpóźniejzłąsławęjakorektorUniwersy- 

tetuWileńskiego.


XXIV.Roku1823.dnia27miesiącawrześnia. 

[...]ZgodzonosięzaprowadzićwOddzialeNaukFizycznychiMatematycznych.a) 

LekcyąGeometryiwykréslnéy.b)LekcyąRysunkówTopograficznychpołączonych 

zNaukąNiwellacyiiGeodezyi.Stosowniewięcdoteydecyzyi,postanowiłOddział 

Powtóre.ZnajomemuzezdolnościinaukiKandydatowiStanuNauczycielskiego 

HipolitowiRumbowiczowiporuczyćdawaniegeometryideskryptywneyprzezpięć 

godzinwtygodniupodprzewodnictwemProfessoraArchitekturyzPensyą300r. 

sr.narok[...] 

XXVII.Roku1823.dnia5mcaListopada. 

PosiedzenieOddziałuNaukFizycznychiMatematycznychdlawyboruDziekana. 

TrzykartkibyłyznazwiskiemPoliński:dwieznazwiskiemŻycki:aiednazna- 

zwiskiemReszkaIgnacy. 

Polińskikresekaffirmativetrzynegativedwie. 

Reszka...........................2..............3 

Życki..............................1..............4 

ZatemRektorogłosiłProfessoraPolińskiegoiakomaiącegonaywięceyzasobą 

kresek,wybranymnaDziekanaOddziałuNaukFizycznychiMatematycznychna 

lattrzy.LeczgdyProfessorPolińskioświadczył,żestaniegozdrowiaiinneoko- 

licznościniepozwalaiąmuprzyiąćtegourzędu,przystąpionodopowtórnegokre- 

skowaniaprzezkartkisposobemwyżeyzachowanym.Pozebraniukartekionych 

przeliczeniu,znalazłosięichpodwienakażdegoznazwiskamiŻyckiTomasz, 

ReszkaIgnacyiPodczaszyńskiKarol.Zpowodurównościkresek,przystąpiono 

dowotowaniaprzezKałkułynaPropozycyązkoleinakażdegoczynionąnastęp- 

nie,MabydźDziekanemnalataffirmative?Niemabydźnegative?–Pozebraniu 

kresekokazałosię 

zaProfessoremŻyckimaffirmative3.negative2. 

zaProfessoremReszką..................2..............3. 

zaProf:Podczaszyńskim...............2..............3. 

azatemRektorProfessoraEmerytaŻyckiegoiakomaiącegowiększośćkresekna 

stronęaffirmative,ogłosiłwybranymnaDziekanaOddziałuNaukFiz:iMatem: 

nalattrzy.ProfessorzaśŻycki,zostaiącyprzezostatecznieupłynionetrzylata 

wpomienionymDziekanaobowiązkuoświadczyłiżtegourzędunadrugietrien- 

niumprzyiąćniemoże,atozewszechwzględow:nawetgotowiest(:ieślibytego 

trzebabyło:)obszernieywyrazićipowodynaoddzielnympapierze,którenatey 

Sessyiustnieprzedkładał.– 

PrezyduiącynateySessyiRektor 10 ,iużdlaporozumieniasięlepszegowtey 

rzeczyzCzłonkamiOddziału,iużdlawiększeyliczbymożeichżezebraniasię(:bo 

czterech,CidwayPPJędrzeyiJanSniadeccy,X.Prof.JundziłłiP.Oczapowski, 

ProfessorGospodarstwaWieyskiego,nateySessyiniebyliobecni:)naSessyą 

zwyczaynąnastępnąwdniu5.Decembraprzypadaiącąodroczyłizapowiedział 

ukończenieElekcyiDziekanaOddziałuFizycznego.– 

XXVIII.Roku1823dnia5.mcaGrudnia. 

SessyaOddziałuNaukFizycznychiMatem:Zwyczaynarazeminad-zwyczyna. 

PodprezydencyąJWRektora,naktóreyobecnibyliProfessorEmerytBiskup 

Kundzicz,DziekanOddziałuT.Życki,EmerytJanReszka,Professorowiezwy- 

czayniPolińskiiOczapowski.TrzymałpióroSekretneRadyNorbertJurgielewicz. 

[...]Kartektakowychznalazłosięwwazoniesześć,zktórychpięćbyłyznapisem 

PolińskiMichał.aiednaznapisemŻyckiTomasz.Azatemprezyduiącyogłosił 

10 RektoremUniwersytetuWileńskiegowlatach1823–24byłJózefTwardowski.


ProfessoraPolińskiegowybranymiednomyślnienaDziekanaOddziałuFizycznych 

iMatematycznych[Nauk]natrzylata.Postanowionotakowywybórprzedstawić 

RadzieUniwersytetu.[...] 

XIV.Roku1824dnia18.mcaCzerwca. 

RadaUniwersytetuzatwierdziłaPolińskiegonaDziekana.ProfessorŻyckiwyszedł 

zmieyscaposiedzenia.PełniłfunkcjęDziekanaprzez4lata,pracujelat37.Oddział 

wystąpiłonagrodędoMinistra.[...] 

III.Roku1825.DniapiątegoMcaLutego. 

popiąte.Czytano prośbę P.Wincentego Pełczyńskiego Kand.Filo.[zofii] pod 

dniem31.McaStyczniar.t.doRektoraCesarskiegoWilen.UniwersytetuoprzyznaniemuStopniaDoktoraFilozofiiadnia3McaLutegor.t.przezDziekanaP. 

JanaZnoskępełniącegowowymczasieobowiązekRektora,doOddziałuNaukfizy. 

imatem.dostaną,wespółzdziełemP.Pełczyńskiegowrękopiśmiezłożonémpod 

tytułemPoczątkiGeometryianalityczney,dladawaniaotémdzieleopinii;Oddziałpostanowiłprzeyrzećnajprzódrzeczonedziéło,apojegoprzejrzeniuwyda 

oniémswojąopinią.[...] 

V.Roku1825.dniapiątegomiesiącaMarca. 

DziełoW.Pełczyńskiegoczytali:PodczaszyńskiiDrzewiński,SławińskiiWyrwicz. 

Oddział[...]niewidzisiebiewmocydawaniakrajowcómstopniuczonychbezpoprzedniegoexaminu 

11 itakowąswoięopiniąpostanowiłprzesłaćdoJW.Zastępcy 

Rektora,zwracaiącrazemprośbęidziełoJP.Pełczyńskiego. 

DziekanM.PPoliński 

XIII.Dnia5Czerwca1825Roku. 

[...]pismozRząduUniwersytetuzdnia19Majar.t.doDziekanazrejestrem 

dziełzakazanychprzysłane,zostałoodczytaném.[...] 

XX.1825rokudnia9.miesiącawrześnia.Posiedzenienadzwyczayne. 

NatémposiedzeniuOddział,stosowniedoswegopostanowienia,zdnia5t.m. 

września,podNr em 9 m wyrażanegoprzeglądałUstawyteraźnieyszeiEtatuniwersytetuściągaiącysiędoOddziałuNaukfizycznychimatematycznych,znayduieone 

dogodnémipróczpotrzebyuczynieniamałéyodmianywkursachwymienionych 

wUstawachidodaniakilkuKursów,którealbosąiużwUniwersyteciewykładane, 

alboktóreOddziałuważazapotrzebnedozaprowadzeniainiewielkichodmian 

wEtacienaniektórezakładynaukowe. 

ZbiórwszystkichKursówgłównychidodatkowychwOddzialeNaukfizycznychimatematycznych,podługzdaniaOddziału,możebydźnastępuiący: 

1 ◦ Fizykaexperymentalna,FizykamatematycznaizawiadowanieGabinetemfizycznymstanowikursgłównyidodatkowy. 

2 ◦ Chemiastanowikursgłówny,aAnalizachemicznakursdodatkowy. 

3 ◦ Zoologia,Anatomiaporównawczaizawiadywaniegabinetemzoologicznymstanowikursgłównyidodatkowy. 

11 WtymczasiepraktykitakiebyłypowszechnieprzyjętenaUniwersytecieKrakowskim(vide:Albumdoctorumphilosophiae,ArchiwumUJ,rksWFI86).Np.FranciszekSzopowiczotrzymałdoktorat6.VI1820roku.Wpiśmiedorektoraz4.VI1820czytamy:UpraszamJW.Rektora,abymjużbędącczłonkiemUniwersytetuczynnymmógł 

orazpozyskaćtytułDoktoraFilozofii(ArchiwumUJ,rksWFI85).Wymieniajączasługi 

dydaktyczneSzopowicza,rektorodnotował,żemaiącnauwadze,talentaizasługiWSzopowiczawwzględzienaukowympołożone–tudzieżzwyczayprzyięty,iżktoiestgodzien 

bydźProfessorem,zasługuienatytułDoktora[...].WniosekrektoraskierowanydoRady 

WydziałuMatematyczno-FizycznegozostałpozytywnierozpatrzonyprzezRadę.


4 ◦ Botanikawcałéyobszerności,zaymuiącwtoikryptogenną,zzawiadywaniem 

ogrodembotanicznymstanowikursgłównyidodatkowy. 

5 ◦ Mineralogiastanowikursdodatkowy. 

6 ◦ GospodarstwowieyskieiLeśnictwo,kursgłównyidodatkowy. 

7 ◦ Rachunekróżniczkowy,Całkowy,RachunekróżniciRachunekpodobieństwa 

doprawdyuważasięzakursgłównyaAlgebrawyższazakursdodatkowy. 

8 ◦ Mechanikaracyonalnaciałzsiadłychipłynnychkursgłówny,wyższaGeometryaanalitycznakursdodatkowy. 

9 ◦ Technologiaogólna,kursgłównyidodatkowy. 

10 ◦ AstronomiaidyrekcyaObserwatoriumastronomicznegokursgłównyidodatkowy. 

11 ◦ Architekturacywilnaistatykabudowli,kursgłównyidodatkowy. 

12 ◦ Mechanikastosowanadorzemiosłirękodziełzzawiadywaniemgabinetem 

modelówmachinuważasięzakursgłówny,aNaukaokanałach,drogachimostach 

zakursdodatkowy. 

13 ◦ Geometryawykreślnazzastosowaniamizakursgłówny. 

14 ◦ Fortyfikacyastałaipolnazrobotąplanówzakursgłówny. 

15 ◦ Geodezya,Topografia,Równoważenieirysunkitopograficznezakursdodatkowy.[...] 

Jesienią1825roku(XXIV.dnia22miesiącaPazdziernika)przygotowano 

szczegółoweprogramystudiówdlawymienionychniżejspecjalności.Wszystkiezawierałypełnyprogrammatematyki,tzn.analizę,algebrę,geometrię 

analitycząiwykreślną.OddziałNaukfizycznychimatematycznychcoraz 

bardziejzaczynałprzypominaćuczelniętechniczną 12 . 

Rokpóźniej,naXposiedzeniuOddziału(27.IV1826)przyjętotaki 

samprogramwykładów,jakrokwcześniej.Zgodniezpanującymwówczas 

zwyczajemnauniwersytetacheuropejskich,Oddziałzażądał: 

stosowniedotakowegoukładuKursów,ułożoneprospektawięzykułacińskim 

ipolskim,zauprzedzeniemprzezdziekanaOddziałuwezwaniemnapisane,zostały 

odczytanémiipostanowionoieprzedstawićRadzieUniwersytetu 13 . 

Popiąte.Oddziałzastanawiałsięnadkursamiwtymrokuwykładanemi,inie 

widzącpotrzebyczynieniawichodmian,zostawiaienarokszkolnynastępuiący, 

takiakbyływrokubieżącymdawane,iakoto 

a)MechanikęracyonalnąiGeometryąanalitycznądawaćbędzieProfessorZ.[wyczajny]Poliński.b)WieyskiegospodarstwoinaukęoleśnictwiedawaćbędzieProfessorZ.Oczapowski. 

c)ArchitekturęistatykębudowlidawaćbędzieProfessorZ.Podczaszyński. 

d)FizykęexperymentalnąimatematycznądawaćbędzieProfessorZ.Drzewiński. 

12 Sprawozdaniewymieniaspecjalności:Architektura,dlaurzędnikówlesnych,dlaJnżenierówwodneyilądoweykomunikacyi,dlaJnżenierówMechaników,naJnżenierageografa 

imiernika.Wartowtymmiejscuprzypomnieć,żetowychowankowieOddziałubudowali 

dodziśistniejącekanałyicałysystemurządzeńwodnychnaMazurachiPolesiu. 

13 Jakwynikazzachowanychdokumentów,niewszyscywykładowcypodporządkowali 

siędecyzjidziekana.


e) RachunekróżniczkowyicałkowyiAlgebręwyższą będzie dawał Professor 

Z.Wyrwicz. 

f)AstronomiądawaćbędzieProfessorN.[adzwyczajny]Sławińskipotrzygodziny 

wtygodniuirazembędziesiętrudniłrobieniemobserwacyjastronomicznych. 

g) Mechanikępraktycznąinaukęodrogach,mostachikanałach dawać będzie 

AdiunktUniwersytetuWaleryanGórskiposześćgodzinwtygodniu,prócztego, 

miećbędziepodswoyémzawiedywaniémGabinetmodelówmachinibędzieprzewodniczyłrzemieślnikompodiegookiemnadrobieniemmodelówdogabinetu 

pracuiącym. 

h)Botanikę,dawaćbędzieAdiunktUniwersytetuJózefJundziłłposześćgodzin 

wtygodniu. 

i)Chemią,dawaćbędzieAdiunktUniwersytetuIgnacyFonbergposześćgodzin 

wtygodniu. 

k)ZoologiąbędziedawałFortunatJurewiczposześćgodzinwtygodniu. 

l)Geodezyą,miernictwoirównoważeniepotrzygodzinywtygodniuprzezcały 

rok,arysunkitopograficznepotrzygodzinywtygodniuprzezczterytylkoostatnie 

miesiącerokuszkolnego,dawaćbędzieMagisterFilozofiiAntoniSzahin. 

ł)GeometryąwykreślnąposześćgodzinwtygodniubędziedawałMagisterFil. 

HipolitRumbowicz. 

m)MineralogiąpoczterygodzinywtygodniubędziedawałIgnacyJakowicki. 

Stosowniedotakowegoukładukursów,ułożoneprospektawięzykułacińskim 

ipolskim,zauprzedniemprzezdziekanaOddziałuwezwaniemnapisane,zostały 

odczytanémiipostanowionoieprzedstawićRadzieUniwersytetu.[...] 

VII.[13.III1827]KuratorzwracasiędoOddziałuoopinięoWincentym 

Karczewskim,ouwiadomienieiakiobowiązekmożnaporuczyćP.Wincentemu 

KarczewskiemuwWileńskimUniwersytecielubiegoOkręguorazzalecenieJWP 

Rektorazdnia24kwiet.r.t.zaN rem 476doDziekanaOddziałuzpowyższą 

kopiiąprzysłaneabyDziekanzażądałoP.WincentymKarczewskimopiniiOddziałuNaukFizycznychiMatematycznychnamocyktóreymógłbyJWPRektor 

wypełnićpolecenieKuratora.WskutektegoOddziałrozważał,żeP:Karczewski 

opróczwydaniaarytmetykiigeometryielementarnéywydałkilkadziełnaywięcéy 

tłumaczeńzJęzykafrancuskiegowprzedmiocieAstronomii,którechociażnie 

zamykaiążadnychwyższychrachunków,dowodząiednakznaiomościAstronomii; 

nadtoP.KarczewskibyłdawniéypomocnikiemprzytuteyszémObserwatoryum 

[...]. 

XV.30.V1827.[OpiniaRadyWydziałuookresachuzyskiwaniastopninaukowych][...]OddziałzastanawiałsięnadcałémotrzymywaniemstopniadoktoraiuważaiącżecałysposóbotrzymywaniategostopniatrzyGłówniéyszewsobiezamyka 

artykuły: 

1 ◦ Czaswktórymmożnaubiegaćsięostopieńdoktorafilozofii. 

2 ◦ Naukizktórychexamenmabydźzdawany. 

3 ◦ Językwktórymrozprawamabydźpisana.[...] 

Codo1go.WedługprawidełowynoszeniudostopninaukowychNaywyżeyd.20 

styczniar.1819potwierdzonych 14 ,stopieńkandydataotrzymuiąceluiącyuczniowie 

potrzech,innizaśpoczterechlatachsłuchanialekcyjwUniwersytecie,stopień 

MagistraFilozofiiwedwalatapootrzymaniustopniaKandydata,astopieńDoktorawetrzylatapootrzymaniustopniaMagistra.Gdybywięcstopnieliczono 

14 Najważniejszefragmentytejustawymożnaznaleźćw[28].


odczasuzdawaniaprywatnychexaminów,potrzebabyłobydootrzymaniastopniaDoktoraFilozofiinaymnieylat8lub9,leczotrzymaniestopnialiczysięod 

datyiegopotwierdzeniaprzezwyższąWładzęedukacyyną,cowymagaczasudość 

znacznégo,dodaiącieszczedotegoczaspotrzebnydonapisaniarozprawywypada, 

iżniemożnaotrzymaćstopniadoktoraprędzeyiakwlat10lub11odzaczęciasłuchanialekcyjwUniwersytecie.Takdługiprzeciągczasupotrzebnydootrzymaniastopniadoktoraiestiednymzpowodów,żeuczniowieznaylepszéminawetzdolnościaminiemaiącsposobnościprzetylelatpoświęcaniasięciąglenaukom,azatem 

niemaiącnadzieiosiągnieniakiedyśstopniaDoktora,[po]przestaiąnapierwszych 

stopniachuczonych,iwśródzawodunaukowego,nabywszytylkowiadomościteorycznychbezżadnegoichzastosowania,zaniedbuiąnauki;przeciwniezaśgdyby 

czasdootrzymaniastopniaDoktorabyłkrótszyprzepisany,wieluzuczniówpo 

otrzymaniuniższychstopniuczonych 15 ,nieopuszczaiączawodunaukowego,zatrzymywałobysiędlaosiągnięciastopniwyższychcałytenczaspoświęcaiącna 

doskonaleniesięwnaukachstosowanych;tymsposobemmogłobyzUniwersytetu 

wychodzićuczniównierówniewięcéyusposobionychiprzygotowanychdorozmaitychpowołańkraiowych,niżeliterazwychodzi.Zmnieyszeniewięcliczbylatprzeznaczonychdootrzymywaniawyższychstopniuczonych,ulgęprzynoszącucznióm 

rzeczywistyprzynosiłobydlakraiupożytek.[...] 

StopieńMagistraFilozofiiotrzymuiesięwrokpootrzymaniustopniaKandydata,StopieńDoktoraFilozofiiotrzymuiesięwrokpootrzymaniustopniaMagistraFilozofii,lecznależałobydodaćwarunekżecałytenczasnależypoświęcaćna 

doskonaleniesięwnaukach,albosłuchaiąckursówwUniwersyteciealbozostaiąc 

wobowiązkuskarbowym.[...] 

Codotrzeciego.UbiegaiącysięostopieńDoktoraFilozofiiiestobowiązanypisać 

rozprawęibronićwięzykułacińskim 16 [...] 

Cosięściągadoliczbytychcootrzymalistopieńdoktorafilozofiiodczasu 

ogłoszeniaprawidełowynoszeniudostopniuczonychOddziałpostanowiłdonieść 

RadzieUniwersytetu,żewOddzialenaukfizycznychimatematycznychniktod 

czasuwymienionegostopniaDoktorafilozofiinieotrzymał. 

[podpisali]DziekanMP.Poliński[iinni] 

XXVI.[10.IX1827]KuratorWydziałunaukowegoWileńskiegozatwierdził 

wybranychdziekanów,wtymponownieM.PełkęPolińskiego.[...] 

XXVII.[26.X1827]294uczniówzapisanychwOddziale,wtym34stanuduchownego,świeckiego260.NiezapisanychlubmaiącychpozwolenieodW.Rektoradowolnegochodzenia35.Przykładasiędonaukfizycznychimatematycznychzapisanychdoalbumu147,niezapisanych12;donaukzaśtylkofizycznychwcelu 

poświęceniasięmedycyniezapisanychdoalbumu148,niezapisanych22.Wogóle 

słuchaNaukiChrześciańskiéy179,ięzykałacińskiego188,ięzykarossyyskiego83, 

Fizyki251,Chemii226,Zoologii245,Botaniki233,Mineralogii234,Anatomii 

154,Algebry66,Geometryianalitycznéy,Rachunkuróżniczkowegoicałkowego 

77,Mechanikiracyonalney72,Geometryiwykreślney64,Wieyskiegogospodar- 

15 Tzn.stopniastudentaikandydata. 

16 Chodziłozapewnenietylkoodostosowaniesiędoaktualnegozwyczajueuropejskiego, 

lecztakżeostopniowezmniejszanierolijęzykapolskiegonaCesarskimUniwersytecie 

Wileńskim,cobyłojednymzwielukonsekwentnierealizowanychposunięćwstopniowej 

rusyfikacjiUniwersytetu,acozatymidzie,całegosystemuedukacjiwWileńskimOkręgu 

Szkolnym.OkręgtenobejmowałkresywschodniedawnejRzeczypospolitej.


stwainaukioleśnictwie26,Astronomii43,ArchitekturyiStatykibudowli12, 

Mechanikipraktycznéy8,Naukiodrogach,mostachikanałach8,Geodezyi16, 

Loiki34. 

Dziekan[...] 

I.[5.I1828]Listatematówrozprawpisemnychdlastudentówubiegaiących 

sięostopieńkandydata.[...]ZRachunkuwyższegoWyłożyćteoryąintegrowania 

funkcyyułamkowych 17 . 

VI.[29.III1828]PismoMinistra[...]względemwybraniazUniwersytetuWileńskiegokilkuuczniówżyczącychweyśćdoustanawiaiącegosięprzyUniwersytecie 

DorpackimInstytutuProfessorów 18 . 

VII.[31.III1828]BernardGiedyminiZygmuntRewkowskiczytaliwsali 

publicznychposiedzeńswoierozprawy[magisterskie] 19 .NaprzódJPGiedymin 

apotémJPRewkowski,broniliichprzeciwzarzutomprzezczłonkówOddziału 

imzadawanych,zbiialitezarzutydostatecznie,przezcookazaliiżnależyciezgłębiliprzedmiotyswoichrozprawizasłużylinastopieńMagistraFilozofii,uznanoich 

przetozagodnychtegostopniaipostanowionocałyprocessexaminuirozprawy 

przedstawićRadzieUniwersytetu. 

Dziekan[...] 

VIII.[11.IV1828]Ministerzamierzaprzekazaćczęśćwyposażeniaiokazów 

(niektórenarzędziafizyczneiprzedmiotyhistoryinaturalnéy)dlaUniwersytetu 

Finlandzko-Alexandrowskiego[Dorpat].RadaWydziałuwyraziłazdziwienieiniezadowolenie.Nadwyżkizbiorówprzekazałagimnazjom 

20 . 

XXVIII.[5.XII1828]ZzaleceniaMinisterstwa,wykładowcypowinnicoroku 

przeglądaćidopełniaćkonspektaswoichkursów. 

XXI.[1.X1830]Wyborydziekana.ZostałnimponownieMichałPełka-Poliński(osiemgłosów).WyboryodbyłysięwobecnościrektoraWacławaPelikana.XXIII.[5.XI1830]poczwarte.CzłonkowieOddziałuzłożyliMateryewktórychuczniowieubiegaiącysięwidącymrokuszkolnemoniższestopnieuczone, 

rozprawypisaćsąobowiązani.Postanowionotemateryeuczniomogłosić.[...] 

ZRachunkuwyższego.Wyłożyćzasadyrachunkuróżniczkowego. 

17 DodziśzachowałosiękilkapracmagisterskichnatentematwBiblioteceUniwersy- 

tetuWileńskiego. 

18 Wybranoczterech:NapoleonBolman,BazyliZajączkowski,JózekHronowicz,Adam 

Mejir.UniwersytetDorpacki,wprzeciwieństwiedoUniwersytetuWileńskiego,miałogromnekłopotykadrowe. 

19 Z.Rewkowski,Rozprawaorachunkuwyższym:Jakiesąsposobydotądznanetłumaczeniaiwyprowadzeniarachunkuwyższego,orazktóryztychsposobównajwłaściwieyodpowiadaduchowianalizyczystey?TematypoświęconepodstawomanalizymatematycznejpojawiałysięczęstonaUniwersytecieWileńskim.Np.IgnacyDomeykopisałnatentematwroku1822(por.[24]).MożnasiętudoszukaćpośredniegowpływuJanaŚniadeckiego.KrytykowałonJ.-L.Lagrange’azasposóbbudowaniapodstawanalizywjego 

książceThéoriedesFonctionsAnalytiques,1797.F.CajoripiszewksiążceAhistoryof 

mathematics(5thEdition,1991,str.258):ThefirsttodoubttherigorofLagrange’sexpositionofthecalculuswereAbelBürja(1752-1816)ofBerlin,thetwoPolishmathematicians 

H.WronskiandJ.B.Sniadecki(1756-1830),andtheBohemianB.Bolzano,whowere 

allmenoflimitedacquaintanceandinfluence. 

20 Żądanieministrabyłojednymzwielusygnałówświadczącychoplanowanejlikwidacji 

UniwersytetuWileńskiego.


ZRachunkuprawdopodobieństwa.Wyłożyćpodwzględemnaukowymihistorycznymwzrosti 

obecnystanrachunkuprawdopodobieństwa. 

Popiąte.Dziekanuwiadomiłżewbieżącymrokuszkolnym183 0 

1wOddzialenauk fizycznychimatematycznychznajdujesięuczniów382,atychstanuduchownego 

13,stanuświeckiego369,ztych,nafunduszuskarbowym13,zeswegofunduszuutrzymującychsię356,pierwszoletnich275,drugoletnich70,trzecioletnich19, 

czteroletnich12,pięcioletnich4,sześcioletnich2;Przykładasiędonaukfizycznych 

imatematycznych101,wceluprzejściadoOddziałunauklekarskich281,słucha 

NaukiChrześcijańskiej311,językałacińskiego317,Fizyki342,Chemii343,Zoologii320,Botaniki339,Mineralogii335,Algebry75,Jeometryianalityczney74, 

Rachunkuwyższego30,Mechanikianalityczney26,Gospodarstwawiejskiego8, 

Architektury10,Astronomii14,Mechanikipraktycznejinaukiokanałach,drogachimostach6,Geometryiwykreślnej22,Geodezyi10,Loiki18,Rachunku 

prawdopodobieństwa6,j.rossyjskiego24,Anatomii264. 

V.[5.V1831]Powtóre.DziekanuwiadomiłżewszystkielekcyewUniwersytecie 

zpowoduszerząceysięwmieścieWilniechorobycholeryzostająstosowniedo 

postanowieniaRząduUniwersytetuzamknięte,uczniowiejednakżyczącyzdawać 

examinazkursówcałorocznychdlaotrzymaniastopniuczonychlubświadectw 

będąmogliprzykońcurokuszkolnegotakoweexaminaodbywać. 

6.Egzaminy([1],[8–9],[13],[15],[31–33]).Womawianymokresie, 

tzn.wostatnimćwierćwieczuistnieniaUniwersytetuWileńskiegowXIXw., 

zarównozakreswykładanegomateriałuzmatematyki,jakteżwymagania 

egzaminacyjne,nieulegałyzmianie.Poniżejprzytoczonesąprzykładyzestawówpytańegzaminacyjnychzkilkulat.Naniektórychegzaminachnależało 

udzielićodpowiedzipisemnych. 

14.V1822IgnacyFonbergzdawałnastopieńMagistraFilozofii 

Pytaniazmatematykiwyższey(MP.-Poliński) 

Owyprowadzeniudyfferencyalneywstawy. 

Zdyfferencyalneywstawyiakprzejśdźdootrzymaniadiff.dostawy? 

Jaksięotrzymuiądyfferencyalnestyczneyido[s]tyczney? 21 

Owynalezieniuprawdziweywartościfunkcyiiawjąceysięnaszczególnąwar- 

tośćpodpostacią 0 

0 . 

Otrzechprzypadkachktóretumieyscemiećmaią,toiest:kiedynawyraże- 

nie 0 

0 przypadailośćskończona,albozero,albonieskończeniewielka. 

Owyprowadzeniuogólnéydyfferencyalnéyłuku. 

Zdyfferencyalnéyłukuiaksięotrzymuiesamłuk? 

Osposobiekwadrowaniapowierzchniliniykrzywych. 

Okwadrowaniupowierzchniliniykrzywychdrugiegoporządku. 

Owynalezieniudyfferencyalneypowierzchnibryłyobrotowéy. 

Ointegrowaniufunkcyyniewymiernych. 

21 PolskienazwyfunkcjitrygonometrycznychwprowadzonezostałydopodręcznikówszkolnychprzezTowarzystwodoKsiągElementarnych;wstawa–sinus,dostawa–cosinus, 

styczna–tangens,dostyczna–cotangens.


ZAlgebryiGeometriianalityczney(A.Wyrwicz) 

ZAlgebry 

Cosąszeregizwrotne 22 ?iiakigatunekfunkcyiwydaieteszeregi? 

Jaksięwyprowadzaszeregogólny,wedługktóregowszystkiefunkcyerozwiiaią 

sięnaszeregi? 

Jaksięwykonywasamorozwinieniezapomocątegoszeregu? 

Jaksięznayduiąwyrazyogólneszeregówzwrotnych? 

Jakitogatunekfunkcyyalgebraicznychniedaieszeregówzwrotnych? 

Ologarytmachwogólności. 

Orozwinieniua x naszereg. 

Orozwinieniux=logy,wedługpotęgy. 

Wzórtensłużącydorachowaniatabliclogarytmicznychnależyuczynićmaleiącym. 

ZGeometryianalitycznéy 

Jakwyobrażamysobietworzeniesiępłaszczyzny? 

Ztworzeniasiępłaszczyzny,iaksięwyprowadzazrównanienanią? 

JakpokazaćżezrównanieogólneAx+By+Cz+D=0iestzrównaniemna 

płaszczyznę? 

Jakieiestogólnewyrażeniekątamiędzydwiemaliniamiwprzestrzeni? 

Jaksięwynayduiekątpomiędzydwiemapłaszczyznami? 

Jaksięotrzymujezrównanierysówpłaszczyznnapłaszczyznachwspółuszykowanych 

23 ? 

Znaleźćwarunkirównoległościdwupłaszczyzn. 

Jaksobiewyobrażamytworzeniesiępowierzchniostrokręgu 24 ? 

Ztworzeniasiępowierzchniostrokręgu,iaksięprzechodzidozrównaniaogólnegonatężpowierzchnią? 

Zezrównanianapowierzchniąostrokręgu,iaksięotrzymujezrównaniana 

wszystkieprzecięciadrugiegorzędu,przezktórąkolwiekpłaszczyznęwspółuszykowaną? 

Jaksięupraszczazrównanienaprzecięciaostrokręgowe,nienaruszaiąciego 

ogólności?CechyEllips,Hyperbol,Parabol? 

Jakiesąwłasnościellipsy?Coiestliniarównania?Okierownicy? 

Wymaganianastopieńkandydatabyłyznaczniemniejsze,choćobejmowały 

tensamzakresmateriału.Dotyczyłototakżepozostałychstopninaukowych: 

najniższego,stopniaaktualnegostudentainajwyższego–doktoratu 25 .Dla 

porównaniapodajęponiżejprzykładzestawupytańnastopieńkandydata. 

Zestawypytaństanowiłyprzeglądpodstawowychhasełwykładu.Niebyło 

naegzaminachzadańrachunkowych,anitwierdzeńdoudowodnienia. 

18.X1824[Egzaminnastopieńkandydata]JanPerepecza,aktualnystudent 

egzaminującyM.P-PolińskiRachunekróżniczkowyicałkowyimechanika 

racyonalna 

Sposóbróżniczkowaniafunkcyjojedneyzmiennej. 

22 Szeregirekurencyjne. 

23 Płaszczyznyukładuwspółrzędnych. 

24 Ostrokrąg–stożek. 

25 Por.RozdziałII(§11–13)UstawyoStopniachNaukowychz1819roku([28],str.148).


Znalezieniemaximumiminimumfunkcyiojednejzmiennej. 

Wyrażenienormalneyipodnormalney. 

Całkowaniefunkcyjprzestępnychkołowych. 

Znalezieniepowierzchnilinijkrzywych. 

Zrównanierównowagisiłdziałającychwprzestrzeni. 

Znalezienieśrodkaciężkościwycinkakulistego. 

Prawaruchujednostajnieprzyspieszonego. 

examinującyA.WyrwiczAlgebraigeometriaanalityczna 

Orozwiązaniuzrównaniadrugiegostopnia. 

Opierwiastkachurojonychiichznaczeniu. 

Orozwiązaniuzrównańliczbowychwogólności. 

Oliniiachtrygonometrycznych. 

Oroztrząsaniuzrównańwogólności. 

Ozrównaniuliniiprostéynapłaszczyźnieiwprzestrzeniuważanéy. 

7.Matematykawgimnazjach.Sytuacjęwszkołachśrednichdobrze 

obrazujeraportJanaChodźki[22].ZapewnewinnychszkołachWileńskiego 

OkręguSzkolnegozarównozakres,jakisposóbnauczaniamatematyki,był 

podobnydoopisanegowraporcie. 

SzkołyAkademickie 

KrożeSzkołaGymnazyalna 

Arytmetyka.NauczycielMatem.AdamDąmbrowski;NauczycielArytmetykiBenedyktBielanski 

ArytmetykadajesiępodługCzecha 26 ,przeszliażdopostępówiznacznywnieypostępokazali.Nauczycielwwykładaniuprawdtrzymasięnastępuiącegospusobu; 

dawszydefinicyewyrazówwnauceużywanych,zadaniaiprzykładyprzerabia, 

stychwyprowadzaprawidła:wprawazatemmechanicznawielkaiprawidłapamiętané.Doniektórychprawdużywadowodunaszczególnychzadaniachlubliczbach, 

dowodynieogólnéinieścisłe.Wrozwiązywaniuzagadnieńlubdoużyciadziałań 

iwykonaniawprawni,trudnoprzychodządoodkryciaiwidzeniadrogi,jakádo 

wypadkuprowadzi.Należałoby,aconiezaprzeczonyprzyniosłobypożytek,używaćtakożdziełaArytmetykiNarodowéy 

27 zktórąwdefinicyachniektórychłączyć 

Czecha.Opróczdziałańwklasieprzerabianychnieźlebyłobydodomówzadawać 

przykłady.Nadtodobrzejestkiedyuczniowiemająksiążkiizawczasuucząsię 

wnichszukaćipomocyiwsparciawswojémmyśleniu,atuniemazwyczayumieć 

usiebiearytmetyki. 

Matematyka.WykładasięJeometrya,Solidometrya 28 ,Trygonometryazwyczaynymsposobem;porządkutrzymasięwskazanegowdzieleLhuiliera,doobiaśnienianiektórychdowodówużywadziełSuzannaisystematuJegozdajesięnaybardzieypilnować.Wdowodachzważanaodkrycieprawdy,opuszczającsposobyidrogiinne,któredonieyprowadzą,nieokazujejakiedowodyowiększym,iakieomnieyszymstopniupewnościprawdyprzekonywaią:dlategoteżlubosame 

26 JózefCzech,KrótkiwykładArytmetyki,Wilno1807. 

27 SimonLhuilier,ArytmetykadlaSzkółnarodowych,Nowaedycya,Wilno1817. 

28 Solidometria–stereometria.Solidus(łac.)–ciałostałe,bryła.


prawdyizwiązekichczęstouczniowiepamiętaią,jednaktenieusposabiająumysłudowłasnodzielnegoichstosowania,rozumowaniaiwniosków.PraktykęJeometrycznąmieli.– 

Algebra.AlgebrędajezSezannaiSniadeckiego,układaseksterna,dyktuje;aż 

dostopniaW o29 przechodzi.Wprawyatoliwiększéyspodziewaćbysięnależało. 

LogikaidziezKondyllakanieźle;przywykładziesystematycznyminnychnauk, 

naukamatematykipomaganaderdorozwijaniawładzumysłowych.– 

Nauczyciel JP. Adam Dąmbrowski, zdolności nadmiernéy, pracy wielkiey, 

usposobieniaznacznego,mawielewiadomościswojegoprzedmiotu,leczmałometodologicznychipedagogicznych,trudnoosądzićzdolnościuczniaisposóbjakiego 

użyćdoprzekonanianależy.– 

SzkołaPublicznawKieydanachprzezZgromadzenieEwangelickie 

utrzymywana 

NauczycielMatematykiiFizykiJPanAdamKujawski;wiekulat41.Wobowiązku 

lat20.OdbywałnaukiweFrankfurcie.Charakterupowolnegoicichego,wieleposiadawiadomościwswoimprzedmiocie;pracujenadFilozofią,wytłómaczyłdzieło 

KantaKrytykaczystegorozumu.Jeometryąwykładaztreściprzezsiebiezdzieł 

ElementarnychpolskichiRosenthalaułożonych:wdowodachniepilnujeścisłości, 

nieokazujeichróżnicyjednychoddrugich.TrygonometryiPolińskiegonieuczy.Solidometryabezfigur,postępwuczniachznaczny.Fizykiniewłożyłwdoskonałéy 

całości,lubirachunekanalityczny;oElektrycznościiświetlenieprzechodzi.[...] 

SzkołyprzezZakonXX:Bazylianówutrzymywane 

Podubiś.SzkołaPowiatowaSzawelska 

DozorcaSzkołyNauczycielMatematykiJXArkadyuszKłossowskiwiekulat40. 

Wobowiązkurok14 ty .Dobrzeusposobiony,gorliwy[...].Przedmiotswóyposiada, 

dobrzewykładaaczrozleglezNaukąMatematykiniejestobeznany.[...] 

NauczycielArytmetyki,Moralnéy,JeografiiiReligiiJXKonstantyReymermalat 

37.Dobrzeuczy,uczniowiepożytkują.[...] 

WszyscyciNauczycielechodzilinaUniwersytetiwOddzialefizyczno-matematycznymotrzymalistopieńKandydataFilozofii.Wszyscysposobniidobrze 

wybrani. 

SzkołyprzezZakonKaznodzieyskiS:O:Dominikautrzymywané 

Mercz.SzkołaPowiatowaTrocka 

NauczycielMatematykiiFizyki.JX:JanKantyKozłowski[...].Wiekulat26.ChodziłdoSzkółwGymnazyumMohilewskiém,późnieyuczyłsięwZakonie.[...]NiedajesięTrygonometryą,jużżepóźnoprzechodząAlgebrę.DajeteżJeometrą,SolidometryąibardzodobrepoczątkiAlgebryiArchitektury.[...]Jeometryibardzomało.Jakożnieprzechodzątrygonometryibezktóréywfizyceijeometryipraktycznéystąpićniemogą.NieprzechodząteżdoLogarytmów.Wwykładzieniémaścisłościiporządku,dlategouczniowienaukiteynayważnieyszéynieczująpożytecznychskutkówiwstrętdoniejmają,jakipodobnoisamNauczycielcierpi, 

lubiącybardziejsiętrudnićjęzykamiiliteraturą.[...] 

Opinia.NaukęJeometryipodnieśćkonieczniedowyższegopoziomunależy,obszerniéyjąpodługprzepisanychprawidełwklassie3ciéypierwszoletniéywykładać,adladrugoletnieyzaprowadzićTrygonometryąpłaskąiLogarytmybezczego 

dalszepojęcietychnaukniepodobnémprawiezdajesię.– 

29 zapewnechodziostopieńwielomianu.


SzkołyprzezZakonOO.Bernardynówutrzymywane 

Datnów.SzkołaPubliczna 

NauczycielMatematykiJX:Gińskielementarnéczęścimatematykidobrzeumie 

idobrzeuczyipraktykęokazuje.[...]PożytecznydlaSzkoły.Algebrypoczątki 

zna.Książekinnychpróczelementarnychnieczytał.Jużnudzi[się]obowiązkiem 

Nauczyciela,uczniowieiszkołamałogoobchodzą. 

NauczycielArytmetyki,Geografii,Moralnéy,JęzykafrancuzkiegoiReligiiX: 

Olszewskiwielemazdolności,językpolskinaylepiejwZgromadzeniposiada.Wykładczysty,mocnyizwięzły.[...]Szkoda,żenaUniwersytetwysłanyniebył.Stałby 

sięprawdziwiezdatnymNauczycielem. 

SzkołaPowiatowaTelszewska 

Geometryanaylepieysięzewszystkichnaukwykłada.TrygonometryazSexternów 

podługPolińskiegonieźlezrozumiana.Solidometryazdziełaelementarnego,bez 

figuribryłdowpisaniapojęcia;niewieleznieyprzeszliitegomałopamiętają. 

Algebrazsexternów,bardzoniedaleko.Działaniatylkozapomocąliter,itenie 

sązrozumianedobrze,awprawyżadney.[...] 

Bibliografia 

[1]Aktadziekańskieoddziałunaukfizycznychimatematycznych,raportydziekanado 

Rząduetc.zlat1804–1832.Bibl.Uniw.Wileńskiego,rksF2KC324. 

[2]ArchiwumKuratorjiWileńskiejX.AD.Czartoryskiego[Egzaminymagisterskieiinne; 

Wilno1817–1832],Bibl.Uniw.Wileńskiego.rksF2KC123. 

[3]Józef Bieliński,Stannaukmatematyczno-fizycznychzaczasówWszechnicyWileńskiej.Szkicbibliograficzny(rękopis).BibliotekaLitewskiejAkademiiNaukwWilnie(dawnaBibliotekaWróblewskich),sygn.rksF9-184.[4]—,Stannaukmatematyczno-fizycznychzaczasówWszechnicyWileńskiej.SzkicbibliograficznypodałJózefBieliński,Warszawa,wdrukarniJózefaSikorskiego,pod 

zarządemA.Saładyckiego,WareckaN.14,1890.[egzemplarzzodręcznymiuwagami 

iuzupełnieniamiautora.Wczęścipoświęconejmatematycepoprawekiuzupełnień 

jestniewiele.BibliotekaLitewskiejAkademiiNaukwWilniesygn.rksF9-182] 

[5]—,Stannaukmatematyczno-fizycznychzaczasówWszechnicyWileńskiej.Szkicbibliograficzny,PraceMatematyczno-Fizyczne2(1890),265-432. 

[6]Samuel Dickstein, Stannaukmatematyczno-fizycznychzaczasówWszechnicy 

Wileńskiej.[dopisaneręcznie]:KorespondencjawydawcypowyższegodziełaDicksteinaSamuela.Listyzlat1888-1890DicksteinadoBielińskiego,BibliotekaLitewskiej 

AkademiiNaukwWilniesygn.rksF9-978. 

[7]—,OcenadziełaJ.Bielińskiego„Stannaukfizyczno-matematycznych”.Biblioteka 

LitewskiejAkademiiNaukwWilnie,sygn.rksF9-2377. 

[8]DziennikPosiedzeńOddziałuMat.-Fiz.5.IX1815–5.XII1826.Bibl.Uniw.Wileńskiego,rksF2KC321. 

[9]DziennikPosiedzeńOddziałuNaukFizycznychiMatematycznychodroku1827do 

1832,Bibl.Uniw.Wileńskiego,rksF2KC322. 

[10]DokumentyUniwersytetuWileńskiego,ArchiwumHistoryczneWilna,kolekcjadokumentów,sygn.721. 

[11]Jacek Lipiński, ArchiwumKuratorjiWileńskiejX.AD.Czartoryskiego,Kraków 

1926. 

[12]ListystudentówiuzyskanychprzeznichstopninaukowychwCesarskimUniwersytecie 

Wileńskim,Bibl.Uniw.Wileńskiego,rksF2KC611.


[13]LuźnewypisyzprotokołówposiedzeńOddziałunaukfizyczno-matematycznychzlat 

1806-1830ibezdaty,Bibl.Uniw.Wileńskiego,rksF2KC329. 

[14]PosiedzeniaRadWydziałuMatematyczno-Fizycznego[1800–1832],ArchiwumHisto- 

ryczneWilna,rks721.1.1086. 

[15]PracepisemnezmatematykinaUniwersytecieWileńskim,Bibl.Uniw.Wileńskiego, 

rksF2KC328. 

[16]ProtokułSessyyOddziałuNaukFizyczno-MatematycznychwImperatorskimWilen- 

skimUniwersytecie.Trzyletniti.1819.1820.1821.ArchiwumHistoryczneWilna,rks 

721.1.1088. 


skimUniwersytecie[1822–1825].ArchiwumHistoryczneWilna,rks721.1.10891. 


skimUniwersytecie[1825–1828].ArchiwumHistoryczneWilna,rks721.1.1090;rks 

721.1.1092. 

[19]ProtokółPosiedzeńOddziałunaukfizycznychimatematycznychwr.1829.Archiwum 

HistoryczneWilna,rks721.1.1093. 

[20]ProtokułPosiedzeńOddziałuNaukFizycznychiMatematycznychwR.1830.Archi- 

wumHistoryczneWilna,rks721.1.1094. 

[21]ProtokułPosiedzeńOddziałuNaukFizycznychiMatematycznychwr.1831.Archi- 

wumHistoryczneWilna,rks721.1.1095. 

[22]RapportszczegołowyzodbytéyGeneralneyWizytyzakładównaukowychwGuber- 

niiLitewsko-Wileńskieywrokuteraźnieyszym1822dnia7goMaiarozpoczętéyaw 

dniu3mLipcaUkończonéy.–PrzezJanaChodźkęCzłonkahonorowegoCesarskiego 

WileńskiegoUniwersytetu.Bibl.Uniw.Wileńskiego,rksF2KC515. 

[23]Tadeusz Turkowski, MaterjałydodziejówliteraturyioświatynaLitwieiRusi. 

ZarchiwumdrukarniiksięgarniJózefaZawadzkiegowWilniezlat1805–1865,tom 

II.Wilno1937. 

[24]WitoldWięsław,IgnacyDomeykoijegopracamagisterska,wtomie:Matematycy 

polskiegopochodzenianaobczyźnie,121–131.(MateriałyzXIOgólnopolskiejSzkoły 

HistoriiMatematyki,Kołobrzeg,5–9maja1997,podredakcjąStanisławaFudalego. 

Szczecin1998) 

[25]—,UniwersytetWileński.Addendaetcorrigenda, WiadomościMatematyczne36 

(2000),194–201. 

[26]—,AnalizamatematycznawPolscewIpołowieXIXwieku(wtomiepodred. 

W.OdyńcaiW.Więsława:MatematykaczasówGaussa–XIVOgólnopolskaSzkoła 

HistoriiMatematyki,ZielonaGóra,2001),175–190. 

[27]—,SchyłekżyciaJanaŚniadeckiegowświetlekorespondencji,WiadomościMatema- 

tyczne37(2001),47–61. 

[28]—,MatematykaWileńskazaczasówAdamaMickiewicza,WiadomościMatematyczne 

38(2002),139–177. 

[29]—,MatematykawileńskazaczasówAdamaMickiewicza.Personalia,Wiadomości 

Matematyczne39(2003),117–149. 

[30]—,MatematycySocietatisJesunaLitwieiobrzeżachRzeczypospolitejwXVII– 

XIXwieku(wtomie:WkładjezuitówdonaukiikulturywRzeczypospolitejObojga 

Narodówipodzaborami.PodredakcjąnaukowąIrenyStasiewicz-Jasiukowej,Wyż- 

szaSzkołaFilozoficzno-Pedagogiczna„Ignatianum”,WydawnictwoWAM,Kraków- 

Warszawa2004),269–320. 

[31]WypisyzProtokołówOddziałuNaukFizycznychiMatematycznych1817–1832,Bibl. 

Uniw.Wileńskiego,rksF2KC323.


[32]Zadanianaegzaminachdlakandydatów,magistrówidoktorów.U.Wileński1817– 

1832.ArchiwumUSB.KuratoriaWileńskaK.C.328.Bibl.Uniw.Wileńskiego,F2KC 

328rks. 

[33]Zdaniaegzaminatorówouczniachzdającychegzaminynaoddzialenaukfizycznych 

imatematycznychzl.1804i1827–29.Bibl.Uniw.Wileńskiego,rksF2KC327. 

[34]Teofil Żebrawski, BibliografijaPiśmiennictwaPolskiegozDziałuMatematyki 

iFizykiorazichZastósowań.WKrakowie1873.DodatkidoBibliografiiPiśmiennictwaPolskiego[...].WKrakowie1886.[Reprint:IHNPAN1992] 

[35]Michał Żmigrodzki, HistoryaWilenskiegoUniwersytetuzaczasówKuratorii 

KsięciaAdamaCzartoryskiego.I.epokaod1803–1816.II.epokaod1816–1824.Przewodniknaukowyiliteracki.1888. 

Dodano przy korekcie.Wewrześniu2005rokuodnalazłemwWilnie 

fragmentdokumentu(BUWil.rksF2KC329),któryprzytaczam.Wyjaśnia 

onwyjątkowąpozycjęJózefaTwardowskiego. 

Roku1806dnia24.MajaJPJózefTwardowskiJenerałowiczstudentImperatorskiegoUniwersytetuwileńskiegoprzezlat4.pilnieprzykładającysiędoróżnych 

NaukFizycznychMatematycznychiMoralnych,gdywR.1804.odprawiłzwielką 

zaletąswojąexaminowpółrocznychsiedmzróżnychnauk,byłuznanycelującym 

iKandydatemdoNadgrodypubliczney,przetoztychExaminowwjednomyślnościązdańDziekanaiProfessorówexaminującychmiałsobieprzyznanystopieńKandydataFilozofiiapoodbytemscisłemexaminiedonadgrodyotrzymałaccessit,następniewR.1805i1806:odprawiwszyexaminow10.znaywiększątakże 

zaletąswoją,idączaśdoExaminuostopieńwyższyizkładajączaświadczenie 

ProfessorówzNaukMoralnychiFizyczno-Matem.podałproźbędoJWRektora 

Uniwersytetu,abyexaminaodbytepootrzymaniustopniaKandydataFilozofii 

poczytanemubyłyzadostatecznedootrzymaniaStopniaMagistraFilozofii.JW 

Rektorprzychylającsiędosłuszneyprozby,poruczyłtodecyzyiProfessorówNauk 

FizycznychiMatematycznych,abypodługdawnieyszegosposobupostąpilijak 

imbędziezdawaćsięnayprzyzwoiciey.Myzatymniżeypiszącysięprzeyżawszy 

wszystkiezaświadczeniaProfessorówWydziałuNaukFizycznychMatematycznych 

imoralnychizaświadczenieDziekanaWydziałuNaukFizycz.iMatem.zprotokułuExaminowodbytychwyciągnioneprzystąmpliśmydoudecydowaniapodaney 

odPrezyduiącegoDziekanaPropozycyinastępującey.ExaminaodbyteprzezJP 

TwardowskiegopootrzymaniuStopniaKandydataFilozofiimająmubyćpoczytanezadostatecznedootrzymaniastopniaMagistraFilozofii,affirmative,niemająbyćpoczytanenegative,wsekretnychwotachjednomyślnościąsześciudecydującychprzyznano,żeodbyteexaminasłuszniemudaćpowinnestopieńMagistra.PoteydecyzyiodprawiłznaywiększązaletąswojąexamenscisłyprzedwiegodzinyzMatematykiwyższey,zFizyki,zAstronomiiizArchitektonikiMilitarney 

iCywilney,poktóregoukończeniupodanabyłaPropozycya:JWTwardowskiemu 

mabyćprzyznanyStopieńDoktoraFilozofii,affirmativeniemabyćprzyznany 

negative.PoskończeniukreskowaniaokazałosiężeJPTwardowskijednomyślnościąsześciudecydującychotrzymałStopieńDoktoraFilozofii.Copodpisemrąk 

naszychstwierdzamy. 

Mick.[iewicz]Kund.[zicz]Narw.[oysz]ReszkaXSzul.[c]Stubiel.[ewicz]

Matematyka wileńska za czasów Adama Mickiewicza. Archiwalia

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?