materia?y konferencyjne - Doradztwo Sadownicze .PL

Do czynników regulujących zapas próchnicy w glebie należy racjonalny system uprawy roli
i roślin, odpowiednie zmianowanie (w uprawach sadowniczych – brak), nawożenie organiczne
(obornik, komposty, nawozy zielone) oraz stosowanie preparatów humusowych, tj. Rosahumus.
Próchnica wpływa na właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleby, decyduje o jej strukturze
i możliwościach sorpcyjno-buforujących. Bardzo ważny jest także jej bezpośredni, stymulujący
wpływ na rozwój roślin. Próchnica działa jako lepiszcze strukturotwórcze powodując sklejanie
elementarnych cząstek w większe cząsteczki. Tym samym powstaje struktura gruzełkowata gleby.
Związki próchniczne mają wysoką pojemność wodną. Mogą zatrzymać nawet 5-krotnie więcej
wody niż same ważą, i to wody w formie dostępnej dla roślin. Jest to właściwość, która ma szczególne
znaczenie dla gleb piaszczystych, ponieważ ich pojemność wodna zależy głównie od zawartości
substancji próchnicznych.
Próchnica wpływa też na stosunki wodno-powietrzne w glebie i aktywizuje w niej życie mikrobiologiczne.
Sprzyja bowiem jednocześnie rozwojowi mikroorganizmów beztlenowych (wewnątrz
gruzełków) i tlenowych pomiędzy nimi. Próchnica poprawia zasobność gleb. Jej związki
mogą zmagazynować 4 do 12 razy więcej składników pokarmowych niż część mineralna gleby.
Zwiększa też zdolności buforowe gleb regulując i stabilizując ich odczyn. Związki próchniczne
mają także istotny wpływ na procesy fizjologiczne roślin. W skład tych związków wchodzi bowiem
wiele tzw. substancji wzrostowych, które intensyfikują ważne procesy fizjologiczne roślin, takie jak
gospodarka wodna, oddychanie i fotosynteza.
Próchnica glebowa jest bardzo złożonym związkiem, składa się z wielu frakcji o różnej barwie,
rozpuszczalności w wodzie i łatwości mineralizacji. Głównym jej składnikiem są kwasy humusowe.
Powstawanie i rozkład próchnicy to procesy ciągłe ale zachodzące wolno. Duży wpływ na
przemiany próchnicy w glebie ma system uprawy, rodzaj uprawianych roślin, zmianowanie oraz
stosowanie nawozów organicznych. Niestety uprawy sadownicze mają negatywny wpływ na powstawanie
próchnicy. Uprawa w tym samym miejscu przez kilkadziesiąt lat tych samych drzew
lub krzewów, częste stosowanie herbicydów ,brak nawożenia organicznego prowadzą do spadku
zawartości próchnicy, degradacji gleb i spadku ich żyzności.
Uzyskane wyniki analiz gleb na zawartość próchnicy świadczą o postępującej degradacji gleb
w największym zagłębiu sadowniczym w Polsce. Prowadzi to do spadku aktywności biologicznej
gleb, pogorszenia ich właściwości fizykochemicznych, zaburzeń w pobieraniu składników pokarmowych,
osłabienia zdolności gromadzenia wody opadowej a w następstwie - do ograniczenia
wzrostu i plonowania drzew i krzewów owocowych. Czynnikami pogłębiającymi to niekorzystne
zjawisko jest wieloletnia uprawa w jednym miejscu tych samych roślin a także bardzo łagodne
zimy, jak ta z przełomu lat 2006/2007, kiedy gleba praktycznie nie zamarzła. W takich warunkach
następowała bardzo intensywna mineralizacja próchnicy w wyniku aktywności mikroorganizmów
glebowych, a duża ilość opadów powodowała wypłukiwanie składników pokarmowych uwolnionych
z próchnicy w głąb profilu glebowego. Gruba pokrywa śniegu minionej zimy 2009/2010 (największa
od 20 lat), mimo występowania silnych mrozów dochodzących do -28°C, ochroniła glebę
przed zamarznięciem, w związku z czym następowała mineralizacja próchnicy w wyniku aktywności
mikroorganizmów glebowych, a duża ilość wody z topniejącego śniegu powodowała wypłukiwanie
składników pokarmowych uwolnionych z próchnicy w głąb profilu glebowego. Podobna
sytuacja jest obecnie – śniegu jest jeszcze więcej niż poprzedniej zimy, a gleba jest niezamarznięta.
W grudniu 2010 r. sadownicy, mimo warstwy śniegu sięgającej 30 cm i więcej, przynosili jeszcze
próbki gleby do analizy.
Przy pełnej pojemności wodnej gleby następny opad w wysokości 10 mm powoduje wypłukanie
azotu na głębokość 7 cm. Przy dużej ilości opadów na glebach ubogich w próchnicę straty
azotu dochodzą nawet do 80 kg/ha. Silnie wypłukiwane są także potas (szczególnie na glebach
52