materia?y konferencyjne - Doradztwo Sadownicze .PL

Zwalczanie chorób ziemniaka
Dr hab. Józefa Kapsa, prof. nadzw. IHAR-PIB
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin
– Państwowy Instytut Badawczy w Radzikowie,
Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie,
76-009 Bonin, woj. Zachodniopomorskie
Straty w uprawach roślin rolniczych, powodowane przez agrofagi, czyli patogeny roślin
(np. bakterie, wirusy, grzyby), szkodniki i chwasty wynoszą na świecie ok. 35%, w Polsce ok. 15%.
Szacuje się przeciętnie straty zbóż na 12%, ziemniaków – 30-35%, rzepaku ozimego – 15-18%,
warzyw – 15%, w sadownictwie zaś szkody te szacuje się na 25%. Wielkość tych strat zależy od
rejonu uprawy, rodzaju rośliny żywicielskiej i gatunku agrofagów.
Spośród czynników infekcyjnych, bakterie i grzyby odgrywają największą rolę w wywoływaniu
chorób roślin uprawnych mających znaczenie gospodarcze. Wysokie straty powodowane przez
patogeny w uprawie ziemniaka, w porównaniu z innymi roślinami, wynikają ze specyfiki tej rośliny.
Wegetatywny sposób rozmnażania ziemniaka powoduje, że jest on szczególnie narażony
na występowanie chorób, których sprawcy (patogeny) zimują w większości w przechowywanych
bulwach lub resztkach roślinnych, pozostawionych w glebie i przenoszą się wraz z sadzeniakami
na rok następny, stanowiąc wiosną źródło zakażenia nowej plantacji.
Ziemniaki to jeden z ważnych elementów w diecie człowieka. Średnio, roczne zużycie ziemniaków
na świecie wynosi 45 kg na osobę. Europejczyk zużywa ich do 80 kg rocznie. Dla Polaków
ziemniak jest ważną uprawą – nasz kraj znajduje się w czołówce pod względem jego spożycia.
W sezonie 2009/10 spożycie ziemniaków wynosiło 116 kg na osobę i było o 2 kg niższe w porównaniu
z sezonem poprzednim. Przewiduje się, że w kolejnych latach spożycie ziemniaków nieprzetworzonych
będzie dalej malało, a w strukturze ich spożycia, będzie systematycznie wzrastał
udział przetworów ziemniaczanych.
Traktowanie ziemniaka jako warzywa powoduje wzrost zapotrzebowania na dobry jakościowo
plon bulw. Wymaga to od plantatorów trochę innego podejścia do uprawy ziemniaka. Ważnymi
czynnikami stają się te elementy technologii, które wpływają zarówno na wzrost plonów, jak
i polepszenie jego jakości. Do takich czynników należy prawidłowo prowadzona ochrona plantacji
ziemniaka przed głównymi agrofagami, między innymi patogenami wywołującymi choroby.
Wysiłki podejmowane przez rolników pozwalają na zminimalizowanie obecności patogenów, ale
nie zawsze jest możliwe całkowite wyeliminowanie obecności sprawców najważniejszych chorób,
takich jak: zaraza ziemniaka, alternarioza, rizoktonioza, czarna nóżka czy parch srebrzysty itp.
W ostatnich latach coraz częściej zaczyna się łączenie (= integrowanie) różnych metod w celu
uzyskania lepszych wyników w ochronie roślin przed chorobami. Jakie są zatem podstawowe zalecenia
ochrony ziemniaka przed patogenami? W nowoczesnej ochronie przed chorobami grzybowymi
i bakteryjnymi należy brać pod uwagę trzy grupy problemów w zależności od fazy rozwoju
uprawy:
• Utrzymanie właściwej dla danego kierunku uprawy obsady roślin na plantacji (unikanie wypadów
roślin spowodowanych mokrą zgnilizną czy parchem srebrzystym oraz zabezpieczenie
kiełkujących bulw i młodych roślin przed rizoktoniozą).
• Utrzymanie jak najdłużej pełnej powierzchni asymilacyjnej roślin ziemniaka, zapewniającej
produkcyjność roślin i przyrost bulw (ochrona części nadziemnej roślin przed zniszczeniem
przez zarazę ziemniaka, alternariozę lub czarną nóżką).