Dane i informacja - Zakład Fotogrametrii, Teledetekcji i SIP ...

Spis treści 

1. Cel i zakres opracowania ...............................................................................................................3 

2. Ewolucja pojęć : dane przestrzenne, dane geograficzne, informacja przestrzenna, system 

informacji przestrzennej i ich wpływ na zakres kształcenia .......................................................6 

3. Pełny i uproszczony zakres kształcenia. Kształcenie typu „pionowego” i „poziomego” ........10 

4. Kształcenie akademickie na studiach stacjonarnych i podyplomowych...................................13 

4.1 Studia stacjonarne ..........................................................................................................13 

4.2 Studia podyplomowe .....................................................................................................25 

5. Szkolenia prowadzone przez firmy konsultacyjne i przez dealerów oprogramowania............38 

6. Potrzeby kształcenia wynikające z zadań samorządów terytorialnych i administracji rządowej 

...........................................................................................................................................................56 

7. Kształcenie w wybranych ośrodkach zagranicznych .................................................................63 

7.1 Deklaracja Bolońska ......................................................................................................63 

7.1.1 Geneza i główne cele Deklaracji Bolońskiej ..........................................................63 

7.1.2 Dotychczasowa realizacja postulatów ....................................................................64 

7.1.3 Wnioski z Deklaracji Bolońskiej wynikające dla kształcenia w Polsce .................69 

7.2. European Education in Geodetic Engineering,Cartography and Surveying–EEGECS70 

7.2.1. Główne cele projektu .............................................................................................70 

7.2.2. Cele szczegółowe projektu ....................................................................................71 

7.2.3. Oczekiwane efekty.................................................................................................72 

7.3 Nauczanie GIS w GDTA w Tuluzie ..............................................................................74 

7.4 Wspólny program czterech szkół francuskich ..............................................................76 

7.5 Kursy EADS – Fleximage .............................................................................................77 

7.6. MSc „Geographical Information Management” w National Soil Resources Institute 

(NSRI), Cranfield University........................................................................................77 

7.7 Program nauczania GIS dla studiów podyplomowych w Politechnice w Wiedniu.......78 

8. Internet w nauczaniu Systemów Informacji Przestrzennej ........................................................81 

9. Propozycja zakresów i rodzajów kształcenia na najbliższe lata ................................................86 

10. Wnioski.......................................................................................................................................88 

11. Literatura.....................................................................................................................................90 

2

1. Cel i zakres opracowania 

Systemy Informacji Przestrzennej (SIP) są obecnie na świecie obok telekomunikacji, 

technik satelitarnych, inwestycji ekologicznych, najbardziej rozwijającą się dziedziną. Szybkość 

tego rozwoju mierzy się corocznym przyrostem nakładów na tworzenie i eksploatację 

systemów. Nakłady te obejmują wydatki na sprzęt, oprogramowanie, projektowanie, tworzenie 

i eksploatację systemów. Nakłady i ich przyrost można tylko oszacować, a nie mierzyć 

dokładnie, ponieważ niektóre wydatki zakwalifikowane jako wydatki na SIP mogą być równie 

dobrze zakwalifikowane jako wydatki na informatyzację o szerszym przeznaczeniu, lub 

na opracowania geodezyjno kartograficzne. 

Mimo tych zastrzeżeń coroczny wzrost nakładów mieści się w przedziale od 10 do 25% 

i znacznie przewyższa ogólny wzrost gospodarczy. Wzrost PKB w wielu krajach mieści się 

bowiem w przedziale od 1 do 3% rocznie. 

Rozwojowi Systemów Informacji Przestrzennej sprzyjają czynniki techniczne 

i pozatechniczne. 

Czynniki techniczne to: wzrost mocy obliczeniowej komputerów, coraz sprawniejsze 

urządzenia peryferyjne, rozwój funkcji oprogramowania, obniżka cen komputerów i 

oprogramowania. 

Czynniki pozatechniczne to: rosnące zrozumienie potrzeby tworzenia i stosowania systemów 

informacji przestrzennej wynikające m. innymi z: 

- korzyści w ich stosowaniu do tworzenia planów i strategii rozwoju zarówno firm, jak 

i obszarów (miast, regionów, kraju), 

- rozwoju inicjatyw regionalnych i lokalnych, 

- integracji regionalnej i kontynentalnej. 

Zrozumienie potrzeby tworzenia i stosowania Systemów Informacji Przestrzennej rodzi 

się powoli, ale systematycznie dzięki tworzonym przykładom, promocji prowadzonej przez 

firmy sprzedające oprogramowanie, licznym konferencjom, kształceniu (choć w ograniczonym 

zakresie tematycznym) coraz większej liczby studentów i praktyków zainteresowanych 

stosowaniem systemów. 

Ważną rolę w zrozumieniu potrzeby tworzenia systemów informacji przestrzennej 

odegrała współpraca międzynarodowa i uczestnictwo w międzynarodowych programach 

rozwoju regionalnego. Instytucje uczestniczące w takich programach stwierdziły, że zarówno 

do opracowania projektu, jak i do jego realizacji jest potrzebny system informacyjny, a jeśli go 

3

nie ma, to co najmniej powinny być komputerowe bazy danych i dane graficzne w postaci 

cyfrowej. Instytucje oceniające i finansujące projekty międzynarodowe zachęcają do składania 

wniosków w postaci elektronicznej. W niektórych przypadkach jest to jedyna akceptowana 

forma składania wniosków. 

Personel jest częścią składową SIP. Personel nie tylko umiejący korzystać 

z odpowiednich funkcji oprogramowania, ale rozumiejący istotę systemu, kolejne etapy jego 

tworzenia, umiejący wykorzystać jego możliwości do różnorodnych zastosowań, 

współpracujący z decydentami korzystającymi z informacji wytwarzanych przez system. Na 

wykształcenie personelu zdolnego do dobrego zaprojektowania systemu, stworzenia dobrego 

systemu i do wykorzystywania wszystkich możliwości systemu potrzeba więc wielu lat. 

Decydenci odpowiedzialni za stworzenie i funkcjonowanie systemu powinni pamiętać, że 

łatwiej jest nabyć sprzęt i oprogramowanie, kupić lub stworzyć bazy danych niż pozyskać 

i wykształcić odpowiedni personel. 

Kształcenie w zakresie SIP w większości krajów nie przechodziło tak burzliwego 

rozwoju jak tworzenie technologii i zastosowania SIP. Wyjątkiem są Stany Zjednoczone 

i Wielka Brytania, w których to krajach przeznaczono z budżetu państwa duże środki 

na opracowanie, przetestowanie i wdrożenie programów nauczania. 

W Europie, Komisja Europejska finansowała 2 przedsięwzięcia, w wyniku których powstały 

międzynarodowe studia podyplomowe GIS w Wiedniu i w Tuluzie. Opracowywana dyrektywa 

INSPIRE zaleca poświęcić dużo uwagi również szkoleniom i pracom badawczym. Ale ma to 

być realizowane przez poszczególne kraje i z ich własnych środków. 

W niektórych krajach duże środki przeznaczono również na opracowanie materiałów 

dydaktycznych i uruchomienie nauczania przez Internet. 

Wiele z podjętych obecnie inicjatyw europejskich i polskich z obszaru gospodarki, 

środowiska, rolnictwa, kultury, odwołuje się bezpośrednio lub pośrednio do informacji 

geograficznej i do systemów informacji przestrzennej. Polscy decydenci wysokiego szczebla 

utwierdzili się w przekonaniu, że realizacja naszych zobowiązań wynikających z licznych 

dyrektyw U.E., tworzenie społeczeństwa opartego na wiedzy, wprowadzenie e-administracji i 

powszechnego dostępu obywateli do informacji wymaga wykształcenia wielu i na różnym 

poziomie specjalistów od systemów informacji przestrzennej. 

Dotychczasowy stan kształcenia w zakresie SIP w Polsce jest uważany za 

niezadowalający, a podejmowane inicjatywy nieskoordynowane. Dlatego Główny Urząd 

4

Geodezji i Kartografii, uznał za celowe przeanalizowanie obecnego stanu kształcenia w Polsce z 

zakresu SIP i wskazanie pożądanych kierunków jego rozwoju. 

Niniejsze opracowanie wykonano w Instytucie Fotogrametrii i Kartografii PW przy współpracy 

z AGH Kraków, AR Wrocław, UWM w Olsztynie, ESRI Polska, Intergraph Polska oraz wielu 

innych osób i absolwentów studiów, którzy wyrazili swoje opinie o dotychczasowych formach 

kształcenia. 

Uruchamiane obecnie nowe programy studiów (w ramach przejścia zgodnie z deklaracją 

bolońską na dwustopniowy system nauczania: licencjat + magisterium) oraz uruchamiane 

studia podyplomowe dostarczą nowych doświadczeń i za 2-3 lata dadzą materiał do ponownej 

oceny koncepcji i stanu nauczania z zakresu SIP. 

Niniejsze opracowanie należy więc traktować jako pierwszy krok na drodze do późniejszego 

pełniejszego opracowania. 

5

2. Ewolucja pojęć : dane przestrzenne, dane geograficzne, informacja 

przestrzenna, system informacji przestrzennej i ich wpływ na zakres 

kształcenia 

Definicje wymienione w tytule rozdziału podpowiadają, o jaki zakres szkolenia by 

chodziło, gdyby te definicje odczytywać dosłownie. 

Dane są to wyniki pomiarów, lub pozyskane w inny sposób cechy charakteryzujące 

lokalizację, typ i właściwości obiektu takie jak : jego wielkość, skład, własności fizyczne, 

chemiczne, stan prawny itp. Dane przedstawia się za pomocą cyfr, liter, symboli, lub w innej 

postaci nadającej się do wprowadzenia do komputera i do dalszego przetwarzania. Dane 

geograficzne i dane przestrzenne są jednym z rodzajów danych i należy je odróżniać od 

danych nie przestrzennych. 

Do niedawna traktowano zamiennie pojęcia „ dane geograficzne” i „dane przestrzenne”. 

Mówiono, że „określają one lokalizację obiektów i zjawisk w przestrzeni geograficznej oraz 

ich cechy (właściwości)”. 

Ostatnio mówi się (16), że pojęcie „dane przestrzenne” jest szersze niż pojęcie „dane 

geograficzne”, ponieważ to pierwsze obejmuje dane o obiektach fizycznych realnie 

istniejących i o zjawiskach, a drugie tylko o realnych obiektach fizycznych. 

To rozróżnienie przenosi się również na pojęcia informacja przestrzenna i informacja 

geograficzna (geoinformacja). 

Nie ma jednoznacznej i powszechnie akceptowanej definicji pojęcia „informacja 

geograficzna”. Na użytek tego opracowania przyjmujemy, że „informacja geograficzna to 

dane geograficzne oraz źródła, w których te dane są zawarte (mapy, zdjęcia lotnicze, zdjęcia 

satelitarne, bazy danych geograficznych)”. 

W literaturze można spotkać ponad 30 definicji pojęcia „GIS- Geographical Information 

Systems”. Na użytek tego opracowania traktujemy zamiennie pojęcia „System Informacji 

Geograficznej” i „System Informacji Przestrzennej” oraz przyjmujemy jego najszersze 

definicje podawane przez ESRI ( Environmental Systems Research Institute) (23) i przez 

Leksykon geomatyczny (6). 

Według tych definicji System Informacji Przestrzennej to „system pozyskiwania, 

gromadzenia, weryfikowania, integrowania, analizowania, transferowania i udostępniania 

danych przestrzennych. W szerokim zrozumieniu obejmuje on metody, środki techniczne, w 

6

tym sprzęt i oprogramowanie, dane przestrzenne, organizację, zasoby finansowe oraz ludzi 

związanych z jego funkcjonowaniem”. 

SIP tworzony dla instytucji, lub dla jednostki terytorialnej powinien więc zawierać 

wszystkie składniki wymienione w definicjach ESRI i Leksykonu Geomatycznego. 

Dane zgromadzone w bazach danych przestrzennych powinny mieć postać umożliwiającą nie 

tylko wizualizację i wykonywanie map analitycznych, ale przede wszystkim wykonywanie 

analiz przestrzennych i modelowanie. 

Oprogramowanie powinno zawierać funkcje niezbędne do tworzenia systemu 

(pozyskiwanie, gromadzenie, weryfikowanie, integrowanie danych), jego funkcjonowania 

(transferowanie, udostępnienie, wizualizacja danych), w tym moduły do wykonywania analiz 

przestrzennych rozumianych szeroko, a nie tylko jako operacje rachunkowe na danych 

przestrzennych. 

Ważnym składnikiem SIPu jest organizacja (rozmieszczenie baz danych, sprzętu, 

personelu, zasady dostępu, finansowanie, podział uprawnień i obowiązków). 

Istnieje wiele uproszczonych spojrzeń na GIS zawężających go do wybranych 

fragmentów pełnego ciągu technologicznego, lub fragmentów ciągu funkcjonalnego. 

Najważniejsze z tych uproszczeń to : 

1. oprogramowanie do tworzenia i funkcjonowania systemu = GIS, 

2. mapa = system, więc mapa = GIS, 

3. jedna, lub kilka baz danych przestrzennych = GIS. 

Takie różnice w rozumieniu GIS, to nie tylko zabawa semantyczna. Te różnice mogą się 

przenieść na zakres i rodzaj tworzonych produktów. Zależnie od pojemności przyjętej 

definicji, formułuje się oczekiwania w stosunku do zamawianego (tworzonego) produktu. W 

wyniku niedoprecyzowania zamówienia klient może otrzymać: mapę numeryczną, bazę 

(bazy) danych, oprogramowanie, zamiast pełnego systemu umożliwiającego wykonywanie 

modelowania, analiz przestrzennych, wytwarzanie informacji dla decydentów. 

Te uproszczenia przenoszą się również na zakres kształcenia. Mamy wykształcić 

specjalistę od wykonywania map numerycznych, tworzenia baz danych przestrzennych, 

obsługi i modyfikacji oprogramowania, czy tez specjalistę o pełnym profilu ? 

W ostatnich latach sprawy z jednej strony się upraszczają, bo więcej uwagi poświęca się 

wielofunkcyjnemu korzystaniu z danych przestrzennych, niż tworzeniu dużych, kompletnych 

systemów, z drugiej zaś komplikują, bo poszerza się zakres pojęciowy i tematyczny GIS. 

7

I jeszcze jedno spojrzenie wynikające nie tyle z uproszczonego podejścia do SIPu, co z 

obserwacji nauczania, rynku i zastosowań informacji przestrzennej. 

Nie zostało to wyrażone w żadnym podręczniku, ani w innej publikacji, ale w dyskusjach 

spotyka się pogląd, że GIS według pełnej definicji jest to coś idealnego, do czego się dąży, 

coś, co ciągle pozostaje w oddali, na horyzoncie, coś, czego z pewnością nie uda się 

zrealizować w pełnym wymiarze, w rozsądnym czasie. 

Po zaprojektowaniu owego idealnego produktu, zaczynamy go tworzyć krok po kroku. 

Wyraźnym i wymiernym etapem tworzenia systemu są bazy danych przestrzennych, a 

później system baz danych przestrzennych. W wielu przypadkach instytucje zamawiające SIP 

na tym poprzestają i przez wiele lat funkcjonuje tylko system baz danych przestrzennych. 

Jeżeli jest on dobrze zaprojektowany i stworzony, to spełnia wiele kryteriów SIP. Nie ma 

więc rażącego odstępstwa od zasad, jeżeli system baz danych przestrzennych jest trochę na 

wyrost nazywany SIPem, lub GISem. Tak jest w Polsce w większości. 

W bazach danych przestrzennych są gromadzone dane przestrzenne. Dane 

przestrzenne i ich źródła (mapy, zdjęcia lotnicze, zdjęcia satelitarne) jest to informacja 

przestrzenna. 

Informacja przestrzenna była i jest nadal wytwarzana i gromadzona nie tylko na potrzeby 

tworzenia baz danych przestrzennych i systemów informacji przestrzennej. Sama w sobie ma 

wiele innych zastosowań i wielu użytkowników. 

Wytwarzanie i gromadzenie informacji przestrzennej (w tym informacji 

geograficznej) ma długą tradycję i zorganizowane struktury cywilne oraz wojskowe. 

Systemy informacji przestrzennej w swoich etapach pozyskiwania, gromadzenia, 

weryfikowania i integrowania danych korzystają zarówno z istniejącej informacji 

geograficznej, jak i z metod wypracowanych dla jej tworzenia i gromadzenia (metod 

właściwych dla geodezji, fotogrametrii, teledetekcji, kartografii, statystyki). SIP (GIS) nie 

likwiduje więc tych metod, ale je wzbogaca o wymagania wynikające ze swojej specyfiki. 

Istnieją więc nadal i są rozwijane zarówno metody tworzenia i gromadzenia 

informacji geograficznej jak i metody tworzenia i funkcjonowania systemów informacji 

geograficznej. 

Są duże obszary nakładania się tych dwóch dziedzin, ale nie są to dziedziny tożsame. 

Programy i metody nauczania powinny uwzględniać również i to. 

Nie należy więc pochopnie podzielać poglądu, że z chwilą narodzenia się GISu 

umarła geodezja, fotogrametria, kartografia, teledetekcja i niektóre działy geografii. One żyją 

8

nadal i nadal wytwarzają informację geograficzną, która może funkcjonować samoistnie jako 

informacja geograficzna (lub dane geograficzne), lub dawać podstawę do tworzenia 

Systemów Informacji Geograficznej i tworzyć część tych systemów. Tam gdzie jest 

niedostatek informacji geograficznej dla tworzenia GISu, technologie GIS (w większości 

zapożyczone z w. wymienionych dziedzin) umożliwiają pozyskanie danych geograficznych. 

Trzeba więc zwrócić uwagę na funkcjonujące wyrażenie „technologie GIS”. Obejmuje ono 

sprawy warsztatowe, koncepcje, metody i narzędzia dzięki którym można realizować 

poszczególne etapy tworzenia SIPu i zapewnić jego funkcjonowanie. Wśród dużego zbioru 

technologii GIS istotne znaczenie mają metody opracowane i funkcjonujące w ramach 

kartografii, fotogrametrii czy teledetekcji. Pojedyncze metody ze zbioru „technologia GIS” są 

stosowane wszędzie tam gdzie korzysta się z danych przestrzennych, a gdzie nie zawsze 

istnieje potrzeba tworzenia systemu informacji przestrzennej, lub nawet systemu baz danych. 

Kształcenie w zakresie SIP nie jest więc tak jednoznaczne, jak się do niedawna 

wydawało. Jakie podejścia i koncepcje zalecać dla Polski ? Kilka sugestii będzie podane w 

tym raporcie. 

9

3. Pełny i uproszczony zakres kształcenia. Kształcenie typu „pionowego” i 

„poziomego” 

Systemy informacji przestrzennej są dziedziną wielodyscyplinową. Potrzebna jest tu wiedza z 

zakresu kartografii, informatyki, telekomunikacji, zagospodarowania przestrzennego, geografii, 

teledetekcji, fotogrametrii, baz danych, zarządzania oraz z dziedzin dla których projektuje się 

systemy i którym to dziedzinom one służą. Korzenie zawodowe specjalistów projektujących, 

tworzących i użytkujących systemy są więc bardzo różne. Proporcje przedstawicieli różnych 

zawodów wyjściowych w obszarze SIP są różne w różnych krajach i zależą głównie od tego, 

które to zawody zainicjowały tworzenie systemów w tym kraju i najwięcej przyczyniły się do 

ich rozwoju. Z reguły inicjatorami tworzenia systemów w obszarze SIP byli kartografowie, 

geodeci i geografowie. Wspomagali ich informatycy (szczególnie w zakresie baz danych i 

oprogramowania) oraz specjaliści z zakresu zagospodarowania przestrzennego. 

Nie ma dotychczas w Polsce kierunku studiów "systemy informacji przestrzennej". W 

nielicznych szkołach wyższych istnieją na kierunkach "geodezja i kartografia" oraz "geografia" 

specjalności związane z SIP (mające różne nazwy) oraz tzw. ścieżki dyplomowania. Mamy więc 

nieco geodetów i kartografów oraz geografów ze specjalnością "systemy informacji 

przestrzennej" lub "systemy informacji geograficznej". Wiedza wyniesiona ze specjalności, lub 

z przygotowania dyplomu nie obejmuje jednak całego zakresu tematycznego SIP, ponieważ w 

nauczaniu najwięcej czasu poświęca się obecnie korzystaniu z wybranych funkcji 

oprogramowania, wiele mniej tworzeniu baz danych, jeszcze mniej projektowaniu systemów, a 

zupełnie niewiele sprawom teoretycznym modeli danych, formatom danych, standardom i 

rozwijaniu oprogramowania. 

Obecni absolwenci mają więc ograniczony zakres wiedzy wyniesionej ze studiów i 

muszą ją uzupełniać podczas praktyki. SIP na studiach traktowany jest nadal jako nowość i 

dekoracyjna ciekawostka, więc w wymiarze godzinowym ma małe szanse przebicia w 

konfrontacji z przedmiotami wykładanymi od dziesiątków lat. Ta sytuacja nie sprzyja 

opracowaniu dobrych materiałów dydaktycznych. 

Sytuację niewiele poprawiają nieliczni absolwenci studiów zagranicznych oraz 

współpraca niektórych szkół wyższych z analogicznymi placówkami zagranicznymi. 

Z powyższego przeglądu wynika, że nie ma obecnie w Polsce pełnego zakresu 

kształcenia w zakresie SIP obejmującego podstawy teoretyczne, metody projektowania, 

realizacji i funkcjonowania systemów, metody analiz przestrzennych i wywarzania informacji 

10

dla decydentów, metody współdziałania SIP z innymi systemami informacyjnymi, metody 

upowszechniania danych i informacji, aspekty prawne dostępu do danych i informacji, 

aspekty europejskie informacji geograficznej. 

W obecnym kształceniu najwięcej uwagi poświęca się metodom pozyskiwania danych dla 

SIP, tworzeniu baz danych przestrzennych, rozwiązaniom sprzętowym i korzystaniu z 

różnych funkcji oprogramowania. 

Przez analogię do użytych kiedyś w fotointerpretacji terminów „kształcenie pionowe” i 

„kształcenie poziome” można powiedzieć , że w zakresie SIP kształcenie pionowe obejmuje 

te osoby, które w czasie studiów miały elementy SIP (najczęściej pozyskiwanie danych i 

tworzenie baz danych), a później podczas studiów podyplomowych, na szkoleniach 

prowadzonych przez firmy sprzedające oprogramowanie lub w ramach samodokształcania 

poszerzają swoją wiedzę z teorii i technologii SIP. Osiągają coraz wyższy poziom 

teoretyczny i technologiczny, który może być wykorzystany w różnych zastosowaniach. 

Stanowią więc grupę osób dobrze przygotowanych warsztatowo, mogących zrealizować 

różne projekty SIP przy udziale specjalistów, których te zastosowania dotyczą. 

Druga grupa osób, to specjaliści branżowi znający dobrze charakterystyki obiektów i 

zjawisk ze swojej dziedziny, ale mało obeznani, lub całkowicie nieobeznani z metodami 

inwentaryzacji tych zjawisk i obiektów jak to czyni np. klasyczna kartografia tematyczna i z 

technologiami SIP. Nie umieją oni często oszacować z jaką dokładnością pozycyjną i 

tematyczną należy gromadzić dane w bazie danych, nie umieją praktycznie tworzyć baz 

danych, ale mogą być dobrym partnerem przy tworzeniu modeli do analiz przestrzennych i 

do oceny znaczenia różnych informacji tworzonych na wyjściu SIP. Z roli doradców i 

obserwatorów mogą się oni po nabyciu pewnej wiedzy z SIP przeradzać w samodzielnych 

twórców baz danych, wykonawców analiz przestrzennych i pełnoprawnych partnerów do 

dyskusji z decydentami przy interpretowaniu informacji wytworzonych przez SIP. 

Predestynuje ich do tego wiedza branżowa. Z racji dobrej znajomości interpretowanych 

obiektów i zjawisk będą często lepiej niż osoby kształcone „pionowo” oceniać jakość 

informacji wytwarzanych przez SIP i wyszukiwać pułapki interpretacyjne. Mówimy tu o 

nauczaniu podstaw teoretycznych SIP i wybranych elementów technologii dla szerszego 

grona specjalistów z różnych dziedzin, mających słabe podstawy lub nie mających w ogóle 

podstaw z zakresu kartografii tematycznej, a różne przygotowanie informatyczne. 

Ponieważ jest to szerokie upowszechnianie wiedzy o SIP wśród różnych branż nazywamy to 

kształceniem „poziomym”, bo ten sam (podobny) zakres wiedzy z obszaru SIP (na tym 

11

samym poziomie) jest szeroko upowszechniany wśród wielu potencjalnych użytkowników 

SIP. 

W zasadzie powinno się oddzielnie kształcić specjalistów z grupy pierwszej (pionowej) i z 

grupy drugiej (poziomej). Realizuje się to w klasycznym nauczaniu akademickim, w którym 

różne zakresy i różne poziomy SIP występują na różnych kierunkach studiów (geodezja i 

kartografia, geografia, leśnictwo, ochrona środowiska). 

Ale już na studiach podyplomowych i na kursach specjalistycznych, z powodów finansowych 

i organizacyjnych, spotykają się razem osoby z grupy „pionowej” i „poziomej”. Stwarza to 

problemy metodyczne w nauczaniu, ale i daje nowe możliwości wzajemnego wzbogacania 

się o kompetencję i wiedzę pochodzącą z obu grup. Plusy współdziałania tych grup 

uwidaczniają się najwyraźniej przy opracowywaniu projektów i wykonywaniu analiz 


Doświadczenia z obu typów kształcenia będą przedstawione w rozdziale 4. 

Program kształcenia, zarówno dla specjalizacji na studiach stacjonarnych jak i dla studiów 

podyplomowych i szkoleń powinien również uwzględniać zastosowania. Czy kształcona 

osoba będzie operować danymi przestrzennymi dla miast, dla regionu, czy dla branży. Wiele 

technologii jest takich samych, niezależnie od charakteru obszaru, czy branży. W różnych 

zastosowaniach inna jest jednak szczegółowość danych, dokładność danych, klasyfikacja 

atrybutów, wykonuje się inne rodzaje analiz przestrzennych. 

Powstaje wiec pytanie, czy można razem (na tym samym studium podyplomowym 

lub kursie) kształcić osoby, które będą w swojej pracy przetwarzać dane odpowiadające 

szczegółowości i dokładności mapy zasadniczej miasta i osoby, które będą przetwarzać dane 

o środowisku, lub dane gospodarcze w skali województwa ? 

Jest to problem podobny do kształcenia „pionowego” i „poziomego”, ale trudniejszy do 

rozwiązania. Jeśli mamy w jednej grupie słuchaczy zainteresowanych zastosowaniami SIP 

dla miasta i dla regionu można dopuścić w kształceniu podyplomowym wspólną część 

teoretyczną, ale zaleca się prowadzenie zajęć laboratoryjnych w oddzielnych grupach. 

12

4. Kształcenie akademickie na studiach stacjonarnych i podyplomowych 

4.1 Studia stacjonarne 

Aczkolwiek szkoły akademickie mają duży zakres autonomii (dotyczy to szkół 

mających upoważnienie do doktoryzowania i habilitacji), to jednak kształcenie musi 

uwzględniać kilka warunków: 

Pierwszy warunek narzucają minima programowe (obecnie nazywane standardami) 

ustalane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, a praktycznie przez zespoły 

ekspertów powołane przez Ministra. Minima (dotychczas były 2 kolejne wersje minimów, 

obecnie opracowywana jest następna, mająca uwzględniać założenia deklaracji bolońskiej) 

określały całkowitą liczbę godzin podczas 5-ciu lat studiów, wykaz grup przedmiotów 

(przedmioty ogólne, podstawowe i kierunkowe) i przedmioty w grupach oraz minimalną liczbę 

godzin dla grup przedmiotów i poszczególnych przedmiotów. Liczba godzin określona w 

minimach wyczerpuje 50 lub 60% całości liczby godzin. Pozostałe godziny mogą być 

rozdysponowane zgodnie z decyzjami Rad Wydziałów odpowiedzialnych za kierunek studiów. 

Drugi warunek raczej zwyczajowy, niż formalny wynika z koncepcji kształcenia 

realizowanej na danym Wydziale. Koncepcje te ukształtowały się w zależności od tradycji i 

historii Wydziału, istniejącej kadry, posiadanego wyposażenia. Jednymi z czynników, ale nie 

decydującymi, są kontakty z jednostkami zagranicznymi, wyniki prowadzonych badań 

naukowych, liczba specjalizacji, aktywność studentów, presja praktyki na wprowadzanie 

nowych technologii. Pewną rolę mogły odgrywać osobowości pojawiające się w określonych 

specjalnościach i ich wysoka pozycja w skali krajowej i międzynarodowej. Dla takich 

osobowości warto było stworzyć przedmiot, jednostkę organizacyjną, nawet specjalność. 

Wstydliwie skrywanym czynnikiem współdecydującym o planie studiów była chęć 

pozyskania przez jednostki wydziałowe (instytuty, katedry) największej liczby przedmiotów i 

największej liczby godzin dla przedmiotów. Przedmioty przeliczane na „studentogodziny” 

sprowadzają bowiem do jednostki pieniądze budżetowe, a te razem z liczbą godzin decydują 

o liczbie etatów. 

Oceniając plany studiów warto więc wiedzieć, że przy ich opracowywaniu i uchwalaniu 

z jednej strony padały deklaracje, że plany powinny być nowoczesne, uwzględniające trendy 

rozwojowe dyscypliny, dające dobre wykształcenie ogólne umożliwiające późniejszą łatwą 

13

zmianę specjalności i przyswajanie nowych technologii, z drugiej zaś strony wysuwane były 

argumenty o potrzebie utrzymania w obecnym wymiarze dotychczasowych klasycznych 

przedmiotów, bo jednak uczymy zawodu a nie tylko teorii, no i co zrobimy z ludźmi, którzy 

dotychczas uczą tego przedmiotu jeśli zmniejszymy liczbę godzin lub w ogóle go 

zlikwidujemy? 

Systemy Informacji Przestrzennej, choć oficjalnie uznawane za ważne i potrzebne 

jako element nowości, musiały się powoli wciskać w pojawiające się szczeliny, aby stworzyć 

sobie minimalne pole do działania. Przewijały się różne poglądy m.in. takie, że nie ma 

potrzeby wprowadzania oddzielnego przedmiotu dla SIP, bo wystarczy w ramach niektórych 

z dotychczasowych przedmiotów np. geodezji, kartografii, fotogrametrii, teledetekcji, 

katastru, stworzyć mały dodatek w rodzaju „zastosowania dla GIS” i sprawa będzie 

załatwiona. Tak też częściowo zaczęło się dziać i w niektórych starych klasycznych 

przedmiotach znajdujemy obecnie trochę treści „GISowych”. Nie oceniam tego całkowicie 

źle, ponieważ po pierwsze, te dodatki wskazują na szersze możliwości zastosowania 

technologii nauczanych w tych przedmiotach, po drugie wprowadzają do dotychczasowej 

metodyki przedmiotu spojrzenie wynikające z metodologii i filozofii GIS. 

Liczne konferencje, wyniki projektów badawczych, działania agencji Komisji 

Europejskiej sprawiły, że powstał klimat sprzyjający dla stworzenia przyczółków, a później 

szerszego zakresu nauczania SIP jako samodzielnego przedmiotu. Przedmiot ten jako SIT 

wszedł do ostatnich minimów MENiS dla studiów magisterskich, ale nauczanie SIP udało się 

najpełniej zrealizować na specjalności „Kataster i Systemy Informacji Przestrzennej” na 

studiach inżynierskich na Wydziale GiK PW, dla których to studiów nie były opracowane 

minima MENiS. 

Na nauczanie SIP trzeba inaczej patrzeć na kierunku studiów geodezja i kartografia, 

inaczej na kierunku „geografia”, inaczej na pozostałych kierunkach, np. leśnictwo, 

gospodarka przestrzenna. 

Kierunek studiów geodezja i kartografia ze swojej natury najwięcej uwagi poświęca 

przedmiotom, które z punktu widzenia technologii SIP zalicza się do grupy „pozyskiwanie 

danych dla SIP”. Mniej uwagi poświęca się przedmiotom, które można zaliczyć do takich 

składników czy technologii SIP jak analizy wstępne, projektowanie SIP, analizy 

przestrzenne, aspekty organizacyjne i prawne SIP. W tych jednostkach nauczających, w 

których uwzględniono oddzielny przedmiot SIP, są te składniki wykładane w ramach tego 

przedmiotu. W tych jednostkach, w których nie ma oddzielnego przedmiotu SIP, te składniki 

14

nie są w ogóle wykładane. Dlatego w dalszej analizie obecnego nauczania SIP na kierunku 

geodezja i kartografia wydzielimy 2 bloki: 

1. Pozyskiwanie danych obejmujące geodezję, fotogrametrię, teledetekcję, 

również kartografię, choć wiedza kartograficzna jest potrzebna nie tylko do 

pozyskiwania danych dla SIP ale również do ich przetwarzania i 

późniejszej wizualizacji. 

2. Pozostałe składniki funkcjonalnego ciągu technologicznego SIP. Do tej 

grupy skłonny jestem dodać kataster, bo obecnie poświęca się w nim więcej 

uwagi zagadnieniom organizacyjnym i technikom informatycznym, niż 

metodom pomiarów dla sporządzania i aktualizacji katastru. 

W tych grupach przeanalizujemy plany studiów na trzech wydziałach geodezyjnych: na 

Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie, w Akademii Górniczo-Hutniczej w 

Krakowie i w Politechnice Warszawskiej. 

Wyniki tej analizy nie są całkowicie porównywalne, ponieważ plany studiów na tych 

wydziałach były opracowywane w różnym czasie, zawierają różniące się nieco między sobą 

bloki kształcenia ogólnego (I-go stopnia), różną liczbę i rodzaje specjalności. Ponadto 

usytuowanie wydziałów ukierunkowuje profile ich nauczania na określone aplikacje. Mimo 

tych uwag, z analiz wynikło, że ogólne tendencje są podobne na wszystkich trzech 

Wydziałach. 

Na Wydziale Geodezji i Gospodarki Przestrzennej UWM w Olsztynie analizowano 

tylko tę część planu studiów (19), która dotyczy siedmiu semestrów I-go stopnia studiów i 

plany specjalności przewidzianych dla II-go (magisterskiego) etapu studiów. Na studiach Igo 

stopnia na przedmioty z grupy pomiarowej (pozyskiwanie danych) poświęca się w 

siedmiu semestrach 810 godzin, a na przedmioty z grupy SIPu (Systemy Informacji o Terenie 

oraz Teoria Informacji Geograficznej) 225 godzin. Natomiast na specjalnościach (nie ma 

specjalności SIP) przeważają przedmioty czysto kierunkowe, bez SIPu. Na specjalności 

„Kataster nieruchomości” poświęca się 165 godzin aspektom technicznym, prawnym i 

informatycznym katastru, w tym tworzeniu baz danych ewidencyjnych i standardom. Jest to 

tematyka, która może być pomocna przy projektowaniu baz danych przestrzennych, ale 

metody tworzenia i eksploatacji SIP nie pojawiają się. Na specjalności „Geodezja 

Gospodarcza” wprowadzono przedmiot „technologie internetowe w SIP” w wymiarze 30 

godzin. 

15

Absolwent studiów inżynierskich (I stopnia) wychodzi więc z wiedzą o SIP 

wyniesioną ze 150 godzin zajęć z SITu i 75 godzin Teorii Informacji Geograficznej. Na 

studiach magisterskich w bardzo małym zakresie kontynuuje się tę tematykę. 

Na Wydziale Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska AGH na kierunku „geodezja 

i kartografia” istnieją 2 plany studiów: jednolity magisterski i dla specjalności geodezja 

górnicza. Do analizy wzięto dane z jednolitych studiów magisterskich (18). 

Wspólny blok przedmiotów pomiarowych bez ćwiczeń terenowych (semestry 1 do 6) 

obejmuje 705 godzin, a przedmioty z grupy SIPu – 185 godzin (Systemy Informacji o 

Terenie). Na trzech specjalnościach (Geodezja Inżynieryjno – Przemysłowa, Geomatyka, 

Fotogrametria i Teledetekcja oraz Szacowanie Nieruchomości i Kataster) najwięcej godzin z 

SIP (240) poświęca się na specjalności Geomatyka, Fotogrametria i Teledetekcja. Blok 

przedmiotów SIPowskich obejmuje tu Kartografię komputerową, GIS, Informatyczne 

systemy katastralne, Wprowadzenie do baz danych, Elementy geoinformatyki obrazowej oraz 

zajęcia terenowe z geoinformatyki i teledetekcji. 

Na pozostałych dwóch specjalnościach ten blok reprezentuje Kartografia 

komputerowa oraz modele statystyczne w informacji o terenie i systemy katastralne. 

Na Wydziale Geodezji i Kartografii PW ostatni rocznik zakończy z dniem 30 

września 2005 studia inżynierskie na których istnieje specjalność „Kataster i Systemy 

Informacji Przestrzennej”, a 30 września 2006 ostatni rocznik zakończy dotychczasowe 

jednolite studia magisterskie. 

Od 1 października 2005 studenci, którzy rozpoczęli trzy lata temu studia w systemie 

dwustopniowym (inżynierskie zawodowe i po nich magisterskie) rozpoczną swój 4-ty rok 

studiów. Po siedmiu semestrach tych studiów część z nich może wybrać w lutym 2006 jedną 

z sześciu specjalności (w tym SIP), część wykonywać w semestrze 8 prace dyplomowe 

inżynierskie i w czerwcu 2006 uzyskać dyplom inżyniera. 

Analizie poddano więc tylko plan dla nowych studiów (elastycznych dwustopniowych) (17). 

W ciągu siedmiu semestrów studiów I-go stopnia blok przedmiotów pomiarowych 

obejmuje 935 godzin, a blok przedmiotów z grupy SIP 180 godzin (kataster, sieci uzbrojenia 

terenu, mapa zasadnicza, SIP). 

Generalnie tematyka bloku SIP jest zdominowana przez ewidencję gruntów, sieci 

uzbrojenia terenu i wielkoskalową mapę numeryczną. Jest mało spraw dotyczących 

projektowania, organizacji, analiz danych, aspektów prawnych, finansowych, przykładów 

16

wykorzystania wyników analiz. Ratuje tę tematykę częściowo przedmiot SIP. Tylko 

częściowo, ponieważ poświęca się na niego za mało czasu (45 godzin). 

Ten stan rzeczy powoduje takie konsekwencje, że absolwenci kierunku „geodezja i 

kartografia” nie znajdują miejsca na rynku usług SIP, który to rynek opanowują absolwenci 

geografii i informatyki. 

Z racji ograniczonej objętości niniejszego opracowania nie przedstawiamy w nim 

szczegółowych treści przedmiotów zaliczanych do „SIT”, a tylko zarys treści przedmiotu 

„Systemy Informacji Przestrzennej” przyjęty dla studiów inżynierskich (studia I stopnia) oraz 

plan studiów i treści najważniejszych przedmiotów na specjalności „Systemy Informacji 

Przestrzennej”. 

17

Kierunek Specjalność Typ studiów Instytut 

GIK Geodezja i Kartografia GiK elastyczne IFIK 

Przedmiot: Systemy Informacji Przestrzennej Semestr: 7 Liczba punktów: 2 

Wykład Liczba godzin: 15 Waga: x/x 

Podstawowe pojęcia z zakresu Systemów Informacji Przestrzennej: jak w kontekście SIP rozumieć: system, 

informację i przestrzeń. Pojęcia oraz przykłady danych i informacji. SIP na tle innych systemów informacyjnych. 

SIT, GIS, SIP, geomatyka, geodezja i kartografia, systemy wspomagania decyzji. 

Ewolucja definicji i zakresu pojęciowego GIS, etapy rozwoju GIS, korzenie zawodowe, uproszczone rozumienie 

GIS. GIS a SIP w kontekście polskim. 

Części składowe SIP. Funkcjonalne podejście do SIP 

Bazy danych przestrzennych: część geometryczna i opisowa, typy baz danych stosowanych w SIP. Wizualizacja 

danych z baz danych. Mapy a bazy danych i systemy informacji przestrzennej. 

Zakres pojęcia model: model – obraz rzeczywistości, model (postać) danych, modelowanie zjawisk, przykłady. 

Standardy danych w SIP. Infrastruktura danych przestrzennych. 

Analizy przestrzenne: analizy przydatności terenu, przykłady tablic decyzyjnych. 

Ćwiczenia laboratoryjne Liczba godzin: 15 Waga: x/x 

Pozyskiwanie danych wektorowych i rastrowych dla SIP, również wektoryzacja interaktywna i automatyczna. 

Pozyskiwanie danych opisowych. 

Konwersja danych wewnątrz jednego oprogramowania (np. tekst ASCII wektor raster). 

Konwersja danych miedzy różnymi oprogramowaniami (moduły Export/Import). 

Podstawowe funkcje dla SIP w oprogramowaniach zorientowanych rastrowo i wektorowo na przykładzie IDRISI i 

MAPINFO (lub innych). 

Opracowanie projektu mini systemu informacji przestrzennej dla sformułowanego zadania i jego realizacja z 

zastosowaniem ARCGIS 9. 

Praktyczne zastosowania SIP na przykładach wielokryteryjnych wyborów i uzasadnienie wyboru jednego z kilku 

zaproponowanych wariantów. 

Indywidualna praca z wybranymi programami dydaktycznymi i modułami dydaktycznymi w Internecie. 


GIK Geodezja i Kartografia GiK elastyczne IFIK 

Przedmiot: Systemy Informacji Przestrzennej Semestr: 8 inż. Liczba punktów: 2 

Wykład Liczba godzin: 15 Waga: x/x 

Istniejące bazy danych i systemy o zasięgu lokalnym, regionalnym i krajowym, europejskim i globalnym. 

Zapisy prawa geodezyjnego dotyczące SIP. 

Rola Ośrodków Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w tworzeniu i funkcjonowaniu SIP. 

Organizacja SIP w Polsce. Infrastruktura danych przestrzennych w Polsce i Europie. 

Aspekty ekonomiczne SIP. 

Jak zaprojektować SIP dla gminy, województwa, instytucji komercyjnej, ekologicznej ? 

Trendy rozwojowe SIP. Najważniejsze pakiety oprogramowania do SIP. 

18

Plan studiów na specjalności „Systemy Informacji Przestrzennej” na Wydziale GiK PW 

obejmuje 870 godzin, w tym na SIP i na przedmioty z nim związane poświęca się około 450 

godzin. Szczegółowy plan przedstawia tabela. 

(bazy danych przestrzennych) 

19

Z punktu widzenia nauczania filozofii i technologii SIP najważniejsze w tym planie są 

następujące przedmioty: SIP, Analizy przestrzenne i modelowanie, Oprogramowanie dla SIP, 

Podstawy geoinformatyki, Normy w Informacji Geograficznej. W tym opracowaniu 

przedstawiamy zarys treści dla 2 przedmiotów: SIP oraz Analizy przestrzenne i 

modelowanie. Treści pozostałych przedmiotów można znaleźć na stronie internetowej 

Wydziału Geodezji i Kartografii PW – www.gik.pw.edu.pl. 

GIK 


Geodezja i Kartografia SIP elastyczne IFiK 

Przedmiot: Systemy Informacji Przestrzennej Semestr: 8 mgr. Liczba punktów: 4 

Wykład Liczba godzin: 15 Waga: 

Metody projektowania systemów informacji przestrzennej, przykłady projektów dla gminy, powiatu, 

województwa, kraju, projektów branżowych. 

Istniejące bazy danych i systemy o zasięgu lokalnym, regionalnym i krajowym. Systemy o zasięgu 

kontynentalnym i globalnym. 

Zapisy prawa geodezyjnego i kartograficznego oraz dokumentów pochodnych dotyczące Systemów Informacji 

Przestrzennej. Rola ośrodków Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w tworzeniu i funkcjonowania SIP. 

Hurtownie danych. 

Organizacja i technologia SIP w Polsce. 

Infrastruktura danych przestrzennych w Polsce. Dyrektywa UE INSPIRE. 

SIP a : kataster, SIT, systemy branżowe. Nietopograficzne aplikacje SIP. 

SIP a : ochrona praw autorskich, ochrona danych osobowych, dostęp do informacji. Moc prawna dokumentów 

wytwarzanych przez SIP. 

Ćwiczenia Liczba godzin: 30 Waga: x/x 

Utrwalanie i pogłębianie wiedzy stosując multimedialne programy dydaktyczne oraz moduły dydaktyczne w 

Internecie. 

Zastosowania SIP w Polsce i na świecie – przegląd i prezentacja na podstawie literatury i Internetu. 

Przykłady zastosowań SIP zrealizowane w różnych oprogramowaniach (dostępnych w laboratorium). 

Dla określonego tematu – realizacja SIP dla obszaru mieszczącego się na kilku mapach topograficznych. 

Wprowadzanie danych (wektor, raster, opis), konwersja danych, łączenie danych, budowanie topologii, 

rozszerzanie atrybutów przez pozyskiwanie danych z różnych baz danych, analiza błędów, zastosowania 

stworzonego SIP. 

Praca w oprogramowaniu dostępnym w laboratorium – IDRISI, MapInfo, ERDAS, PCI, ArcGIS. 

20

GIK 


Geodezja i Kartografia SIP elastyczne IFiK 

Przedmiot: Systemy Informacji Przestrzennej Semestr: 9 mgr. Liczba punktów: 7 

Wykład Liczba godzin: 15 Waga: 

SIP jako składnik społeczeństwa informacyjnego. Znaczenie SIP dla zagospodarowania terenu i inicjatyw 

obywatelskich. SIP w lokalnym i regionalnym planowaniu przestrzennym. 

Ocena przydatności danych dla tworzenia SIP, rozdzielczość przestrzenna, tematyczna i czasowa. 

Ocena jakości produktów wyjściowych SIP, stopień zaufania do produktów SIP. 

Trendy rozwojowe SIP, najważniejsi producenci oprogramowania. 

Organizacyjne i ekonomiczne aspekty SIP. 

Wymagania dotyczące danych, sprzętu, oprogramowania, organizacji dla różnych typów i różnych poziomów 

terytorialnych SIP. 

SIP jako narzędzie wspomagające decydentów. 

Ćwiczenia Liczba godzin: 45 Waga: x/x 

Opracowanie projektu systemu informacji przestrzennej dla sformułowanych przez prowadzącego tematów (praca 

w zespołach) i ich realizacja z zastosowaniem ArcGIS. 

Każdy temat będzie wymagał stosowania modułów podstawowych i rozszerzeń ArcGIS takich np. jak: 

- Spatial Analyst dla zaawansowanego modelowania danych rastrowych; 

- 3D Analyst do zastosowania narzędzi modelowania 3D; 

- Geostatistical Analyst w celu wykorzystania narzędzi eksploracji analitycznych danych przestrzennych. 

- Survey Analyst do zaawansowanych obliczeń geodezyjnych 

- ArcPress do zaawansowanego wydruku map. 

Podstawą do tych działań będzie: 

- zarządzanie danymi, w tym wprowadzanie danych różnego typu i formatu, 

- pozyskanie danych rastrowych i wektorowych stosując różne techniki, 

- tworzenie i zarządzanie warstwami informacyjnymi, w tym tworzenie i utrzymanie topologii, 

- zarządzanie danymi, w tym budowanie topologii, transformacja danych, zarządzanie tabelami, konwersja 

danych zapisanych w standardach innych oprogramowań, 

- konwersja danych wewnątrz ArcGIS, 

- nakładanie warstw i buforowanie, 

- włączenie baz danych zapisanych w Access lub/i Oracle, 

- realizacje i analizy przestrzenne w tym klasyczne analizy przestrzenne, 

- zastosowanie nakładki Arc SDE do tworzenia aplikacji SQL, 

- wizualizacje 

Ćwiczenie będzie zakończone obroną zrealizowanego projektu. 

21


GIK Geodezja i Kartografia SIP elastyczne IFiK 

Przedmiot: Analizy przestrzenne i 

modelowanie 

Semestr: VIII Liczba punktów: 4 

Wykład Forma zaliczenia: Egzamin Liczba godzin: 15 Waga: 

Rola GIS w procesie podejmowania decyzji. Analizy przestrzenne i modelowanie, przegląd podstawowych 

terminów i definicji. Przyjęty model danych (rastrowy, wektorowy) a specyfika i zakres analiz, topologiczny 

model danych. 

Analizy wielokryteryjne; definicja problemu i określenie celu analizy, wybór i definicja kryteriów decyzyjnych, 

poprawna identyfikacja danych wejściowych, wartościowanie i normalizacja kryteriów, metody łączenia 

kryteriów. 

Podstawowe typy operacji analitycznych, operatory i funkcje analiz przestrzennych w środowisku rastrowym i 

wektorowym. 

Specyfika i zastosowania analiz z wykorzystaniem danych 3D. 

Metodyka rozwiązywania zadań z zakresu analiz przydatności terenu dla określonej aktywności, inwestycji. 

Opracowanie i prezentacja wyników analiz. 

Jakość danych wejściowych a dokładność rezultatów analiz przestrzennych. Wstęp do problematyki przenoszenia 

(propagacji) błędów w kolejnych etapach analizy. 

Przegląd zastosowań praktycznych: analizy przydatności terenu dla różnych inwestycji, projektowanie 

optymalnego wariantu przebiegu trasy, przykłady zastosowań w planowaniu i zarządzaniu, modelowanie w 

środowisku GIS. 

Ćwiczenia laboratoryjne Liczba godzin: 30 Waga: 

Praktyczna realizacja wybranych zadań ilustrujących przydatność analiz przestrzennych dla wsparcia procesu 

decyzyjnego. Zadania są wykonywane zarówno w rastrowo jak i wektorowo zorientowanym środowisku GIS z 

wykorzystaniem oprogramowania, odpowiednio IDRISI i ARCGIS. Praca jest poprzedzona przeglądem 

podstawowych funkcji oprogramowania przeznaczonego do wykorzystania w zakresie niezbędnym do realizacji 

zadań. 

Przykładowe tematy zadań: 

dla zadanej sytuacji (opis i odpowiednie dane, w tym również zdjęcia satelitarne) oraz przyjętego zestawu 

kryteriów należy przeprowadzić: 

1) analizę lokalizacji nowej drogi i zaprojektować barierę dźwiękochłonną dla istniejącej drogi szybkiego 

ruchu, 

2) ocenę projektu lokalizacji nowej drogi szybkiego ruchu, 

3) wielokryteryjną analizę przestrzenną mającą na celu wyznaczenie optymalnej lokalizacji np.: 

a) pensjonatu, 

b) banku, 

c) wysypiska śmieci. 

22


GIK Geodezja i Kartografia SIP elastyczne IFiK 

Przedmiot: Analizy przestrzenne i 

modelowanie 

Semestr: IX Liczba punktów: 6 

Wykład Forma zaliczenia: Egzamin Liczba godzin: 15 Waga: 

Rozwinięcie pojęć: model, modelowanie, modelowanie w środowisku GIS. Składowe procesu decyzyjnego, rola 

analiz przestrzennych i modelowania w środowisku GIS dla procesu podejmowania decyzji. Systemy wspierania 

decyzji. Systemy eksperckie. 

Modelowanie w środowisku GIS, rodzaje modelowania, przegląd narzędzi informatycznych wspomagających 

tworzenie modeli, trendy rozwojowe. 

Analizy sieciowe. Interpolacja danych przestrzennych, wybrane zagadnienia geostatystyki. 

Metodyka modelowania; analiza procesu, zjawiska będącego przedmiotem modelowania, identyfikacja 

niezbędnych danych wejściowych i docelowych informacji, konstrukcja modelu, hierarchia przetwarzania i 

poziomy analizy, generowanie różnych scenariuszy i prognoz, symulacje, prezentacja wyników. 

Ocena wyników analiz i modelowania; zagadnienia dotyczące: jakości danych wejściowych, poprawności modelu, 

realizacji procesu obliczeniowego, weryfikacji końcowych wyników. 

Przegląd i omówienie aplikacji wykorzystujących analizy przestrzenne i modelowanie z zakresu zastosowań dla: 

planowania i zarządzania przestrzenią, ochrony środowiska i przyrody, potrzeb biznesu, itp. 

Ćwiczenia laboratoryjne Liczba godzin: 45 Waga: 

Realizacja (w zespołach) przykładowych projektów ilustrujących przydatność analiz przestrzennych i 

modelowania w rozwiązywaniu różnorakich zadań z zakresu planowania, zarządzania, ochrony środowiska, oceny 

oddziaływania podejmowanych działań na środowisko, itp. 

Zespoły przygotowują szczegółowe założenia do poszczególnych projektów. Wykonanie danego projektu 

poprzedzone jest przedstawieniem propozycji wstępnej metodyki. Po zakończeniu prac następuje prezentacja 

wyników projektu i dyskusja na forum grupy. 

Jest to pierwszy w Polsce tak obszerny program studiów z zakresu Systemów 

Informacji Przestrzennej na kierunku studiów „geodezja i kartografia”. Pierwsze zajęcia 

według tego planu rozpoczną się w październiku 2005, dlatego za wcześnie jeszcze na jego 

ocenę. Niemniej dał on na dotychczas wskazówki do opracowania planów dla studiów 

podyplomowych i dla krótszych szkoleń. 

Nie jest to plan, który można uznać za optymalny ponieważ ma on za mało zajęć z 

SIP, szczególnie laboratoriów na pierwszym, wspólnym stopniu studiów. 

Specjalność SIP będzie kontynuować nauczanie na wygasłej już specjalności 

„Kataster i Systemy Informacji Przestrzennej” prowadzonej w ciągu ostatnich 10 lat na 

studiach inżynierskich, które, co trzeba tu wyjaśnić, były studiami jednostopniowymi, 

prowadzonymi równolegle z 5-cio letnimi studiami magisterskimi. Na tej specjalności na SIP 

poświęcono 165 godzin. Program zajęć obejmował zarówno projektowanie systemów jak i 

analizy przestrzenne. Dodatkowe przedmioty obejmowały statystykę publiczną i bazy 

23

danych. Warto podkreślić znaczenie tych dwóch przedmiotów, prowadzonych samodzielnie, 

dla metodyki tworzenia SIP oraz dla oceny materiałów źródłowych zalecanych do 

wykorzystania przy tworzeniu baz danych przestrzennych. Dotychczas bowiem statystyka na 

studiach geodezyjnych byłą kojarzona automatycznie ze statystyką matematyczną. 

Studia w systemie elastycznym (bolońskim) dopiero się rozwijają. Trudno więc na 

razie mówić o zaletach czy wadach tego systemu w porównaniu ze studiami 

dotychczasowymi. Podobnie trudno jest przewidzieć, jakie będzie zainteresowanie studentów 

studiami II-stopnia i ilu studentów będzie w stanie wypełnić kryteria rekrutacyjne na te 

studia. Nie ma więc pewności, czy specjalność „Systemy Informacji Przestrzennej” znajdzie 

odpowiednią liczbę kandydatów i czy nie pozostanie na razie specjalnością wirtualną. 

Doświadczenia wyniesione z 10-letniego prowadzenia podobnej specjalności na studiach 

inżynierskich z pewnością ułatwią prowadzenie tej nowej specjalności. 

Jak wspomniano wcześniej, opracowywanie planów studiów i materiałów 

dydaktycznych dla obu wymienionych specjalności dało wiele spostrzeżeń użytecznych 

również dla projektowania studiów podyplomowych i krótkoterminowych szkoleń. 

Nie omawiamy w tym opracowaniu programów kształcenia z GIS na kierunku 

studiów „geografia”. Niektóre uniwersytety przedstawiały swoje pogramy podczas 

konferencji PTiP. Zakres nauczania zależy od typu studiów (wydziałowe, 

międzywydziałowe) i od siły przebicia grupy „GIS” na danym wydziale. Kilka 

uniwersytetów (Warszawa, Kraków, Poznań) wyszło już poza dobry początek. Obiecująca 

jest nowa specjalność GIS na UAM w Poznaniu, prowadzona już od pierwszego roku 

studiów. 

Rynek będzie wiec niedługo otrzymywał absolwentów wykształconych w dwóch 

ciągach: technicznym i uniwersyteckim. O ich przydatności i radzeniu sobie na rynku 

zadecyduje w przyszłych latach nie tylko konstrukcja planów studiów (co i ile czego ? ), ale 

również profil i tradycja jednostek nauczających, głownie ilość i rodzaj prac badawczych 

prowadzonych przez te jednostki. 

Taka rodząca się konkurencja dwóch ciągów nauczania w SIP będzie ważnym 

czynnikiem współdecydującym o jakości nauczania 

Na innych kierunkach studiów nauczanie SIP jest prowadzone w dużo węższym 

zakresie i z reguły jest ograniczone do korzystania z podstawowych funkcji, któregoś z 

ogólnie dostępnych pakietów oprogramowania. Wydawałoby się, że spośród 

niegeodezyjnych kierunków studiów najwięcej miejsca na SIP powinno być na kierunku 

24

gospodarka przestrzenna. Tak się jednak nie stało z wyjątkiem międzywydziałowych studiów 

na SGGW. Na PW kierunek „gospodarka przestrzenna” będzie uruchomiony dopiero w 

październiku 2005. Dotychczasowy plan dla studiów I-go stopnia (6 semestrów) na tym 

kierunku przewiduje zbyt małą liczbę godzin zajęć z SIP. 

4.2 Studia podyplomowe 

Studia podyplomowe spełniają dwie ważne funkcje: 

1. Osobom, które ukończyły studia kilkanaście lat temu, (a w specjalnościach, w których 

zachodziły duże zmiany w technologii może być to okres znacznie krótszy), 

umożliwiają zapoznanie się z technologią dnia bieżącego lub z aktualnymi 

regulacjami prawnymi. 

2. Osobom, którym do wykonywania zawodu jest potrzebna dodatkowa wiedza, której 

nie nabyli podczas studiów i w dotychczasowej pracy, umożliwiają zdobycie tej 

dodatkowej wiedzy. 

Jeśli ten typ studiów jest tak potrzebny i tak społecznie akceptowany, to dlaczego 

obserwujemy ich słaby rozwój w obszarze geodezji, kartografii i dyscyplin pokrewnych? 

Funkcjonują obecnie, choć coraz trudniej, studia podyplomowe z zakresu wyceny 

nieruchomości, bo ukończenie tych studiów jest jednym z warunków koniecznych do 

uzyskania uprawnień do wyceny. Potrzeby rynku zachęcają również do tworzenia studiów 

podyplomowych z zakresu zarządzania nieruchomościami bo i tu warunek dostępu do 

zawodu jest podobny. Funkcjonują z coraz większymi problemami studia podyplomowe z 

planowania przestrzennego. Do kończenia tych ostatnich studiów zachęca nie tyle fakt 

uzyskania możliwości pracowania nad planami zagospodarowania przestrzennego, bo do tego 

ukończenie studiów nie jest konieczne, co wielodyscyplinarność planowania przestrzennego 

sprawiająca, że na tym obszarze spotykają się urbaniści, architekci, geografowie, specjaliści 

nauk społecznych i przyrodniczych. Dla wielu z nich studium podyplomowe stwarza okazję 

lepszego poznania lub doskonalenia warsztatu planistycznego. 

W geodezji i kartografii dostęp do wykonywania zawodu jest regulowany posiadanym 

dyplomem zawodowym i uprawnieniami geodezyjnymi. Do uzyskania uprawnień nie jest 

wymagane ukończenie studiów podyplomowych, lecz przejście kwalifikacji opartej na 

innych zasadach. Nic więc dziwnego, że z zakresu czystej geodezji było i jest niewiele 

prowadzonych studiów podyplomowych, raczej dla entuzjastów i dla osób z dużą motywacją 

25

aktualizacji wiedzy, niż dla osób, które kończą je pod naciskiem formalności warunkujących 

awans, czy uprawianie zawodu. 

A w zakresie systemów informacji przestrzennej? Tu też żadne warunki formalne nie 

działają, bo ani nie ma takiej specjalności w uprawnieniach geodezyjnych, ani do podjęcia 

pracy w obszarze SIP studia podyplomowe nie są wymagane. Kto więc będzie chciał 

poświęcić rok czasu i 5000 zł, aby studiować dodatkowo systemy informacji przestrzennej? 

Nie należy z góry zakładać, że nie znalazłaby się grupa osób, które dla własnej 

satysfakcji takie studia podejmą, licząc na polepszenie swojej pozycji zawodowej w jakiejś 

tam przyszłości. Doświadczenie pokazuje, że byłaby to nieliczna grupa, niewystarczająca do 

uruchomienia studiów. 

Drugą grupę mogą stanowić osoby będące pod łagodną perswazją (naciskiem) 

kierownictw instytucji, które wiedzą, że dla jej lepszego funkcjonowania będą potrzebni 

specjaliści z wiedzą na temat SIP. Instytucja skłonna jest pokryć wtedy całość lub połowę 

kosztów kształcenia. 

Trzecią grupę mogą stanowić niedawni absolwenci różnych kierunków studiów, 

również geodezyjnych, którzy podczas studiów nie mieli w ogóle, lub mieli bardzo mało 

tematyki SIP, a widzą w tym obszarze możliwość znalezienia pracy. Przedłużenie 

poprzednich studiów o kolejny rok traktują jako przedłużenie inwestycji w swoją przyszłość 

zawodową. Podobnie jak pierwsza, nie jest to liczna grupa, ale doświadczenie pokazuje, że 

takie osoby są. 

Studia podyplomowe należy więc rozpatrywać z punktu widzenia interesu słuchaczy, 

interesu instytucji, które ich kierują na studia i z punktu widzenia interesu szkoły, która te 

studia organizuje i prowadzi. 

Interesy słuchaczy były z grubsza omówione powyżej. Interes instytucji polega na 

tym, że chce ona mieć specjalistów do uruchomienia nowej specjalności, do wypełniania tych 

samych zadań nowocześniejszymi metodami, do uruchomienia poprzez absolwentów studiów 

podyplomowych wewnętrznego szkolenia dla większej liczby osób. Jeśli te warunki w 

całości lub w większej części mogą być spełnione, to instytucja zaangażuje się w pokrycie 

kosztów studiów i stworzy inne ułatwienia. 

Program studium powinien więc nie tylko w sposób akademicki uwzględniać nowe 

metody i technologie, ale również nawiązywać do realnych potrzeb większości instytucji 

kierujących pracowników na studium. Najpełniej można to zrobić poprzez wykonywanie 

26

projektów i prac dyplomowych na danych pochodzących z instytucji oraz formułując tematy 

projektów i prac dyplomowych w nawiązaniu do potrzeb instytucji. 

Interesy szkoły prowadzącej studia podyplomowe są różnorodne. Wątek finansowy 

nie jest tu najważniejszy. Studia, które wymagają dużej liczby godzin laboratoryjnych są 

kosztowne. Jeśli się chce, aby słuchacz ukończył studium z odpowiednią wiedzą praktyczną, 

nie tylko teoretyczną, to trzeba mu zapewnić samodzielne stanowisko w laboratorium, 

najnowsze wersje oprogramowania i materiały dydaktyczne. 

Gdyby trzeba było tworzyć laboratorium tylko dla studium podyplomowego to żadne 

studium by się nie odbyło, ponieważ koszty byłyby nie do zaakceptowania przez słuchaczy i 

przez instytucje. Trzeba tu dodać, że roczne koszty rozkładają się na 30-osobową grupę 

słuchaczy, bo skuteczność nauczania laboratoryjnego nie pozwala na tworzenie większych 

grup laboratoryjnych niż 15 osób. Trzeba więc mieć dwa laboratoria zdolne do równoległego 

prowadzenia zajęć w 2 grupach. Wynika z tego, że studia podyplomowe z SIP mogą być 

odpowiednio prowadzone (nie przy pomocy tablicy i folii) tylko w tych ośrodkach, które dla 

nauczania na studiach dziennych stworzyły laboratoria SIP z odpowiednim sprzętem, 

oprogramowaniem i materiałami dydaktycznymi. 

Dla obalenia mitu o korzyściach finansowych jakie przynosi studium podyplomowe 

trzeba dodać, że większość zajęć jest prowadzona w soboty i w niedziele. Stawka godzinowa 

rzędu 100 zł za godzinę zajęć nie rekompensuje straty soboty i niedzieli, bo trzeba również 

założyć, że odpowiedzialny wykładowca nie podejmuje się prowadzenia więcej niż 3 godzin 

wykładu lub 4 godzin laboratorium w jednym dniu. 

Dlaczego więc szkoły wyższe są gotowe zaangażować się w organizację i 

prowadzenie studiów podyplomowych z SIP? 

1. traktują to jako działanie prestiżowe, wskazujące na to, że mają coś do powiedzenia o 

najnowszych technologiach, 

2. traktują to jako możliwość włączenia do nauczania tych zagadnień, które nie mogą 

być zrealizowane w toku klasycznego nauczania, ponieważ są zbyt specjalistyczne, 

3. traktują to jako możliwość przeniesienia do nauczania wyników najnowszych badań, 

na co jest zbyt mało miejsca w normalnym nauczaniu, szczególnie dla tych osób, 

które prowadzą przedmioty ogólne i encyklopedyczne, 

4. traktują to jako możliwość ściślejszego powiązania dydaktyki z potrzebami instytucji. 

Zbieżność interesów kształcących i kształconych sprawia, że nie czynniki finansowe, a inne 

decydują o możliwościach i potrzebach uruchamiania studiów podyplomowych z SIP. 

27

Dotychczasowe doświadczenia są niewielkie, niemniej pewne spostrzeżenia można podać: 

1. Dotychczasowe studia były organizowane przez różne jednostki, nie tylko przez 

wydziały geodezyjne. Studia organizowane przez jednostki o profilu informatycznym 

były zdominowane przez tematykę sprzętową, bazodanową i obsługę 

oprogramowania. Za mało miejsca poświęcano na projektowanie systemów, ocenę 

materiałów źródłowych, analizy przestrzenne i modelowanie. Zdarzało się tez, że 

organizatorzy nie mieli wystarczającej liczby sprzętu i licencji na oprogramowanie 

klasy SIP. 

2. Studia organizowane przez jednostki geodezyjne mają dylemat, czy prowadzić 

kształcenie typu „pionowego” tj. geodetom, kartografom i fotogrametrom 

przekazywać informacje o najnowszych metodach pozyskiwania i przetwarzania 

informacji geograficznej przy mniejszym udziale wiadomości na temat podstaw 

teoretycznych, filozofii SIP, analiz przestrzennych i modelowania, czy też prowadzić 

kształcenie typu poziomego, tj. zorientowane na słuchaczy z różnych profesji 

oczekujących tylko podstawowych informacji o teorii i warsztacie SIP, a dużo więcej 

o zastosowaniach. 

Niniejsza analiza pomija studia podyplomowe z SIP (GIS) prowadzone przez instytucje o 

profilu informatycznym. Będą więc przedstawione tylko programy studiów podyplomowych 

dotychczas prowadzonych w Akademii Rolniczej we Wrocławiu, Akademii Górniczo 

Hutniczej w Krakowie i w Politechnice Warszawskiej oraz program studiów opracowany 

przez Radę Programową powołaną przez Prezesa GUGiK, ukierunkowany na słuchaczy 

wywodzących się z administracji geodezyjnej i kartograficznej. 

Akademia Rolnicza we Wrocławiu 

Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji 

Studium Podyplomowe 

„Systemy Informacji o Terenie i Pomiary GPS” 

I. Przedmioty nauczania i ich wymiar godzinowy 

Liczba godzin 

Semestr I Semestr II 

Lp. Przedmioty w. Ćw. w. ćw. 

1 Podstawy Systemów Geoinformacyjnych 3 

2 Krajowe i regionalne SIP 8 

3 Dolnoślaski SIP 2 

4 

Polityka Departamentu Katastru i Państwowego Zasobów 

Geodezyjnego i Kartograficznego 8 

5 Systemy informacji przestrzennej w aglomeracjach miejskich 6 

28

6 Państwowy System Odniesień Przestrzennych 4 

7 Technika Satelitarna GPS 5 2 

8 GPS w pomiarach osnów i szczegółów terenowych 5 10 2 5 

9 GPS w nawigacji i pozycjonowaniu 3 3 2 3 

10 Zintegrowany System Katastralny 3 2 

11 Obiektowe systemy GIS, Infrastruktura danych przestrzennych 6 4 4 

12 Relacyjne bazy danych i podstawy języka SQL 2 5 

13 Dystrybucja danych przestrzennych w Internecie 2 3 

14 Technologia opracowania map numerycznych 2 8 

15 Zastosowanie zdjęć lotniczych w GIS 2 2 2 2 

16 Wykorzystanie obrazów satelitarnych w GIS 4 

17 

System IACS i technologie opracowania danych katastralnych dla jego 

potrzeb 4 4 

18 Systemy katastralne GIS 3 5 

19 Nowe prawo geodezyjne i kartograficzne i prawo autorskie 8 

20 Zarządzanie projektem GIS 3 

21 Standaryzacja w systemach GIS 3 3 

22 Gospodarka przestrzenna w systemach GIS 2 

23 

Modelowanie kartograficzne i redakcja map tematycznych 

w systemach GIS 2 3 3 6 

24 Mapy tematyczne i analizy geograficzne w systemach GIS 2 3 3 6 

25 Topograficzna Baza danych 2 3 

26 Numeryczny Model Terenu 4 6 

27 Sprawdzenie i omówienie prac semestralnych 6 

28 Internet, Podstawy HTML 5 5 

Łączna linia godzin 212, w tym: 51 56 50 55 

Akademia Górniczo Hutnicza w Krakowie, Wydział Geodezji Górniczej i Ochrony Środowiska 

Program zajęć na studiach podyplomowych nt. GIS 

Cel studiów: Wykształcenie w uczestniku wiedzy tym, czym są dane geograficzne, skąd je można zdobyć, w jaki sposób ocenić ich 

przydatność, jak je wprowadzić do posiadanego oprogramowania i jak je wykorzystać. 

Prerekwizyty: Umiejętność posługiwania się komputerem (Windows, oprogramowanie biurowe). 

Lp. Dział Kod Temat W Ćw 

1 Wstęp 1a wprowadzenie w tematykę, cel studiów 2 0 

1b przestrzeń/informacja geograficzna (modelowanie – 

odwzorowanie rzeczywistości w GIS) 

2 0 

1c układy współrzędnych 2 3 

2 Podstawy prawne 2a ustawy, rozporządzenia, instrukcje 2 0 

(formalne) 2b normy polskie i ISO 2 0 

3 Dane geograficzne 3a struktury (raster, wektor, TIN, dane tabelaryczne) 2 0 

pozyskiwanie/źródła/jakość: 0 0 

3b opis danych - metadane 3 1 

3c jakość danych 2 0 

3d istniejące bazy (kataster, ODGiK, Internet) 2 0 

3e geodezja (Total Station) 2 2 

3f GPS 2 3 

3g fotogrametria i teledetekcja 4 4 

3h digitalizacja i wektoryzacja 0 1 

4 Oprogramowanie 4a bazy danych: Access, Oracle 2 4 

4b AutoCAD (Map) 3 5 

4c MicroStation 2 5 

4d ArcView 2 5 

29

4e Geomedia 2 5 

4f MapInfo 2 5 

4g IDRISI 2 5 

5 Metody prezentacji 5a Modelowanie kartograficzne 4 6 

kartograficznej 5b wizualizacje trójwymiarowe 2 4 

6 Wymiana/transfer 

danych 

standardy wymiany: 0 0 

6a GML 2 0 

6b Polskie (SWING, SWDE) 1 0 

6c DXF 1 0 

7 Wprowadzanie 7a digitalizacja, wektoryzacja 2 4 

danych 7b eksport/import 0 3 

7c budowanie topologii 2 6 

7d wypełnianie bazy danych 2 4 

8 Wprowadzenie do 8a zapytania przestrzenne i do bazy danych (SQL), 2 6 

analiz 

statystyki i raporty 

geograficznych 8b nakładanie, buforowanie, itp. 2 6 

8c sieci geograficzne 2 6 

8d geokodowanie 2 6 

8e analizy rastrowe 2 8 

8f analizy 3D 2 6 

9 Zaawansowane/zło 9a-d wspomaganie podejmowania decyzji i inne przykłady 8 24 

żone analizy 

geograficzne 

złożonych analiz 

RAZEM 78 137 

Studia podyplomowe w Politechnice Warszawskiej nawiązują do wcześniejszych 

doświadczeń w tym zakresie. Dotychczasowe szkolenia nie miały tak szerokiego zakresu, jak 

obecne Studium, ale dostarczyły spostrzeżeń na temat doboru słuchaczy i tworzenia programu. 

Na studium podyplomowym „Planowanie Przestrzenne” zlokalizowanym na 

Wydziale Architektury jest prowadzony w wymiarze 20 godzin przedmiot „Systemy 

Informacji Przestrzennej”. Pierwsze 10 godzin poświęca się na wprowadzenie do teorii SIP i 

do najważniejszych jego funkcji, a pozostałe 10 godzin (5 spotkań po 2 godziny) na kilka 

prostych ćwiczeń laboratoryjnych takich jak stworzenie małej bazy danych, najważniejsze 

operacje gromadzenia danych graficznych i opisowych, prześledzenie toku wybranych analiz 

przestrzennych na istniejących już przykładach. 

Celem tych ćwiczeń nie może być nauczenie wykonywania operacji z zakresu 

technologii SIP, ale pokazanie, że nauczenie się ich nie przerasta możliwości planisty 

przestrzennego i że nie powinno się już pracować nad tworzeniem planów bez stosowania 

technologii SIP. 

Inne doświadczenia dotyczyły europejskich studiów podyplomowych w Tuluzie, na 

którym pracownicy Laboratorium Teledetekcji i SIP PW prowadzili 35 godzinny moduł „Soil 

Information Systems”. Obejmował on tworzenie baz danych o glebach i krajobrazie oraz 

wykonanie na podstawie tej bazy danych oraz materiałów pomocniczych analiz 

30

przestrzennych z. p. widzenia potrzeb planowania przestrzennego, głównie wymagań 

budownictwa na terenach rolniczych. Profile zawodowe słuchaczy studiów w Tuluzie były 

bardzo różne (w większości niegeodezyjne i niekartograficzne), ale ich przygotowanie do 

korzystania z oprogramowania SIP było wystarczające do wykonywania analiz 


W innym punkcie będą omówione doświadczenia wynikające z 4 cyklów 

krótkoterminowych szkoleń prowadzonych dla pracowników Urzędu Marszałkowskiego w 

Warszawie. 

Z obserwacji wymienionych 3 rodzajów szkoleń wynikło, że metodycznie poprawniejsze 

byłoby organizowanie 2 rodzajów szkoleń: 

1. dla osób znających podstawowe operacje dotyczące gromadzenia danych, tworzenia baz 

danych i posługiwania się zbiorami w postaci wektorowej i rastrowej, program powinien 

porządkować pojęcia z zakresu podstaw teoretycznych i wykorzystując umiejętności 

posługiwania się oprogramowaniem MapInfo i ArcInfo poświecić więcej uwagi na 

konsultacje baz danych i analizy przestrzenne. 

2. osoby ze słabym przygotowaniem informatycznym, lub bez takiego przygotowania, 

równolegle z podstawami teoretycznymi SIP uczyć metod pozyskiwania danych, 

tworzenia zbiorów cyfrowych, posługiwania się nimi i dopiero wtedy przechodzić do 

analiz przestrzennych, które dla nich powinny być łatwiejsze niż dla osób z grupy 1. 

Problemy rekrutacyjne sprawiają, że w jednym cyklu kształcenia pojawiają się osoby z 

obu grup. Dlatego w programie szkolenia i jego realizacji trzeba znaleźć kompromis miedzy 

pierwszym i drugim rozwiązaniem. Można uniknąć tego problemu przy szkoleniach 

dedykowanych, organizowanych na zamówienie instytucji . Taka szansa może się pojawić 

dla grupy pierwszej w ramach studiów zamawianych i finansowanych przez GUGiK. 

Studium podyplomowe „Systemy Informacji Przestrzennej” uruchomione w PW w 

semestrze letnim 2005/2006 jest adresowane do osób zarówno ze środowiska geodezyjnokartograficznego 

(twórców informacji geograficznej), jak i z innych kręgów zawodowych 

(użytkowników informacji geograficznej). Jego program choć teoretycznie powinien być 

kompromisem potrzeb obu grup, jest w praktyce bardziej ukierunkowany na potrzeby drugiej 

grupy. W szczegółach przedstawia się on jak następuje: 

31

Politechnika Warszawska, Wydział Geodezji i Kartografii 

Program Studium Podyplomowego „Systemy Informacji Przestrzennej” 

Przedmioty: 

W Lab 

SIP – podstawy teoretyczne, metody projektowania, 

1. 

źródła danych 

30 - 

2. Bazy danych przestrzennych 10 16 

3. Standardy, normy w SIP 15 - 

4. Sprzęt i oprogramowanie dla SIP 15 - 

5. Sieci transmisji danych, Internet 10 - 

6. Analizy przestrzenne i modelowanie 10 24 

Mapa zasadnicza i dane branżowe jako podstawa 

7. 

tworzenia SIT 

- 15 

8. Metody wizualizacji danych i informacji - 10 

9. Statystyka publiczna i rejestry urzędowe 5 - 

10. Aspekty prawne SIP 5 - 

11. Projekt SIP - 35 

12. Konsultacje prac dyplomowych - 20 

RAZEM 100 120 

220 godzin 

Grupa 30 słuchaczy. 

Treści wykładów w poszczególnych przedmiotach przedstawiają się następująco: 

Przedmiot : SIP – podstawy teoretyczne, metody projektowania W: 30 Lab: - 

Program wykładów: 

Podstawowe pojęcia z zakresu Systemów Informacji Przestrzennej: jak w kontekście SIP 

rozumieć: system, informację i przestrzeń. Pojęcia oraz przykłady danych i informacji. SIP na 

tle innych systemów informacyjnych. SIT, GIS, SIP, geomatyka, geodezja i kartografia, systemy 

wspomagania decyzji. 

Ewolucja definicji i zakresu pojęciowego GIS, etapy rozwoju GIS, korzenie zawodowe, 

uproszczone rozumienie GIS. GIS a SIP w kontekście polskim. 

Części składowe SIP. Funkcjonalne podejście do SIP. 

Zakres pojęcia model: model – obraz rzeczywistości, model (postać) danych, modelowanie 

zjawisk, przykłady. 

Metody projektowania systemów informacji przestrzennej, przykłady projektów dla gminy, 

powiatu, województwa, kraju. 

Przegląd najważniejszych źródeł danych (mapy topograficzne, tematyczne, kataster, zdjęcia 

lotnicze, zdjęcia satelitarne, pomiary GPS) z punktu widzenia potrzeb SIP. Ocena 

przydatności danych dla tworzenia SIP, rozdzielczość przestrzenna i tematyczna. 

Istniejące bazy danych i systemy o zasięgu krajowym. Systemy o zasięgu kontynentalnym i 

globalnym. 

Zapisy prawa geodezyjnego i kartograficznego oraz dokumentów pochodnych dotyczące 

Systemów Informacji Przestrzennej. Rola Ośrodków Dokumentacji Geodezyjnej i 

Kartograficznej w tworzeniu i funkcjonowaniu SIP. 

Hurtownie danych. 

32

Organizacja i technologia SIP w Polsce. 

SIP jako składnik społeczeństwa informacyjnego. Znaczenie SIP dla zagospodarowania 

terenu i inicjatyw obywatelskich. 

Ocena jakości produktów wyjściowych SIP, stopień zaufania do produktów SIP. 

Trendy rozwojowe SIP. 

Przedmiot : Bazy danych przestrzennych W: 10 Lab: 16 


Pojęcia podstawowe z zakresu baz danych. Specyfika baz danych przestrzennych. 

Typy baz danych: relacyjne, obiektowe, relacyjno – obiektowe. 

Pojęcia związane ze strukturami: tabele, pola, rekordy, perspektywy, klucze, indeksy. 

Pojęcia związane z relacjami: relacje, typy relacji, typy uczestnictwa. 

Pojęcia związane z integralnością. 

Projektowanie baz danych: projektowanie założeń wstępnych, analizy istniejących baz 

danych, projekt logiczny i fizyczny, struktura bazy danych, definiowanie atrybutów, poziomy 

dostępu. 

Systemy zarządzania baz danych, język SQL. 

Przegląd oprogramowania z zakresu baz danych. 

Program zajęć laboratoryjnych : 

Opracowanie projektu i realizacja bazy danych. 

Konsultacja bazy danych: pytania proste i złożone (operacje mnogościowe i inne), 

konstrukcja warunków. 

Wizualizacja danych, przygotowanie danych do wydruków. 

Konsultacja baz danych o zasięgu krajowym i regionalnym. Bazy danych w Internecie. 

Przedmiot : Sprzęt i oprogramowanie dla SIP W: 15 Lab: - 


Współczesne komputery i wybrane urządzenia zewnętrzne. 

Procesor: rejestry, rozkazy, mikroprogramowanie, przerwania. 

Pamięć operacyjna: adresy, teza Russela. 

Zmienny przecinek softwarowy i hardwerowy, koprocesor arytmetyczny, WITEK. 

Wieloprogramowość, wielodostęp, podział czasu, multiplekser, selektor. 

Stronicowanie, pamięć wirtualna, cache. 

Wiele procesorów, wątki równoległe, superkomputery, sieci komputerowe. 

Minikomputery, płyta główna i karty rozszerzeń. 

Mikroprocesory, mikrokomputery PC, X-terminale, stacje robocze RISC. 

CGA, SVGA, grafika 24-bitowa, monitory. 

Laptopy, palmtopy, ekrany dotykowe. 

33

Serwery, pamięci masowe. 

Transmisje sieciowe i bezprzewodowe, INTRANET, INTERNET. 

Składaki, certyfikaty CE firm i sprzętu komputerowego. 

Plotery, skanery, wyposażenie stereoskopowe. 

Systemy operacyjne WINDOWS, UNIX, usługi klient-serwer. 

Stacje Java, strony WWW, skrypty XML, SVG, GML, technologia komponentów .NET. 

Najważniejsze funkcje i możliwości oprogramowania ArcView, ArcGIS, GeoMedia, IDRISI, 

ERDAS Imagine, MapInfo. 

Przykłady konfiguracji sprzętu i oprogramowania dla typowych projektów SIP. 

Przedmiot : Standardy, normy w SIP W: 15 Lab: - 


1. Wstęp: Pojęcia standardu i normy. Cele i zadania normalizacji. Rola i metodyka 

normalizacji. Przedmiot, struktura i organizacja normalizacji informacji 

geograficznej. Rola norm IG w budowaniu Infrastruktury Informacji Przestrzennej w 

Polsce. Krajowe standardy związane z informacją geograficzną. Rola norm w 

stosunku do krajowych instrukcji i wytycznych technicznych. (1 godz.) 

2. Podstawy metodyczne modelowania informacji geograficznej oraz projektowania baz 

danych: przegląd środków formalnych opisu modeli, zakres i przegląd rozwiązań 

normatywnych międzynarodowych (ISO), europejskich (CEN) i krajowych (PN). (1 

godz.) 

3. Podstawy modelowania obiektowego. (1 godz.) 

4. Język schematu pojęciowego: Wprowadzenie do notacji UML. Notacja jako element 

wspomagający metodyki. Diagramy klas i obiektów, diagramy przypadków użycia, 

diagramy dynamiczne i implementacyjne. (2 godz.) 

5. Schematy aplikacyjne: Reguły budowy pojęciowych schematów aplikacyjnych. 

Katalogowanie obiektów. (1 godz.) 

6. Schematy przestrzenne: Modelowanie cech przestrzennych informacji geograficznej: 

schematy przestrzenne jako części składowe modeli pojęciowych, elementy 

geometryczne i topologiczne schematów. (1 godz.) 

7. Opisywanie położenia za pomocą współrzędnych oraz za pomocą identyfikatorów 

geograficznych. Standardowa reprezentacja szerokości, długości i wysokości dla 

geograficznej lokalizacji punktów. Opisywanie aspektu czasowego informacji 

geograficznej. (1 godz.) 

8. Jakość danych geograficznych: Zasady jakości. Procedury oceny jakości. Miary 

jakości danych. (2 godz.) 

9. Metadane: Modelowanie i schematy pojęciowe metadanych („danych o danych”) 

geograficznych. Specyfikacje implementacyjne. (2 godz.) 

10. Wprowadzenie do języka GML: Podstawowe zasady zapisu w języku XML. Język 

GML jako dostosowanie XML do potrzeb zapisu informacji geograficznej. Schemat 

geometrii i topologii w GML. (2 godz.) 

11. Zasady implementacji schematów pojęciowych (1 godz.). 

34

Przedmiot : Sieci transmisji danych, Internet W: 10 Lab: - 


Przewodowe i bezprzewodowe sieci transmisji danych, charakterystyka techniczna i 

użytkowa. 

Ogólnodostępne sieci publiczne NASK, sieci komercyjne. Rozwiązania techniczne oparte na 

technologii komórkowej. 

Internet, Intranet, specyfika danych przestrzennych, a możliwości rozwiązań sieciowych. 

Przetwarzanie i analizy danych przez Internet. 

Bezpieczeństwo danych w sieci. 

Przykłady rozwiązań funkcjonujących w Polsce i w wybranych krajach europejskich. 

Aspekty prawne i finansowe, e-learning, e-administracja. 

Przedmiot : Analizy przestrzenne i modelowanie W: 10 Lab: 24 


Analizy przestrzenne i modelowanie, podstawowe terminy i definicje. Przyjęty model danych 

(rastrowy, wektorowy) a specyfika i zakres analiz. Topologiczny model danych. 

Podstawowe składowe procesu decyzyjnego, rola analiz przestrzennych i modelowania w 

środowisku GIS dla procesu podejmowania decyzji. Systemy wspierania decyzji. Systemy 

eksperckie. Modelowanie w środowisku GIS, rodzaje modelowania. 

Analizy wielokryteryjne. Określenie celu analizy. Definicja kryteriów decyzyjnych. 

Poprawna identyfikacji danych wejściowych. Wartościowanie i normalizacja kryteriów. 

Metody łączenia kryteriów. 

Podstawowe typy operacji analitycznych, operatory i funkcje analiz przestrzennych w 

środowisku rastrowym i wektorowym. 

Analizy sieciowe. Interpolacja danych przestrzennych, wybrane zagadnienia geostatystyki. 

Specyfika i zastosowania analiz z wykorzystaniem danych 3D. 

Jakość danych wejściowych a dokładność rezultatów analiz przestrzennych. 

Metodyka modelowania, analiza procesu, zjawiska będącego przedmiotem modelowania, 

identyfikacja niezbędnych danych wejściowych i docelowych informacji, konstrukcja 

modelu, hierarchia przetwarzania i poziomy analizy, generowanie różnych scenariuszy i 

perspektyw, symulacje. 

Przegląd zastosowań praktycznych: analizy przydatności terenu dla różnych inwestycji, 

projektowanie optymalnego wariantu przebiegu trasy, przykłady zastosowań w planowaniu i 

zarządzaniu, modelowanie w środowisku GIS. 

35


1. Zapoznanie się z najważniejszymi funkcjami oprogramowania GIS. 

2. Wykonanie miniprojektu GIS (projekt, pozyskanie danych, przetworzenia). 

3. Łączenie danych z tej samej bazy danych i z różnych baz danych. 

4. Analizy przestrzenne, przykłady: 

- optymalna lokalizacja nowej drogi szybkiego ruchu, 

- banku, 

- pensjonatu, 

- wysypiska śmieci, 

- barier dźwiękochłonnych wzdłuż dróg, 

- inne przykłady. 

Przedmiot : Numeryczna mapa zasadnicza i dane branżowe jako podstawa tworzenia 

SIT 

W: - Lab: 15 


Czytanie i interpretacja mapy zasadniczej miasta, tworzenie warstw tematycznych, analiza 

pojedynczych warstw i połączeń warstw. 

Analiza współzależności pomiędzy elementami infrastruktury miasta. 

Wizualizacja 3D. 

Łączenie elementów mapy zasadniczej z danymi z innych źródeł (dane administracyjne, 

statystyczne, ortofotomapa). 

Kody adresowe i kody pocztowe jako metody lokalizacji obiektów i zjawisk. 

Przedmiot : Metody wizualizacji danych i informacji W: - Lab: 10 


Przegląd metod stosowanych w redakcji, opracowaniu i reprodukcji map, zalecane 

oprogramowanie. 

Przykłady modelowania kartograficznego i generalizacji. 

Metody wizualizacji i druku różnego rodzaju danych: statystycznych, przyrodniczych, 

topograficznych. 

Wizualizacja danych z przykładowych baz danych (gleby, pokrycie terenu, spisy 

powszechne) i wizualizacja wyników analiz przestrzennych. 

Wpływ formy graficznej na percepcję wyników i na proces decyzyjny. 

36

Przedmiot : Statystyka publiczna i rejestry urzędowe W: 5 Lab: - 


Organizacja statystyki publicznej. 

Bazy danych, opracowania tematyczne i publikacje GUS użyteczne dla SIP. 

Rejestry urzędowe: TERYT, REGON, SIMC, PESEL. 

Zasady korzystania z danych statystyki publicznej. 

Przykłady wykorzystania statystyki publicznej dla SIP. 

Przedmiot : Aspekty prawne SIP W: 5 Lab: - 


Prawne definicje danych przestrzennych i informacji. 

Możliwości oraz skutki prawne wprowadzania dokumentów elektronicznych generowanych 

przez SIP do obiegu w administracji publicznej. Podstawy prawne obiegu, udostępniania 

informacji przestrzennej i odpłatności. 

Prawo autorskie do danych i informacji, ochrona danych. 

Przepisy prawne dotyczące informacji przestrzennej. 

Perspektywy prywatyzacji wytwarzania i zarządzania informacją przestrzenną. 

Przedmiot : Projekt SIP W: - Lab: 35 


Tematy projektów będą powiązane z zainteresowaniami oraz przygotowaniem zawodowym 

słuchaczy, a także z możliwościami ich wykorzystania w instytucjach, w których pracują 

słuchacze. 

Projekt obejmuje wszystkie etapy przewidywane w metodyce projektowania SIP: 

- określenie użytkowników i celu projektu, 

- zdefiniowanie zakresu i szczegółowości danych, 

- identyfikacja baz danych planowanych do stworzenia w pierwszym etapie 

realizacji projektu, 

- stworzenie najważniejszych baz danych, 

- projekt organizacyjny systemu, w tym konfiguracja sprzętu i oprogramowania, 

plan wdrożenia systemu, 

- wykonanie przykładowej analizy przestrzennej, 

- wizualizacja danych, 

- opis techniczny projektu. 

35 godzin zajęć obejmuje prace pod nadzorem prowadzącego projekt. 

Wykonanie projektu wymaga większego nakładu pracy własnej. Ocenia się ten wkład na 120 

godzin. 

Projekty będą referowane i bronione publicznie podczas ostatniego zjazdu. 

37

5. Szkolenia prowadzone przez firmy konsultacyjne i przez dealerów 

oprogramowania 

Każda firma sprzedająca oprogramowanie lub wykonująca projekty informatyczne ma 

w swojej ofercie szkolenie użytkowników oprogramowania, lub szkolenie przygotowujące 

pracowników klienta do korzystania z zaprojektowanego i zrealizowanego systemu 

informatycznego. Tak też jest i w przypadku firm sprzedających oprogramowanie klasy GIS i 

realizujących projekty GIS. W niniejszej analizie przedstawione będą oferty szkoleniowe 

tylko 2 firm działających na polskim rynku : ESRI Polska i Intergraph Polska. Są to firmy 

zajmujące tzw. duży segment rynku krajowego, podobnie jak ich amerykańskie firmy matki 

mające największy udział w światowym rynku oprogramowania GIS. 

W przypadku obu tych firm trzeba rozpatrywać łącznie oferty szkoleniowe firm matek 

(ESRI Readland i Intergraph Corporation) oraz oferty przygotowane przez ich polskie filie 

(spółki). Oferty firm matek są bardzo obszerne (szkolenia są prowadzone oczywiście w 

języku angielskim), obejmują zarówno podstawy teoretyczne GIS, jak i szkolenia z zakresu 

różnych pakietów oprogramowania, czy z wybranych działów technologii, jak np. z baz 

danych lub technik sieciowych. 

Formy szkoleń są zróżnicowane od klasycznych zajęć w grupach w siedzibach firm, przez 

szkolenia u klientów, do internetowego kształcenia na dystans. Szkolenia internetowe mają 

wiele odmian. Zawierają liczne moduły tematyczne zróżnicowane pod względem trudności, 

testy egzaminacyjne i certyfikaty ukończenia. Dostęp do modułów internetowych jest na ogół 

płatny. Przy opracowywaniu niektórych modułów internetowych uczestniczyły 

uniwersyteckie laboratoria GIS. Moduły były więc testowane zarówno w nauczaniu na 

dystans, jak i w nauczaniu klasycznym. 

Ofertom szkoleniowym towarzyszą ułatwienia w zakupach oprogramowania oraz w 

dostępie do publikacji i materiałów dydaktycznych. Z ułatwień mogą korzystać zarówno 

osoby fizyczne, jak i instytucje akademickie, które mogą się starać o preferencyjne ceny na 

pakiety oprogramowania, o granty na oprogramowanie, uczestniczyć w projektach 

badawczych. Reszty dopełniają coroczne konferencje użytkowników oprogramowania 

zawierające również sesje poświęcone nauczaniu. 

W ofercie programowej polskich spółek przeważają szkolenia poświęcone różnym 

pakietom oprogramowania, szczególnie ich nowym wersjom. Szkolenia stanowiące część 

38

ealizowanych projektów GIS nie znajdują się w stałej ofercie, bo ich zakres i treść zależą od 

charakteru projektu. Informacje ogólne na temat GIS, metod projektowania systemów i 

ogólniejszych zagadnień technologicznych są „wkładane” do różnych typów szkoleń, 

zależnie od kontekstu. 

Zakresy wybranych rodzajów szkoleń organizowanych przez ESRI i Intergraph 

przedstawiają się jak następuje: 

ESRI Polska 

(źródło : strona internetowa www.esripolska.com.pl oraz materiały udostępnione przez dział 

szkoleń) 

39

Rodzaje szkoleń prowadzonych przez ESRI Polska 

Treści wybranych szkoleń są podane na następnych stronach. Pozostałe są dostępne na stronie 

internetowej ESRI Polska. 

40

Wprowadzenie do ArcGIS I (Dwa dni) 

Witamy w ArcGIS®. Tu właśnie rozpoczyna się budowanie fundamentów znajomości tego oprogramowania, 

które pomogą uczestnikom osiągnąć sukcesy w użytkowaniu pakietów ArcView®, ArcEditor lub ArcInfo. 

Ten kurs zapoznaje z podstawowymi koncepcjami systemów GIS jak również ze sposobami przeglądania i 

analizowania bazy danych GIS, zarządzania danymi tabelarycznymi, edycji danych przestrzennych i opisowych 

oraz efektywnej i komunikatywnej prezentacji danych na mapach i wykresach. Uczestnicy uczą się 

wykorzystania aplikacji ArcMap, ArcCatalog i ArcToolbox oraz poznają możliwości interakcji między 

nimi, co w efekcie daje kompleksowy zestaw narzędzi obsługi systemu GIS. 

Kurs ten jest przeznaczony dla nowych użytkowników oprogramowania ArcGIS, także dla tych, którzy nie 

posiadają ogólnej znajomości zagadnień GIS. 

Cele 

Prezentacja danych geometrycznych i opisowych 

Praca z danymi odniesionymi przestrzenie 

Wyszukiwanie obiektów według kryteriów logicznych 

Wyszukiwanie obiektów według relacji przestrzennych 

Edycja danych geometrycznych i opisowych 

Powiązania tabel poprzez złączenia i relacje 

Tworzenie map, raportów i wykresów 

Tematyka 

Przegląd pakietu ArcGIS: Możliwości i aplikacje; Obsługa interfejsu; Podstawowe prezentacje 

Koncepcja danych przestrzennych: Reprezentacja danych geometrycznych i informacji opisowej 

Model danych ArcGIS: Geobazy; Pliki Shape; Warstwy informacyjne; Typy obiektów; Atrybuty 

Oprogramowanie GIS: Komponenty; Funkcje; Aplikacje 

Układy współrzędnych i odwzorowania kartograficzne: Odniesienie przestrzenne danych; Definicja 

odwzorowań kartograficznych; Jak ArcMap uwzględnia odwzorowania kartograficzne 

Przeglądanie i analizowanie danych: Wybór i identyfikacja obiektów; Tworzenie raportów i wykresów 

Prezentacje kartograficzne: Tworzenie; Symbolizacja; Skalowanie; Dodawanie elementów mapy 

Wymagania i Zalecenia 

Kurs przeznaczony jest dla osób z podstawowymi umiejętnościami obsługi komputera PC. Kurs Wprowadzenie 

do ArcGIS I daje podstawą wiedzę i doświadczenie, którą można rozwinąć w jego drugim etapie - 

Wprowadzenie do ArcGIS II jak też i innych kursach ESRI. 

41

Wprowadzenie do ArcSDE (Dwa dni) 

Poznanie i zrozumienie architektury i podstaw koncepcji oprogramowania ArcSDE® oraz struktur 

przechowywania danych stanowi bazę, na której można będzie budować własne doświadczenia z ArcSDE. Ten 

kurs daje wiedzę o klientach i serwerach ArcSDE oraz o funkcjonującym w tle systemie zarządzania bazą 

danych (DBMS). Uczestnicy wykorzystując aplikacje ArcCatalog i ArcMap oglądają i przeszukują warstwy 

tematyczne w bazie danych ArcSDE oraz tworzą nowe warstwy tematyczne ArcSDE poprzez załadowanie na 

serwer ArcSDE istniejących plikowych źródeł danych geograficznych jak pliki shape, warstwy informacyjne i 

obrazy rastrowe. Tematyka poruszana na tym kursie jest zawarta również na kursach administracji ArcSDE. 

Uczestnicy kursu administracji ArcSDE nie muszą więc brać udziału w tym szkoleniu. 

Ten kurs jest przeznaczony dla użytkowników systemów GIS i DBMS, którzy chcą nauczyć się efektywnego 

wykorzystania geobaz zarządzanych przez ArcSDE. Z udziału w kursie skorzystają także kierownicy projektów 

GIS, przewidujący wdrożenie w swych systemach baz danych ArcSDE gdyż zapoznają się z funkcjonowaniem 

zaawansowanego systemu GIS, zarządzanego przez ArcSDE. 

Cele 

Poznanie formatów przechowywania geobaz w różnych systemach DBMS 

Poznanie architektury oprogramowania ArcSDE 

Ładowanie plikowych danych wektorowych i rastrowych do geobazy ArcSDE 

Tworzenie połączeń baz danych: bezpośrednich i poprzez serwer aplikacyjny ArcSDE 

Wykonywanie edycji wielodostępnej 

Praca z różnymi wersjami bazy danych 

Tematyka 

Formaty danych przestrzennych: Opis wektorowych i rastrowych formatów plikowych; Objaśnienie pojęć 

geobazy i ArcSDE; Zakres funkcjonalny geobazy; Właściwe typy obiektów w poszczególnych klasach; 

Model Klient/Serwer 

Architektura zapisu danych i oprogramowania ArcSDE: Komponenty systemowe ArcSDE; Połączenia 

poprzez serwer aplikacyjny; Połączenia Bezpośrednie ArcSDE; Komunikacja w sieci TCP/IP; Zapis klas 

obiektów; Wyszukiwanie danych (Zapytania SQL); Indeks przestrzenny 

Rastry ArcSDE: Opis danych rastrowych ArcSDE; Przechowywanie danych rastrowych; Ładowanie 

danych rastrowych; Obszary, piramidy i kompresja rastrów; Mozaiki i katalogi rastrów 

Ładowanie danych wektorych: Obliczanie własności klas obiektów – precyzji, przesunięć i indeksu 

przestrzennego; Ładowanie danych wektorowych w aplikacji ArcCatalog i przy użyciu poleceń ArcSDE; 

Modyfikacja własności warstwy po załadowaniu (prawa dostępu i wielkość siatki) 

Edycja wielodostępna: Objaśnienie zasad edycji wielodostępnej; Objaśnienie zasad wersjonowania; 

Poznanie tabel A i D; Przykład edycji wielodostępnej; Wykrywanie i rozwiązywanie konfliktów; Edycja w 

aplikacji ArcMap 

Wersjonowanie: Objaśnienie wersjonowania; Tworzenie i zarządzanie wersjami; Własności wersji; 

Łączenie wersji; Diagramy przepływu zadań; Procedury 


Od uczestników szkolenia wymagana jest podstawowa znajomość następujących zagadnień: 

Koncepcja danych wektorowych i rastrowych GIS 

Układy współrzędnych i odwzorowania kartograficzne 

Podstawy koncepcji relacyjnych baz danych 

Zapytania SQL 

Komunikacja w sieciach komputerowych 

42

Co nowego w ArcGIS 9 (Trzy dni) 

Poznaj nową funkcjonalność dostępną w pakiecie ArcGIS 9, obejmującą nowe środowisko geoprzetwarzania, 

nowe możliwości geobazy i nowe funkcje wielu rozszerzeń ArcGIS. Pierwsza połowa tego kursu 

skoncentrowana jest na środowisku geoprzetwarzania i setkach nowych narzędzi udostępnionych 

użytkownikom. Uczestnicy uczą się wykorzystania tych narzędzi na wiele sposobów jak modele, skrypty i nowe 

środowisko wydawania poleceń. Poruszane są zagadnienia związane ze wzmocnieniem geobazy jak 

import/eksport XML czy możliwości przechowywania danych rastrowych. Tematyka kursu obejmuje także 

rozszerzenia ArcGIS 3D Analyst i Maplex for ArcGIS i ich nowe funkcje symboliki trójwymiarowej i aplikacji 

ArcGlobe oraz automatycznego rozmieszczania eytkiet. Ten kurs jest dla tych, którzy znają praktycznie 

zasadnicze koncepcje pakietu ArcGIS i modelu geobazy, a chcą poznać nowe możliwości ArcGIS 9. 

Cele 

Nauka wybierania i wykorzystywania narzędzi geoprzetwarzania. 

Tworzenie i uruchamianie narzędzi za pomocą aplikacji ModelBuilder i linii poleceń. 

Pisanie własnych skryptów w języku Python. 

Poruszanie się w środowisku ArcGIS 3D Analyst włącznie z alikacją ArcGlobe. 

Poznanie możliwości przechowywania danych rastrowych w geobazie. 

Poznanie nowej funkcjonalności automatycznego etykietowania map dzięki rozszerzeniu Maplex for 

ArcGIS. 

Tematyka 


Uczestnicy powinni posiadać praktyczną znajomość ArcView, ArcEditor lub ArcInfo. 

43

Kartografia w ArcGIS (Dwa/Trzy dni) 

ArcGIS ułatwia projektowanie map z przeznaczeniem do wydruku, umieszczania w innych dokumentach czy 

publikacji elektronicznej. Ten kurs uczy zastosowania reguł kartograficznych podczas projektowania 

profesjonalnych map z wykorzystaniem narzędzi kartograficznych pakietów ArcView, ArcEditor i ArcInfo. 

Uczestnicy uwzględniają czynniki warunkujące projekt kartograficzny, uczą się technik optymalnej prezentacji 

danych wektorowych i rastrowych i tworzą komunikatywne mapy prezentujące informacje w sposób efektywny. 

Ten kurs jest przeznaczony dla użytkowników, którzy chcą nauczyć się tworzenia wysokiej jakości produktów 

kartograficznych w oprogramowaniu ArcGIS 

Cele 

Definiowanie celów projektowych warunkujących użyteczność mapy. 

Poznanie wpływu symbol i kolorów na sposób interpretacji mapy. 

Wykorzystanie narzędzi generalizacji do uczytelnienia obiektów kartograficznych. 

Zastosowanie schematów klasyfikacji do prezentowania danych. 

Poznanie technik etykietowania i opcji rozmieszczania. 

Tworzenie i rozmieszczanie opisów. 

Praca z Menedżerem Stylów i tworzenie własnych symboli. 

Projektowanie map wizualnie zrównoważonych 

Poznanie opcji drukowania i publikowania map. 

Tematyka 

Podstawy aplikacji ArcMap 

Symbolizacja i style symboli 

Schematy klasyfikacji w aplikacji ArcMap 

Etykietowanie w aplikacji ArcMap 

Opisy i Wymiary w aplikacji ArcMap 

Tworzenie kompozycji kartograficznej 

Dane rastrowe na mapach 

Wynikowe produkty kartograficzne 


Uczestnicy powinni ukończyć kurs Wprowadzenie do ArcGIS I i II albo posiadać wiedzę porównywalną. 

44

ArcGIS Spatial Analyst (Trzy dni) 

Zobacz jak rozszerzenie ArcGIS Spatial Analyst wykorzystuje dane rastrowe i wektorowe w zintegrowanym 

środowisku. Ten kurs zapoznaje z podstawami koncepcji danych rastrowych i uczy wykorzystania narzędzi 

ArcGIS Spatial Analyst do tworzenia, analizowania i edycji modeli przestrzennych. Omawia zagadnienia i 

problemy, które najlepiej rozwiązuje się w środowisku rastrowym takie jak analizy powierzchni i odległości. 

Uczestnicy uczą się również tworzenia zestawów danych w formacie grid. 

Ten kurs jest przeznaczony dla użytkowników, którzy chcą nauczyć się wykorzystania aplikacji ArcGIS 

Desktop do wykonywania analiz przestrzennych na danych rastrowych, ich konwersji i edycji. 

Cele 

Zapoznanie z rastrowymi modelami danych 

Poznanie interfejsu rozszerzenia ArcGIS Spatial Analyst 

Konwersja danych do formatu rastrowego i tworzenie rastrowych baz danych 

Nauczenie wielu funkcji algebry rastrowej 

Wykorzystanie ArcGIS Spatial Analyst do modelowania odległości 

Interpolacja powierzchni na podstawie punktów rozproszonych 

Wykonywanie funkcji modelowania hydrologii powierzchniowej 

Zastosowanie podstawowych koncepcji modelowania 

Wdrażanie modeli 

Tematyka 

Podstawy ArcGIS Spatial Analyst: Przegląd rozszerzenia; Koncepcja danych rastrowych; Interfejs ArcGIS 

Spatial Analyst; Porównanie warstw tematycznych rastrowych i wektorowych; Analizowanie warstw 

tematycznych rastrowych 

Struktura tematów rastrowych: Tworzenie zestawów danych rastrowych; Przechowywanie danych 

rastrowych i zarządzanie nimi 

Dopasowanie warstw: Rejestracja rastrów i geoodniesienie; Znaczenie odwzorowania kartograficznego w 

analizach przestrzennych; Importowanie i eksportowanie zestawów danych rastrowych 

Prowadzenie analiz powierzchniowych: Obliczanie gęstości; Wybór metody interpolacji; Interpolacja 

ciągłej powierzchni rastrowej na podstawie punktów rozproszonych; Warstwice i cieniowanie; Analizy 

widoczności 

Funkcje algebry rastrowej: Pisanie wyrażeń; Składnia wyrażeń 

Obliczanie odległości: Odległości Euklidesowych; Z uwzględnieniem kosztów; Wyszukiwanie ścieżki 

najmniejszych kosztów 

Hydrologia powierzchniowa: Identyfikacja zlewni; Określanie charakterystyk spływów powierzchniowych 

Projektowanie i wdrażanie modeli GIS: Koncepcje i zagadnienia modelowania przestrzennego 


Wymagane jest ukończenie kursu Wprowadzenie do ArcGIS I lub posiadanie porównywalnego doświadczenia 

w pracy z oprogramowaniem ArcGIS. Nie jest wymagana znajomość programowania. Uczestnicy tego 

szkolenia powinni znać następujące zagadnienia: 

Podstawowa znajomość systemu operacyjnego (kopiowanie, usuwanie i przenoszenie plików i folderów) 

Dodawania, usuwanie i zmiana nazw warstw tematycznych 

Ustawianie własności ramek danych (jednostki map i odległości, odwzorowanie kartograficzne) 

Wyświetlanie warstw tematycznych w aplikacji ArcMap 

Posługiwanie się elementami interfejsu pakietu ArcGIS (menu, przyciski i narzędzia) 

Formułowanie zapytań 

Selekcja rekordów w tabelach warstw tematycznych 

Posługiwanie się systemem pomocy online pakietu ArcGIS 

45

ArcView GIS 3 dla zaawansowanych (Dwa dni) 

Wyjdź poza podstawy ArcView 3.x i poznaj szczegółowo zagadnienia takie jak wykorzystywanie 

przykładowych skryptów i rozszerzeń, tworzenie projektów przenośnych czy tworzenie wysokiej jakości map i 

raportów. Ten kurs przygotowuje użytkowników ArcView 3.x do wykonywania analiz GIS z wykorzystaniem 

wysoko wydajnych narzędzi geoprzetwarzania i narzędzia odwzorowań kartograficznych. Uczestnicy stosują 

nowo nabyte umiejętności przy wykonywaniu rzeczywistego projektu GIS oraz ćwiczeń praktycznych. 

Ten kurs jest przeznaczony dla doświadczonych użytkowników ArcView 3.x, którzy chcą nauczyć się 

zaawansowanych funkcji oprogramowania ArcView 3.x. 

Cele 

Dopasowanie danych przestrzennych w widokach 

Pozyskiwanie danych przestrzennych i tabelarycznych 

Zarządzanie danymi 

Tworzenie projektów przenośnych 

Prezentowanie danych w raportach, kompozycjach i prezentacjach dynamicznych 

Zastosowanie języka programowania Avenue do zwiększenia efektywności projektów 

Wykorzystanie przykładowych skryptów i rozszerzeń 

Wykonywanie zaawansowanych funkcji przestrzennych (przecinanie, wycinanie i nakładanie) 

Wdrażanie modeli przestrzennych 

Tematyka 

Dane przestrzenne i opisowe: Pobieranie danych z Internetu; Digitalizacja ekranowa; Konwersja i import 

różnych typów danych; Dopasowanie źródeł danych przez zmianę odwzorowania kartograficznego lub 

układu odniesienia; Zarządzanie źródłami danych; Wykorzystanie metadanych 

Projekty przenośne: Poznanie struktury projektów ArcView; Udostępnianie projektów innym 

użytkownikom 

Prezentowanie danych: Projektowanie i formatowanie raportów; Kompozycje kartograficzne o wysokiej 

jakości; Dostosowane projekty ArcView 

Wykorzystanie zalet Avenue: Kalkulator pól; Przykładowe skrypty i rozszerzenia; Dostosowanie GUI 

dokumentów 

Analizy bliskości: Buforowanie obiektów; Analizy najbliższego sąsiedztwa; Złączenia przestrzenne 

Geoprzetwarzanie: Sumowanie (Union); Łączenie przestrzenne; Łączenie tematów; Przecinanie (Intersect); 

Wycinanie (Clip); Wykorzystanie funkcji do analizowania danych 

Modelowanie przestrzenne: Poznawanie modeli; Kodowanie danych i przypisywanie wag; Wdrażanie 

modeli przydatności i prognozowania 


Wymagane jest ukończenie kursu podstawowego Wprowadzenie do ArcView GIS lub co najmniej 

trzymiesięczne doświadczenie w użytkowaniu oprogramowania ArcView GIS. 

46

Wprowadzenie do programowania ArcObjects w 

VBA (Pięć dni) 

Naucz się podstaw tworzenia aplikacji w Visual Basic for Applications (VBA) i specyfiki pracy z 

ArcObjects. Ten kurs oferuje szereg praktycznych ćwiczeń w programowaniu, podczas których uczestnicy 

piszą kody odnoszące się do typowych zadań programowania GIS i wykorzystujące powszechnie używane klasy 

ArcObjects. Uczestnicy uczą się wykorzystania narzędzi programowania VBA, takich jak edytor Visual Basic 

(VBA) Editor, okno dostosowania i zasoby pomocy online. Po ukończeniu kursu dysponują wieloma 

przykładowymi kodami, które mogą później wykorzystać do budowania własnych aplikacji. 

Ten kurs jest przeznaczony dla użytkowników pracujących z aplikacjami ArcGIS na poziomie technicznym 

(analityków, programistów i kierowników projektów), nawet niezbyt szczegółowo znających zagadnienia 

programowania w VBA. Jest to kurs idealny dla użytkowników pragnących zwiększenia swej wydajności 

poprzez rozszerzenie funkcjonalności aplikacji ArcGIS i dla programistów, którzy chcą tworzyć własne 

aplikacje GIS przy użyciu VBA. 

Cele 

Dostosowanie interfejsu graficznego użytkownika (GUI) 

Nauka podstaw VBA 

Nauka koncepcji programowania obiektowego 

Uzyskiwanie pomocy w pisaniu kodu 

Przegląd diagramu obiektowego modelu ArcObjects 

Programowanie z użyciem obiektów aplikacji ArcMap 

Programowanie z użyciem obiektów aplikacji ArcCatalog 

Programowanie z użyciem obiektów geodanych, wyświetlania i geometrii 

Tematyka 

Środowisko programowania VBA: Dostosowanie interfejsu użytkownika; Pisanie i sprawdzanie kodu 

Podstawy języka VB: składnia VB; Zapis kodu; Funkcje VB; Warunki i pętle; Tworzenie formatek 

użytkowych 

Koncepcja programowania obiektowego: Obiekty i klasy; Biblioteki klas; Metody, własności i zdarzenia 

Technologia COM: Zalety technologii COM; Definiowanie klasy COM; Programowanie interfejsu 

Czytanie diagramów modeli obiektowych OMD: Relacje klas; Typy klas; Używanie diagramów do pisania 

kodu 

Mapy i warstwy tematyczne: Uzyskiwanie dostępu do map i warstw tematycznych; Dodawanie warstwy 

tematycznej w aplikacji ArcMap; Klasyfikowanie i symbolizacja warstw tematycznych 

Dostosowanie aplikacji ArcCatalog: Zarządzanie plikami w katalogu; Definiowanie plików do 

wyświetlania 

Praca z danymi: Uzyskiwanie dostępu do zestawów danych na dysku; Tworzenie nowych danych; Edycja 

danych; Przypisywanie domen polom w geobazie 

Geometria: Tworzenie różnych typów geometrii; Wyświetlanie geometrii; Przechowywanie geometrii; 

Operacje przestrzenne; Odniesienie przestrzenne 

Selekcje przestrzenne i według atrybutów: Dostęp do selekcji użytkownika; Definiowanie zapytania 

przestrzennego i logicznego; Przetwarzanie podzestawu rekordów 

Symbolizacja i rendering warstw tematycznych: Tworzenie nowych symboli i modyfikowania ich cech; 

Dostęp do różnych typów rendererów (prezentacji); Zastosowanie własnego symbolu w prezentacji 

Tworzenie narzędzi: Pobieranie informacji od użytkownika; Przetwarzanie jednostek ekranu na jednostki 

mapy; Praca z wyświetlaniem 

Programowanie zdarzeń ArcObjects: Interfejsy outbound i inbound; Wyszukiwanie zdarzeń na diagramach 

modeli; Dostęp do interfejsu outbound obiektu 

Kompozycje graficzne: Programowe formatowanie kompozycji mapy; Dodawanie elementów; 

Definiowanie symboli i kolorów elementów mapy; Dostęp do galerii stylów aplikacji ArcMap; Drukowanie 

kompozycji 

47


Uczestnicy powinni ukończyć wcześniej kurs Wprowadzenie do ArcGIS I lub Co nowego w ArcInfo 8.3 albo 

posiadać równorzędną wiedzę. Uczestnicy powinni umieć praktycznie posługiwać się aplikacjami ArcMap i 

ArcCatalog. Zalecana jest ogólna znajomość użytkowania środowiska VB/VBA. 

Uczestnicy, którzy nie posiadają żadnych doświadczeń w programowaniu obiektowym powinni wcześniej 

zapoznać się z podstawami pakietu Visual Basic i koncepcją programowania obiektowego np.na kursie 

Wprowadzenie do Visual Basic dostępnym na stronach internetowych ESRI (http://campus.esri.com) lub 

ukończyć inny dostępny kurs wprowadzający do VB/VBA. 

48

Administarcja ArcSDE dla Oracle (Pięć dni) 

Administratorzy bazy danychOracle®: przygotujcie się do wdrożenia ArcSDE budując swój własny 

indywidualny serwer ArcSDE. Ten kurs uczy konfigurowania bazy danych Oracle do obsługi ArcSDE, 

instalowania i konfigurowania ArcSDE, ładowania danych wektorowych i rastrowych, monitorowania i 

optymalizacji zapytań oraz zarządzania geobazą w wielu wersjach. Uczestnicy uczą się monitorowania dostępu 

do bazy danych ArcSDE, wykorzystując narzędzia samego oprogramowania ArcSDE jak i baz danych DBMS. 

Omawiane są zasady dopasowania alokacji zasobów w miarę jak zmienia się poziom wykorzystania bazy 

danych. Uwypuklane są sposoby zarządzania ArcSDE w celu udostępniania zasobów klientom ArcGIS, 

włącznie z możliwością przeglądania i edycji wielu wersji. Ten kurs pomaga zrozumieć interakcje między 

oprogramowaniem ArcSDE i bazą danych Oracle oraz przedstawia spójną strategię prowadzenia i zarządzania 

bazą danych zaawansowanego systemu GIS dla dużych instytucji. 

W programie tego kursu ujęta jest w całości tematyka kursu Wprowadzenie do ArcSDE dlatego nie jest 

wymagany wcześniejszy udział w tym podstawowym szkoleniu z ArcSDE. Ten kurs jest przeznaczony dla 

doświadczonych administratorów bazy danych Oracle, którzy będą zarządzać bazami danych ArcSDE i ich 

klientami. 

Cele 

Konfiguracja bazy Oracle do obsługi ArcSDE 

Instalacja i konfiguracja ArcSDE 

Tworzenia wektorowych klas obiektów i zestawów danych rastrowych 

Konfiguracja, tworzenie i monitorowanie połączeń serwera aplikacyjnego oraz połączeń bezpośrednich 

i OLE DB 

Dostosowanie przechowywania do danych wektorowych i rastrowych ArcSDE oraz Oracle Spatial 

Monitorowanie i optymalizacja dostępu 

Zarządzanie geobazą wielu wersji 

Tematyka 

Instalacja ArcSDE: Ocena konfiguracji serwera Oracle; Przygotowanie Oracle do zastosowania ArcSDE; 

Instalacja ArcSDE; Uruchamianie i zatrzymywanie serwera ArcSDE; Przegląd tabel systemowych 

ArcSDE; Konfiguracja ArcSDE i Oracle na oddzielnych maszynach 

Ładowanie danych: Tworzenie przestrzenie zapisu; Definiowanie użytkowników i przypisywanie 

uprawnień; Obliczanie domeny przestrzennej; Tworzenie wektorowych klas obiektów z warstw 

informacyjnych i plików shpe; Tworzenie rastrowych zestawów danych z plików rastrowych; Tworzenie 

katalogów rastrów i mozaik; Szacowanie potrzebnych zasobów; Zapoznanie z komponentami klas 

obiektów; Dostosowanie zasobów w tabeli DBTUNE; Integracja ArcSDE z Oracle Spatial 

Monitorowanie dostępu do danych: Tworzenie połączeń serwera aplikacyjnego oraz połączeń 

bezpośrednich i OLE DB; Monitorowanie połączeń za pomocą narzędzi ArcSDE i Oracle; Śledzenie 

zapytań klientów; Raportowanie systemu I/O 

Optymalizacja dostępu do danych: Analizowanie wydajności indeksu przestrzennego; Tworzenie warstw 

grupowych; Tworzenie widoków przestrzennych; Konfigurowanie procesów ArcSDE; Okna przeglądu i 

lupy, raster wire frames, Warstwy tematyczne zależne od skali, miniatury i zakładki przestrzenne 

Zarządzanie geobazą wielu wersji: Rejestrowanie klas obiektów jako wersjonowanych; Wybór uprawnień 

wersji; Uzgadnianie i przesyłanie zmian pomiędzy wersjami; Kompresja drzewa stanu; Monitorowanie 

zmian przy dodawaniu, usuwaniu i w tabelach systemowych 


Uczestnicy powinni mieć doświadczenie w następujących zagadnieniach: 

Administracja bazą danych Oracle lub tworzenie aplikacji 

Administracja systemami operacyjnymi Windows lub UNIX 

Zarządzanie zasobami bazy danych 

Definiowanie użytkowników bazy danych Oracle i nadawanie uprawnień 

Projektowanie tabel, indeksów, wymuszeń i trigerów 

Wykorzystywanie danych przestrzennych i tabelarycznych w aplikacjach GIS 

SQL 

49

Intergraph Polska 

(źródło : strona internetowa www.intergraph.pl/programy oraz materiały udostępnione przez 

dział szkoleń) 

Oferta szkoleniowa Intergraph Polska Sp. z o.o. 

W zakres usług oferowanych klientom przez firmę Intergraph Polska Sp. z o.o. wchodzą 

między innymi kursy i szkolenia. Jedne i drugie mogą być prowadzone jako zajęcia otwarte, 

czyli prowadzone według standardowych programów bądź zostać dostosowywane do 

indywidualnych potrzeb i wymagań odbiorcy. 

Szkolenia z zakresu Systemów Informacji Geograficznej dotyczą zarówno podstawowych 

produktów z rodziny GeoMedia jak również aplikacji stworzonych w ramach realizowanych 

przez Intergraph projektów. 

Na bazie GeoMediów powstało wiele specjalistycznych aplikacji, takich jak: GM Terrain 

(wizualizacja Numerycznego Modelu Terenu oraz analizy 3D), GM Image (przetwarzanie 

obrazów, funkcje operujące geometrią i cechami radiometrycznymi), GM Grid 

(wykonywanie analiz dla danych o charakterze ciągłym, modelowanie złożonych procesów o 

charakterze czasowo – przestrzennym), itd. 

Oprócz tego Intergraph Polska stworzyła dostosowane do polskich norm i wymogów 

aplikacje, znajdujące zastosowania w takich dziedzinach jak: ewidencja gruntów i 

budynków/kataster, ochrona środowiska (w tym również aplikacje służącą do 

prognozowania zasięgu i skutków powodzi), eksploatacja zasobów naturalnych, 

hydrogeologia. 

Najczęściej przeprowadzane szkolenia dotyczą podstawowej funkcjonalności programów: 

GeoMedia i GeoMedia Professional - produktów na których budowane są specjalistyczne 

rozwiązania/aplikacje Intergraph Polska. 

50

Szkolenie z oprogramowania GeoMedia 

Szkolenie ma na celu zapoznanie z pracą w środowisku GeoMedia i zwiększenie 

efektywności pracy z oprogramowaniem. Jest realizowane poprzez wykład teoretyczny oraz 

poznanie praktycznych możliwości oprogramowania dzięki pracy z danymi rzeczywistymi. 

Uczestnicy szkoleń w trakcie ćwiczeń zapoznają się z pełną funkcjonalnością produktu, w 

tym z tworzeniem hurtowni danych, specyfiką związaną z tworzeniem połączeń do danych, 

zapytaniami przestrzennymi, wprowadzaniem danych z pomiarów GPS, plotowaniem itd. 

Kurs stanowi gruntowny wstęp do oprogramowania GeoMedia i jest przeznaczony zarówno 

dla początkujących, jak i dla zaawansowanych użytkowników aplikacji GeoMedia. 

Szkolenie jest prowadzone w formie interaktywnych warsztatów, podczas których słuchacze 

zapoznają się również z ogólnymi zagadnieniami z dziedziny GIS i uczą się jak dzięki 

zastosowaniu oprogramowania GeoMedia można zwiększyć efektywność w miejscu pracy. 

Główne tematy szkolenia 

- Zagadnienia administracyjne 

- Definiowanie atrybutów klasy obiektów 

- Praca z Przestrzenią pracy GeoMedia 

- Tworzenie relacji pomiędzy tabelami 

- Ustawianie systemu współrzędnych 

- Tworzenie map tematycznych 

- Tworzenie wielu połączeń do danych 

- Wstawianie danych punktowych z pomiarów GPS 

- Filtrowanie danych przestrzennych 

- Tworzenie dynamicznych stref buforowych 

- Tworzenie nowych Geohurtowni (hurtowni danych) 

- Serwer danych tekstowych 

- Import danych 

- Analizy przestrzenne 

- Praca z oknami map i legend 

- Wstawianie obrazów rastrowych 

- Praca z oknami danych 

- Definiowanie nowych klas obiektów 

- Plotowanie 

51

- Łączenie tekstu i arkuszy Excel jako tabel 

- Zapytania przestrzenne i atrybutowe włączając agregację przestrzenną i atrybuty 

funkcyjne 

- Definiowanie stylu linii przez użytkownika 

Wymagania: Znajomość Systemu Operacyjnego Windows 

Długość szkolenia: 3 dni 

Szkolenie z oprogramowania GeoMedia Professional 

Założenia i metody prowadzenia tego szkolenia są podobne jak w szkoleniu omówionym 

powyżej. 

Główne tematy szkolenia: 

- Wszystkie główne tematy z zakresu szkolenia GeoMedia 

- Ustawianie Geohurtowni do odczytu zapisu 

- Tworzenie nowych obiektów z istniejących obiektów lub zapytań 

- Zrozumienie typów geometrii i ich zachowań 

- Rejestracja obrazów rastrowych 

- Opcje wstawiania i edycji obiektów 

- Komendy wstawiania i edycji obiektów 

- Digitalizacja z użyciem rastrów i precyzyjne metody wstawiania obiektów 

- Automatyczne wstawianie obiektów powierzchniowych 

- Automatyczne aktualizowanie atrybutów bazodanowych z użyciem grafiki tekstowej 

- Automatyczne aktualizowanie atrybutów bazodanowych z użyciem funkcji 

- Sprawdzanie i poprawa geometrii 

- Sprawdzanie i poprawa spójności 

- Eksport danych do Arc View, MapInfo i MacroStation 

- Eksport do AutoCAD 

- Agregacje przestrzenne – możliwość kopiowania jednej lub więcej wartości 

atrybutów z wejściowego obiektu lub zapytania do zapytania lub obiektu 

wejściowego spełniającego zdefiniowaną relację przestrzenną. 

- Zmiana kierunku linii 

52

- Przedłużenie odcinka poprzez wprowadzenie danych 

- Przycięcie odcinka poprzez wprowadzenie danych 

- Dynamiczne przedłużenie odcinka 

- Dynamiczne przycięcie odcinka 

- Komenda – Punkt przez okręgi 

- Obrót – obrót wszystkich geometrii, nie tylko punktów i tekstów 

- Podział odcinków liniowych za pomocą narysowanego odcinka liniowego lub 

powierzchni. 

- Obsługa właściwości geometrycznych obiektu 

Wyświetlanie wszystkich parametrów łuku (długość łuku, cięciwa, delta, itd.). Zmiana 

kolorów oznaczeń kursora i wierzchołków. 

Wymagania: Znajomość Systemu Operacyjnego Windows 

Długość szkolenia: 5 dni 

Informacje dodatkowe 

Powyższy zakres tematyczny kursów może być indywidualnie modyfikowany w zależności 

od potrzeb klienta. 

Istnieje możliwość przeprowadzenia kursów z oprogramowania modułów GeoMedia zgodnie 

z zainteresowaniem klienta. 

W trakcie szkolenia słuchacze otrzymują pakiet materiałów szkoleniowych, a po zakończeniu 

certyfikat ukończenia kursu. 

W przypadku, gdy szkolenie odbywa się w siedzibie klienta wymagane są następujące 

warunki: 

1. Sala szkoleniowa wyposażona w projektor (min. Rozdzielczość 1024x768) i biały ekran. 

2. Sieć lokalna (min. 10 Mb/s). 

3. Jeden komputer PC z zainstalowanym Windows 2000OS dla maksymalnie dwóch osób. 

Oferta Intergraph Corporation, z której mogą korzystać również instytucje i osoby fizyczne 

z Polski obejmuje wiele pozycji. Najważniejsze z nich to : 

1. Oferta akademicka, obejmująca 8 propozycji ułatwień dla szkół wyższych i dla 

studentów przy nabywaniu oprogramowania GeoMedia i oprogramowania 

fotogrametrycznego. 

53

We wszystkich propozycjach po spełnieniu łatwych do wypełnienia warunków można 

otrzymać bezpłatnie (4 propozycje), lub po preferencyjnych cenach (4 propozycje) 

wybrany pakiet oprogramowania. Można też uzyskać grant na projekt badawczy 

wykonywany w technologii Intergraph. 

2. Szkolenia w ramach Intergraph GeoSpatial Users Community (IGUC). Są to 

szkolenia zarówno stacjonarne (classroom training), jak i internetowe. W obu 

przypadkach można po ich zaliczeniu uzyskać certyfikat ukończenia i punkty 

kredytowe do zaliczenia przedmiotu na uniwersytecie. Szkolenia stacjonarne są 

prowadzone w USA, Kanadzie, Australii, Wielkiej Brytanii, Szwecji i we Włoszech 

we współpracy z tamtejszymi uniwersytetami. 

Przerobienie podstawowego szkolenia internetowego, wymaga około 60 godzin pracy. 

Obejmuje ono podstawy teoretyczne GIS i ćwiczenia praktyczne z oprogramowaniem 

GeoMedia. Aktualnie prowadzone szkolenia stacjonarne obejmują 39 specjalistycznych 

tematów z zakresu oprogramowania GeoMedia, baz danych, programowania, pozyskiwania 

danych, zarządzania projektami, wizualizacji i druku wyników, rozwiązań sieciowych, 

podstaw GIS. 

Interesującą pozycje stanowi Virtual GIS Notebook dostosowany do internetowego 

uczenia się zarówno indywidualnie, jak i w grupach z instruktorem. 

Nauczanie korzystania z zawierającego dużą liczbę modułów pakietu GeoMedia 

zapoznaje słuchacza zarówno z czynnościami czysto operacyjnymi, jak i z podstawami 

teoretycznymi, szczególnie w przypadku analiz przestrzennych. 

Szkolenia prowadzone przez ESRI i Intergraph oraz tworzone przez te firmy 

ułatwienia dla uniwersytetów przy nabywaniu oprogramowania są ważnymi czynnikami 

ułatwiającymi organizowanie na dobrym poziomie kształcenia w zakresie SIP w Polsce. Nie 

ma jednakże danych o tym ile osób fizycznych (pracowników, studentów) oraz ile instytucji 

skorzystało dotychczas z tych możliwości. W niniejszym raporcie mimo obawy o posądzenie 

o reklamę produktów określonych firm zachęcamy zainteresowane instytucje i osoby do 

zapoznania się z tymi możliwościami i do korzystania z nich. Szczególnie interesująca 

wydaje się możliwość szkolenia na dystans dzięki Internetowi. W Polsce stworzono kilka 

modułów do internetowego kształcenia w zakresie GIS (5), ale zabrakło później wsparcia 

finansowego do kontynuowania tych prac i ich upowszechniania. 

W całokształcie oferty kształcenia w Polsce należy przewidywać miejsce zarówno dla firm 

takich jak ESRI i Intergraph, jak i dla upowszechnienia opracowanych w Polsce metod 

54

internetowych, oraz dla tworzenia nowych materiałów dydaktycznych do nauczania przez 

Internet. Tworzenie nowych materiałów wymaga jednak wsparcia finansowego. Z 

doświadczenia PW wynika, że opracowanie materiałów dla 1 godziny komputerowych zajęć 

laboratoryjnych z SIP wymaga 70 do 100 godzin pracy. 

55

6. Potrzeby kształcenia wynikające z zadań samorządów terytorialnych i 

administracji rządowej 

Zdecydowana większość zadań realizowanych przez samorządy terytorialne ma 

charakter przestrzenny, bo są one zlokalizowane w określonym punkcie, miejscowości, 

gminie, powiecie, województwie. Dotychczas zbierając i oceniając dane potrzebne do 

realizacji tych zadań więcej uwagi poświęcano danym opisowym (w tej grupie mieszczą się 

głównie wszelkie dane liczbowe i statystyczne) niż danym graficznym. Lokalizację miejsca 

(miejscowości), którego dotyczyły liczby, interpretujący je pracownik administracji miał 

zakodowaną w pamięci, bo dobrze znał swój teren, lub określał lokalizację z mapy. Dla 

działań dotyczących jednego zadania takie podejście zdawało i nadal zdaje egzamin. 

Jednakże mając w postaci cyfrowej dane liczbowe, najczęściej w postaci arkusza Excel, i 

nie mając w postaci cyfrowej danych graficznych (lokalizacji punktów, miejscowości, granic 

jednostek administracyjnych) w jednolitym układzie odniesienia, nie można łatwo 

porównywać takich samych danych odnoszących się do różnych miejsc, różnych danych dla 

tych samych miejsc (demografia, bezrobocie, szkolnictwo, infrastruktura), a tym bardziej 

różnych danych dla różnych miejsc. Potrzeba korzystania z danych przestrzennych 

technikami jakie oferuje SIP jest obecnie ewidentna dla sprawnego zarządzania terenem. 

Pytanie o liczbę osób w administracji samorządów terytorialnych, które powinny posługiwać 

się tymi technikami jest pytaniem retorycznym, bowiem wszyscy pracownicy korzystający z 

danych przestrzennych powinni umieć posługiwać się tymi technikami. 

Podobnie w administracji rządowej. Wprawdzie jest ona obarczona głównie funkcjami 

kontrolnymi, a nie decyzyjnymi, to jednak dla sprawnej kontroli są potrzebne analizy 

porównawcze, najlepiej zautomatyzowane i zobiektywizowane dzięki korzystaniu z baz 

danych przestrzennych i z funkcji analitycznych dostępnych w oprogramowaniach GIS. 

Z rozważań o administracji publicznej wyłączamy w tym miejscu grupę osób 

odpowiedzialnych za tworzenie, archiwizowanie i udostępnianie danych przestrzennych, 

więc osoby z administracji geodezyjnej i kartograficznej. Kształcenie dla tej grupy osób 

będzie omówione na końcu tego rozdziału. 

Rozwiązaniem najprostszym dla administracji publicznej byłoby przyjmowanie do pracy 

osób mających już odpowiednie przygotowanie w zakresie systemów informacji 

przestrzennej. Ponieważ jest to z kilku powodów niemożliwe, należy stworzyć aktualnie 

zatrudnionym pracownikom możliwość uzupełnienia wiedzy na temat systemów informacji 

56

przestrzennej, lub wybranych fragmentów technologii SIP, niezbędnych do wykonywania ich 

zadań. Nie wszyscy pracownicy muszą osiągnąć ten sam poziom kompetencji. Pożądane 

kompetencje personelu i umiejętność korzystania z SIPu można rozpatrywać na kilku 

poziomach : 

1. znajomość podstawowych pojęć i technologii potrzebne dla wyrobienia sobie opinii o 

korzyściach wynikających z SIP i dojścia do przekonania, że obecnie nie można już 

dobrze zarządzać terenem nie posługując się SIPem. Ten poziom znajomości jest 

adresowany zarówno do decydentów, jak i do wykonawców decyzji, 

2. znajomość podstawowych operacji przewidzianych w technologiach SIP, 

umożliwiających udział w tworzeniu baz danych i przekształcanie własnych baz 

danych do standardów wymaganych w SIP, 

3. znajomość podstawowych operacji przewidzianych w technologii SIP, 

umożliwiających korzystanie z baz danych (własnych i zewnętrznych) : stawianie 

pytań, wizualizacja danych, wydruki, 

4. znajomość operacji umożliwiających wykonywanie analiz przestrzennych w oparciu o 

dane z własnych baz danych i dane importowane z innych baz danych, 

5. znajomość operacji umożliwiających modelowanie zjawisk i symulacje różnych 

rozwiązań wraz z podpowiedzią rozwiązań alternatywnych, 

6. znajomość podstaw teoretycznych SIP, metod projektowania, realizacji i 

funkcjonowania systemu, norm i standardów, wymagań dotyczących sprzętu i 

oprogramowania, zasad współdziałania z innymi systemami informacyjnymi, 

udostępniania danych w sieciach i bezpieczeństwa danych. 

Wymienione wyżej umiejętności mogą być potrzebne zarówno do samodzielnego tworzenia 

baz danych przestrzennych i późniejszego korzystania z nich, jak i w przypadku kiedy urząd 

administracji sam nie wykonuje tych czynności, a zleca je wyspecjalizowanej firmie. 

Umiejętności, o których mówiliśmy są w tym drugim przypadku niezbędne do 

sformułowania warunków technicznych zlecenia (przetargu), a później do oceny jakości 

wykonanych prac i ich interpretacji. 

Z powyższych przesłanek rodzi się koncepcja szkoleń dla pracowników administracji 

publicznej (16). Zakłada ona 4 typy szkoleń : 

1. Krótkie wprowadzenie do SIP i do baz danych przestrzennych. Tworzenie prostych 

baz danych w oparciu o Państwowy Rejestr Granic jako osnowę geometryczną i o 

57

dane statystyczne z wybranych dziedzin. Proste zapytania do baz danych według 

atrybutów, wizualizacja danych i wydruki, 

2. Tworzenie i eksploatacja baz danych tematycznych użytecznych dla funkcjonowania 

urzędu. Przekształcanie posiadanych baz danych i innych danych tabelarycznych 

(zapisanych w arkuszu Excel, lub inaczej) do struktury relacyjnych baz danych. 

Metodyka i zakres dostosowany do potrzeb jednostek. W wielu przypadkach (dla 

pracowników większych jednostek) typy 1 i 2 mogą być połączone. 

3. zakres jak w typach 1 i 2 plus analizy przestrzenne i modelowanie. Wytwarzanie 

informacji potrzebnych dla decydentów, rozwiązania wariantowe, podpowiedzi 

decyzji, prezentacja graficzna informacji dla decydentów. 

4. zakres jak w typach 1,2 i 3 plus pogłębione podstawy teoretyczne SIP, metody 

projektowania, realizacji i funkcjonowania systemów informacji przestrzennej o 

różnych zakresach przestrzennych i tematycznych, normy i standardy, wymagania 

dotyczące sprzętu i oprogramowania, zasady współdziałania z innymi systemami 

informacyjnymi, m. innymi z urzędowymi rejestrami państwowymi, udostępnianie 

danych i informacji w sieciach, bezpieczeństwo danych, aspekty prawne na poziomie 

krajowym i europejskim. 

Dotychczasowe doświadczenia pokazują (16), że dobrze przygotowane szkolenia typu 

pierwszego można zrealizować w ciągu 3 dni (24 efektywne godziny, w tym 16 godzin pracy 

przy komputerze). 

Szkolenie dla typu 2-go można przeprowadzić w ciągu jednego tygodnia ( 40 godzin, w 

tym 28 godzin pracy przy komputerze). 

Szkolenie dla typu 3-go wymaga dwóch tygodni ( 80 godzin) w układzie ciągłym, lub z 

przerwą na zebranie własnych danych do wykonywania analiz. 

Szkolenie przewidziane w typie 4 można realizować w ramach jednorocznych studiów 

podyplomowych zawierających co najmniej 200 godzin zajęć. 

Oprócz wymienionych typów szkoleń zawierających wiele zajęć praktycznych jest 

potrzebny jednodniowy pokaz możliwości wykorzystania SIPu do zarządzania terenem. Taki 

pokaz byłby adresowany do decydentów wysokiego szczebla. 

Szkolenia wtedy spełnią swoją rolę, jeśli po ich zakończeniu uczestnicy znajdą w swoich 

instytucjach minimum warunków (sprzęt, oprogramowanie) do wykorzystania nabytych 

umiejętności. Dlatego organizatorzy szkoleń często pomagają znaleźć fundusze nie tylko na 

koszty szkoleń ale i na zakup sprzętu i oprogramowania. Byłoby wskazane, aby w 

58

Funduszach Strukturalnych UE , których dysponentami są samorządy, tego rodzaju szkolenia 

uzyskały priorytet. 

Dotychczasowe doświadczenia PW w szkoleniach pracowników jednostek 

samorządowych, finansowanych przez MNiI oraz przez Fundację na Rzecz Rozwoju 

Demokracji Lokalnej potwierdziły zasadność powyższych propozycji. Jednakże, gdy koszty 

szkoleń i późniejszych inwestycji mają być finansowane przez urzędy (i częściowo przez 

uczestników szkoleń), pojawiają się problemy z uruchomieniem takich szkoleń. Dlatego dużą 

rolę mogą odegrać krótkie, jednodniowe pokazy dla decydentów oraz poszukiwanie 

pozabudżetowych środków na szkolenia. 

Kształcenie pracowników administracji geodezyjnej i kartograficznej wymaga innego 

podejścia i innego programu niż dla pracowników pozostałych jednostek urzędów. Programy 

szkoleń powinny tu być skoncentrowane na aktualizacji wiedzy dotyczącej nowych metod 

pozyskiwania danych przestrzennych (GPS, fotogrametria, teledetekcja, ortofotomapy), 

tworzenia baz danych topograficznych i kartograficznych, układów odniesienia, 

archiwizowania i porządkowania danych, tworzenia metainformacji, prawnych, technicznych 

i organizacyjnych zasad udostępniania danych, przetwarzania danych do postaci 

zaspokajającej potrzeby użytkowników branżowych. 

Tu też można przewidzieć 2 albo 3 poziomy kształcenia : dla operatorów oprogramowania, 

twórców baz danych , metainformacji i poszczególnych rodzajów danych przestrzennych, dla 

twórców koncepcji i osób upowszechniających dane przestrzenne. Z tej grupy zawodowej 

mogą się wywodzić projektanci systemów informacji przestrzennej, którym będzie potrzebna 

gruntowna wiedza teoretyczna z SIP i umiejętności praktyczne niezbędne do współpracy w 

wielodyscyplinowym zespołem tworzącym, a później eksploatującym system. Zakres wiedzy 

potrzebny projektantom będzie podobny do tego jaki podano dla poziomu 4, proponowanego 

dla pracowników samorządowych. 

Koncepcja i realizacja szkoleń dla pracowników administracji publicznej wymaga 

współdziałania administracji geodezyjno kartograficznej, administracji samorządów 

terytorialnych różnych szczebli i administracji rządowej. Takie współdziałanie można 

najskuteczniej realizować w ramach poszczególnych województw. Organem koordynującym 

może być geodeta wojewódzki lub wojewódzki inspektor nadzoru geodezyjnego i 

kartograficznego. 

59

Krótko i średnioterminowe szkolenia mogą mieć bardzo dużo tematów wynikających z 

priorytetów realizowanych zadań, nowo wprowadzanych technologii, nowych wersji 

oprogramowania. 

Jako pilne sugeruje się następujące tematy : wykonywanie ortofotomap ze zdjęć lotniczych i 

ze zdjęć satelitarnych o bardzo dużej rozdzielczości przestrzennej, wykorzystanie 

ortofotomap w katastrze i planowaniu przestrzennym, wizualizacja trójwymiarowa, sieci 

dynamiczne RTK, internet w upowszechnianiu danych przestrzennych, wykorzystanie bazy 

danych ogólnogeograficznych, wykorzystanie danych katastralnych dla celów poza 

katastralnych, lepsze wykorzystanie możliwości Ośrodków Dokumentacji Geodezyjnej i 

Kartograficznej do zarządzania terenem, wykorzystanie ciągu skalowego referencyjnych baz 

danych do tworzenia tematycznych baz danych oraz ciągle aktualne tematy dotyczące 

nowych wersji oprogramowania i nowych przepisów prawnych. 

Krótkie szkolenia mogą być prowadzone zarówno przez szkoły wyższe, jak i przez firmy. 

Natomiast jednoroczne studia podyplomowe prowadzone przez szkoły wyższe mogą mieć 

dwa profile odpowiadające omówionym wcześniej typom kształcenia : „pionowemu” i 

„poziomemu”. 

Studia dla projektantów, twórców i managerów SIPu powinny być bliskie modelowi 

kształcenia „poziomego”. Taki charakter ma m. innymi uruchomione już studium w PW. 

Bliższa modelowi kształcenia „pionowego” jest koncepcja studium dla administracji 

geodezyjnej i kartograficznej, opracowana przez Radę Programową powołaną przez Prezesa 

GUGiK. Program nauczania zawiera tu duży moduł „Metodyka i technologia” poświęcony 

najnowszym metodom pozyskiwania danych przestrzennych. 

Należy oczekiwać, że pracownicy administracji geodezyjnej i kartograficznej po 

ukończeniu tego studium będą kompetentniej kontrolować wykonawców wytwarzających 

dane przestrzenne, lepiej tworzyć systemy metainformacji, lepiej systematyzować i 

porządkować zróżnicowany skalowo i tematycznie zasób danych przestrzennych i tworzyć 

lepszą ofertę wykorzystania danych przestrzennych w już istniejących jak i dopiero 

pojawiających się aplikacjach. 

Mimo, iż program tego studium jest znany Głównemu Urzędowi Geodezji i Kartografii, 

dla spełnienia warunku kompletności przeglądu obecnej sytuacji, podajemy go tutaj, aby 

mógł być porównany z programami omawianych wcześniej 3 innych studiów. 

60

Ramowy program studium podyplomowego 

GEOINFORMACJA DLA ADMINISTRACJI 

GEODEZYJNEJ I KARTOGRAFICZNEJ 

Studium będzie prowadzone w czterech ośrodkach akademickich w Krakowie, 

Olsztynie, Warszawie, Wrocławiu na podstawie porozumienia pomiędzy Głównym Geodetą 

Kraju a Akademią Górniczo-Hutniczą w Krakowie, Akademią Rolniczą we Wrocławiu, 

Politechniką Warszawską i Uniwersytetem Warmińsko-Mazurskim. 

Celem studium jest zapoznanie pracowników administracji geodezyjnej i kartograficznej z 

nowymi metodami, technologiami, przepisami i procedurami w dziedzinie geoinformacji 

oraz ułatwienie im praktycznego korzystania z pozyskanej wiedzy. Program obejmuje 5 

modułów, które będą stanowiły treść zajęć prowadzonych na dwóch semestrach w ogólnym 

wymiarze 200 godzin. Przedmioty fakultatywne będą określane i oferowane przez każdą z 

uczelni oddzielnie zgodnie z własną specjalizacją i dotychczasowym dorobkiem. Przy 

opracowaniu szczegółowych programów przez poszczególne uczelnie w zakresie modułu B 

należy brać pod uwagę tematykę podaną w załączniku, która została określona przez AGH i 

PW. 

Moduł A. Zagadnienia prawne i ekonomiczne, 40 godz. (wykładów 30 godz., ćwiczeń 10 godz.) 

• Wybrane elementy prawa cywilnego 

• Wybrane elementy prawa administracyjnego 

• Regulacje prawne w zakresie geodezji i kartografii oraz katastru 

• Prawo wspólnotowe w zakresie informacji przestrzennej 

• Organizacja, prowadzenie i modernizacja Państwowego Zasobu Geodezyjno- 

Kartograficznego 

• Partnerstwo publiczno-prywatne 

• Pozyskiwanie środków na realizację projektów geomatycznych 

• Podstawy tworzenia planu biznesowego i studium wykonalności 

• Zarządzanie projektami geomatycznymi 

• Podstawy funkcjonowania spółek prawa handlowego 

Moduł B. Metodyka i technologia, 80 godz. (wykładów 40 godz., ćwiczeń 40 godz.) 

• Wstęp, podstawowe definicje i pojęcia 

• Wprowadzenie do systemów informacji geograficznej 

• Metody pozyskiwania i przetwarzania danych cyfrowych, a w tym: 

o Wprowadzenie do fotogrametrii cyfrowej i teledetekcji 

o GPS 

• Systemy odniesień przestrzennych 

• Tworzenie map cyfrowych w systemach CAD 

• Wprowadzenie do relacyjnych i relacyjno-obiektowych baz danych 

• Obsługa programów GIS, analizy przestrzenne 

• Modelowanie kartograficzne, redakcja map 

• Numeryczny model terenu 

• Projektowanie i wdrażanie systemów informacji przestrzennej 

• Krajowy System Informacji Geograficznej 

• Technologie infrastruktur danych przestrzennych 

61

• Europejska Infrastruktura Informacji Przestrzennej (INSPIRE) 

• Standaryzacja 

Moduł C. Współpraca z użytkownikami, 30 godz. (wykładów 20 godz., ćwiczeń 10 godz.) 

• Współpraca z jednostkami samorządu terytorialnego 

• E-administracja 

• Rola informacji przestrzennej w tworzeniu społeczeństwa informacyjnego 

• Wykorzystanie danych przestrzennych przez: 

o Rolnictwo (IACS-LPIS) 

o Statystykę 

o Planowanie przestrzenne 

o Ochronę środowiska 

o Inne dziedziny 

Moduł D. Przedmioty fakultatywne, 20 godz. 

o Zajęcia zaproponowane przez uczelnię prowadzącą studium (cztery tematy, z których dwa 

powinny być wybrane przez słuchacza 

Propozycja przedmiotów fakultatywnych Wydziału Geodezji i Kartografii (cztery przedmioty – 

każdy po 10 godzin, z których student studium wybiera dwa) : 

(1) Generalizacja kartograficzna dla potrzeb TBD 

(2) Ortofotomapy ze zdjęć lotniczych i satelitarnych 

(3) Pomiary GPS dla potrzeb osnowy podstawowej 

(4) Metody wizualizacji danych przestrzennych 

Moduł E. Praca seminaryjna, 30 godz. 

o Seminaria i konsultacje w zakresie przygotowania i prezentacji prac własnych 

Ogółem 200 godz. 

Podstawą ukończenia studium jest napisanie pracy seminaryjnej i jej zaprezentowanie, 

wykonanie zadań objętych ćwiczeniami oraz zdanie egzaminu końcowego. 

62

7. Kształcenie w wybranych ośrodkach zagranicznych 

Wprawdzie celem niniejszego opracowania było dokonanie przeglądu sytuacji istniejącej 

w Polsce, to jednak uznano za celowe przedstawienie nauczania SIP również w kilku 

instytucjach zagranicznych. Ten rozdział rozpoczniemy od przedstawienia 

ogólnoeuropejskich inicjatyw jakimi były : deklaracja bolońska i europejska sieć kształcenia 

w zakresie geodezji i kartografii (EEGECS).W części wstępnej rozdziału są wykorzystane 

wyniki ekspertyzy wykonanej wcześniej dla Ministerstwa Infrastruktury, dotyczącej 

porównywalności uprawnień do wykonywania zawodu geodety w różnych krajach 

europejskich. Obszerne fragmenty tej ekspertyzy były publikowane w miesięcznikach 

„Przegląd Geodezyjny” i „Geodeta”. 

7.1 Deklaracja Bolońska 

7.1.1 Geneza i główne cele Deklaracji Bolońskiej 

Deklaracja Bolońska została podpisana w Bolonii 15 czerwca 1999 roku przez ministrów 

odpowiedzialnych za szkolnictwo wyższe w 29 krajach europejskich. Działania 

uruchomione tą deklaracją zmierzają do utworzenia do roku 2010 Europejskiego Obszaru 

Szkolnictwa Wyższego (The European Higher Education Area). Cele zawarte w Deklaracji 

Bolońskiej zostały potwierdzone i rozszerzone w Komunikacie Praskim (Prague 

Ministerial Communique: Communique of the Meeting of European Ministers in Charge 

of Higher Education in Prague on May 19 th 2001). 

Inicjatywa Deklaracji Bolońskiej wyszła od Komisji Europejskiej. Realizatorem mają być 

uniwersytety i organizacje grupujące różne typy szkół wyższych. 

Działania wynikające z Deklaracji zmierzają najogólniej do: 

1. podniesienia atrakcyjności i konkurencyjności szkół wyższych w Europie 

2. dostosowania kształcenia na poziomie wyższym do potrzeb rynku pracy, co zwiększy 

możliwość zatrudnienia dla absolwentów 

3. polepszenia warunków do podejmowania pracy w różnych częściach Europy. 

Deklaracja nie ma ambicji wprowadzania standardów. Dąży do stworzenia zasad 

współdziałania między szkołami oraz między szkołami i rynkiem pracy z zachowaniem 

zróżnicowania i autonomii poszczególnych państw i szkół. 

63

Deklaracja Bolońska zawiera 6 postulatów: 

1. wprowadzenie przejrzystego i porównywalnego systemu stopni i dyplomów 

nadawanych przez szkoły wyższe 

2. wprowadzenie studiów dwustopniowych (licencjat + magisterium). W naukach 

technicznych będzie to inż. + mgr inż. (Ing +Msc) 

3. wprowadzenie punktowego rozliczania wyników studiów (European Credit Transfer 

System = ECTS) 

4. usuwanie przeszkód ograniczających mobilność studentów i wykładowców 

5. współdziałanie w zakresie oceny i poprawy jakości kształcenia 

6. propagowanie problematyki europejskiej w kształceniu 

W komunikacie Praskim rozszerzono te postulaty o 3 następne: 

7. rozwój kształcenia ustawicznego 

8. współdziałanie studentów i uniwersytetów w realizacji Deklaracji Bolońskiej 

9. propagowanie poza Europą atrakcyjności Europejskiego Obszaru Szkolnictwa 

Wyższego 

Głównymi realizatorami postulatów są szkoły wyższe. Administracja rządowa może się 

przyczynić do ich realizacji poprzez działania legislacyjne i różne rodzaje zachęt (również 

finansowych). 

7.1.2 Dotychczasowa realizacja postulatów 

Deklaracja nie zobowiązuje poszczególnych krajów do realizacji wyżej wymienionych 

postulatów. Kraje mogą przyjąć te postulaty dobrowolnie i realizować je stosownie do 

swoich możliwości i priorytetów. W skali europejskiej realizacja wybranych postulatów 

przedstawia się następująco: 

1. Wprowadzenie porównywalnego systemu stopni i dyplomów 

Uznawalność dyplomów reguluje Konwencja Lizbońska z roku 1997 (The Convention on 

the Recognition of Qualifications Concerning Higher Education in the European Region, 

April 1997). Przyjmuje ona, że z punktu widzenia dostępu do kolejnych etapów studiów i 

uznawania dyplomów, powinny być uznawane porównywalne kwalifikacje wynikające z 

ukończenia porównywalnych studiów. 

64

Konwencja Lizbońska nie dotyczy uznawalności kwalifikacji z punktu widzenia prawa do 

wykonywania zawodu. Jest to regulowane odrębnymi dyrektywami Unii Europejskiej. 

Zwiększenie porównywalności dyplomów mają zapewnić 3 rodzaje działań: 

1. przyjmowanie tych samych nazw dla dyplomów ukończenia studiów I i II stopnia 

(odpowiednio Bachelor i Master). Może się to odbywać równolegle z 

zachowaniem w poszczególnych krajach nazw tradycyjnych. 

2. definiowanie zakresu umiejętności wymaganych od absolwenta na poziomie I i II 

3. wprowadzenie Suplementu do Dyplomu (Diploma Supplement). Ma on zawierać: 

a) charakterystykę systemu studiów w danym kraju 

b) zrealizowany program studiów 

c) rejestr wyników studiów (karty ocen studenta) 

2. Wprowadzenie studiów dwustopniowych 

Cały cykl kształcenia podzielony na część I (undergraduate cycle) i część II (graduate 

cycle) powinien w większości przypadków trwać 5 lat. Na różnych kierunkach studiów i 

w różnych krajach spotyka się zmienne proporcje cyklu I i II. Występują modele 3 + 2, 

3 1 /2 + 1 1 /2, rzadziej 4 + 1. Występuje też praktyka, że po 3 1 /2 latach można przejść 

bezkolizyjnie na studia II cyklu lub pozostać jeszcze pół roku na cyklu I dla 

przygotowania pracy dyplomowej. Jednakże w tym drugim przypadku jeśli absolwent po 

kilku latach pracy lub nawet bezpośrednio po dyplomie będzie chciał kontynuować studia 

II stopnia to będzie musiał je rozpocząć w semestrze 8 (semestr 8, dyplomowy, jest wtedy 

formalnie stracony). 

Przechodzenie ze studiów jednolitych do studiów dwustopniowych jest w różnym 

stopniu zaawansowania w poszczególnych krajach. 

3. Punktowe rozliczanie wyników studiów (ECTS) 

System taki funkcjonował w wielu krajach (np. w Szwecji) jeszcze przed ogłoszeniem 

Deklaracji Bolońskiej. Deklaracja zachęca do wykorzystania i rozszerzania pozytywnych 

doświadczeń tego systemu. Polega on najogólniej na tym, że poszczególne przedmioty 

otrzymują zależnie od ich ważności dla wykształcenia oraz od wymiaru godzin określoną 

65

liczbę punktów (kredytów). Do zaliczenia semestru lub roku studiów jest wymagana 

określona liczba punktów. 

Szersze zrozumienie systemu punktowego jest takie, że powinien on działać nie tylko w 

okresie studiów, ale obejmować również kształcenie ustawiczne i doświadczenie 

zawodowe, studia i staże w instytucjach zagranicznych. Chodzi o stworzenie rejestru 

obejmującego wszystkie osiągnięcia absolwenta a później specjalisty. Oczywiście 

problemy wynikają ze szczegółów tj. z arbitralnego przyznawania wag i punktów 

poszczególnym przedmiotom, a później osiągnięciom zawodowym. Potrzeba tu jeszcze 

analizy i porównania doświadczeń w dłuższym okresie. Inny podnoszony problem, to czy 

studenci w pogoni za kompletowaniem punktów (kredytów) nie zrezygnują z 

przedmiotów ambitniejszych wymagających większego nakładu pracy. 

4. Zwiększanie mobilności studentów i wykładowców 

Początki wędrówki studentów między różnymi uniwersytetami i różnymi krajami już się 

obserwuje. Skala tych migracji jest na razie niewielka z powodów językowych i 

finansowych. Powszechność zjawiska wymagałaby wprowadzenia studiów w języku 

angielskim, a obecnie tylko nieliczne szkoły oferują nieliczne kursy w języku angielskim. 

Symboliczna kwota stypendiów przyznawanych studentom w ramach programu 

SOKRATES czy LEONARDO (150 Euro na miesiąc) nie zachęca na razie do takiej 

mobilności. 

Nie ma danych ilu polskich studentów z wydziału geodezyjnych skorzystało z rocznych 

lub semestralnych studiów w innych krajach. Wiadomo, że w roku 2001 nieliczni 

studenci skorzystali z programu LEONARDO i ukończyli we Francji roczne studia z 

zakresu teledetekcji i GIS. W roku 2002 dwoje studentów odbyło roczne studia w 

Politechnice w Walencji. Od kilku lat jedna (lub dwie osoby) odbywa we Francji roczne 

studia z teledetekcji i GIS (finansowane przez rząd francuski). Większy zakres mają staże 

i studia doktorantów oraz młodych pracowników nauki, ale odbywają się one w ramach 

dotychczas funkcjonujących umów dwustronnych między instytucjami. 

V Program Ramowy Unii Europejskiej nie zwiększył tych możliwości w zakresie 

geodezji i kartografii. Możliwe, że VI Program Ramowy przyniesie większe efekty. 

Jak dotąd tylko nieliczni studenci obcokrajowcy odbywają studia na polskich wydziałach 

geodezji i kartografii. 

66

5. Ocena i poprawa jakości kształcenia 

Istnieje przekonanie, że jest potrzebna współpraca w tym zakresie, ale nie widzi się na 

razie potrzeby powstawania ogólnoeuropejskich komisji dla akredytacji i jakości. 

Przeważa pogląd, że na razie niech to robią komisje powoływane w poszczególnych 

krajach, a decyzje tych komisji będą honorowane na forum europejskim. Mimo to toczą 

się dyskusje o istocie oraz o metodach akredytacji i oceny. 

Przez akredytację rozumie się stwierdzenie zgodności (lub niezgodności) sposobu 

działania podmiotu z uzgodnionymi standardami. Wynik akredytacji wyraża się w 

systemie zero jedynkowym (akredytacja udzielona lub nie). 

Oceny dokonuje się po audycie działalności podmiotu, porównaniu uzyskanych wyników 

w stosunku do zadań uwzględniając nowoczesność stosowanych metod. Ocenę można 

wyrazić w skali kilkustopniowej. 

W przypadku kształcenia zaleca się akredytację i ocenę nie oferty, ale wyniku 

końcowego, na który składa się jakość absolwentów i zastosowane metody (materiały) 

nauczania. 

W Polsce rozpoczęła działalność Komisja Akredytacji przy Ministrze Edukacji (PAK) 

oraz środowiskowa Komisja Akredytacyjna Uczelni Technicznych (KAUT). Wydziały 

geodezyjne również są poddawane akredytacji. Dotychczasowe przeprowadzone oceny 

wydziałów geodezyjnych są pozytywne. 

6. Propagowanie problematyki europejskiej w kształceniu 

Nie ma zorganizowanego planu propagowania problematyki europejskiej. Ma to się 

odbywać przy okazji realizacji innych zadań. Dotyczy to w większości studiów 

humanistycznych, choć i na studiach technicznych przewiduje się takie działania. Może im 

sprzyjać typ kształcenia nazwany kształceniem bez granic (transnational education). 

7. Rozwój kształcenia ustawicznego 

Takie potrzeby istniały i różne rodzaje studiów podyplomowych, doktoranckich, oraz 

szkoleń prezentujących możliwości technologiczne były prowadzone na długo przed 

67

Deklaracją Bolońską. Sformułowania Deklaracji zachęcają do harmonizacji takich 

przedsięwzięć, aby i w tym zakresie zmierzać do zapewnienia poziomu porównywalności 

dyplomów oraz kwalifikacji. Jest to o tyle ważne, że prawo do uprawiania niektórych 

zawodów lub wyodrębnionych działań w ramach poszczególnych zawodów (np. wycena 

nieruchomości) jest w wielu krajach uzależnione od ukończenia określonych studiów 

podyplomowych. Programy nauczania na takich studiach muszą być akceptowane przez 

podmioty przyznające uprawnienia zawodowe. 

W ten typ działania wpisuje się już funkcjonujące i projektowane studia 

podyplomowe z zakresu SIP oraz inne rodzaje szkoleń. W tym przypadku jest trudniej o 

porównywalność treści nauczania i jakości absolwentów, ponieważ są to szkolenia 

interdyscyplinarne i prowadzone nie tylko przez uniwersytety ale przez wiele prywatnych 

instytucji. 

8. Współdziałanie studentów i uniwersytetów w realizacji Deklaracji Bolońskiej 

Deklaracja nie nakłada na ministrów odpowiedzialnych za szkolnictwo wyższe 

obowiązku realizacji jej postulatów. Ministerstwa działają jednak aktywnie, szczególnie w 

punktach dotyczących studiów dwustopniowych i akredytacji. Wiele inicjatyw wychodzi 

również od stowarzyszeń zawodowych i organizacji pracodawców. 

Uniwersytety w obawie, aby kształcenie uwzględniające te inicjatywy nie było 

sprowadzone tylko do nauczania zawodu z pominięciem innych wartości, które wnosi 

tradycyjne nauczanie akademickie, wyłoniły gremium obserwujące i opiniujące zachodzące 

procesy. 

Punkt widzenia uniwersytetów jest prezentowany przez European University 

Association (EUA), a w zakresie nauk technicznych przez Conference of European Schools 

for Advanced Engineering Education and Research (CESAER). 

Od wielu lat działają też europejskie stowarzyszenia studentów m.innymi BEST 

(Board of European Students of Technology) i organizacje propagujące pokrewne kierunki 

studiów np. International Geodetic Student Organization. 

68

9. Europejski Obszar Szkolnictwa Wyższego 

Idea takiego obszaru dopiero się rodzi. Trudno na razie mówić o konkretnych 

osiągnięciach. Stworzeniu i funkcjonowaniu takiego obszaru będą sprzyjać dobre wyniki w 

tworzeniu Europejskiego Obszaru Badawczego inicjowanego w ramach VI Programu Badań 

Unii Europejskiej. 

Na trzeciej konferencji europejskich ministrów odpowiedzialnych za szkolnictwo 

wyższe, która odbyła się w maju 2005 roku w Bergen poinformowano, że już 44 kraje 

zaakceptowały deklarację bolońską, w tym również większość krajów WNP. Idee deklaracji 

bolońskiej przenoszą na swój grunt również kraje Ameryki Łacińskiej. 

7.1.3 Wnioski z Deklaracji Bolońskiej wynikające dla kształcenia w Polsce 

Deklaracja Bolońska nie zakłada standaryzacji ani uniformizacji kształcenia. Zachęca 

do zachowania tradycji i różnorodności, ale umożliwiającej łatwiejsze funkcjonowanie 

absolwentów szkół wyższych na rynku europejskim. Zachęta do tworzenia studiów 

dwustopniowych przerodziła się w decyzje szkół wyższych obligujące wydziały geodezyjne 

do przechodzenia na system dwustopniowy. Zamiana jednolitych studiów magisterskich na 

studia dwustopniowe nastąpiła np. w Wydziale Geodezji i Kartografii Politechniki 

Warszawskiej od 1 października 2002 r. Potrzeba było kilku lat dla przygotowania dobrego 

administrowania studiami dwustopniowymi i opracowania dokumentu o nazwie „Suplement 

do Dyplomu” niezbędnego dla procedur porównywalności. Taki suplement na Wydziale GiK 

PW już jest wydawany, a nowe plany studiów uwzględniają system punktów kredytowych 

(ECTS). 

Większa mobilność studentów i wykładowców pozostaje na razie w sferze życzeń. 

Studentom przeszkadza w tym słaba znajomość języków obcych i skromne oferty 

stypendialne. Polscy studenci nie mogą zaakceptować idei, że stypendium pokrywa jedynie 

pewien procent różnicy kosztów utrzymania między Polską a wybranym krajem studiowania. 

Mobilność wykładowców jest ograniczona ich przeciążeniem dydaktycznym w 

macierzystych uczelniach (brak funduszy na opłacenie zastępstwa) i mało atrakcyjnymi 

ofertami stypendialnymi. 

69

Napływ nowości, wymiana materiałów i wymiana osobowa odbywają się obecnie w 

większości w ramach umów dwustronnych. 

Większy postęp w realizacji postulatów Deklaracji Bolońskiej będzie zanotowany 

wraz z uczestniczeniem przedstawicieli polskich wydziałów geodezyjnych w inicjatywie 

uruchomionej przez Politechnikę w Walencji (Hiszpania). Inicjatywa ta, to projekt „European 

Education in Geodetic Engineering, Cartography and Surveying”, w ramach którego będzie 

porównywane kształcenie w różnych krajach europejskich i będą opracowane zalecenia. 

7.2. European Education in Geodetic Engineering, Cartography and Surveying – 

EEGECS 

Inicjatywa utworzenia takiego projektu powstała w Politechnice w Walencji. 

Komisja Europejska przyznała w ramach programu SOCRATES niewielkie środki na 

prowadzenie tego projektu w latach 2002 –2005. Projekt wystartował w grudniu 2002 i 

zakończy się w roku 2005. W pierwszym etapie chęć uczestnictwa w projekcie wyraziły 

szkoły wyższe i stowarzyszenia zawodowe z 18 krajów europejskich upoważnionych do 

korzystania z finansowania w programie SOCRATES. Wśród tych instytucji z Polski 

znalazły się: Politechnika Warszawska, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Stowarzyszenie 

Geodetów Polskich i Urząd Miejski w Gdańsku. 

7.2.1. Główne cele projektu 

Głównym celem EEGECS jest dążenie europejskich szkół wyższych prowadzących 

nauczanie w zakresie geodezji i kartografii do spełnienia zaleceń Deklaracji Bolońskiej i 

Deklaracji Praskiej dotyczących szkolnictwa wyższego. 

Geodezja i Kartografia jest jedną z mniejszych dyscyplin z punktu widzenia liczby 

uniwersytetów prowadzących nauczanie w tym zakresie i liczby studentów. Ale ma ona 

istotne znaczenie dla funkcjonowania wielu dziedzin życia gospodarczego i społecznego. 

Dotychczasowa wymiana studentów i wykładowców między krajami europejskimi 

oraz udział w zagranicznych stażach praktycznych są słabo rozwinięte. EEGECS będzie 

dążył do wyeliminowania przeszkód w mobilności obywateli oraz w uznawaniu stopni 

akademickich i kwalifikacji, powodowanych wielkim zróżnicowaniem kryteriów ich 

70

nadawania i struktury kształcenia oraz brakiem informacji o systemie punktów kredytowych i 

o programach studiów. 

Ze względu na fakt, że nie we wszystkich krajach europejskich jest prowadzone w 

zakresie geodezji i kartografii nauczanie w pełnym zakresie akademickim, w projekcie będą 

uczestniczyć również odpowiednie instytucje publiczne, firmy prywatne, organizacje 

studenckie i zawodowe. Udział pracodawców przyczyni się do lepszego sformułowania 

wymagań dotyczących przygotowania absolwentów do realizacji konkretnych zadań. 

7.2.2. Cele szczegółowe projektu 

1. Przyjęcie czytelnego i porównywalnego systemu stopni akademickich i zawodowych 

dla zwiększenia atrakcyjności kształcenia w Europie i zwiększenia możliwości 

zatrudnienia w całej Europie. Będzie temu służył wspólny system kredytowy ECTS 

(European Credits Transfer System). 

2. Przyjęcie systemu kształcenia opartego na 2 cyklach: licencjackim (undergraduate) i 

magisterskim (graduate), który ułatwi współpracę między uniwersytetami i 

jednostkami pozauniwersyteckimi. System ten stworzy też więcej punktów wejścia i 

wyjścia do cyklu kształcenia i więcej powiązań z rynkiem pracy. 

3. Analiza istniejących w zakresie geodezji i kartografii systemów oraz programów 

nauczania dla zidentyfikowania wspólnych obszarów i różnic. Zdefiniowanie 

podstawowego programu i minimalnej zawartości dla najważniejszych przedmiotów. 

4. Promowanie wymiany studentów I cyklu, badaczy, wykładowców i pracowników 

administracyjnych dla osiągnięcia w wymiarze europejskim korzyści z wartości 

demokratycznych, zróżnicowania kultur i języków oraz systemów szkolnictwa 

wyższego. Promowanie wymiany praktyk zawodowych dla studentów II cyklu. 

Utworzenie sieci firm dla praktyk zawodowych. 

5. Nasilenie dyskusji i współpracy instytucji z różnych krajów dla określenia wspólnych 

kryteriów i metod oceny jakości kształcenia w celu ułatwienia porównywalności 

kwalifikacji, wzajemnego zaufania i innowacyjności nauczania. 

6. Stworzenie warunków dla kształcenia ustawicznego niezbędnego dla rozwoju 

technologii i zwiększania wskaźników zatrudnienia (jednym ze składników 

kształcenia ustawicznego są studia podyplomowe). 

71

7. Nadanie dyscyplinie wymiaru europejskiego przez stworzenie wykładów i modułów 

kształcenia o charakterze międzynarodowym. 

8. Stworzenie Europejskiego Obszaru Badawczego poprzez wspólne projekty, analizy 

potrzeb rynku i trendów w technologii. Wymiana badaczy i naukowców. 

9. Wprowadzenie uniwersytetów, stowarzyszeń studenckich i zawodowych oraz sektora 

prywatnego w zakresie geodezji i kartografii w działania zmierzające do utworzenia 

Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego (European Higher Education Area) i 

zapewnienie współdziałania tych sektorów. 

7.2.3. Oczekiwane efekty 

Lista oczekiwanych efektów jest długa i wydaje się, że za ambitna jak na pierwszy 

projekt tego typu i małe środki przeznaczone na realizację. 

1. Uaktualnione strony internetowe wszystkich partnerów zawierające informacje o 

strukturze i szczegółowym programie studiów. Oczekuje się również informacji o 

systemie kredytów (ECTS); 

2. Strona internetowa EEGECS zawierająca cele i plan działania członków sieci, 

połączenia z zainteresowanymi instytucjami; Po ostatniej modyfikacji strona ma 

następujący adres: http://www.top.upv.es/eegecs/main.asp; 

3. Baza danych o ofercie edukacyjnej członków sieci; 

4. Baza danych o firmach gotowych przyjmować studentów na staże praktyczne; 

5. Baza danych o badaniach naukowych i studiach doktoranckich; 

6. Raport o wymaganiach rynku pracy; 

7. Raport określający status zawodu w poszczególnych krajach; zakres prac 

wykonywanych w sektorze publicznym i prywatnym, kompetencje zawodowe; 

8. Raport o regulacjach prawnych dotyczących zawodu, dotyczących absolwentów z 

kraju macierzystego i krajów obcych; 

9. Raport o potrzebach kształcenia ustawicznego; (wybrane fragmenty z niniejszego 

opracowania będzie można przedstawić jako polską propozycję w tej sprawie); 

10. Zinwentaryzowanie istniejącego kształcenia ustawicznego, zaocznego, internetowego 

(e – learning programmes), kształcenia międzynarodowego; (mają tego dokonać 

raporty z poszczególnych krajów, częściowo udostępnione na stronie EEGECS. 

Polski raport nie jest jeszcze zakończony). 

72

11. Raport o potrzebach badań ukierunkowanych na potrzeby rynku; 

12. Baza danych o współpracy w zakresie badań naukowych; 

13. Raport o zakresie wymiany studentów, nauczycieli i badaczy; 

14. Raport o nauczaniu języków obcych w ramach obowiązujących programów 

nauczania; 

15. Raport z badań nad motywacją studentów do podejmowania studiów za granicą; 

16. Ujednolicone kryteria oceny jakości i akredytacji; 

17. Nowe materiały do nauczania; 

18. Określenie zakresu nowych przedmiotów wynikających z polityki europejskiej; 

19. Podstawowy ogólny program nauczania i programy dla specjalności; 

20. Zalecenia do wdrożenia tych programów. 

W sieci EEGECS (bo tak można nazwać strukturę współpracujących ze sobą szkół i 

instytucji) powołano 6 grup roboczych, którym przydzielono następujące zagadnienia: 

1. kształcenie na pierwszym poziomie (undergraduate education) 

2. badania naukowe (badania w czystym zrozumieniu plus studia doktoranckie) 

3. kształcenie ustawiczne, internetowe i europejski wymiar studiów 

4. kontakty z instytucjami publicznymi i firmami prywatnymi 

5. wymiana studentów, pracowników, zagadnienia systemowe i kulturalne 

6. ocena jakości (polepszenie jakości studiów, akredytacja, uznawalności dyplomów) 

Przedstawiciele Polski uczestniczą w pracach wszystkich grup roboczych. Grupy 

robocze rozpoczęły intensywną pracę generalnie od stworzenia obrazu sytuacji w zakresie za 

który są odpowiedzialne. Grupy robocze 1 i 2 nawiązują ściśle do wyników tzw. Raportu 

Allana opracowanego przez grupę roboczą FIG i współdziałają z odpowiednimi komisjami 

FIG. 

Ogólnie jest to cenna inicjatywa, która może wiele zmienić w kształceniu geodetów w 

krajach europejskich. GIS zajmuje dużo miejsca w tematyce większości grup roboczych. 

Z niektórych raportów narodowych (m. innymi Słowacji) wynika, że ankietowane instytucje 

zatrudniające absolwentów i sami absolwenci postulują zmniejszenie zakresu nauczania 

tradycyjnych przedmiotów (geodezja, fotogrametria, kartografia matematyczna) a 

rozszerzenie zakresu nauczania GIS, fotogrametrii cyfrowej, zarządzania, języków obcych. 

73

Na ostatnim spotkaniu w Dublinie w kwietniu 2005 dyskutowano, czy powinno się 

opracować coś w rodzaju europejskiego minimum programowego, aby wiedzieć które szkoły 

spełniają warunki do porównywalności dyplomów. Mimo różnic poglądów, zasugerowano, 

aby takie prace podjąć. 

7.3 Nauczanie GIS w GDTA w Tuluzie 

GDTA (Groupement pour le Développement de la Télédétection Aérospatiale), było 

to funkcjonujące do końca 2004 roku konsorcjum utworzone przez kilka francuskich 

instytucji państwowych (IGN, CNES, IFP ) do nauczania teledetekcji i GIS. W zakresie GIS 

prowadzono kilka typów szkoleń, od jednodniowych informacyjnych , przez dwutygodniowe 

i miesięczne dla operatorów i projektantów systemów, do jednorocznych studiów kończących 

się dyplomem uniwersyteckim. 

Jednoroczny kurs o nazwie CETEL (Cycle d’Enseignement de la Teledetection) był 

utworzony początkowo do nauczania teledetekcji. Stopniowo dokładano do niego treści GIS, 

tak iż w ostatnich latach w programie nauczania występowała równowaga teledetekcji i GIS. 

Na roczne kształcenie składało się 6 miesięcy wykładów i laboratoriów oraz 4 miesiące stażu 

w instytucji na przygotowanie pracy dyplomowej. 

Na wykłady i laboratoria z GIS przeznaczono 141 godzin zajęć. Można w nich wyróżnić 

część teoretyczną, warsztatową, i zastosowania. W tych grupach prowadzono następujące 

przedmioty : 

1. Wprowadzenie do GIS 6 godzin 

2. Systemy zarządzania bazą danych 3 godziny 

3. Metody analizy danych 9 godzin 

4. Programowanie 9 godzin 

5. Kartografia (odwzorowania, mapy satelitarne, 

koncepcje kartograficzne, semiologia) 8 godzin 

6. Statystyka 8 godzin 

7. Narzędzia do tworzenia i eksploatacji GIS 3 godziny 

8. Operacje na danych opisowych 3 godziny 

9. Ekstrakcja infrastruktury sieciowej 3 godziny 

10. Analiza danych wektorowych 6 godzin 

11. Analiza danych rastrowych 3 godziny 

74

12. Edycja danych 3 godziny 

13. Pomiary GPS 4 godziny 

14. Przykłady projektów 1 godzina 

15. Pokrycie terenu i użytkowanie gruntów 6 godzin 

16. Poszukiwania geologiczne i ochrona środowiska 6 godzin 

17 Zastosowania w leśnictwie 6 godzin 

18.Zrównoważony rozwój 3 godziny 

19. Pomoc w zarządzaniu środowiskiem 6 godzin 

20. Metodyka projektowania i funkcjonowania 

projektów GIS 30 godzin 

21. Realizacja projektów, źródła finansowania 9 godzin 

22. Wizyty w instytucjach eksploatujących GIS 9 godzin 

Realizacja wyżej wymienionych przedmiotów była wspomagana wiedzą wyniesioną z 

przedmiotów teledetekcyjnych, na których poświęcano wiele czasu cyfrowemu 

przetwarzaniu danych i metodom ich wizualizacji. 

W przedstawionym programie zwraca uwagę duża liczba godzin poświęconych na 

przykłady zastosowań GIS (28 godzin) i na projektowanie GIS (39 godzin). 

Uczestnik studiów nabierał dojrzałości warsztatowej podczas realizacji własnego projektu 

w trakcie stażu praktycznego w instytucji. Z reguły był to projekt wpisujący się w prace 

prowadzone przez instytucję przyjmującą stażystę. 

Podobny program realizowano w GDTA podczas europejskich studiów podyplomowych 

TRISIG, prowadzonych w języku angielskim 

Roczne szkolenia były dość kosztowne. Tylko tzw. koszty pedagogiczne (czesne) 

wynosiły 10 000 Euro. 

Doświadczenia z tych kursów przeniosły się również do Polski dzięki temu, że 15 osób z 

Polski ukończyło w latach 1991-2004 takie jednoroczne kursy, otrzymując równocześnie 

dyplomy MSc. 

GDTA zakończyło działalność, ale kształcenie o podobnym zakresie jest kontynuowane 

przez ENSG (Ecole Nationale des Sciences Géographiques) w Marne la Valée. 

75

7.4 Wspólny program czterech szkół francuskich 

Cztery francuskie szkoły wyższe (grandes ecoles d’ingenieurs) prowadzące nauczanie w 

zakresie geodezji, fotogrametrii, teledetekcji, GIS i katastru opracowały w roku 2005 

wspólny program dla studiów II-go stopnia ( Master Professionnel) z zakresu Geomatyki. 

Hierarchiczna konstrukcja nazwy dyplomu jest dość złożona. Przedstawia się jak następuje: 

Dyplom Państwowy Magistra Nauk i Technologii ( Diplome National de Master en Sciences 

et Technologies). Stopień ( Mention) – Systemy Informacyjne ( Systèmes d’Information), 

Specjalność – Geomatyka. 

W ramach specjalności można wybrać jedną z ośmiu specjalizacji : 

- Budownictwo i zagospodarowanie terenów 

- Pomiary i wyznaczanie pozycji 

- GIS i kartografia 

- Teledetekcja 

- Geomatyka stosowana 

- Prawo gruntowe i kataster 

- Zagospodarowanie terenów 

- GIS i wizualizacja 3D 

Plan studiów przewiduje 3 semestry zajęć i jeden semestr na pracę dyplomową. Większość 

specjalizacji kieruje studentów IV-go semestru na staże praktyczne do firm. Dla większości 

studentów są to studia typu wędrującego, bo mimo iż można od początku do końca 

przebywać w jednej szkole, to można też w każdym semestrze zmieniać szkołę, zależnie od 

wybranej specjalizacji. Program studiów ma charakter klina, zaczynając się wspólnym 

blokiem na I semestrze i dzieląc się na węższe strumienie w kolejnych semestrach. 

Program jest częściowo niekonsekwentny, bo podobne bloki zagadnień powtarzają się na 

kilku specjalnościach. Autorzy jakby nie mieli odwagi oddzielić wyraźnie specjalizacji 

pomiarowych od GISu, katastru i zagospodarowania terenu. 

Z polskiego punktu widzenia interesujące z przedstawionej propozycji czterech szkół 

może być to, że w momencie gdy wszystkie polskie wydziały geodezyjne wejdą już w pełny 

tok systemu bolońskiego (studia dwustopniowe), to niektórzy studenci mogliby kontynuować 

studia II-go stopnia w innej szkole. Powody dla takiej propozycji mogą być różne: 

poszukiwanie specjalizacji, której nie ma w szkole, w której student uzyskał dyplom I-go 

stopnia, poszukiwanie wyższego (zdaniem ambitnego studenta) poziomu studiów, albo 

76

niższego poziomu studiów (dla łatwiejszego ich ukończenia). Z racji zbliżającego się niżu 

demograficznego jest wielce prawdopodobne, że nie wszystkie wydziały geodezyjne z braku 

wystarczającej liczby studentów będą w stanie uruchomić na drugim stopniu studiów 

wszystkie specjalności interesujące dla rynku i dla studentów. Porozumienie między 

wydziałami może sprawić, że przynajmniej w jednym miejscu w Polsce każda ze 

specjalności byłaby prowadzona. 

7.5 Kursy EADS – Fleximage 

Również w Tuluzie firma Fleximage wchodząca w skład aeronautyczno zbrojeniowego 

konsorcjum EADS oferuje nauczanie wstępne z zakresu GIS. Program tygodniowego 

kursu obejmuje tematy : 

1. Koncepcja i funkcje GIS 

2. Zapytania do bazy danych 

3. Tworzenie baz danych przestrzennych 

- obiekty bazy danych przestrzennych 

- zakres i dostępność danych 

- metody pozyskiwania danych 

- uruchamianie bazy danych 

- wizualizacja danych 

4. Korzystanie z danych teledetekcyjnych 

5. Przykłady zastosowań 

Tygodniowy kurs kosztuje 1200 Euro 

7.6. MSc „Geographical Information Management” w National Soil Resources 

Institute (NSRI), Cranfield University 

Ofertę kształcenia z zakresu GIS, prowadzonego przez Państwowy Instytut 

Gleboznawstwa w Cranfield (Wielka Brytania) przedstawiamy w nawiązaniu do omawianej w 

tym opracowaniu koncepcji kształcenia „poziomego”. Instytut jest powiązany z ulokowanym na 

tym kampusie Soil Survey and Land Research Center (SSLRC). SSLRC przejął opracowany 

wcześniej przez służbę gleboznawczą Anglii system informacji o glebach (Land Information 

System) i rozwijał go stosownie do pojawiających się nowości w informatyce. 

77

Ponieważ większość projektów dotyczących zagospodarowania i ochrony gruntów , a 

także działania administracji wykorzystują obecne możliwości technologii GIS, konieczne 

jest kształcenie specjalistów z zakresu nauk rolniczych i nauk przyrodniczych w tych 

technologiach. 

Program kształcenia NSRI na specjalności „Geographical Information Management” na 

studiach magisterskich obejmuje podstawy teoretyczne i technologie GIS, zastosowania zdjęć 

lotniczych i satelitarnych, metody analizy danych, opracowanie projektów. Walory 

praktyczne tych studiów wzrastają dzięki wykonywanym podczas studiów projektom, 

mającym realne zastosowania, również poza Wielką Bytanią. 

Nie tylko w Wielkiej Brytanii, ale i w innych krajach spotykamy specjalizacje GIS na 

studiach rolniczych. Jest ich dużo we Francji (INA Paris-Grignon, ESA Purpan, ENSA 

Montpellier i inne). Wiodące światowe centrum badawcze i edukacyjne z zakresu teledetekcji 

i GIS funkcjonuje w rolniczym uniwersytecie w Purdue w Lafayette -Indiana w USA. 

W Polsce udaną próbę podjął Wydział Leśny SGGW, ale inne szkoły rolnicze nadal nie 

doceniają roli GIS w zarządzaniu terenami rolnymi i leśnymi. 

7.7 Program nauczania GIS dla studiów podyplomowych w Politechnice w Wiedniu 

Ze względu na fakt, że GIS rozwijał się najszybciej w USA i w Kanadzie, wiele 

europejskich instytucji czerpało wzory z nauczania GISu na uniwersytetach amerykańskich i 

prowadziło wspólne projekty zarówno badawcze, jak i edukacyjne. Współpraca była 

szczególnie interesująca z tego powodu, że konsorcjum uniwersytetów amerykańskich 

otrzymało duży grant państwowy na opracowanie programu i materiałów do nauczania GIS. 

Wiodącym w tym zakresie okazał się Uniwersytet Kalifornijski Santa Barbara. National Center 

for Geographic Information and Analysis (NCGIA) Uniwersytetu Kalifornijskiego opracował 

program jednorocznego nauczania GIS zawierający 75 godzin wykładów z GIS i blok 

jednotygodniowych ćwiczeń laboratoryjnych. Trzeba tu dodać, że chodziło o nauczanie GISu na 

wydziałach geografii i na studiach o podobnym profilu. Prze wiele lat ten program był 

uznawany za wzorzec dla uniwersyteckiego nauczania GIS. 

Dlatego do realizacji podobnego grantu przyznanego Politechnice Wiedeńskiej przez 

Komisję Europejską zaproszono specjalistów z Uniwersytetu w Kalifornii. Po 

przeanalizowaniu sytuacji w większości krajów europejskich i uwzględnieniu doświadczeń 

amerykańskich, europejsko amerykański zespół zaproponował program nauczania dla 

78

europejskich studiów podyplomowych z GIS, ulokowanych przy Departamencie 

Geoinformacji Politechniki Wiedeńskiej. 

Organizacja studiów przewiduje 3 dwutygodniowe zjazdy przeznaczone na wykłady i 

zajęcia laboratoryjne (210 godzin zajęć) oraz wykonanie przez słuchacza w domu (instytucji) 

projektu, którego pracochłonność obliczono na 70 godzin. 

Ze względu na fakt, że obok studiów w GDTA, jest to najpełniejszy z dostępnych tego 

typu program, podajemy tytuły jego 18 jednostek dydaktycznych. 

1. Koncepcje przestrzeni i przedstawianie wiedzy w kontekście przestrzennym 

2. Wyznaczanie i przedstawianie lokalizacji 

3. Modelowanie rzeczywistości w systemie informacyjnym 

4. Koncepcje przestrzeni w zastosowaniach dla GIS 

5. Źródła danych dla GIS 

6. Tradycje i korzystanie z GIS 

7. Analizy potrzeb i studia wykonalności dla GIS 

8. Aspekty techniczne systemów informacyjnych 

9. Specjalne wymagania GISu jako systemu informacyjnego 

10. Bazy danych 

11. Aspekty techniczne cyfrowych danych przestrzennych 

12. Analizy przestrzenne 

13. Metodyka projektowania systemów 

14. Prezentowanie informacji przestrzennej 

15. Ekonomika informacji geograficznej 

16. Zarządzanie projektem 

17. Wdrażanie GISu w instytucjach 

18. GIS w społeczeństwie 

Rozwinięcie treści tych jednostek na 252 tematy znajduje się w książce opracowanej dla tych 

studiów ( 12 ). 

Studia są adresowane do specjalistów wszystkich dziedzin, w których korzysta się z 

danych przestrzennych. Dlatego starano się zachować równowagę między częścią 

teoretyczną, nauką posługiwania się oprogramowaniem, projektowaniem, zarządzaniem 

systemami. W komentarzach do programu duże znaczenie przypisuje się samodzielnie 

wykonywanemu projektowi. Autorzy wyjaśniali, że tworząc program starali się zachować 

79

ównowagę między potrzebami studentów mających ukończone różne studia i potrzebami 

instytucji korzystających z GIS. 

Z perspektywy kilku lat widać, że brak w tym programie rozwiązań opartych na Internecie 

i repozytoriach danych, a także aspektów prawnych. Dużym plusem studiów prowadzonych 

w Wiedniu było opracowanie razem z programem nauczania trzytomowego zestawu 

materiałów do wykładów. Przygotowanie programu studiów i materiałów do wykładów było 

jednakże wsparte grantem 300 000 Euro. 

Nie przedstawiamy w tym opracowaniu programu nauczania GIS w innym wiodącym 

ośrodku, jakim jest ITC Enschede, ponieważ w materiałach upowszechnianych przez ten 

ośrodek, GIS raz jest traktowany bardzo szeroko i obejmuje cały ciąg technologiczny i 

funkcjonalny, drugi raz zaś bardzo wąsko jako oprogramowanie. (GIS is the software 

package that can be applied to many different applications). 

80

8. Internet w nauczaniu Systemów Informacji Przestrzennej 

Systemy Informacji Przestrzennej są obszarem wdzięcznym do nauczania z zastosowaniem 

technik multimedialnych. Techniki te dają podczas wykładów możliwość wzbogacania 

podawanych przykładów o grafikę map, zdjęć lotniczych i satelitarnych, złożone schematy, 

animacje i symulacje rozwiązań. Mając łączność internetową można w czasie rzeczywistym 

odwoływać się do rozwiązań zastosowanych w wielu miastach i regionach, które ze swoich 

witryn internetowych uczyniły narzędzie nie tylko do popularyzacji swoich możliwości 

turystycznych, czy inwestycyjnych, ale również (głównie przez połączenia do różnych baz 

danych i do innych witryn) do podawania wielu informacji z zakresu gospodarki, ekologii, 

dziedzictwa kulturowego itp. 

Podczas ćwiczeń laboratoryjnych można wykorzystywać Internet między innymi do 

przeglądania zasobów danych i ściągania danych potrzebnych do projektu. Takich ogólnie 

dostępnych i przydatnych danych jest znacznie więcej, niż się powszechnie sądzi. 

W wielu dokumentach na temat społeczeństwa w epoce informacji pojawiających się w 

różnych krajach i w instytucjach Komisji Europejskiej podkreśla się znaczenie systemów 

informacyjnych, dostępu do informacji, rolę Internetu w kształceniu i w dostępie do 

informacji. Między innymi „białą księgę” na temat francuskiej informacji geograficznej w 

społeczeństwie informacyjnym opracowała francuska Państwowa Rada Informacji 

Geograficznej. 

Na europejskich seminariach poświeconych informacji geograficznej pojawiają się istotne 

dla przyszłości pytania : 

- jak będą wyglądać systemy informacji przestrzennej w epoce Internetu ? 

- jakie powinno być kształcenie w epoce Internetu ? 

- czy w XXI wieku będzie można jeszcze mówić o systemach informacji przestrzennej 

w dzisiejszym zrozumieniu i w dzisiejszej technologii ? 

W niniejszym raporcie nie omawiamy ważności Internetu w funkcjonowaniu SIP i w 

upowszechnianiu informacji geograficznej ponieważ obecnie bez Internetu i intranetu nie 

można sobie tego wyobrazić. 

Internet jest stosowany w nauczaniu wielu dyscyplin. Istnieją już zorganizowane, 

regularne studia oparte na Internecie. Dotychczasowe doświadczenia są nie zawsze tak samo 

pozytywnie oceniane zarówno w grupie studentów, jak i w grupie nauczających. W 

Politechnice Warszawskiej dla tego typu nauczania stworzono specjalną strukturę OKNO 

81

(Ośrodek Kształcenia Na Odległość). Większość opinii jest o tym nauczaniu zdecydowanie 

pozytywna. 

W Politechnice w Lozannie stwierdzono, że kształcenie na studiach dziennych z 

wykorzystaniem Internetu zwiększa komfort studentów, ale wymaga znacznie większego 

(prawie dwukrotnego) nakładu pracy od nauczających. Podobne są doświadczenia Laboratorium 

Teledetekcji i SIP Politechniki Warszawskiej. 

W nauczaniu z wykorzystaniem Internetu można wyróżnić co najmniej 4 składniki : 

1. konspekty przedmiotów i ekrany komputerowej prezentacji wykładów są 

umieszczane na stronie internetowej jednostki prowadzącej te wykłady. Umożliwia to 

studentom uczestniczącym w wykładach powrót do informacji przekazywanych na 

wykładach przed ćwiczeniami wymagającymi odwołania się do tych wiadomości, a 

studentom nie uczestniczącym w wykładach (zwykle więcej niż połowa studentów) 

zapoznanie się głównie z ilustracjami, których nie ma w dostępnych publikacjach. 

2. część godzin na ćwiczeniach laboratoryjnych poświęca się na surfowanie w Internecie 

dla wyszukiwania wiadomości teoretycznych, przykładów projektów, literatury, 

oprogramowania, danych do ćwiczeń (darmowych wersji DTM, map itp.), 

3. instrukcje i materiały do samodzielnego wykonywania ćwiczeń, 

4. testy sprawdzające opanowanie wiedzy. 

W praktyce nauczania najczęściej możemy spotkać składniki 1 i 2. Składniki 3 i 4 wymagają 

od nauczających dużo większego nakładu pracy, niż przy klasycznym nauczaniu. Poza tym 

instrukcje, materiały i testy ze względu na powszechne ich kopiowanie bez podawania źródeł 

są niechętnie umieszczane w Internecie przed opublikowaniem w klasycznej formie. Ale i 

składników wymienionych w punktach 1 i 2 też nie ma wiele. Po wywołaniu hasła „GIS” 

najczęściej znajdujemy informacje o firmach pracujących, lub reklamujących się w tym 

obszarze, ich ofertach i produktach. 

Z kilku projektów finansowanych przez Komisję Europejską na uwagę zasługują dwa : 

1. DLG – Distance Learning in GIS, 

2. PRONET – Multimedia Computer Based on-line Training and Support Service for 

Professionals. 

PRONET był finansowany w programie Unii Europejskiej „Telematics Applications”. 

Uczestniczyły w nim instytucje z Grecji, Hiszpanii, Włoch i Holandii. Opracowano moduły 

adresowane do specjalistów z zakresu telekomunikacji, środowiska przyrodniczego, 

teledetekcji i inżynierii biomedycznej. Stworzono 3 punkty dostępu : w Grecji, Hiszpanii i 

82

Holandii. Zapewniają one dostęp do materiałów szkoleniowych wraz z pomocą instruktorską, 

dostęp do bazy danych i ułatwiają wymianę danych. 

W roku 1996 z inicjatywy ITC w Enschede rozszerzono projekt na kraje Europy 

Centralnej. Rozszerzony projekt otrzymał nazwę PRONET/CCE – Multimedia Komputer 

Based On-Line Training and Suport Service for Professionals in Countries of Central Europe. 

W rozszerzonym programie uczestniczyły instytucje z Węgier, Słowenii i Polski. Celem 

rozszerzonego projektu było zbadanie w jaki sposób można w tych trzech krajach zastosować 

i rozwinąć moduły i technologie opracowane w pierwszym projekcie PRONET oraz 

opracowanie nowego 16 godzinnego modułu. Z pierwszego projektu interesujące dla SIP 

były moduły „teledetekcja” i „środowisko przyrodnicze”. 

Nowy 16 godzinny moduł podzielono na 4 sesje szkoleniowe opracowane przez różne 

instytucje : 

1. Ochrona ekosystemów leśnych (SGGW Warszawa) 

2. Kataster i SIT (Politechnika Warszawska) 

3. Geoinformatyka (Uniwersytet w Sopron) 

4. Struktura Geoinformacji ( Uniwersytet w Lubljanie). 

Zakładano, że głównymi użytkownikami materiałów opracowanych dla sesji „Kataster i SIT” 

będą studenci studiów zaocznych i osoby chcące podnieść swoje kwalifikacje z zakresu 

katastru i zarządzania terenami. 

Sesja składa się z pięciu jednostek dydaktycznych : 

1. Wstęp do SIP i katastru, 

2. Pozyskiwanie danych dla SIT, 

3. Struktura danych, zarządzanie danymi i analizy przestrzenne, 

4. Aplikacje SIT z zakresu zarządzania terenami (przykłady), 

5. Praktyczna praca z katastrem jako podsystemem SIT (przykłady) 

Sesja prezentuje tylko niezbędne wiadomości teoretyczne, wystarczające dla zrozumienia 

podstaw i idei SIT oraz dla przestudiowania zbioru zawartych aplikacji. 

W przedstawieniu treści poszczególnych jednostek wykorzystano tekst oraz grafikę 

rastrową i wektorową. Jest to wersja statyczna, wpasowana w „okienka” przygotowane przez 

partnerów greckich. Technicznie odpowiada ona poziomowi z końca lat dziewięćdziesiątych. 

Zamierzano w następnym etapie udoskonalić grafikę, dodać animacje i dźwięk oraz 

wykorzystując mini kamerę organizować sesje konsultacyjne. Z powodów finansowych 

pozostano na zamierzeniach. Komisja Europejska założyła bowiem, że dostęp do modułów i 

83

sesje konsultacyjne będą odpłatne i wpływy od użytkowników sfinansują funkcjonowanie i 

rozwój systemu. Było to błędne założenie, choć oparte na amerykańskich doświadczeniach. 

Wynikają z tego doświadczenia dla następnych polskich przedsięwzięć z tego zakresu. 

Opracowanie tego modułu i jego użytkowanie dało sporo doświadczeń na temat warunków 

jakie powinny spełniać materiały do interaktywnego nauczania za pomocą Internetu i 

efektywności takiego nauczania. 

Moduł jest dostępny na stronie Laboratorium Teledetekcji i SIP PW: 

www.gik.pw.edu.pl/pronet/pl - wersja polska. Jest również dostępna wersja angielska 

Specjalnej wzmianki wymaga internetowy kampus ESRI (ESRI Virtual Campus 

http://campus.esri.com). Oferuje on jednostki nauczania poświecone określonym tematom. 

Niektóre jednostki są całkowicie bezpłatne, niektóre płatne, inne jeszcze mają na zachętę 

pierwszy moduł bezpłatny, a następne już płatne. Opłaty za jednostki wahają się od 30 do 

175 USD. Niektóre jednostki zawierają do 8 modułów. 

Tematy jednostek dotyczą najczęściej wykonywania określonych operacji na danych 

przestrzennych. Są też jednostki poświęcone zastosowaniom GIS i nieliczne poświęcone 

tematom ogólniejszym (Understanding Map Projections and Coordinate Systems, 

Understanding GIS Queries). 

Oferta z czerwca 2005 proponuje 48 jednostek, w tym 13 całkowicie bezpłatnych. Po 

zarejestrowaniu się można wielokrotnie powtarzać ten sam moduł, aż do całkowitego 

opanowania tematyki i rozwiązania kończących go testów. Wtedy można wydrukować sobie 

certyfikat ukończenia kursu. 

Prosty język angielski, dobra grafika, dobrze napisane teksty zachęcają do korzystania 

z tej formy samokształcenia. Instytucje, które otrzymały od ESRI granty na oprogramowanie, 

otrzymały razem z oprogramowaniem pewną sumę wirtualnych USD, którą pracownicy 

instytucji mogą wykorzystać na przerobienie wybranych jednostek. 

Internetowy kampus ESRI ma dla kształcenia w Polsce większe znaczenie w tej 

części, która dotyczy modułów oprogramowania do operacji na danych przestrzennych, a 

mniejsze znaczenie w aplikacjach, bo dotyczą one obszarów spoza Polski i zagadnień w 

dużej mierze nie występujących w Polsce. 

Niezależnie od możliwości korzystania z tej ścieżki nauczania warto zainicjować w 

Polsce prace, w wyniku których powstaną jednostki internetowego nauczania dla tematów 

odpowiadających polskiej specyfice tworzenia informacji geograficznej i typowym dla Polski 

84

aplikacjom. Jak wspominaliśmy wcześniej, wymaga to skoordynowania działań i wsparcia 

finansowego. Jedną z możliwości finansowania stwarzają Fundusze Strukturalne. Trzeba 

jednakże przekonać decydentów Funduszy, że kształcenie SIP powinno być traktowane jako 

jeden z priorytetów, bo bez stosowania technologii SIP, szczególnie po wejściu w życie 

ustawy o informatyzacji administracji publicznej, nie będzie możliwe unowocześnienie 

zarządzania obszarami i działami gospodarki. 

85

9. Propozycja zakresów i rodzajów kształcenia na najbliższe lata 

A. Kształcenie na studiach stacjonarnych 

Kierunek studiów 

Typ studiów 

Podbudowa przed 

rozpoczęciem zajęć z SIP 

I poziom: 

Inżynier, 

licencjat 

II poziom: 

mgr inż., 

mgr 

Geodezja i Kartografia Geografia Inne kierunki studiów dla których są użyteczne 

dane przestrzenne 

Metody pozyskiwania i gromadzenia informacji 

geograficznej, informatyka 

Podstawy SIP i baz danych przestrzennych, 

kataster, mały projekt SIP 

Kartografia, nauki przyrodnicze, informatyka Wiedza specjalistyczna z zakresu dyscypliny, 

elementy informatyki 

Podstawy SIP i baz danych przestrzennych, 

metody pozyskiwania danych, proste pakiety 

oprogramowania GIS, mały projekt SIP 

Specjalności 

SIP inne SIP Inne 

Pełny zakres 

nauczania: 

projektowanie, 

tworzenie, wdrażanie, 

eksploatacja 

projektów SIP, 

aspekty prawne, 

organizacyjne, 

finansowe, 

współdziałanie z 

innymi systemami 

Tworzenie i obsługa 

baz danych 

przestrzennych 

odpowiadających 

profilowi specjalności, 

współdziałanie SIP i 

rejestrów urzędowych 

Projektowanie, 

tworzenie, wdrażanie, 

eksploatacja 

projektów SIP, 

aplikacje dla 

gospodarki i 

środowiska 

Tworzenie i obsługa baz 

danych 

odpowiadających 

profilowi specjalności 

Podstawy SIP, bazy danych przestrzennych, 

obsługa podstawowych funkcji zarządzania bazami 

danych 

- tematyczne bazy danych przestrzennych 

związane z kierunkiem studiów 

- korzystanie z istniejących baz danych, 

aktualizacja i tworzenie nowych baz 

danych 

studia doktoranckie Cały zakres tematyczny SIP Zastosowania technologii SIP do rozwiązywania 

wybranych zagadnień tematycznych 

86

B. Kursy i studia podyplomowe 

Lp. Typ kształcenia Kandydaci Instytucje prowadzące kształcenie 

1. Jednodniowy pokaz możliwości SIP Decydenci wyższego szczebla Szkoły wyższe, geodeci wojewódzcy, 

firmy sprzedające oprogramowanie i 

realizujące projekty SIP 

2. Trzydniowe i tygodniowe: wprowadzenie do teorii SIP 

i metod tworzenia baz danych przestrzennych 

3. Dwutygodniowe: wprowadzenie do teorii SIP, 

tworzenie baz danych przestrzennych, analizy 

przestrzenne i modelowanie 

4. Jednoroczne studia podyplomowe z przewagą metod 

projektowania SIP, analiz przestrzennych i 

modelowania 

5. Jednoroczne studia podyplomowe z przewagą metod 

pozyskiwania danych dla SIP 

6. Krótkie tematyczne szkolenia obejmujące wąskie 

działy technologii 

7. Krótkie szkolenia na temat instalacji i obsługi nowych 

wersji oprogramowania 

Pracownicy administracji samorządowej i 

rządowej, służb publicznych, zainteresowane 

osoby fizyczne 

Szkoły wyższe, geodeci wojewódzcy, 

firmy sprzedające oprogramowanie i 

realizujące projekty SIP 

Jak wyżej Szkoły wyższe, firmy sprzedające 

oprogramowanie 

Pracownicy administracji samorządowej, służb 

publicznych, biur planowania przestrzennego, 

bezrobotni absolwenci 

Pracownicy administracji geodezyjnej i 

kartograficznej, firm geodezyjnych, bezrobotni 

absolwenci 

Pracownicy administracji geodezyjnej i 

kartograficznej, pracownicy firm geodezyjnych 

Szkoły wyższe 

Szkoły wyższe 

Szkoły wyższe, SGP 

Wszyscy zainteresowani Firmy sprzedające oprogramowanie 

87

10. Wnioski 

1. Personel jest kluczowym składnikiem SIP decydującym o jego funkcjonowaniu i 

użyteczności. 

2. W wielu krajach na świecie nauczanie SIP osiągnęło stan względnej dojrzałości. SIP jest 

nauczany w wielu uniwersytetach i na wielu kierunkach studiów takich jak geografia, 

planowanie, geodezja, architektura, leśnictwo, ochrona środowiska i tp. Mimo to, wielu 

studentów szkół wyższych nie może znaleźć odpowiadającego im programu nauczania. 

3. Absolwenci studiów z poprzednich lat, jeśli chcą utrzymać pracę, muszą odnowić wiedzę z 

SIP. Szkolenia prowadzone przez różne instytucje nieuniwersyteckie wypełniają tylko 

niektóre zakresy potrzebne do odnowienia wiedzy. Istnieje więc w Europie zapotrzebowanie 

na regularne akademickie nauczanie SIP w formie studiów podyplomowych i krótszych 

szkoleń. 

4. Dotychczasowy stan kształcenia w zakresie SIP w Polsce jest uważany za 

niezadowalajacy. Nieuporządkowanie pojęć z obszaru SIP (SIP, GIS, SIT, ich pełne i 

uproszczone rozumienie, informacja geograficzna, informacja przestrzenna) powoduje 

niejednoznaczności dotyczące zakresów i typów kształcenia. 

5. W dotychczasowym kształceniu akademickim w Polsce programy studiów nie obejmują 

całego zakresu tematycznego SIP. W nowym, dwustopniowym systemie studiów istnieje 

możliwość utworzenia specjalności SIP, które będą kształcić w szerszym zakresie SIP. 

6. Deficyt specjalistów SIP łagodzą szkolenia prowadzone przez firmy sprzedające 

oprogramowanie i realizujące projekty SIP. 

7. Najwięcej osób wymagających szkoleń i studiów podyplomowych pracuje w administracji 

rządowej i samorządowej. Dla tych osób potrzebne są szkolenia o zróżnicowanej długości i o 

różnych stopniach trudności. 

8. Programy nauczania dla takich szkoleń powinny zawierać 2 części : przekazywanie wiedzy 

teoretycznej i nabywanie umiejętności praktycznych. W umiejętnościach praktycznych 

wyróżnia się odświeżanie technologii, których starsze wersje były wcześniej nauczane na 

studiach oraz poznanie nowych technologii, których nie było na wcześniejszych studiach. W 

opanowaniu technologii kluczową rolę powinien odgrywać projekt wykonywany przez 

słuchacza. 

9. Programy nauczania powinny uwzględniać nie tylko doświadczenia z przeszłości i dnia 

dzisiejszego, ale zawierać również technologie, nad którymi dopiero się pracuje. W 

88

przeszłości SIP był zdominowany przez inwentaryzację (pozyskiwanie danych). Obecnie 

wchodzą elementy analiz przestrzennych i modelowania. W najbliższych latach dużo uwagi 

trzeba będzie poświęcić wytwarzaniu informacji dla decydentów, technikom przekazywania 

informacji, społecznym aspektom SIP. 

10. Nowe akademickie programy nauczania, opracowane dla studiów elastycznych, 

nawiązują do programów realizowanych w dobrych uniwersytetach europejskich 

11. W miarę porządkowania struktur administracyjnych państwa coraz ważniejsze będzie 

współdziałanie SIP z powszechną informatyzacją administracji, w tym z rejestrami 

urzędowymi, głównie z katastrem. Dlatego jest potrzebne współdziałanie szkół kształcących 

w zakresie SIP z administracją i z innymi użytkownikami SIP. 

12. Obok zorganizowanych form kształcenia równie ważne jest samokształcenie, do którego 

można wykorzystać publikacje, materiały z konferencji, raporty z projektów badawczych i 

materiały udostępniane w internecie. Obecnie w samokształceniu największą rolę spełniają 

konferencje i materiały konferencyjne. Brak jest polskojęzycznych podręczników i 

materiałów w internecie. 

13. W trzech ośrodkach akademickich funkcjonują już studia podyplomowe z SIP, lub z 

Informacji Geograficznej (Geoinformacji). W kolejnych ośrodkach będą one uruchamiane w 

najbliższej przyszłości. Organizacja i funkcjonowanie tych studiów wymagają wsparcia 

finansowego na opracowanie i wydanie drukiem materiałów dydaktycznych. Wsparcia 

finansowego wymaga też opracowanie materiałów do nauczania przez internet. W licznych 

typach szkoleń finansowanych z Funduszy Strukturalnych, kształcenie w zakresie SIP, jako 

bardzo ważne dla przygotowania kadr do lepszego zarządzania gminami, powiatami i 

województwami, powinno być potraktowane priorytetowo. 

14. Uruchamiane różne formy kształcenia w zakresie SIP powinny być skoordynowane w 

skali kraju. W zakresie nauczania ograniczonego do informacji geograficznej 

(Geoinformacji) koordynatorem powinien być GUGiK. W zakresie obejmującym całość 

problematyki SIP koordynatorem może być jedna ze szkół wyższych, lub Polskie 

Towarzystwo Informacji Przestrzennej. Szkolenia ograniczone do jednego województwa 

mogą być inspirowane i koordynowane przez geodetę województwa. 

89

11. Literatura 

1. S. Bialousz, K. Czarnecki „Kadry, edukacja, organizacja badań”. Mat. Konferencji 

„Geodezja i Kartografia u progu XXI wieku”, Warszawa 1997. 

2. S. Białousz „Kształcenie w zakresie Systemów Informacji Przestrzennej”. Mat. 

Konferencji „Systemy Informacji Przestrzennej - GIS w Praktyce”, Kraków 1997. 

3. S. Bialousz „Europejskie inicjatywy w kształceniu geodetów”. Przegląd Geodezyjny, nr 

6/2003. 

4. S. Białousz, K. Czarnecki „LIS, GIS and Remote Sensing at Warsaw University of 

Technology. Present state of education, Development plan”. Biuletyn IGN Nr 63/1995. 

5. J. Chmiel, K. Lady-Drużycka, P. Ostrowski, S. Białousz, S. Różycki „PRONET CCE – 

czterogodzinny moduł do nauczania katastru i SIT w Internecie”. Mat. IX Konferencji 

Naukowo Technicznej PTiP „Systemy Informacji Przestrzennej” Warszawa 1999. 

6. J. Gaździcki „Leksykon Geomatyczny”. PTiP, Warszawa 2001. 

7. M.F. Goodchild, K. K. Kemp „NCGIA Core Curriculum in GIS”. Santa Barbara, 

University of California 1990. 

8. J. M. Morgan, B.B. Fleury „Academic GIS education: Assessing the state of the art”. Geo 

Info Systems, April 1993. 

9. GIS course – EADS-Fleximage. www.fleximage.fr 

10. GDTA-CETEL curriculum, Touluse 2004. 

11. Główny Urząd Geodezji i Kartografii. Ramowy program studium podyplomowego 

„Geoinformacja dla administracji geodezyjnej i kartograficznej”, 2005. 

12. A. V. Frank „Geographic Information Systems – Materials for Post Graduate Course”. 

GeoInfo Series, Vienna, 1999. 

13. K. Lady-Drużycka „Kształcenie na Wydziale Geodezji i Kartografii PW przyszłych 

inżynierów – specjalistów informacji przestrzennej”. Mat. XII Konferencji Naukowo 

Technicznej PTiP „Systemy Informacji Przestrzennej, Warszawa 1999. 

14. K. Lady-Drużycka „Systemy Informacji Przestrzennej – przedmiot inżynierskich studiów 

na Wydziale Geodezji i Kartografii PW”. Mat. XII Konferencji Naukowo Technicznej 

PTiP „Systemy Informacji Przestrzennej, Warszawa 2002. 

15. NSRI – Cranfield University, E-ENZINE/MSc Course update, June 2005. 

16. System Baz Danych Przestrzennych dla Województwa Mazowieckiego. Oficyna 

Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2004. 

90

17. Wydział Geodezji i Kartografii PW – plan studiów elastycznych, 2005. 

18. Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska AGH – plan studiów, 2005. 

19. Wydział Geodezji i Gospodarki Przestrzennej UWM Olsztyn – plan studiów, 2005. 

20. Wydział Geodezji i Kartografii PW – program studiów podyplomowych „Systemy 

Informacji Przestrzennej”, 2005. Autorzy szczegółowych treści dla przedmiotów: S. 

Białousz, J. Chmiel, A. Garstka, K. Lady-Drużycka, E. Nowak, W. Pachelski. 

21. Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska AGH – program studiów 

podyplomowych nt. GIS, 2005. 

22. www.esripolska.com.pl 

23. www.campus.esri.com 

24. www.intergraph.pl/programy 

25. www.gik.pw.edu.pl 

26. Z. Adamczewski, Z. Parzyński “Problem przekazu wiedzy o systemach informacji 

przestrzennej w kształceniu geodetów”, Przegląd Geodezyjny Nr 12/2003 s. 8-10. 

91

Dane i informacja - Zakład Fotogrametrii, Teledetekcji i SIP ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?