You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
RAK DOJKE. Svijet je bio u šoku kad se filmska<br />
glumica Angelina Jolie onomad podvrgla<br />
amputaciji obje dojke. Njen čin nije bio hir<br />
razmažene zvijezde, nego način da se zaštiti<br />
od nastanka teške bolesti.<br />
Odluka da se odrekne<br />
svog prirodno bujnog<br />
poprsja sigurno je teško<br />
pala lijepoj Angelini, jer<br />
svakoj ženi grudi su ponos.<br />
Ona je to uradila prevencije<br />
radi, nakon genskog testa,<br />
kad je saznala da postoji visoka<br />
doza rizika da će oboljeti<br />
od raka dojke. Nasljedni<br />
faktor igra značajnu ulogu<br />
kod pojave ovog oboljenja,<br />
a Angelinina majka i tetka<br />
umrle su upravo od te teške<br />
bolesti. U takvim slučajevima,<br />
gdje se bolest javljala<br />
kod bliskih srodnika, genski<br />
test sa velikim procentom<br />
tačnosti pokazuje koliko<br />
je žena izložena opasnosti.<br />
Doduše, ljekari kao prevenciju<br />
ne savjetuju amputaciju,<br />
nego redovne temeljite kontrole.<br />
Slučaj Angeline Jolie<br />
djelovao je opominjuće na<br />
mnoge žene u svijetu, koje<br />
su počele još pažljivije da<br />
osluškuju svoje tijelo i da se<br />
javljaju ljekaru. To je dobro<br />
radi predostrožnosti, ali ne<br />
treba upadati u stanje panike.<br />
Preventiva i savjestan<br />
odnos prema sopstvenom<br />
zdravlju čine rak dojke bolešću<br />
sa visokom stopom<br />
izlječenja. Elementarne<br />
spoznaje iz medicine danas<br />
su svima dostupne, jednako<br />
kao i dijagnostičke metode<br />
za određivanje stope rizika<br />
i rane faze bolesti. Važno je<br />
kontrola<br />
U Austriji radi<br />
57 centara za<br />
gensku dijagnostiku<br />
raka dojke.<br />
znati da se većina karcinoma<br />
dojke javlja slučajno, bez<br />
porodične predistorije (sporadični<br />
kancer). Međutim,<br />
u 5–<strong>10</strong>% slučajeva bolest se<br />
povezuje sa mutacijama germinativnih<br />
ćelija u BRCA 1<br />
u BRCA 2 genima (nasledni<br />
kancer). To znači da potomstvo<br />
nosilaca mutacija u<br />
BRCA 1/2 genima ima 50%<br />
šansi da naslijedi mutirani<br />
genetski materijal od jednog<br />
od roditelja. Mutacije u<br />
ovim genima, osim nasljedne<br />
predispozicije za nastanak<br />
raka dojke, određuju i<br />
nasljednu predispoziciju za<br />
nastanak karcinoma jajnika.<br />
U okviru BRCA1/2 vezanog<br />
nasljednog kancerskog<br />
sindroma dojke, moguća je<br />
pojava i drugih tumora, kao<br />
što su rak prostate kod muškaraca,<br />
karcinom pankreasa<br />
i melanom.<br />
Besplatni genski test<br />
Za oko 25.000 žena u Austriji,<br />
kod kojih postoji<br />
potencijalna opasnost za<br />
nastanak karcinoma dojke<br />
kao posljedica mutacija<br />
gena BRCA 1/2, genski test<br />
se radi besplatno. Naravno,<br />
besplatni su i pregledi<br />
kod ginekologa i radiologa.<br />
Zbog takvog odnosa, Austrija<br />
je svrstana među vodeće<br />
zemlje u svijetu u toj<br />
oblasti. Riziku izloženim<br />
ženama na raspolaganju je<br />
57 centara u svim djelovima<br />
Austrije. Saradnja pacijentkinje<br />
sa kućnim ljekarom i<br />
ginekologom od izuzetnog<br />
je značaja, a informacije o<br />
slučajevima raka na dojci i<br />
jajnicima među srodnicima<br />
olakšavaju dijagnostički put.<br />
Ukoliko je kod dvoje ili više<br />
srodnika bolest postojala,<br />
Mamografija – to<br />
je snimanje dojki<br />
na specijalnom<br />
rentgen aparatu<br />
mamografu. Na<br />
snimku se vide i<br />
promjene na dojkama<br />
koje kasnije<br />
mogu prerasti u<br />
zloćudnu bolest.<br />
Mamografski se<br />
rak može otkriti u<br />
njegovoj najranijoj<br />
fazi, prije nego što<br />
se napipava.<br />
pacijentkinja se upućuje u<br />
neki od centara, gdje se vrši<br />
ispitivanje. Prvo je to uzimanje<br />
familijarne istorije<br />
bolesti (anamneze), a ako se<br />
pokaže da postoji pojačani<br />
rizik, iz uzoraka krvi se radi<br />
test na mutacije u genima<br />
BRCA 1 i BRCA 2. Kad je<br />
test gotov, pacijentkinja se<br />
poziva na dogovor o daljim<br />
koracima. Naravno, svaki<br />
slučaj je priča za sebe, ali<br />
ljekar obično preporučuje<br />
redovne kontrole radi praćenja<br />
stanja. To podrazumijeva<br />
MRT pregled (magnetna<br />
rezonansa) jednom godišnje<br />
kod žena starijih od 25 godina<br />
i mamografiju od 35.<br />
godine života. Preporučuje<br />
se i ultrazvučni pregled jajnika<br />
jednom godišnje, kao i<br />
određivanje tumor markera<br />
iz krvi. Pregled MTR u 50%<br />
više slučajeva uspješnije otkriva<br />
rak u ranoj fazi, nego<br />
mamografija, ali kod dijagnosticiranja<br />
ranog tumora<br />
na jajnicima rezultati, nažalost,<br />
nisu toliko ohrabrujući.<br />
U najgorim situacijama,<br />
ljekar može preporučiti<br />
uklanjanje dojki, sa rekonstrukcijom,<br />
pa čak i jajnika.<br />
Nakon operacije Angeline<br />
Jolie upetostručio se broj žena<br />
koje se javljaju specijalizovanim<br />
centrima za genske testove u<br />
Austriji. Ranije su telefonom<br />
pozivale dvije žene dnevno, a<br />
sad ih je deset i više. To je izazvalo<br />
duže čekanje na termine<br />
25.000<br />
Austrijanki u<br />
potencijalnoj<br />
opasnosti od<br />
raka dojke.<br />
za razgovor i pregled. Izvještaji<br />
govore da se 15–20% žena<br />
koje su nosioci mutacija u genima<br />
BRCA 1/2 odlučuje za<br />
obostranu amputaciju dojki,<br />
a četvrtina onih sa najvećim<br />
rizikom podvrgava se i otklanjanju<br />
jajnika.<br />
Pažnja!<br />
– Rizik za pojavu karcinoma<br />
dojke, povezan sa mutacijom<br />
u BRCA 1/2 genima, odnosi<br />
se samo na maligne tumore<br />
dojke epitelnog porijekla.<br />
– Genski test se koristi samo<br />
za procjenu rizika od nastanka<br />
bolesti, ali nipošto ne<br />
znači da će svi nosioci BRCA<br />
1/2 mutacija obavezno i<br />
oboljeti.<br />
– Rizik za nastanak BRCA<br />
1/2 vezanog karcinoma dojke<br />
kod žena iznosi 45–87%.<br />
– BRCA 1/2 zavisni karcinom<br />
javlja se u mlađem<br />
životnom dobu – žene nosioci<br />
mutacija imaju 33–50%<br />
šansi da obole od raka dojke<br />
prije 50. godine života.<br />
– Rizik za nastanak muškog<br />
karcinoma dojke, vezan<br />
za BRCA2 mutacije iznosi<br />
6,9%.<br />
KOSMO 65
Change language