Wielofunkcyjna gospodarka leśna w strukturze organizacyjnej i ...

Wielofunkcyjna gospodarka leśna w strukturze organizacyjnej i systemie zarządzania 

Lasami Państwowymi 

Wielofunkcyjna gospodarka leśna 

w strukturze organizacyjnej 

i systemie zarządzania 


dr inŜ. Marian Pigan 

Warszawa, 18 marca 2009 r. 

Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych. Autor: Marian Pigan (m.pigan@lasy.gov.pl)



„Nie kochający Potomstwa jest Ojciec, 

który mogąc godziwie pomnoŜyć 

lub wydoskonalić dziedzictwo, 

o to nie dba, i przynajmniej w takim stanie 

po sobie nie zostawia, 

w jakim go sam zastał, 

i bardziej jeszcze 

w nieporządku zostawia” 

Roślin potrzebnych... O drzewach i ziołach dzikich, lasach etc. 

Ksiądz Krzysztof Kluk (1739-1796) 




Ksiądz Krzysztof Kluk w wielu swoich opracowaniach 

dotyczących przyrody wskazuje, Ŝe lasom naleŜy się 

szczególny szacunek z wielu powodów. Dostrzega w 

zbiorowiskach leśnych nie tylko drewno ale teŜ inne poŜytki: 

„… zabawy leśne wielorakie w sobie zawierają powaby, tak 

poŜyteczne i przyjemne, jak niewinne i chwalebne. 

Piękność rozmaitej zieloności, którą się oczy nasycić nie 

mogą, przyjemny zapach ledwie zliczonych kwiatów, miłe 

głosy mieszkających tam ptaków, czyste powietrze 

wzmacniają ciało, oŜywiają duszę” . 


Jakie jest dzisiejsze postrzeganie leśnictwa 

wielofunkcyjnego? 

Wprowadzenie 

W przeszłości leśnictwo ukształtowało dwa oblicza dające się wyraźnie 

scharakteryzować : 

leśnictwo „wydobywcze”, eksploatacyjne lub ekstensywne; 

leśnictwo „rolnicze”, surowcowe lub intensywne. 


Jakie jest dzisiejsze postrzeganie leśnictwa wielofunkcyjnego? 

Obydwie koncepcje bazowały na utoŜsamianiu lasu z drzewostanem. 

W ostatnim okresie mamy do czynienia z trzecim obliczem leśnictwa 

„zgodnego z naturą” opartego na „trwałym i zrównowaŜonym rozwoju” 

oraz „leśnictwa wielofunkcyjnego”. 



Dwa odrębne modele leśnictwa: 

1. Ekosystemowe - oparte na naturalnej sukcesji i koncepcji klimaksu, 

konkurencji, śmiertelności przy naturalnym starzeniu się, 

rozrodczości i regulacji demograficznej opartej na dynamice 

populacji, doborze naturalnym i adaptacji, przeŜywalności i strategii 

przetrwania, 

2. Plantacyjne - bazujące w duŜym stopniu na dotychczasowej 

znajomości procesów zachodzących na poziomie osobniczym lub 

poziomie populacji 



Podział wszystkich świadczeń lasu, powszechnie uzgodniony 

podczas Światowego Kongresu Leśnictwa w Buenos Aires 1972, 

rozróŜnia funkcje: produkcyjne, ochronne i społeczne. 

Funkcje te zostały wyeksponowane: 

w ustawie o lasach (1991) 

polityce leśnej państwa (1997) 

Lasy spełniają wymienione funkcje w sposób naturalny lub w wyniku 

działań gospodarki leśnej. 



Uwzględnianie w gospodarce leśnej pozaprodukcyjnych funkcji lasów 

datuje się u nas od 1952 roku, kiedy to wprowadzono pojęcie lasów 

ochronnych. 

Do roku 1995 do lasów ochronnych zaliczono 3,2 mln ha lasów 

państwowych, czyli 47,5% lasów znajdujących się w zarządzie PGL 

Lasy Państwowe. 



Leśnictwo wielofunkcyjne jest często określane mianem leśnictwa 

proekologicznego, które nie poddaje się sztywnym schematom, 

dlatego wykonawcy zadań gospodarczych naleŜy pozostawić szeroki 

margines swobody. 

Pryncypia, jakimi kieruję się polskie leśnictwo to wszechstronne 

rozpoznanie stanu ekosystemów leśnych, zapobieganie degradacji 

stosunków wodnych, półnaturalna hodowla lasu ze szczególnym 

preferowaniem odnowień naturalnych, przywracanie i wspieranie 

bioróŜnorodności biocenoz leśnych. 



Oczekiwania róŜnych grup społecznych wobec lasów i spełnianych 

przez nie funkcji zmieniają się wraz z rozwojem świadomości i 

poziomu Ŝycia. Pogodzenie tych oczekiwań z zachowaniem naczelnej 

zasady trwałości utrzymania lasów, ciągłości i zrównowaŜonego 

wykorzystania wszystkich funkcji lasów, nastręcza dziś coraz więcej 

problemów dla gospodarzy lasów. 



Plany urządzenia lasu będące podstawą do prowadzenia trwale 

zrównowaŜonej gospodarki leśnej przestają mieć charakter planów 

autorskich, opracowywanych przez wyspecjalizowane firmy przy 

ścisłej współpracy z gospodarzami lasów. 

Ostateczny kształt nowych planów urządzenia lasu będzie wyrazem 

konsensusu wszystkich zainteresowanych stron, czyli róŜnych grup 

społecznych, zawodowych, a zwłaszcza organizacji pozarządowych 

reprezentujących często skrajnie odmienne oczekiwania. 


Zmiany w strukturze organizacyjnej LP wynikające 

z potrzeb wielofunkcyjnej gospodarki leśnej 

Dyrekcja Generalna LP: 

Do 1992 roku funkcjonował w DGLP Wydział Ochrony Lasu. 

1992–1994 zagadnienia ochrony lasu - Działu Gospodarki Leśnej 

1994 powstaje Wydziału Ochrony Ekosystemów Leśnych 


Zmiany w strukturze organizacyjnej LP wynikające z potrzeb wielofunkcyjnej 

gospodarki leśnej 

W miarę przybywania nowych zadań i obowiązków, zwłaszcza z 

zakresu ochrony przyrody (m.in. włączanie terenów zarządzanych 

przez Lasy Państwowe do sieci obszarów Natura 2000), Dyrektor 

Generalny Lasów Państwowych utworzył 1 czerwca 2007 roku 

Wydział Ochrony Przyrody 




Zadania Wydziału Ochrony Przyrody: 

opiniowanie nowych aktów prawnych, 

przygotowywanie odpowiedzi na róŜnego rodzaju uwagi, opinie 

i zapytania, 

prowadzenie ewidencji form ochrony przyrody, 

koordynowanie inwentaryzacji siedlisk przyrodniczych i gatunków, 

przeprowadzonej w latach 2006-2007 (Natura 2000). 




Od wielu lat bardzo złoŜonym i absorbującym tematem jest problem 

ochrony i zagospodarowania Puszczy Białowieskiej. Zagadnienia te 

wchodzą równieŜ w zakres działania Wydziału Ochrony Przyrody. 

Leśne kompleksy promocyjne, Rady Społeczno-Naukowe, Rada 

Naukowa przy Dyrektorze Generalnym LP, Zarządzenia DGLP (np. 

11 i 11A), Regionalne Programy Operacyjne 


Zmiany dotyczące PUL w związku z dostosowaniem 

prawa polskiego do prawa UE 

Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, 

udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach 

oddziaływania na środowisko z dnia 3 października 2008 roku 

Ustanowienie obowiązku i ogólnych zasad dokonywania 

strategicznej oceny oddziaływania na środowisko oraz na obszary 

NATURA 2000 – dla wszystkich polityk, strategii, planów i programów, 

w tym planu urządzenia lasu 


Natura 2000 na terenie Lasów Państwowych wg stanu na 1.01.2009 roku. 

Obszary WaŜne dla Wspólnoty na terenie PGL LP zajmują 

powierzchnię 1 128 tys. ha. 

Obszary WaŜne dla Wspólnoty na terenie LP 

(udział powierzchniowy) 

SOO 15% 

pozostała pow.LP 

85% 



Obszary ptasie (OSO) na terenie PGL LP zajmują powierzchnię 2 177 tys. ha. 

Obszary ptasie na terenie LP (udział powierzchniowy) 

OSO 

29% 


71% 



Obszary Natura 2000 na terenie PGL LP zajmują powierzchnię 

2 600 tys. ha. 

Natura 2000 w LP (udział powierzchniowy) 

Natura 2000 

35% 


65% 


Zmiany w systemie zarządzania Lasów Państwowych 

słuŜące wielofunkcyjnej gospodarce leśnej 

„Polska polityka kompleksowej 

ochrony zasobów leśnych”. 

Dla promocji proekologicznych 

technologii w gospodarce leśnej 

i realizacji wszechstronnych celów 

ochrony przyrody zostanie 

wyznaczonych 7 kompleksów 

leśnych, stanowiących 5% ogólnej 

powierzchni Lasów Państwowych 


Zmiany w systemie zarządzania Lasów Państwowych słuŜące wielofunkcyjnej 

gospodarce leśnej 

Pierwszych 7 leśnych 

kompleksów promocyjnych 

zostało utworzonych na 

podstawie zarządzenia nr 30 

Dyrektora Generalnego 

Lasów Państwowych z dnia 

19 grudnia 1994 r. 




W kolejnych latach Dyrektor 

Generalny Lasów Państwowych 

utworzył jeszcze 12 leśnych 

kompleksów, łącznie jest ich 19 i 

zajmują powierzchnię 990 469 ha, co 

stanowi 13% ogólnej powierzchni 

będącej w zarządzie Lasów 

Państwowych 




Cel 1. Wszechstronne rozpoznanie stanu 

biocenozy leśnej na obszarze leśnych 

kompleksów promocyjnych i warunków jej 

bytowania oraz trendów zachodzących w 

nich zmian. 




Cel 2. Trwałe zachowanie lub 

odtwarzanie naturalnych walorów 

lasu metodami racjonalnej 

gospodarki leśnej, prowadzonej 

na podstawach ekologicznych. 




Cel 3. Integrowanie celów trwałej 

gospodarki leśnej i aktywnej 

ochrony przyrody. 




Cel 4. Promowanie wielofunkcyjnej i 

zrównowaŜonej gospodarki leśnej 

przy wykorzystaniu wsparcia ze 

źródeł krajowych i zagranicznych. 




Cel 5. Prowadzenie prac badawczych 

i doświadczalnictwa leśnego w celu 

wyciągnięcia wniosków dotyczących 

moŜliwości i warunków 

upowszechniania zasad ekorozwoju 

na całym obszarze działania Lasów 

Państwowych. 




Cel 6. Prowadzenie szkoleń 

SłuŜby Leśnej i edukacji 

ekologicznej społeczeństwa. 




Kolejnym krokiem, zmierzającym do uporządkowania i 

usankcjonowania działań podejmowanych w ramach edukacji leśnej 

społeczeństwa było wprowadzenie przez Dyrektora Generalnego 

Lasów Państwowych obowiązku opracowywania Programu edukacji 

leśnej społeczeństwa w nadleśnictwie 


Podsumowanie 

Realizacja wielofunkcyjnej gospodarki leśnej wymaga między innymi 

stałego doskonalenia struktury organizacyjnej i systemu zarządzania 

Lasami Państwowymi. 

Nie moŜna jednak zapominać o roli nauki i kwalifikacjach 

pracowników LP, w tym umiejętności szukania kompromisowych 

rozwiązań, mających odmienne oczekiwania w stosunku do lasu i jego 

funkcji. 

Godzenie poszczególnych funkcji lasu jest często bardzo trudne, lub 

wręcz niemoŜliwe. 


Podsumowanie 

W celu promocji wielofunkcyjnej gospodarki leśnej powołane zostały 

leśne kompleksy promocyjne. 

NiezaleŜnie od krytycznych uwag, Ŝe nie zostały one w pełni 

wykorzystane, zwłaszcza w zakresie tworzenia oczekiwanego modelu 

gospodarki leśnej, warto przeanalizować osiągnięcia, a takŜe zadania 

czekające na rozwiązanie. 


Podsumowanie 

Wśród trzech podstawowych funkcji 

lasu – ekologicznych (ochronnych), 

produkcyjnych i społecznych, 

największe spory i dyskusje dotyczą 

godzenia funkcji produkcyjnych z 

funkcjami ochronnymi lasu. 

W ostatnim okresie przywiązuje się 

szczególną rolę lasów w ochronie 

róŜnorodności 

biologicznej 

zapominając, Ŝe funkcje ochronne 

lasów polegają takŜe na stabilizacji 

obiegu wody w przyrodzie, 

przeciwdziałaniu powodzi, lawinom i 

osuwiskom, ochronie gleb przed 

erozją, kształtowaniu klimatu 

globalnego i lokalnego, tworzeniu 

warunków dla zdrowia i Ŝycia ludności. 


Podsumowanie 

Funkcje produkcyjne (gospodarcze) lasu poddawane są wciąŜ 

surowej ocenie, zarówno ze strony organizacji pozarządowych 

opowiadających się głównie za funkcją ochronną lasu, jak i ze strony 

przemysłu drzewnego, krytykującego Lasy Państwowe za zbytnie 

reglamentowanie dostaw drewna na rynek. 


Podsumowanie 

Stałe tendencje do ograniczania 

funkcji produkcyjnych z 

jednoczesnym zwiększaniem 

kosztów funkcjonowania Lasów 

Państwowych zagraŜają 

utrzymaniu obowiązującej w 

Lasach Państwowych zasady 

samodzielności finansowej. 


Podsumowanie 

Funkcje społeczne lasu polegają m.in. na kształtowaniu korzystnych warunków 

zdrowotnych i rekreacyjnych dla społeczeństwa, słuŜą tworzeniu róŜnorodnych 

form uŜytkowania lasu przez społeczność lokalną, słuŜą rozwojowi kultury, 

oświaty i nauki oraz edukacji ekologicznej społeczeństwa. 


Podsumowanie 

Przyszłe plany urządzenia lasu, mimo iŜ w dalszym ciągu będą 

podlegać zatwierdzeniu przez ministra właściwego do spraw 

środowiska, będą wyrazem konsensusu wszystkich stron 

zainteresowanych losem danego nadleśnictwa. 


Podsumowanie 

Czy podczas przeprowadzanych ocen projektów planów i 

towarzyszących im dyskusji zwycięŜą racje merytoryczne, czy teŜ 

inne racje, zaleŜy od uczestników, ich wiedzy i postawy. 

Istotna jest rola Rady Naukowej przy Dyrektorze Generalnym Lasów 

Państwowych. 

Czy model leśnictwa wielofunkcyjnego ma szansę utrzymania 

i dalszego rozwoju? 


Dziękuję za uwagę

Wielofunkcyjna gospodarka leśna w strukturze organizacyjnej i ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?