ÐŸÑ€ÐµÑƒÐ·Ð¼Ð¸

Osnovi hidrogeologije 

X 

POGLAVLJE 

OVODNJENOST LEŽIŠTA 

MINERALNIH SIROVINA

OVODNJENOST LEŽIŠTA MINERALNIH SIROVINA 

Osvajanje i eksploatacija ležišta mineralnih sirovina vrši i se u četiri osnovne 

etape: 

‣ istraživanje, 

ivanje, 

‣ projektovanje rudnika, 

‣ izrada rudničkih objekata i 

‣ eksploatacija. 

Pojave podzemnih, odnosno rudničkih voda, manifestuju se u formi iznenadnih 

prodora, kada dolazi do potapanja delova, a nekada i cele jame. U našim 

rudnicima poznati su slučajevi iznenadnih prodora vode u vidu povećanih 

nekon-trolisanih 

priliva u rudarske prostorije: 

‣ Aleksinački 

ki rudnici (1975), 

‣ Senjski rudnici (1980), 

‣ Jasenovac-Krepoljin 

(1984), 

‣ Bogovina (1986), 

‣ Badovac 1990, 

‣ Novo Brdo (1991) i dr. 

Osnovi hidrogeologije (Prof. Dr Veselin Dragišić)

U rudarskoj 

praksi, iznenadni 

prodori 

podzemnih 

voda 

su 

pored velikih 

materijalnih šteta, dovodili i do ljudskih žrtava. Tako je od iznenadnih prodora 

vode u rudnicima Jugoslavije, , u periodu 1929 - 1993 nastradalo 9 rudara: 

‣ jama “Morava”-Aleksinac,, 1975 - 7 rudara i 

‣ jama “Štavalj”-Sjenica,, 1983 - 2 rudara. 

POJAM OVODNJENOSTI 

Pod ovodnjenošću se podrazumevaju sve one pojave koje u određenim uslovima 

postojanja ležišta, dovode do formiranja priliva rudničkih voda u rudarske 

radove, , odnosno o 

koje u određenom momentu uslovljavaju odgovarajući i stepen 

ovodnjenosti ležišta u celini ili pojedinim njegovim delovima. 


Prema vremenu formiranja ležišta mineralnih sirovina u odnosu na okolne stene, 

izdvajaju se dve grupe ležišta: 

U rudarskoj praksi se za količinsku insku ocenu ovodnjenosti nekog ležišta, koristi 

koeficijent vodoobilnosti: 

K = 

Q 

R 

gde su: 

K -koeficijent vodoobilnosti (m 3 /tona), 

Q -količina ina vode koja se iscrpi iz rudničkog rada za određeni vremenski period (m 3 ) i 

R -količina ina iskopane rude za isti vremenski period (tona). 

Koeficijent relativne vodoobilnosti (Kr) predstavlja odnos iscrpljene vode prema 

površini otkopane rude: 

K r 

= 

gde su: 

K r - koeficijent relativne vodoobilnosti (m 

(m 3 /m 2 ), 

Q -količina ina iscrpljene vode iz rudarskog rada za određeni period (m 3 ) i 

F - površina otkopane rude (m 2 ). 

Q 

F 


Q 

K 

0 

= 

V 

Koeficijent linijske vodoobilnosti (Kl), koji predstavlja odnos iscrpljene vode 

prema dužini rudarskih (jamskih) radova: 

gde su: 

K l - linijski koeficijent vodoobilnosti (l/s/m’), 

Q -priliv podzemne vode u jamski hodnik (l/s) i 

L - dužina jamskog hodnika (m’). 

Petrović (1972), predlaže e da se za ocenu vodoobilnosti nekog ležišta uvede 

sledeći i koeficijent, odnosno pokazatelj vodoobilnosti: 

gde su: 

K 0 - koeficijent vodoobilnosti, 

Q -koli 

K l 

= 

K = 

0 

Q 

L 

Q 

V 

količina ina iscrpljene vode iz rudarskog rada (m 3 ) i 

V - zapremina otkopanog prostora (m 3 ). 


Na osnovu veličine ine koeficijenta vodoobilnosti izvedena je klasifikacija ležišta 

mineralnih sirovina, koja se široko koristi u rudarskoj praksi (tabela X.1). 

Tabela X.1. Klasifikacija ležišta na osnovu veličine ine koeficijenta vodoobilnosti K v 

Tip ležišta 

Vrednost K v 

Ovodnjenost ležišta 

I tip 0,5 – 2 slaba ovodnjenost 

II tip 3 – 7 srednja ovodnjenost 

III tip 8 – 25 povećana 

ovodnjenost 

IV tip > 25 izuzetna ovodnjenost 

USLOVI OVODNJENOSTI 

Ovodnjenost rudarskih prostorija, odnosno nekog ležišta mineralnih sirovina, 

zavisi od niza prirodnih i vešta 

tačkih faktora. 

PRIRODNI USLOVI OVODNJENOSTI 

U grupu prirodnih uslova ovodnjenosti spada niz faktora koji se mogu svrstati u 

tri osnovne grupe: 

‣ fizičko 

ko-geografski, 

‣ strukturno-geolo 

geološki i 

‣ hidrogeološki 

ki. 


Fizičko 

ko-geografski uslovi ovodnjenosti 

U grupu fizičko 

ko-geografskih uslova spadaju: 

‣ klimatski; 

a. temperatura vazduha i 

b. padavine (vidovi padavina, režim, raspored u toku godine, intenzitet padavina i sl.) 

‣ geomorfološki 

ki; 

a. reljef terena, 

b. odnos ležišta prema erozionom bazisu i 

c. forme reljefa (ovo se posebno odnosi na karst) 

‣ hidrografsko-hidrolo 

hidrološki; 

a. razvijenost hidrografske mreže e u području ležišta, 

b. veličina 

ina slivnih područja tokova, 

c. režim i veličina 

ina proticaja i 

d. hidraulička povezanost sa podzemnim vodama u području ležišta. 

. 


Slika X.1. Šematski prikaz formiranja priliva rudničkih voda na 

račun izlučivanja ivanja atmosferskih padavina 

1. rudno telo; 2. okolorudne stene; 3. vodosabirnik; ; 4. obodni kanal; 

5. atmosferske padavine; 6. površinske vode nastale izlučivanjem ivanjem padavina 


Slika X.2. Dijagram izmene priliva rudničkih voda u jamskim radovima na 

dubini 120 m u zavisnosti od atmosferskih padavina 

(Kamenskij, Klimentov i Ovčinikov 

inikov, , 1953) 

1. ukupni prilivi rudničkih voda; 2. atmosferske padavine 


Slika X.3. Šematski prikaz 

položaja rudnog ležišta u 

odnosu na erozioni bazis 

a). iznad erozionog bazisa; 

b) ispod erozionog bazisa; 

1. rudno ležište; 

2. okolorudne stene; 

3. nivo podzemnih voda 


Slika X.4. Šematski prikaz karstnog kanala na kontaktu boksita i 

krečnjaka u ležištu boksita Paprati 

1. vodonosni krečnjaci krovine; 2. rudno telo (boksit); 3. krečnjaci i dolomitični 

krečnjaci 

podine; ; 4. karstni kanal sa pravcem poniranja vode; 

5. podzemni rudarski rad 


Slika X.5. Uporedni dijagram 

veličine 

ine proticaja Vodničkog 

potoka i priliva rudničkih voda u 

niskopu GN-1 1 jame “Strmosten” 

1. proticaj Vodničkog potoka; 2. 

prilivi rudničkih voda 


U grupu strukturno-geolo 

geoloških uslova spadaju: 

‣ litološki 

sastav ležišta i okolorudnih stena, 

‣ elementi rasedne tektonike, 

‣ stepen otkrivenosti stena na površini terena preko koje se prihranjuju podzemne 

vode, 

‣ tip, veličina ina i položaj ležišta, 

‣ paleoreljef i dr. 


Slika X.6. Šematski geološki profil kroz površinski kop u blizini ovodnjenog raseda 

1. rudno telo; 2. okolorudne stene; 3. ovodnjena rasedna zona; 4. bušotine; 

5. nivo podzemnih voda u ranijoj fazi eksploatacije; 

6. nivo podzemnih voda; 7. vodosabirnik na kopu. 


Slika X.7. Šematski 

hidrogeološki 

profil kroz istočni deo površinskog kopa “H” u 

ležištu bakra “Bor” 

1. rudno telo; 2. kaolinisani andeziti; ; 3. vodonosni konglomerati; 

4. rasedna zona (kaolinisane( 

vodonepropusne stene); 

5. nivo izdani; 6. pravac kretanja podzemnih voda; 7. izvor 


U grupu hidrogeoloških 

uslova spadaju pre svega: 

‣ prisustvo određenih tipova izdani i ovodnjenih rasednih zona, 

‣ hidrogeološka 

svojstva stena; 

‣ režim podzemnih voda, 

‣ bilans i rezerve podzemnih voda, 

‣ proces vodozamene u okviru ležišta i okolorudnih stena, 

‣ hidraulička povezanost različitih itih vodonosnih struktura, odnosno izdani, 

‣ hidraulička povezanost sa površinskim vodama, 

‣ temperatura i hemijski sastav rudničkih voda i sl. 


VEŠTA 

TAČKI USLOVI OVODNJENOSTI LEŽIŠTA 

‣ neposredna eksploatacija ležišta, 

‣ metode eksploatacije, 

‣ razmere rudarskih radova, 

‣ uticaj starih rudarskih radova, 

‣ izvođenje istražnih radova, 

‣ odvodnjavanje rudarskih radova i dr. 


Slika X.8. Trend povećanja ukupnih priliva rudničkih voda u podzemne radove ležišta 

bakra “Bor” sa dužinom trajanja eksploatacije 

1. mereni prilivi; 2.trend 


Slika X.9. Šematski prikaz razvoja depresionog levka pri eksploataciji i odvodnjavanju 

odnjavanju 

podzemnih rudarskih radova 

1. karstifikovani krečnjaci;2. rudno telo; 3. istražna bušotina; 4. rudarski rad 


Slika X.10. Šematski prikaz zavisnosti 

sumarnih priliva rudničkih voda u 

podzemne rudarske radove od veličine 

ine 

sniženja nivoa podzemnih voda 

1. minimalni prilivi; 2. srednji prilivi; 3. 

maksimalni prilivi 


HIDROGEOLOŠKA KLASIFIKACIJA LEŽIŠTA MINERALNIH 

SIROVINA 

Kao kriterijumi za hidrogeološku 

klasifikaciju ležišta mineralnih sirovina koriste 

se sledeći i faktori: 

‣ fizičko 

ko-mehanička i hidrogeološka 

svojstva stenskih masa i stepen hjihove 

stabilnosti u rudarskim radovima, 

‣ stepen ovodnjenosti ležišta, opšti mogući i prilivi u sistem rudarskih radova, izvori 

formiranja priliva, namensko korišćenje rudničkih voda, stepen agresivnosti i 

moguća gasonosnost u rudarskim radovima, 

‣ neophodnost primena običnih, specijalnih ili individualnih načina odvodnjavanja, 

‣ izbor najracionalnije šeme odvodnjavanja, uzimanjem u obzir korišćenje 

rudničkih voda i očuvanja o 

životne sredine. 

‣ ocena tehnogenih 

procesa i njhov 

negativan uticaj na promene svojstava 

geološke sredine i ekološki ki kvalitet okolne sredine pri odvodnjavanju rudarskih 

radova i rudnih odlagališta 

i 

‣ ocena složenosti neophodne zaštite 

životne sredine i proizvodne delatnosti 

čoveka od negativnog uticaja tehnogenih procesa. 


KLASIFIKACIJA LEŽIŠTA MINERALNIH SIROVINA U ODNOSU 

NA RASPROSTRANJENJE OSNOVNIH TIPOVA IZDANI 

Kako su ležišta 

čvrstih mineralnih sirovina, vezana za odgovarajuće stenske 

komplekse, to je u ovom trenutku najprihvatljivija hidrogeološka 

klasifikacija 

ležišta prema tipovima podzemnih voda, odnosno prema tipovima izdani koje 

imaju primarni uticaj na ovodnjenost ležišta, od-nosno rudarskih radova. 

LEŽIŠTA U PODRUČJU RASPROSTRANJENJA PUKOTINSKIH 

IZDANI 

Najveći i broj poznatih metaličnih i nemetaličnih 

nih ležišta 

čvrstih mineralnih 

sirovina, formiran je u stenama pukotinske poroznosti (magmatske, metamorfne 

i sedimentne), pa je samim tim pukotinska izdan jedan od osnovnih izvora 

ovodnjenosti. 

Kako ovu grupu stena karakteriše e različit it stepen ispucalosti, a samim tim i 

nejednak uticaj na ovodnjenost ležišta, to su u okviru ove grupe izdvojene dve 

podgrupe ležišta: 

‣ ležišta u magmatskim i kristalastim stenama visokog stepena kristaliniteta i 

‣ ležišta u čvrstim sedimentnim stenama i kristalastim škriljcima 

niskog stepena 

kristaliniteta 


Ležišta u magmatskim stenama i kristalastim stenama visokog stepena 


U ispucalim 

magmatskim i 

kristalastim 

stenama izražena je vertikalna 

hidrodinamička 

zonalnost. . Tako se u vertikalnom profilu razlikuju dve zone: 

‣ prva ili gornja hidrogeološka 

zona i 

‣ druga ili donja hidrogeološka 

zona. 


Prva hidrogeološka 

zona ovuhvata stenske komplekse bliže površini 

terena sa 

gustom 

mrežom 

pukotina, 

nastalih 

fizičko 

ko-hemijskim 

procesima 

(zona 

raspadanja korenih stena). 

Prilivi u ovoj zoni su beznačajni 

ajni. 

Druga hidrogeološka 

zona obuhvata dublje delove stenskih masiva koji se 

karakterišu rasprostranjenjem vodonosnih razloma i razlomnih zona (lokalna 

ispucalost). 

Karakteristika ove zone je da se prilivi podzemnih voda u njoj nakon 

otkrivanja rudarskim radovima, vremenom obično 

smanjuju. Podzemni radovi u 

ovim sredinama imaju neravnomeran stepen ovodnjenosti, što 

je posledica 

neravnomerne ispucalosti masiva. Posebno značenje 

u uslovima vodonosnosti 

korenih 

stena 

imaju 

tektonske 

pukotine, sa 

kojima je 

povezana 

povećana 

vodoobilnost 

kao 

i dublja 

cirkulacija 

podzemnih 

voda. Uporedo 

sa 

sitnim 

pukotinama 

u stenama 

geosinklinalnih 

oblasti 

javljaju 

se krupne 

pukotine 

lokalnog tipa ili zone drobljenja, praćene 

stvaranjem tektonskih breča. 

Opšte karakteristike ove grupe ležišta mineralnih sirovina su: 

‣ Stenske mase u rudarskim radovima su uglavnom stabilne. Nestabilnost 

stenskih masa javlja se u slučajevima da su one hidrotermalno izmenjene 

(npr. 

kaolinisane i hloritisane stene). 

‣ U pripovršinskoj 

inskoj kori raspadanja ovih stena usled fizičko 

ko-hemijskih procesa, 

stvara sa zona raspadanja, debljine najčešće e 10–20 m. 


‣ U kori raspadanja magmatskih i kristalastih stena formira se izdan koja ima sve 

karakteristike zbijenih izdani deluvijalnih naslaga. Ove izdani ne obiluju 

podzemnim vodama, obzirom na zaglinjen karakter naslaga, hipsometrijski 

položaj (iznad lokalnog erozionog bazisa) ) i da se obnavljanje rezervi podzemnih 

voda vrši i prvenstveno na račun atmosferskih padavina. 

‣ U rudarskim radovima povećana 

vodoobilnost javlja se po tektonskim pravcima, 

jasno se odražavaju 

avajući i u vidu isticanja podzemnih voda. 

‣ Po hemijskom sastavu podzemne vode u prirodnim uslovima su 

malomineralizovane vode, hidrokarbonatne do sulfatne klase. U toku 

eksploatacije usled intenzivnih oksido-redukcionih 

procesa dolazi do izmene 

hemijskog sastava, pri čemu novoformirane rudničke vode prelaze u 

mineralizovane vode sulfatne klase, sa niskim vrednostim pH, , visokim 

vrednostima Eh, visokim koncentracijama sulfata, ukupnog Fe i pojedinih 

mikrokomponenti u zavisnosti od mineraloško 

ko-hemijskog sastava ležišta i drugih 

faktora. 

‣ Površina depresionog levka u procesu odvodnjavanja je relativno mala i retko 

prelazi 2-32 

3 km 2 . Ukoliko se ležišta nalaze ispod lokalnog erozionog bazisa, 

ovodnjenost može e biti znatno uvećana. Osim toga, pojave dreniranja okolnog 

sliva su slabije izražene, kao i pojave sufozionih i filtracionih procesa. 

‣ Hidrogeohemijski procesi u rudarskim radovima i rudnim jalovištima 

doprinose 

formiranju kiselih rudničkih voda povećane 

mineralizacije, , sa visokim sadržajima 

ajima 

gvožđa 

đa, , sulfata i niza mikrokomponenata, što iziskuje specijalne mere za zaštitu 

okolne sredine. 


Ležišta 

u kristalastim stenama niskog stepena kristaliniteta, laporcima i 

peščarima 

Kristalasti 

škriljci 

niskog 

stepena 

kristaliniteta i laporovito-pe 

peščarske 

sedimentne 

tvorevine, slabije 

su 

ovodnjene 

stenske 

mase 

u odnosu 

na 

magmatske i kristalaste stene. Kod pomenutih stenskih masa, takođe je izražena 

hidrogeološka 

zonalnost, sa izdvajanjem dve hidrogeološke 

zone: 

Gornja hidrogeološka 

zona ima debljinu najčešće 10-20 m, ređe 30-40 m i 

obuhvata zonu regionalne ispucalosti. . U ovoj zoni formiraju se pukotinski 

kolektori sa znatno manjim rezervama podzemnih voda u odnosu na magmatske 

i kristalaste stene, usled česte 

zaglinjenosti pukotinskih sistema produktima 

raspadanja korenih stena. 

Donja 

hidrogeološka 

zona 

obuhvata 

stenske 

komplekse 

ispod 

lokalnog 

erozionog bazisa, kod kojih su vodonosne zone vezane za tektonske razlome i 

zone tektonskog oštećenja. 


Da 

bi se obezbedili 

uslovi 

eksploatacije, neophodno 

je 

prethodno 

izvršiti 

iti 

odvodnjavanje, uz napomenu da drenažni 

ni bunari u ovakvim sredinama daju 

slabe efekte. Osnovne karakteristike ove grupe ležišta 

su: 

‣ Stenske 

mase 

(škriljci 

niskog 

stepena 


i laporovito-pe 

peščarske 

tvorevine) su slabo postojane u rudarskim radovima. Pri povećanju 

vlažnosti 

ove 

stene bubre, nadimaju se i zadobijaju svojstva glinovitih stena. 

‣ Podzemne vode u ovakvim ležištima 

su najčešće malomineralizovane u zoni 

regionalne i lokalne ispucalosti. . U zoni raspadanja formira se izdan zbijenog tipa 

sa karakteristikama izdani u deluvijalnim tvorevinama. 

‣ Rezerve podzemnih voda u ovim tvorevinama uopšte 

su ograničene 

ene. 

‣ Primena drenažnih 

nih bunara za odvodnjavanje ležišta 

u okviru pomenutih naslaga 

ne daje dobre efekte, , pa se koriste kombinovane šeme 

odvodnjavanja iz jamskih 

radova i sa površine 

terena. 

‣ U rudarskim radovima i u zoni njihovog dejstva, javlja se veliki broj tehnogenih 

procesa kao što 

su: sufozija, tečenje 

enje, agresivno dejstvo podzemnih voda na 

beton i metalnu opremu u jamskim objektima, filtracione deformacije kosina 

kopova, sekundarna konsolidacija izdreniranih stena i sl. 


LEŽIŠTA U PODRUČJU RASPROSTRANJENJA KARSTNO- 

PUKOTINSKIH IZDANI 

Neobično velike neprilike, pa i opasnosti, pri izvođenju rudarskih radova mogu 

da prouzrokuju podzemne vode iz karstno-pukotinske 

izdani. . Ove izdani prisutne 

su u stenama rastvorljivim u vodi (karbonati( 

karbonati, , hloridi i sulfati). Rezerve podzemnih 

voda u okviru ovih stenskih masa su najčešće e velike, što u značajnoj ajnoj meri 

otežava eksploataciju rudnih ležišta. 

Ležišta u području rasprostranjenja karbonatnih stena 

Prisustvo karstifikovanih i ovodnjenih karbonatnih naslaga u građi ležišta 

mineralnih sirovina, kao i u njegovoj bližoj okolini, u značajnoj ajnoj meri utiče e na 

ovodnjenost, , a vrlo često i na potapanje rudarskih radova. 

Od karbonatnih naslaga, krečnjaci 

imaju najveću u zastupljenost. Kod ovih stena, 

u zonama drobljenja, često su prisutne krupne karstne šupljine koje 

predstavljaju odlične sredine za formiranje tokova podzemnih karstno- 

pukotinskih voda. Preko ponora ili izraženih pukotina, često se ostvaruje 

direktna hidraulička veza sa površinskim vodama, što to dodatno povećava prilive 

podzemnih voda u rudarske radove. 


Osnovne karakteristike karstno-pukotinske 

izdani su sledeće: 

‣ u profilu karstifikovanih karbonatnih stena, formira se vertikalna hidrodinamička 

zonalnost, 

‣ usled visokog stepena filtracione nehomogenosti, , u rudarskim radovima zapaža 

se veoma neravnomerna vodoobilnost, 

‣ visoki prilivi podzemnih voda vezani su za značajnije 

ajnije privilegovane pravce, 

izmodelovane duž krupnih razlomnih struktura i 

‣ podzemne vode u delu karstno-pukotinske 

izdani ispod lokalnog erozionog 

bazisa su po pravilu hidraulički 

povezane sa površinskim 

vodama okolnih rečnih 

tokova. 

Krečnjaci nekada učestvuju u 

u neposrednoj građi ležišta (boksiti i dr.) ili se nalaze 

u njegovoj povlati ili podini. Karstifikovane i ovodnjene karbonatne tvorevine 

mogu rasedanjem biti dovedene u isti nivo sa ležištem koje se eksploatiše. e. Usled 

brze cirkulacije podzemnih voda kroz prostrane pukotine i karstne kanale, one se 

mogu za vrlo kratko vreme 

sručiti u rudarske radove prilikom njihovog 

otkrivanja, pri čemu dolazi do potapanja istih. 


Osnovne karakteristike ležišta 

mineralnih sirovina u području 

rasprostranjenja 

karstifikovanih karbonatnih stena su sledeće: 

‣ Stenske mase u kojima se izvode rudarski radovi su stabilne karbonatne stene 

(krečnjaci, mermeri i dolomiti). U izuzetnim slučajevima 

ajevima, nestabilnost sredine 

mogu 

izazvati 

moćne 

naslage 

“crvenice” 

koja 

se akumulira 

u kanalima, 

pukotinama i pećinama 

inama, , a koja je usled tiksotropnosti, podložna 

tečenju 

enju. 

‣ Značajni 

ajni prilivi podzemnih voda iz karstno-pukotinske 

izdani koji u pojedinim 

ležištima 

dostižu i do 22000 m 3 /h, uslovljavaju složenost 

izvođenja rudarskih 

radova. 

‣ Pri izvođenju rudarskih radova primenjuju se specijalne i originalne mere zaštite 

od podzemnih voda (specijalne 

metode izrade okana i izrade horizontalnih 

prostorija). 

‣ Intenzivno crpenje vode, izaziva probleme iz domena očuvanja 

životne 

sredine, 

pa je neophodno primenjivati specijalne mere u cilju očuvanja 

iste. 

‣ Pri odvodnjavanju rudarskih radova obično 

se u ovim sredinama obrazuju 

jedinstvene depresije velikih prečnika 

nika, odnosno velikih površina 

ina. 

‣ Po hemijskom sastavu podzemne vode u prirodnim uslovima, najčešće su 

malomineralizovane hidrokarbonatne klase kalcijumske ili magnezijumske grupe. 

Usled oksido-redukcionih 

procesa u ležištu 

koje se eksploatiše, moguće su 

izmene hemijskog sastava. . U pojedinim regionima u svetu, , u okviru karstno- 

pukotinske izdani se javljaju i mineralizovane vode. 

‣ Tehnogeni procesi koji se javljaju u procesu eksploatacije i odvodnjavanja ležišta 

mineralnih sirovina predstavljeni su karstno-sufozionim 

sufozionim procesima, iznenednim 

prodorima 

podzemnih 

voda, presušivanjem 

površinskih 

tokova, sleganjem 

terena i provalama (kolapsima) iznad rudarskih radova, praćeni 

eni stvaranjem 

vrtačastih 

astih oblika reljefa na površini 

Zemlje i dr. 


Ležišta u području rasprostranjenja gips-anhidritskih 

naslaga 

U pojedinim regionima u svetu, gips-anhidritske 

naslage zauzimaju veliko 

rasprostranjenje u planu i profilu. U okviru ovih naslaga nalaze se značajne 

ajne 

rezerve gipsa, anhidrita 

i samorodnog sumpora. Kao i kod drugih stena 

rastvorljivih u vodi, i u ovim naslagama javlja se karstno-pukotinska 

izdan sa 

značajnim ajnim rezervama podzemnih voda. Stepen ovodnjenosti ovih naslaga i 

rezerve podzemnih voda u njima, zavise od stepena tektonske ošteo 

tećenosti enosti i 

stepena otkrivenosti ovih naslaga na površini terena. 

U područjima rasprostranjenja intenzivno karstifikovanih gips-anhidritskih 

naslaga, javljaju se vrela izdašnosti 

nekoliko stotina l/s. 

Ležišta prirodnih mineralnih soli 

Ležišta prirodnih mineralnih soli dele se na dve osnovne grupe (Korotkevi( 

Korotkevič, 

1970): 

‣ savremena sona ležišta i 

‣ stara (drevna) ležišta. 


Grupi savremenih soli pripadaju tvrda ležišta soli i rasoli u sonim jezerima i 

lagunama, a takođe deo podzemnih sonih voda mora i okeana. Stara ili drevna 

ležišta 

obuhvataju čvrsta ležišta mineralnih soli koja su obrazovana do kvartara, 

a takođe i deo sonih podzemnih voda. 

Ležišta 

čvrstih soli se često javljaju u formi masiva ili štokova. Najčešći i minerali 

koji izgrađuju sona ležišta jesu: 

‣ halit (NaCl), 

‣ silvin (KCl), 

‣ karnalit (MgCl 2 ⋅KCl⋅6H 

2 O), 

‣ kainit (MgSO 4 ⋅KCl⋅3H 

2 O), 

‣ pikromerit (K 2 SO 4 ⋅MgSO 

4 ⋅6H 

2 O), 

‣ tenardit (Na 2 SO 4 ) i 

‣ mirabilit (Na 2 SO 4 ⋅10H 

2 O). 

Podzemne vode sonih ležišta se mogu podeliti u odnosu na položaj ležišta na: 

‣ nadsone, 

‣ bočne, 

‣ podsone i 

‣ unutarsone. 


LEŽIŠTA U STENAMA MEĐUZRNSKE POROZNOSTI 

Ležišta mineralnih sirovina formirana u području rasprostranjenja klastičnih 

sedimenata sa međuzrnskom poroznošću u su najčešće e predstavljena ugljevima, 

rasipnim i pojedinim nemetaličnim 

nim ležištima, koja su stvarana tokom neogena i 

kvartara. . Debljine rastesitih naslaga, njihova filtraciona svojstva i hidraulička 

povezanost sa površinskim vodama i vodama u drugim hidrogeološkim 

strukturama uslovljavaju ovodnjenost nekog ležišta, odnosno rudarskih radova. 

Ležišta u okviru izdani sa slobodnim nivoom 

Podzemne vode deluvijalnih 

tvorevina. Često se javljaju u području 

rasprostranjenja rudnih ležišta, posebno onih koja se nalaze u površinskim i 

pripovršinskim 

inskim delovima terena, , izgrađenih i 

od čvrstih stena. Deluvijalne 

tvorevine predstavljaju heterogenu sredinu sastavljenu od peskovitih glina i 

glinovitih peskova, , sa beznačajnim ajnim stepenom ovodnjenosti. 

Podzemne vode aluvijalnih 

tvorevina. 

Imaju značajno 

ajno rasprostranjenje 

u 

ležištima mineralnih sirovina. Podzemne vode su u direktnoj hidrauličkoj vezi sa 

površinskim vodama, što obezbeđuje dobro prihranjivanje izdani. . Nekada 

izuzetno veliki prilivi voda mogu ozbiljno da ugroze eksploataciju, te je 

nephodno primeniti odgovarajuće e mere zaštite, počev od izmeštanja 

tokova, 

regulacije dna korita, izrade protivfiltracionih zavesa i sl. 


Ležišta u području rasprostranjenja arteskih izdani 

Najčešće e su u području rasprostranjenja arteskih vodonosnih horizonata, 

formirana ležišta ugljeva. . Zavisno od broja i debljine vodonosnih peskovitošljunkovitih 

horizonata i njihovih filtracionih karakteristika, ovodnjenost ležišta 

može e biti različita. ita. Arteski vodonosni horizonti obično leže e između 

vodonepropusnih slojeva, odnosno horizonata (primeri( 

ležišta lignita u 

Kostolačkom 

i Kolubarskom ugljenom basenu). Prilivi u pojedinim ležištima na 

račun dreniranja arteskih vodonosnih horizonata u nekim slučajevima mogu biti 

izrazito veliki, ali za razliku od karstno-pukotinskih 

sredina, iznenadni prilivi se 

ne dešavaju. 

Odvodnjavanje ležišta u uslovima postojanja arteskih vodonosnih horizonata, 

zahteva primenu sistema drenažnih nih objekata za sniženje pritisaka, odnosno 

nivoa podzemnih voda u području ležišta. 

Od tehnogenih procesa koji se dešavaju u ležištima, tima, odnosno u zoni rudarskih 

radova u procesu eksploatacije i odvodnjavanja, najčešći i su sleganje terena, 

kliženje kosina kopova i pojave tekućih 

peskova u jamskim radovima.

ÐŸÑ€ÐµÑƒÐ·Ð¼Ð¸

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?