Ligjërata III - Gazetaria

Dr. Bajram Kosumi
Editoriali Komenti Analiza
[koncept për ligjërata] 2010
EDITORIALI
3. Llojet e veçanta të editorialëve
Ligjërata III.
Klasifikimi i Hamit Boriçit dhe klasifikime të tjera
3.1. Editoriali i përgjithshëm politik
• Trajton një temë të përgjithshme politike.
• Jipen orientime të caktuara politike, shoqërore, ekonomike, etj.
Editoriali i mësipërm i New York Times-it “Ndëshkim apo llogaridhënie?” është i llojit të
përgjithshëm politik..
3.2. Editoriali propagandistik [popullarizues]
• Trajton një temë të caktuar, zakonisht një prirje apo proces i ri politik, social
apo ekonomik.
• Ka qëllim propagandues, firmues e popullarizues.
Ja një shembull i editorialit propagandistik:
Rituali
Të ulur para ekranit të vogël, shumica e kosovarëve,
edhe këtë herë do t'ia mpijnë sytë programeve të
mërzitshme të TV-ve kombëtare. Ishalla s'kanë
përfshirë në skemën programore ndonjë telenovelë
latine. Të njëjtat fytyra që na kanë ndjekur orë pas
ore, të njëjtat këngë, të njëjtat personazhe, e
njëjta rutinë, thua s'ka ndryshuar asgjë. Duke mos
pasur zgjidhje tjetër për të festuar, banorët e
UNMIK-ut (të paktën në letërnjoftim kështu
deshifrohet) do ta rrethojnë sërish pas një viti
tryezën historike, për të konsumuar ushqim të
zgjedhur dhe muhabete pikante. Zakoni me siguri do
të ruhet, pak raki për festë ia vlen. Edhe nëse
teprohet në natën e fundit të vitit, falet.
Populli i thjeshtë i këtij territori të papërcaktuar
ka me mijëra arsye për të ngritur dolli, sepse i ka
mbijetuar edhe një viti të rëndë, 12 muajve
mundimtarë, 365 ditëve të zorit, të vuajtjes, të
territ. Të vetmit, të cilët s'kanë asnjë motiv për
të festuar janë politikanët e Kosovës. Asnjë premtim
I tyre s'është realizuar. Pavarësia s'erdhi. Jeta
jonë u bë edhe më e vështirë, ndërsa e tyrja edhe më
luksoze. Tryeza jonë e përditshme u "lehtësua",
ndërsa e tyrja u mbush edhe më shumë. Në
xhirollogaritë tona Viti i Ri s'do të gjejë as disa
centë, në të tyret u depozituan miliona. Hendeku mes
nesh dhe atyre u bë edhe më i thellë. Politikanët na
bënë të kuptojmë se pakica e vërtetë e këtij vendi
janë ata. Polarizimi i skajshëm i shoqërisë është
meritë e pushtetarëve, lidhjeve të dyshimta me
1

Dr. Bajram Kosumi
Editoriali Komenti Analiza
[koncept për ligjërata] 2010
biznesin, korrupsioni, abuzimi me paratë e
taksapaguesve.
Ky minoritet i superpasur i shoqërisë formoi
pashallëqe brenda pak muajsh, ndërsa shumica e
qytetarëve mbeti e zhytur në pasiguri.
Megjithatë, shoqëria kosovare, pa kastën e saj
politike, dëshmoi se është e denjë për shtetin. Ajo
e kurseu veten nga protesta kundër mjerimit dhe
hajnisë, nga rreziku i pazareve politike që bënë
njerëzit e pushtetit në kurriz të Kosovës.
Për këtë arsye, njerëzit që sonte janë përreth
tryezave familjare, kanë pse të festojnë. Të
thjeshtët, të zhveshurit nga ofiqet, pushteti,
partia, punëtorët, të
papunët, studentët, e kaluan provën e madhe. Atë që
s'e bënë politikanët, e bëri shoqëria në rrugën e
saj të emancipimit dhe të durimit.
Gëzuar dhe …pastë fund durimi!
Kosova sot, e premte, 29,30,31 dhjetor 2006, 1 e 2
janar 2007
3.3. Editoriali operativ
• Trajton një te,ë të rëndësishme për shoqërinë, me qëllim të udhëzimit e
këshillimit të një faktori [qeveri, bashkësi etj.] për hapat që duhet të ndërmirren.
Ja se si e përfundon editorialin e saj me titull Abuzimet e fushatës gazeta Kosova sot e datës
5 nëntor 2009:
Autoritetet e vendit duhet të distancohen nga akte
të tilla dhe të kërkojnë ndjesë publike për
shkeljet ligjore që bëhen nga zyrtarët qeveritarë.
Mos distancimi inkurajon veprime të ngjashme edhe
gjatë ditëve që kanë mbetur për të bërë fushatë
deri në ditën e heshtjes zgjedhore, para 15
nëntorit. Nga ana tjetër, Ministria e Arsimit
është dashur të tregohej më e rreptë në raport me
përfshirjen e nxënësve në aktivitete politike.
Por, si duket, të gjitha partive politike po u
konvenon nga pak kjo gjë, kështu që nuk po e bëjnë
shumë të madhe dhe po vazhdojnë fushatën në të
njëjtën mënyrë.
Autori i editorialit i
udhëzon autoritetet e
shtetit se si të sillen
ndaj problemit të
trajtuar.
3.4. Editoriali i temës
• Botuesi e ngre temën, por nuk pozicionohet ndaj saj. Vetë nxjerrja në drite e
temës së tillë konsiderohet si një shkallë e butë e pozicionimit.
• Zakonisht trajton temat politike.
2

Dr. Bajram Kosumi
Editoriali Komenti Analiza
[koncept për ligjërata] 2010
Ja përfundimi i një editoriali të temës, në të cilin trajtohet lidhja e koalicioneve të
interesit jopolitik në balotazhin e zgjedhjeve komunale të vitit 2009:
Vendi nga vjen ndotja e Kosovës [Kastrioti, sqarim
imi, B. K.], së bashku edhe me disa qytete e qyteza
të tjera, si Klina, dëshmoi që koalicioni mes
partive nuk nënkupton edhe koalicionin mes
votuesve. Madje një koalicion i tillë në Obiliq, si
pasojë e fjalëve të gojës për pazarllëqet duket se
ndikoi që të fitojë LDK-ja. Pra, shpesh edhe është
i dëmshëm.
Anash betejës së koalicionit qeverisës, më duket
sikur fituesi më i madh i këtyre zgjedhjeve gjendet
në Han të Elezit. Në fund të Kosovës u thye një
tabu që nuk arriti ta thyej askush tjetër në
Kosovë-fitoi një kandidat i pavarur.
Duket se Hani i Elezit, si komunë e re, po sjell
edhe shumë të reja në Kosovë, një mentalitet të ri
votues.
Zëri, “Belly Dance 2009”
14 dhjetor 2009
Venerimi i një teme,
por jo edhe
pozicionim
Shikoni fjalinë
përmbyllëse: “Duket
se...”. Këtu nuk ka
pozicionim [nuk ka
pasur as gjatë tërë
editorialit], por
vetëm paralajmërim i
mundësive të reja.
4. Editoriali që s’është editorial
• Në gazetarinë bashkëkohore, edhe në shqip, është duke u shfaqur një prirje
për botimin e editorialëve të shkruar nga gazetarë, kolumnistë apo
bashkëpunëtorë të gazetës. Këta ditorialë botohen nën mbititullin “editorialë”
dhe luajnë rolin e editorialit.
• Kështu është shkrimi i Fatos Lubonjës Mbi kufirin detar dhe jo vetëm, botuar në
revistën Klan [www.korrieri.com], në rubrikën Editoriale. Mirëpo,
“editoriali” i Lubonjës ka një fillim ideal për një koment apo një kolumnë, dhe
jo për një editorial:
Një lexues i shkrimeve të mija më pyeste nëpërmjet
internetit pse nuk jam prononcuar për punën e kufirit
detar. E falënderoj që më dha rastin të shprehem për
këtë çështje sepse, për të qenë i sinqertë, nuk kisha
ndërmend të shkruaja pa ma kërkuar kush mendimin. Po
pse nuk kisha ndërmend të shkruaja? Zakonisht heshtje
të tilla nga shumica interpretohen si heshtje që
flasin. Në këtë rast një heshtje e tillë mund të
interpretohet se ky gazetar mund të jetë dakord me
qeverinë apo se po konformohet. Edhe letra e lexuesit
kishte një konotacion gati sikur më fajësonte që nuk
kisha shkruar për humbjen e 370 km katror sipërfaqe
ujore shqiptare.
3