Nr 32 - Tauron

More documents

Recommendations

Info

Energia inaczej Polska Energia 6 (<strong>32</strong>) 2011 George P. Mitchell – uparty Teksańczyk, który nie zważał na przeciwności i przez całe życie dążył do realizacji marzeń. To zapewniło mu statusu miliardera Przypominająca gigantycznego pająka plątanina rur, którymi w skały pompowany jest płyn rozszczelniający, składający się z wody, piasku i kilkunastu substancji chemicznych Łupkowy zawrót głowy Trzy dekady temu pewien człowiek z Teksasu uparł się, że będzie wydobywał gaz ziemny z łupków. Przez 20 lat na jego widok pukano się w czoło. Dziesięć lat temu został miliarderem 28 Andrzej Hołdys publicysta „Wiedzy i Życia” Za oceanem trwa łupkowa gorączka. Według niedawnej ekspertyzy przygotowanej przez naukowców z Massachusetts Institute of Technology gaz ziemny będzie za dwie dekady zaspokajał aż 40 proc. potrzeb energetycznych Stanów Zjednoczonych, głównie dzięki pozyskiwaniu gazu z łupków. Obecnie udział tego surowca wynosi 20 proc. Amerykanie chcą też do 2030 r. zmniejszyć o jedną czwartą import tradycyjnych surowców energetycznych. Pod koniec 2010 r. amerykański Departament Energii poinformował, że zasoby gazu łupkowego w USA, do których można się dobrać przy pomocy obecnych technik, wynoszą 23 bln m sześc. Podobny raport opublikowany rok wcześniej mówił o 10 bln m sześc. Zatem w ciągu zaledwie roku amerykańskie szacunki wzrosły ponad dwa razy. To nie tylko zasługa nowych odkryć, ale także efekt błyskawicznego rozpowszechniania się zaawansowanych technik wydobywczych. Pozyskiwanie gazu łupkowego stało się ekonomicznie uzasadnione dopiero w ostatnich kilkunastu latach po zastosowaniu szczelinowania hydraulicznego, polegającego na pompowaniu pod ziemię mieszaniny wody, piasku i chemikaliów, która rozsadza skałę. Niedostępne skały Gaz ziemny powstaje z materii organicznej przykrytej grubą warstwą iłów i podgrzewanej ciepłem geotermalnym. Pod wpływem wysokiego ciśnienia i temperatury materia organiczna przechodzi szereg przemian. Trwa to miliony lat, aż w końcu pojawia się najpierw ropa naftowa, a potem gaz ziemny. Oba surowce opuszczają swój skalny matecznik i wędrują ku górze, gromadząc się w geologicznych pułapkach. Stamtąd wydobywa się je od stu lat. Jednak znaczna część surowca pozostaje w macierzystych łupkach ilastych. Ponieważ są one zbite i nieprzepuszczalne, przez całe dekady sądzono, że nie można się do nich dobrać. Innego zdania był 92-letni dziś George P. Mitchell, właściciel firmy Mitchell Energy, od ponad pół wieku pozyskującej gaz ziemny w północnym Teksasie i sprzedającej go do Chicago. W latach 70. zasoby złoża Barnetta, które wydobywał, zaczęły się szybko wyczerpywać. Wtedy postanowił sprawdzić, czy da się coś wycisnąć ze znajdujących się tu czarnych łupków. Pierwsze próby podjął w 1981 r. Okazały się nieudane. Kolejne także. Zamknięty w odizolowanych mikroskopijnych przestrzeniach gaz niechętnie opuszczał skałę. Z czasem, po wykonaniu kilkudziesięciu prób, odnotowano pierwsze sukcesy. Nikt jednak nie zakrzyknął: „Eureka!”. Nie było bowiem żadnych przełomowych momentów i raptownych zwrotów akcji. Ciągle eksperymentowano, poprawiając drobiazgi. Mitchellowi i zatrudnionym przez niego naukowcom z Uniwersytetu Teksańskiego dopracowanie metody zajęło około 12 lat. Kosztowało to wiele milionów dolarów. A na końcu okazało się, że metoda jest wciąż droga i nieopłacalna. Kolejka po gaz Jednak w połowie lat 90. ceny gazu ziemnego zaczęły szybko rosnąć. Wyciskanie surowca z łupków zaczynało nabierać sensu ekonomicznego, choć wciąż było drogie. Wtedy firma Mitchell Energy wykonała na swoim złożu pierwszych kilkaset wierceń w łupkach. W Stanach wciąż jednak wątpiono, czy uda się wydobyć w ten sposób znaczne ilości gazu. Początkowo oceny geologiczne, dotyczące zarówno złoża Barnetta, jak i kilku innych formacji skalnych, wcale na to nie wskazywały. Zaledwie dekadę temu zdano sobie sprawę, że zasoby gazu łupkowego mogą być bardzo duże. Trzeba tylko udoskonalić techniki wiertnicze. Dopiero wtedy inni ruszyli w ślady Mitchella, wykorzystując i poprawiając jego patent. Rozpoczęto wiercenia w złożach Haynesville i Fayetteville w stanach Luizjana, Arkansas i Teksas, a zaraz potem dobrano się do wielkiego złoża Marcellusa ciągnącego się wzdłuż łańcucha Appalachów we wschodniej części kraju. Zaczęło się masowe wykupywanie gruntów wszędzie tam, gdzie pod spodem znajdowały się warstwy obiecujących łupków. Urzędy geologiczne w poszczególnych stanach zostały zasypane lawiną wniosków o wydanie zezwoleń na odwierty. A uparty biznesmen stał się miliarderem. W 2002 r. sprzedał swoją firmę za 3,1 mld dolarów. W Stanach jest nazywany „ojcem gazu łupkowego”. Nadal, mimo dość zaawansowanego wieku, prowadzi interesy – w Pensylwanii handluje ziemią, w której może kryć się cenny surowiec. – Płaciliśmy po 300 dolarów za akr, a sprzedamy po 10 tys. dolarów. Zainteresowanych nie brakuje – mówił w jednym z wywiadów w zeszłym roku. Mitchell ma powody do optymizmu. Przez Pensylwanię przebiega bowiem wspomniana już forma-
Foto: arc Tak wygląda z bliska przekrój poziomy gazonośnych skał łupkowych. Prezentowany na zdjęciu bilet ma wskazać, jak cienkie są płytki i jak szczelnie ułożone są w gazonośnej skale Jedno z kilkudziesięciu urządzeń służących do wydobycia gazu ze złóż łupkowych. Być może już niedługo pojawią się one w polskim krajobrazie Odwiert w łupkach Marcellusa w stanie Pensylwania (USA) cja łupków Marcellusa, leżąca na głębokości 1-2 km. Wedle najnowszych oszacowań tylko to jedno złoże zawiera dość surowca, aby przez 40 lat zaspokajać wszystkie potrzeby USA, jeśli utrzymają się one na obecnym poziomie. W 2005 r. wykonano w Pensylwanii dwa odwierty w łupkach. Trzy lata później było ich już 210, a w 2009 r. – 768. Łącznie w latach 2005–2009 władze stanu udzieliły blisko 3 tys. zezwoleń na prace wiertnicze, a w samym 2010 r. złożono prawie 5 tys. kolejnych wniosków. Ponad cztery piąte dotyczyło zgody na przeprowadzenie wierceń poziomych i szczelinowania hydraulicznego. Piony i poziomy Obie techniki są niezwykle trudne, a zastosowane razem czynią z wydobycia gazu łupkowego bardzo skomplikowane przedsięwzięcie. Wiertło przebija się do warstwy FOTO: PENNSYLVANIA DEPARTMENT OF ENVIRONMENTAL bogatych w gaz łupków. Po dotarciu do niej kierunek wiercenia zmienia się z pionowego na poziomy. Skałę drąży się na długości do 1,5 km. Następnie do odwiertu zostaje wprowadzona stalowa rura. Kolejna faza prac polega na wytworzeniu w zbitej skale siateczki spękań i szczelin. Pompy wtłaczają pod ziemię miliony litrów cieczy, która przez otwory w rurze, wykonane przy pomocy ładunków wybuchowych, przedostaje się do skał, a one w wyniku tego pękają. Znaczna część płynu rozszczelniającego powraca na powierzchnię, niosąc ze sobą rozmaite zanieczyszczenia, m.in. sole i metale ciężkie. Odprowadza się go do specjalnych zbiorników. Dopiero potem w rurze pojawia się gaz ziemny. Płyn do rozsadzania skał składa się w 99,5 proc. z wody i piasku oraz w 0,5 proc. z dodatków chemicznych. Piasek wypełnia nowo powstałe szczeliny i nie pozwala im się zasklepić, dzięki czemu gaz może opuścić skały. Substancje chemiczne ułatwiają wydobycie. Te 0,5 proc. może się wydać ilością niewielką, jednak wpompowanie, powiedzmy, 3 mln litrów wody oznacza, że wraz z nią popłynie 15 tys. litrów chemikaliów. A to tylko jedno szczelinowanie. Z głównego pionowego szybu da się poprowadzić nawet 10 poziomych wierceń. Z każdego można wykonać pięć szczelinowań. W sumie daje to około 150 mln litrów wody zawierającej łącznie około 750 tys. litrów substancji chemicznych. Według geologów ryzyko przedostania się tych związków do warstw wodonośnych jest małe, gdyż te drugie znajdują się zwykle bliżej powierzchni, a od gazonośnych łupków oddziela je warstwa skał nieprzepuszczalnych. Jednak w Stanach pojawiły się obawy, że wiercenia mogą doprowadzić do zanieczyszczenia zasobów wody pitnej. Z tego właśnie powodu Nowy Jork postanowił zniechęcić inwestorów do pozyskiwania gazu ze złóż leżących pod warstwami wodonośnymi, które stanowią główne źródło wody dla dziesięciomilionowej aglomeracji. W zeszłym rokuwładze stanowe zażądały od firm, by przedstawiły szczegółową ocenę oddziaływania na środowisko dla każdego odwiertu. Przygotowanie takiej ekspertyzy potrwa kilka lat. Również w ubiegłym roku amerykańska Agencja Ochrony Środowiska rozpoczęła badania dotyczące zagrożeń ekologicznych związanych z wydobyciem gazu łupkowego. Źródłem zanieczyszczeń może być, na przykład, zużyty płyn rozszczelniający, który przecieka z nieszczelnego szybu wiertniczego lub zbiorników. Do tego dochodzi zniszczenie terenu wokół odwiertu. Pomimo wszystkich tych zastrzeżeń i obaw, nie wydaje się, aby łupkowa gorączka opadła. Chętnych do wydobycia gazu niekonwencjonalnymi metodami, w USA i innych krajach, szybko przybywa. 29
Page 1: Nr 6 (32) Czerwiec 2011 M a g a z y
Page 4 and 5: wywiad Polska Energia 6 (32) 2011 N
Page 6 and 7: Flesz Polska Energia 6 (32) 2011 Wz
Page 8 and 9: iznes Polska Energia 6 (32) 2011 Fo
Page 10 and 11: wydarzenia Polska Energia 6 (32) 20
Page 12 and 13: W Grupie Polska Energia 6 (32) 2011
Page 14 and 15: W Grupie Polska Energia 6 (32) 2011
Page 16 and 17: marketing Polska Energia 6 (32) 201
Page 18 and 19: W Unii Polska Energia 6 (32) 2011 M
Page 20 and 21: Wydarzenia Polska Energia 6 (32) 20
Page 22 and 23: na świecie Polska Energia 6 (32) 2
Page 24 and 25: Wydarzenia Polska Energia 6 (32) 20
Page 26 and 27: Prawdy i mity Polska Energia 6 (32)
Page 30 and 31: Felieton Polska Energia 6 (32) 2011

Nr 32 - Tauron

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?