Nr 32 - Tauron
Nr 32 - Tauron
Nr 32 - Tauron
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Foto: arc<br />
Tak wygląda z bliska przekrój<br />
poziomy gazonośnych skał<br />
łupkowych. Prezentowany na<br />
zdjęciu bilet ma wskazać, jak<br />
cienkie są płytki i jak szczelnie<br />
ułożone są w gazonośnej skale<br />
Jedno z kilkudziesięciu<br />
urządzeń służących do<br />
wydobycia gazu ze złóż<br />
łupkowych. Być może już<br />
niedługo pojawią się one<br />
w polskim krajobrazie<br />
Odwiert w łupkach Marcellusa w stanie Pensylwania (USA)<br />
cja łupków Marcellusa, leżąca na głębokości<br />
1-2 km. Wedle najnowszych oszacowań<br />
tylko to jedno złoże zawiera dość surowca,<br />
aby przez 40 lat zaspokajać wszystkie potrzeby<br />
USA, jeśli utrzymają się one na<br />
obecnym poziomie.<br />
W 2005 r. wykonano w Pensylwanii dwa<br />
odwierty w łupkach. Trzy lata później było<br />
ich już 210, a w 2009 r. – 768. Łącznie<br />
w latach 2005–2009 władze stanu udzieliły<br />
blisko 3 tys. zezwoleń na prace wiertnicze,<br />
a w samym 2010 r. złożono prawie<br />
5 tys. kolejnych wniosków. Ponad cztery<br />
piąte dotyczyło zgody na przeprowadzenie<br />
wierceń poziomych i szczelinowania hydraulicznego.<br />
Piony i poziomy<br />
Obie techniki są niezwykle trudne, a zastosowane<br />
razem czynią z wydobycia gazu<br />
łupkowego bardzo skomplikowane przedsięwzięcie.<br />
Wiertło przebija się do warstwy<br />
FOTO: PENNSYLVANIA DEPARTMENT OF ENVIRONMENTAL<br />
bogatych w gaz łupków. Po dotarciu do niej<br />
kierunek wiercenia zmienia się z pionowego<br />
na poziomy. Skałę drąży się na długości<br />
do 1,5 km. Następnie do odwiertu zostaje<br />
wprowadzona stalowa rura. Kolejna faza<br />
prac polega na wytworzeniu w zbitej skale<br />
siateczki spękań i szczelin.<br />
Pompy wtłaczają pod ziemię miliony litrów<br />
cieczy, która przez otwory w rurze,<br />
wykonane przy pomocy ładunków wybuchowych,<br />
przedostaje się do skał, a one<br />
w wyniku tego pękają. Znaczna część płynu<br />
rozszczelniającego powraca na powierzchnię,<br />
niosąc ze sobą rozmaite zanieczyszczenia,<br />
m.in. sole i metale ciężkie.<br />
Odprowadza się go do specjalnych zbiorników.<br />
Dopiero potem w rurze pojawia się<br />
gaz ziemny.<br />
Płyn do rozsadzania skał składa się<br />
w 99,5 proc. z wody i piasku oraz w 0,5<br />
proc. z dodatków chemicznych. Piasek wypełnia<br />
nowo powstałe szczeliny i nie pozwala<br />
im się zasklepić, dzięki czemu gaz<br />
może opuścić skały. Substancje chemiczne<br />
ułatwiają wydobycie. Te 0,5 proc. może<br />
się wydać ilością niewielką, jednak wpompowanie,<br />
powiedzmy, 3 mln litrów wody<br />
oznacza, że wraz z nią popłynie 15 tys. litrów<br />
chemikaliów. A to tylko jedno szczelinowanie.<br />
Z głównego pionowego szybu da<br />
się poprowadzić nawet 10 poziomych wierceń.<br />
Z każdego można wykonać pięć szczelinowań.<br />
W sumie daje to około 150 mln litrów<br />
wody zawierającej łącznie około 750<br />
tys. litrów substancji chemicznych.<br />
Według geologów ryzyko przedostania<br />
się tych związków do warstw wodonośnych<br />
jest małe, gdyż te drugie znajdują się<br />
zwykle bliżej powierzchni, a od gazonośnych<br />
łupków oddziela je warstwa skał nieprzepuszczalnych.<br />
Jednak w Stanach pojawiły<br />
się obawy, że wiercenia mogą<br />
doprowadzić do zanieczyszczenia zasobów<br />
wody pitnej. Z tego właśnie powodu<br />
Nowy Jork postanowił zniechęcić inwestorów<br />
do pozyskiwania gazu ze złóż leżących<br />
pod warstwami wodonośnymi, które stanowią<br />
główne źródło wody dla dziesięciomilionowej<br />
aglomeracji. W zeszłym rokuwładze<br />
stanowe zażądały od firm, by<br />
przedstawiły szczegółową ocenę oddziaływania<br />
na środowisko dla każdego odwiertu.<br />
Przygotowanie takiej ekspertyzy potrwa<br />
kilka lat.<br />
Również w ubiegłym roku amerykańska<br />
Agencja Ochrony Środowiska rozpoczęła<br />
badania dotyczące zagrożeń ekologicznych<br />
związanych z wydobyciem gazu łupkowego.<br />
Źródłem zanieczyszczeń może<br />
być, na przykład, zużyty płyn rozszczelniający,<br />
który przecieka z nieszczelnego szybu<br />
wiertniczego lub zbiorników. Do tego<br />
dochodzi zniszczenie terenu wokół odwiertu.<br />
Pomimo wszystkich tych zastrzeżeń<br />
i obaw, nie wydaje się, aby łupkowa<br />
gorączka opadła. Chętnych do wydobycia<br />
gazu niekonwencjonalnymi metodami,<br />
w USA i innych krajach, szybko przybywa.<br />
<br />
29