Преузми

OSNOVNE KLIMATSKE
KARAKTERISTIKE
• Klima predstavlja skup vremenskih pojava,
odnosno atmosferskih procesa, koji
karakterišu fizičko stanje atmosfere iznad
nekog područja.
• ona je i energetski resurs (sunce i vetar), i
materijalni resurs (padavine)
• Nauka koja izučava uslove pod kojima se
obrazuje klima nekog područja naziva se
klimatologija.

• Sa gledišta hidrometeorologije, koja izučava
atmosferske procese koji utiču na vodne resurse
na zemlji, od interesa su klimatski elementi koji
imaju direktan uticaj na pojedine faze
hidrološkog ciklusa. To su, pre svega, sledeći
klimatski elementi
–sunčeva radijacija;
–zračenje tla;
– temperature vazduha;
– vazdušni pritisak;
– vlažnost vazduha;
–oblačnost i trajanje sunčevog sjaja;
–vetar;
– padavine;
– isparavanje.

Atmosfera Zemlje
Zemlja se deli na:
• osnovno telo
• hidrosferu
• atmosferu
• biosferu
Masa atmosfere je 5.157*10 15
tona, a Zemlje 5.98*10 21 tona.

ATMOSFERA
• Gasoviti omotač Zemlje
• Povremeni sadržaj
– Voda u sva tri agregatna stanja
– Čvrste čestice: prašina, dim, soli
• Gustina atmosfere – postepeno opada sa
visinom
– Oko 600 km – beznačajna
– 9/10 mase atmosfere je ispod 20 km
– 2/3 mase atmosfere je ispod 10 km

Hemijski sastav atmosfere
Zemlje
• Atomi i molekuli do visine od 60km (neutralna
atmosfera)
• Od 60 do 600km je jonosfera
• Iznad je protonosfera

Zapreminski procenti pojedinih
gasova
• Azot 78.084%
• Kiseonik 20.946%
• Argon 0.934%
• CO 2 0.0324%
• Neon 1.818*10 -3 %
• Helijum 5.24*10 -4 %
• Metan 1.3 *10 -4 %
• Kripton 1 .14*10 -4 %
• Vodonik 5*10 -5 %
Promenljive komponente: vodena para (3 % u
tropima, 2*10 -5 % na Antarktiku), aerosoli,
fotohemijski smog.

Građa atmosfere Zemlje
• Po vertikali je slojevita.
• Do 200 km je stabilna, a iznad je
promenljiva (pulsira i sažima se) pa ima
nepravilnu formu.

Raspodela temperature po
visini

Slojevi u atmosferi
• troposfera
• tropopauza
• stratosfera
• mezosfera
• mezopauza
• termosfera
• egzosfera

Troposfera
• najniži sloj
• u njoj je 80% mase
• visina: 11km, 17-18km
• karakteriše je pad temperature sa visinom
• regulator temperature danas su ugljendioksid
i vodena para

Tropopauza
• širina 1 - 3km
• temperaturska inverzija
• nad ekvatorom je
hladnija, nad polovima
toplija

Stratosfera
• do visine od 50 km
• temperatura se slabo
menja
• ozonski sloj
• stratopauza na 48-56 km
• regulator temperature je
ozon

Mezosfera
• temperatura ponovo
počinje da pada (do -110 0
C)
• javljaju se sedefasti
oblaci
• iznad je mezopauza

Termosfera
• brzi rast temperature (na
200-250 km je 1800 K)
• jonizacija (D, E i F
slojevi)
• pojava polarnih svetlosti

Egzosfera
• navisinamapreko
1000km
• disipacija atmosfere

Vazdušni pritisak
• Vazdušni (atmosferski) pritisak u klimatologiji ima
važnu ulogu,
– od njegovog rasporeda zavisi pravac i brzina vetra.
– Značajan za vegetaciju pri razmeni vazduha između gornjih
slojeva zemljišta i prizemnih slojeva vazduha, tj. kod tzv.
“disanja zemljišta”.
• Gustina vazduha opada sa temperaturom
Pri pritisku od 1013 mb
– t = -20 o C →ρ= 1.395 kg/m 3
– t = 0 o C →ρ= 1.292 kg/m 3
– t = 20 o C →ρ= 1.204 kg/m 3
– t = 25 o C →ρ= 1.145 kg/m 3

• Atmosferski pritisak je direktna posledica težine
vazduha. Razlikuje s mestom i vremenom jer se
količina (i težina) vazduha iznad Zemlje isto tako
razlikuju.
• Atmosferski pritisak se smanjuje za 50% na visini od
oko 5 km (kao što se i oko 50% ukupne mase
atmosfere nalazi unutar najnižih 5 km).
• Prosečni atmosferski pristisak izmeren na morskom
nivou iznosi oko 101.3 kilopaskala.
• Jedinica mere je Paskal
1 bar = 1000 mb = 10 5 Pa (paskala) = 10 2 kPa

Instrumenti za merenje su:
– Živini ili aneroidni batometar ili barograf –
hermetički zatvorene kutije iz kojih je
delimično izvučen vazduh. Sa promenom
vazdušnog pritiska pomeraju se zidovi kutije,
koji se preko poluge prenose na aneroidni
batometar, odnosno grafopisačem na
barograf.

aneroidni batometar
Živin baromer

Barograf
• Srednji pritisak
Srednji pritisak:
p =
p
7 + 14 + p21
p
3
Ideksi označavaju vremena čitanja

ATMOSFERSKI PRITISAK
• Uzrok – težina vazduha. Na nivou mora 1 m 3 vazduha
• Na temperatruri – 20 o C teži 1.395 kg
• Na temperatruri 0 o C teži 1.293 kg
• Na temperatruri – 20 o C teži 1.165 kg
• Pritisak vazduha se izražava u milibarima – mb. Na površini mora
iznosi 1013.2 mb. Neprekidno se menja pod uticajem termičkih i
dinamičkih procesa u atmosferi.
• Ima dnevni hod
– Maksimalni u 10 i 22 h
– Minimalni u 4 i 16 h .
• Amplituda ovih kolebanja
– Na ekvadoru 3-4 mb
– Na našim geografskim širinama 0.3 mb

Barometarski pritisak se smanjuje sa visinom. Na svakih 100 m
pada u proseku za 13.3 mb u sloju od 900 m. Na primer za Evropu
Visina (m)
0
1000
2000
3000
4000
Pritisak
1014
899
794
699
614
(mb)
Temperatura
vazduha ( o C)
8
4
-1
-6
-12

• Promena pritiska utiče na:
– Na isparavanje – sa smanjenjem pritiska povećava se
isparavanje. U regionima gde se pritisak slabo menja
isparavanje je beznačajno. U višim predelima uticaj pritiska
na isparavanje je značajno.
– Na promenu nivoa podzemnih voda
– Na hlađenje zemljišta pod snegom
– Na kretanje vazdušnih masa