Program Ochrony Przyrody Torzym_17_04_07 - Państwowe ...

1
REGIONALNA DYREKCJA LASÓW PAŃSTWOWYCH W ZIELONEJ GÓRZE
PROGRAM OCHRONY PRZYRODY
AKTUALIZACJA
DLA
NADLEŚNICTWA TORZYM
OBRĘBY: GĄDKÓW WIELKI, TORZYM, WYSTOK
stan na 1 stycznia 2006
Opracowano w
Konsorcjum „TAXUS UL"
w Warszawie
Warszawa wrzesień 2006

2
SPIS TREŚCI.
str.
1. Protokół z pierwszego posiedzenia Komisji Programu Ochrony ......................................................5
1. Protokół z drugiego posiedzenia Komisji Programu Ochrony ..........................................................7
Wprowadzenie........................................................................................................................................9
A. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA NADLEŚNICTWA TORZYM.
1. Z dziejów..............................................................................................................................................9
2. Rys historyczny...................................................................................................................................10
3. PołoŜenie.............................................................................................................................................13
4. Regionalizacja przyrodniczo- leśna....................................................................................................13
5. Regionalizacja geobotaniczna.............................................................................................................13
6. Regionalizacja fizyczno – geograficzna.............................................................................................14
7. Miejsce i rola N-ctwa Torzym w gospodarce przestrzennej regionu.................................................14
8. Porównanie wybranych cech drzewostanów róŜnych jednostek leśnych...........................................15
9. Grupy funkcji lasu N-ctwa Torzym....................................................................................................15
10. Charakterystyka kompleksów leśnych..............................................................................................15
B. FORMY OCHRONY PRZYRODY
- ISTNIEJĄCE I PROPONOWANE.
I. Ustawa o ochronie przyrody...............................................................................................................16
I.1. Istniejące, projektowane i proponowane formy prawnej ochrony przyrody w Nadleśnictwie
Torzym....................................................................................................................................................16
1. Rezerwat przyrody – istniejący……...................................................................................................16
2. Rezerwat przyrody – projektowany....................................................................................................18
3. Park Krajobrazowy- proponowany.....................................................................................................20
4. Obszary chronionego krajobrazu – istniejące.....................................................................................21
5. Obszary Natura 2000 - proponowane.................................................................................................22
6. UŜytki ekologiczne – istniejące..........................................................................................................24
7. UŜytki ekologiczne – proponowane...................................................................................................26
8. Zespoły przyrodniczo – krajobrazowe – proponowane......................................................................28
9. Siedliska przyrodnicze podlegające ochronie.....................................................................................29
10. Ochrona gatunkowa..........................................................................................................................30
Flora.......................................................................................................................................................30
Fauna......................................................................................................................................................42
Ochrona strefowa zwierząt chronionych................................................................................................47
11. Pomniki przyrody – istniejące..........................................................................................................48
12. Pomniki przyrody – proponowane.................................................................................................50

3
II. Ustawa o lasach...............................................................................................................................52
1. Gospodarstwo specjalne...................................................................................................................52
2. Lasy ochronne……….....................................................................................................................52
III. Inne formy ochrony przyrody........................................................................................................53
1. Nadleśnictwo Torzym w strukturach korytarzy ekologicznych.....................................................53
2. Przyroda Nadleśnictwa Torzym na tle przepisów Unii Europejskiej..............................................54
C. WALORY PRZYRODNICZO – LEŚNE.
1. Gleby...............................................................................................................................................55
2. Wody...............................................................................................................................................55
3. Flora................................................................................................................................................57
4. Świat zwierzęcy..............................................................................................................................59
5. Typy siedliskowe lasu.....................................................................................................................63
6. Drzewostany...................................................................................................................................63
Bogactwo gatunkowe..........................................................................................................................63
Budowa pionowa.................................................................................................................................64
Pochodzenie........................................................................................................................................65
7. Ekologiczna ocena stanu lasu.........................................................................................................66
Ocena zgodności składu gatunkowego drzewostanów z siedliskiem..................................................66
Formy aktualnego stanu siedliska......................................................................................................67
Formy degeneracji lasu......................................................................................................................69
- borowacenie......................................................................................................................................69
- monotypizacja...................................................................................................................................70
- neofityzacja.......................................................................................................................................71
8. Cenne obiekty przyrodnicze na terenie Nadleśnictwa Torzym.......................................................72
Drzewostany cenne przyrodniczo........................................................................................................72
Drzewostany o charakterze parkowym...............................................................................................78
Zadrzewienia i remizy.........................................................................................................................79
Grunty pozostawione do naturalnej sukcesji.......................................................................................80
Grunty do szczególnej ochrony…………….........................................................................................82
Bagna...................................................................................................................................................82
Źródliska..............................................................................................................................................86
Aleje.....................................................................................................................................................87
Drzewa doborowe................................................................................................................................89
Wyłączone drzewostany nasienne........................................................................................................89
9. Cenne obiekty kultury materialnej na terenie Nadleśnictwa Torzym..............................................89
10. Obiekty kultury materialnej i inne przyrodnicze w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa
Torzym............................................................................................................................................92

4
D. ZAGROśENIA.
1. Czynniki biotyczne...............................................................................................................95
Grzyby.......................................................................................................................................95
Owady.......................................................................................................................................96
Jeleniowate...............................................................................................................................96
2. Czynniki abiotyczne..............................................................................................................97
Opady........................................................................................................................................97
Wiatry........................................................................................................................................97
Przymrozki................................................................................................................................97
Okiść.........................................................................................................................................97
PoŜary.......................................................................................................................................97
3. Czynniki antropogeniczne...................................................................................................97
Zanieczyszczenie powietrza......................................................................................................99
Zanieczyszczenie wód................................................................................................................99
ZagroŜenia związane z przebiegiem szlaków komunikacyjnych w tym z proj. autstradą A2....99
Inne negatywne oddziaływanie człowieka na las......................................................................99
Inne zagroŜenia dla środowiska przyrodniczego w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa
Torzym.......................................................................................................................................99
E. WYTYCZNE DO ORGANIZACJI GOSPODARSTWA LEŚNEGO
ORAZ WYKONYWANIA PRAC LEŚNYCH.
1. Wytyczne do organizacji gospodarstwa leśnego.................................................................100
2. Wytyczne w sprawie wykonywania prac leśnych...............................................................100
F. PLAN DZIAŁAŃ – ZESTAWIENIE PRAC OBIĘTYCH PROGRAMEM
OCHRONY PRZYRODY.
1. Działania dotyczące prawnych form ochrony przyrody i obiektów kulturowych.............100
2. Ochrona róŜnorodności biologicznej...................................................................................101
3. Kształtowanie stosunków wodnych.....................................................................................101
4. Kształtowanie strefy ekotonowej.........................................................................................102
5. Zalesienia porolne................................................................................................................102
6. Promocja i edukacja ekologiczna.........................................................................................103
Mapy programu ochrony przyrody........................................................................................103
Literatura………………………………………………….…………………………………..104
Kronika…………………………………………………….………………………………….107

5
PROTOKÓŁ
z posiedzenia I Komisji Techniczno-Gospodarczej, w sprawie ustalenia wytycznych do
aktualizacji programu ochrony przyrody dla NADLEŚNICTWA TORZYM
Obręby: Gądków Wielki, Torzym, Wystok
RDLP w Zielonej Górze
Posiedzenie Komisji odbyło się dnia 7 września 2005 roku w Łagowie, w składzie:
Przewodniczący Komisji:
Krzysztof Poczekaj – Zastępca Dyrektora ds. Gospodarki Leśnej RDLP w Zielonej Górze.
Członkowie Komisji:
Jacek Przypaśniak – Starszy specjalista ds. urządzania lasu DGLP w Warszawie,
Zbigniew Maciantowicz – Naczelnik Wydziału Urządzania Lasu i Stanu Posiadania RDLP w
Zielonej Górze,
Janusz Bazarnik – Główny specjalista ds. zagospodarowania lasu RDLP w Zielonej Górze,
Wojciech Wendowski – Naczelnik Wydziału Zagospodarowania Lasu RDLP w Zielonej
Górze,
Marek Maciantowicz – Starszy specjalista ds. ochrony przyrody RDLP w Zielonej Górze,
Dariusz Miernik - Starszy specjalista ds. urządzania lasu RDLP w Zielonej Górze,
Karol Wiler – Naczelnik Wydziału Ochrony Zasobów i Obronności RDLP w Zielonej Górze,
Ryszard Sawiak - Starszy specjalista ds. geodezji RDLP w Zielonej Górze,
Zbigniew Biliński - Główny specjalista ds. kontroli i komunikacji społecznej RDLP w
Zielonej Górze,
Robert Zander – Starszy specjalista ZOL Łopuchówko,
Michał Poklewski-Koziełł – Nadleśniczy Nadleśnictwa Torzym,
Wiesław Nowak - Z-ca Nadleśniczego Nadleśnictwa Torzym,
Roman Kliszewski – InŜynier nadzoru Nadleśnictwa Torzym,
Adam Konieczny – Prezes Taxus SI,
Bogusław Popis – Wiceprezes Taxus SI,
Tomasz Lisowski – PUP-L Taxus,
Bogusław Borusiewicz – Kierownik druŜyny urządzania lasu Taxus Konsorcjum,
Ryszard Stanulewicz – Burmistrz Torzymia,
Bolesław Piotrowski – LZM i W Inspektorat Sulęcin,
Wojciech Mazurczak – Urząd Miasta Sulęcin,

6
W wyniku dyskusji nad materiałami przedłoŜonymi na posiedzeniu I Komisji
Techniczno-Gospodarczej, przyjęto następujące ustalenia:
Nadleśnictwo Torzym posiada opracowany Program Ochrony Przyrody w formie
aneksu, obejmujący opis walorów przyrodniczych i kulturowych, form ochrony przyrody oraz
stanu i zagroŜenia środowiska przyrodniczego terenu Nadleśnictwa. Zgodnie z §3 pkt.4 oraz
§110 i 111 Instrukcji u.l. program ten zostanie zaktualizowany w trakcie obecnych prac
urządzeniowych.
Zalecenia Komisji, dotyczące aktualizacji Programu Ochrony przyrody:
- w pracach aktualizacyjnych wykorzystać źródła informacji, dostępne w zasobach
Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Gorzowie Wlkp., Wojewódzkiego
Konserwatora Zabytków w Zielonej Górze, Nadleśnictwie, Wydziale
Zagospodarowania Lasu RDLP w Zielonej Górze, Starostwach Powiatowych
(Programy Ochrony Środowiska), Urzędach Gmin i innych,
- przy opisywaniu stanowisk roślin chronionych wykorzystać operat glebowosiedliskowy
oraz Program ochrony flory Nadleśnictwa Torzym,
- elementy zagospodarowania rekreacyjnego (ścieŜki rowerowe, szlaki konne)
rozpatrywać w ujęciu sieciowym,
- w aktualizacji uwzględnić granicę przebiegu projektowanych rezerwatów przyrody,
oraz materiały dokumentacyjne tych obiektów,
- w aktualizacji uwzględnić proponowane obszary NATURA 2000, „Dolina Ilanki” –
PLH 080016 i „Dolina Pliszki” – PLH 080019,
- inwentaryzacją objąć mrowiska, wraz ze stworzeniem warstwy opisowej
i numerycznej,
- inwentaryzacją objąć stanowiska archeologiczne i inne elementy o znaczeniu
historycznym i kulturowym
Protokołował:
Przewodniczący Komisji
...................................................... .................................................
Kierownik DruŜyny Urządzania Lasu Z-ca Dyr. RDLP w Zielonej Górze
mgr inŜ. Bogusław Borusiewicz mgr inŜ. Krzysztof Poczekaj

7
PROTOKÓŁ
z zebrania II Komisji Techniczno-Gospodarczej, w sprawie opracowania Programu
Ochrony Przyrody- aktualizacji dla NADLEŚNICTWA TORZYM
Obręby: Gądków Wielki, Torzym, Wystok
RDLP w Zielonej Górze
Posiedzenie Komisji odbyło się dnia 28 listopada 2006 roku w siedzibie Nadleśnictwa Torzym
Przewodniczący Komisji:
Krzysztof Poczekaj – Z-ca Dyrektora RDLP w Zielonej Górze ds. Gospodarki Leśnej
Członkowie Komisji:
1. Leszek Banach - Dyrektor RDLP Zielona Góra,
2. Jerzy Stasia k - Starszy specjalista ds. urządzania lasu DGLP w Warszawie,
3. Zbigniew Maciantowicz - Naczelnik Wydziału Urządzania Lasu i Stanu Posiadania RDLP
w Zielonej Górze,
4. Janusz Bazarnik - Główny specjalista ds. zagospodarowania lasu RDLP
w Zielonej Górze,
5. Marek Maciantowicz - Starszy specjalista ds. ochrony przyrody RDLP w Zielonej Górze,
6. Dariusz Miernik - Starszy specjalista ds. urządzania lasu RDLP w Zielonej,
7. Zbigniew Biliński - Główny specjalista ds. kontroli i komunikacji społecznej RDLP
w Zielonej Górze,
8. Zbigniew Gaweł - Naczelnik Wydziału ds. Infrastruktury i Zamówień Publicznych
…………RDLP w Zielonej Górze,
9. Piotr Nietopiel - Starszy specjalista ds. ochrony lasu RDLP w Zielonej Górze
10. Marcin Urbaniak - Specjalista ds. Łowiectwa RDLP w Zielonej Górze,
11. Zbigniew Wierzbowski - ZOL Łopuchówko,
12. Krzysztof Pilarczyk - DRI we Wrocławiu,
13. Michał Poklewski-Koziełł - Nadleśniczy Nadleśnictwa Torzym,
14. Wiesław Nowak - Z-ca Nadleśniczego Nadleśnictwa Torzym,
15. Roman Kliszewski - InŜynier nadzoru Nadleśnictwa Torzym,
16. Adam Konieczny - Prezes Taxus SI,
17. Bogusław Popis - Wiceprezes Taxus SI,
18. Bogusław Borusiewicz - Kierownik druŜyny urządzania lasu Konsorcjum Taxus,
19. Ryszard Stanulewicz - Burmistrz Torzymia,
20. Robert Stańko - Klub Przyrodników Świebodzin,
21. Anna Przymęcka - Urząd Gminy w Łagowie,
22. Wojciech Mazurczak - Urząd Miasta Sulęcin,

8
W wyniku dyskusji nad materiałami przedłoŜonymi na posiedzeniu II Komisji Techniczno-
Gospodarczej Komisja przyjęła następujące ustalenia:
Program ochrony przyrody dla Nadleśnictwa Torzym zaktualizowano zgodnie z § 3 pkt. 4
oraz § 110 i 111 Instrukcji Urządzania Lasu z 2003r., z wykorzystaniem zapisów z „Instrukcji
sporządzenia programu ochrony przyrody” (MOŚZN i L Departament Leśnictwa, Warszawa 1996r.),
oraz w oparciu o ustawę o lasach z dnia 28 września 1991r., ustawę o ochronie przyrody z dnia 16
kwietnia 2004 roku (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880)., rozporządzeniem Ministra Ochrony
Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 20.12.2005 r. w sprawie szczegółowych
warunków i zasad sporządzania planu urządzenia lasu, uproszczonego planu urządzenia lasu oraz
inwentaryzacji stanu lasu (Dz. U z 1999r. Nr 3, poz.16), Wytycznych do sporządzania „Programu” dla
Nadleśnictw RDLP Zielona Góra wg. stanu na 01.01 2006r., a takŜe ustalenia I Komisji Programu
Ochrony Przyrody.
Komisja wniosła następujące uwagi do aktualizacji Programu Ochrony Przyrody:
1. Przedstawione w referacie proponowane rezerwaty przyrody „Torfowisko Pliszka” i
„Mechowisko Kosobudki” zapisać w Programie jako rezerwaty projektowane,
2. Wykreślić szczegółową lokalizację stref ochrony ścisłej.
II Komisja Techniczno-Gospodarcza dla Nadleśnictwa Torzym potwierdza zgodność referatu
Programu Ochrony Przyrody z obowiązującymi normami i zapisami protokołu I KTG oraz akceptuje
załoŜenia i koncepcję ochrony przyrody przedstawioną w Referacie dla Nadleśnictwa Torzym na
przyszły okres gospodarczy.
Protokołował:
Przewodniczący Komisji
...................................................... .................................................
Kierownik DruŜyny Urządzania Lasu
Z-ca Dyr. RDLP w Zielonej Górze
mgr inŜ. Bogusław Borusiewicz
mgr inŜ. Krzysztof Poczekaj

9
Wprowadzenie.
Powierzchnia Nadleśnictwa Torzym wg stanu na 01.01.2006 wynosi 21745,08ha. Program
ochrony przyrody dla Nadleśnictwa Torzym jest integralną częścią Planu Urządzania Lasu
Nadleśnictwa Torzym na okres od 1.01.2006 do 31.12.2015 roku. Sporządzony Program ochrony
przyrody został oparty na istniejącym programie ochrony przyrody opracowanym przez
BULiGLO/Poznań wg stanu na 1stycznia 2002r. Wszelkie informacje dotyczące istniejących
i projektowanych form ochrony przyrody zostały zamieszczane w planie urządzenia lasu w
uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody i Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków.
Sporządzony został w celu:
• zinwentaryzowania i zobrazowania bogactwa przyrodniczego lasów;
• wskazania kolejnych obiektów do objęcia ochroną;
• przedstawienia istniejących i potencjalnych zagroŜeń lasów oraz środowiska przyrodniczego;
• doskonalenia gospodarki leśnej na podstawach ekologicznych;
• ulepszania metod sprawowania i rozwijania ochrony przyrody;
• umoŜliwienia w przyszłości porównań i analiz zmian środowiska przyrodniczego;
• ochrony zabytków kultury materialnej w lasach;
• Program ochrony przyrody dla Nadleśnictwa Torzym zaktualizowano zgodnie z § 3 pkt. 4 oraz
§ 110 i 111 Instrukcji Urządzania Lasu z 2003r., z wykorzystaniem zapisów z „Instrukcji
sporządzenia programu ochrony przyrody” (MOŚZN i L Departament Leśnictwa, Warszawa
1996r.), oraz w oparciu o ustawę o lasach z dnia 28 września 1991r., ustawę o ochronie przyrody
z dnia 16 kwietnia 2004 roku (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880)., rozporządzeniem Ministra
Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 20.12.2005 r. w sprawie
szczegółowych warunków i zasad sporządzania planu urządzenia lasu, uproszczonego planu
urządzenia lasu oraz inwentaryzacji stanu lasu (Dz. U z 1999r. Nr 3, poz.16), Wytycznych do
sporządzania „Programu” dla Nadleśnictw RDLP Zielona Góra wg. stanu na 01.01 2006r., a takŜe
ustalenia I Komisji Programu Ochrony Przyrody z wykorzystaniem niŜej przedstawionych
materiałów:
• danych zebranych w trakcie prac terenowych IV rewizji urządzenia lasu wykonanej przez
Konsorcjum „Taxus” w Warszawie.;
• informacji dostarczonych przez Nadleśnictwo Torzym;
• informacji uzyskanych od Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody w Gorzowie i od
Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Delagatura Gorzów Wlkp.;
• informacji otrzymanych z Klubu Przyrodników ze Świebodzina;
• informacji uzyskanych z Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Zielonej Górze;
• informacji uzyskanych z Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska w Zielonej Górze;
• informacji uzyskanych z Gmin: Torzym, Sulęcin, Łagów;
• opracowań naukowych Uniwersytetu Poznańskiego, Uniwersytetu Zielonogórskiego, Akademii
Rolniczych w Poznaniu i innych;
• innych informacji zebranych na potrzeby programu;
A. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA NADLEŚNICTWA TORZYM.
1. Z dziejów.
Ziemia Lubuska nosi swą nazwę od grodu Lubusza, połoŜonego na lewym brzegu Odry,
niedaleko ujścia Warty do Odry. Lubusz był największym grodem plemienia, zapisanego w źródłach
niemieckich pod łacińską nazwą Leubuzzi czyli Lubuszanie. Siedziby Lubuszan rozpościerały się po
obu stronach Odry, ale ośrodek plemienia znajdował się po lewej stronie Odry. Na wschodzie
Lubuszanie graniczyli z plemieniem Polan. Ok. 967 r. po zwycięstwie władcy Polan ( Polski )
Mieszka nad pomorskim plemieniem Wolinian, Ziemia Lubuska znalazła równieŜ się w granicach
nowego państwa - Polski. W ten sposób Ziemia Lubuska przyczyniła się do nawiązania pierwszych
stosunków politycznych między Polską i Niemcami. To właśnie niedaleko Szprotawy w 1000 r.
spotkał się Bolesław Chrobry z cesarzem Ottonem III przed Zjazdem Gnieźnieńskim. Późniejsze
konflikty polityczne spowodowały wieloletnią wojnę Chrobrego z Henrykiem II - cesarzem
niemieckim gdzie Ziemia Lubuska dwukrotnie stawała się terenem walk. Po śmierci Chrobrego

10
nastąpiło zredukowanie Ziemi Lubuskiej do roli stanicy pogranicznej. Dopiero za czasów Bolesława
Krzywoustego i jego ekspansji na północ i na zachód Odry, Ziemia Lubuska przeŜyła czas
świetności, a śmierć Krzywoustego był zarazem jej kresem. W okresie rozbicia dzielnicowego
punktem centralnym łączącym trzy regiony (Pomorze Zachodnie, Wielkopolska i Śląsk )
odpowiedzialne za utrzymanie dawnych granic państwa piastowskiego była Ziemia Lubuska,
traktowana przez nie jako uzupełnienie systemu obronnego swoich zachodnich granic. Na zachodzie
Odry w XII i XIII w. rosła w siłę marchia brandenburska. Ziemia Lubuska znajdowała się wówczas
pod władzą ksiąŜąt śląskich. Jednak śmierć wrocławskiego księcia Henryka PoboŜnego na polach
Legnicy w czasie najazdu tatarskiego w 1241 r. zachwiała potęgą dzielnicy śląskiej, która miała być
spoiwem odrodzonego królestwa polskiego. Wynikająca z tego słabość polityczna spowodowała, Ŝe
w 1249 Ziemia Lubuska mocą decyzji ksiąŜąt śląskich przeszła pod panowanie Brandenburgii.
Opanowanie przez margrabiów brandenburskich Ziemi Lubuskiej spowodowało przesunięcia
terytorialne na granicy wschodniej i północno-wschodniej. W 1250-1300 rozszerzeniu uległa Nowa
Marchia ciągnąca się północnym brzegiem Warty i Noteci o ziemię torzyńską. Ziemia Lubuska
właściwa, połoŜona na zachodnim brzegu Odry została wcielona do Marchii Środkowej. Politycznie
wszystkie te terytoria stanowiły jedną całość, rządzone sprawną ręką margrabiów brandenburskich,
najpierw Askańczyków, a później Hohenzollernów. Ostatni margrabia brandenburski z rodu
Askańczyków, Waldemar do roku 1319 przyłączył do Marchii Brandenburskiej Zbąszyń,
Międzyrzecz, Krosno nad Odrą, Lubrzę, Świebodzin, Sulechów. Władysław Łokietek po śmierci
Waldemara zajął i włączył do Wielkopolski Międzyrzecz, Zbąszyń i Babimost. W latach 1365-1368
Kazimierz Wielki, król Polski odłączył powiat wschowski od Śląska i przyłączył do Wielkopolski,
wcześniej do niej przyłączył Santok i Drezdenko. Pod koniec XIV wieku nasiliła się ekspansja
Brandenburgii na tereny na wschód od Odry, która zaowocowała wchłonięciem powiatów
krośnieńskiego i sulechowskiego w 1538 r. w skład Brandenburgii Hohenzollernów.
Przez Ziemię Lubuską przebiegały trakty handlowe z zachodu na wschód oraz z południa na
północ. Był to istotny czynnik rozwoju gospodarczego miast ówczesnej Ziemi Lubuskiej. Wojna
trzydziestoletnia ( 1618-1638 ) zrujnowała miasta lubuskie. Miasta i wsie były wyludnione i
zniszczone. Ratunkiem były dostawy Ŝywności z Prus KsiąŜęcych przez Wielkiego Elektora
Fryderyka Wilhelma.
Wydarzeniem, który spowodował szybki rozwój Ziemi Lubuskiej było przejęcie Śląska przez
Fryderyka II od Habsburgów w wyniku wojen śląskich w 1741 r. Po drugim rozbiorze Polski w 1793
Prusy opanowały pas graniczny od Wschowy poprzez Kargowę ( opór oddziałów polskich
dowodzonych przez kpt. Więckowskiego ) Babimost, Międzyrzecz i Skwierzynę. Rozwój
gospodarczy Ziemi Lubuskiej uległ zahamowaniu w skutek rozwoju komunikacji kolejowej. Straciła
ona swoje znaczenie jako punkt wymiany handlowej pomiędzy Wschodem i Zachodem i zeszła do roli
prowincji pruskiej. Znaczenia tego nie odzyskała równieŜ po 1918 r, gdy punkt cięŜkości
gospodarczej przesunął się na Śląsk.
Druga wojna światowa zmieniła przynaleŜność państwową Ziemi Lubuskiej, przywracając ją
ponownie do państwa polskiego. Zniszczenia związane z walkami m.in. zniszczone miasta Gubin,,
Kostrzyn, Torzym spotęgowane zostały dewastacją i grabieŜą wojsk sowieckich, traktujące te tereny
jako zdobycz wojenną. Nowi osadnicy z centralnej i wschodniej Polski oraz repatrianci zza Buga,
rozpoczęli nową historię Ziemi Lubuskiej.
2. Rys historyczny okolic Torzymia i Nadleśnictwa Torzym.
Torzym rozwinął się ze starej osady słowiańskiej przy szlaku handlowym wiodącym z Poznania do
Lubusza. Po rozbiciu dzielnicowym Polski w 1138 r., wraz z całą Ziemią Lubuską, Torzym pozostał
we władaniu ksiąŜąt Śląskich. Najstarszy zachowany dokument dotyczący Torzymia pochodzi z 1375
r., w którym Torzym wymieniany jest jako oppidium, czyli miejscowość z niepełnymi prawami
miejskimi, które uzyskał 400 lat później. Niemiecka nazwa Torzymia - Sternberg wzięła swój
początek od nazwiska dawnego właściciela arcybiskupa magdeburskiego, Konrada von Sternberga.
JednakŜe nazwa Sternberg pojawia się w jeszcze wcześniejszych dokumentach. Jeden z nich pochodzi
z 1300 r i mówi o posiadłości rodziny von Strele w miejscowości "Chorith circa Sternenberge"
(Koryta koło Sternbergu). Z kolei w dokumencie z 1313 roku zachowała się wzmianka o grodzie
Sternberg i przynaleŜącym do niego okręgu. Przekaz ten świadczy o tym, iŜ Torzym juŜ w XIV w. był
grodem. Dlaczego nazwę Ziemi Torzymskiej wywodzi się od nazwy miasta, nie zostało jednak do tej
pory wyjaśnione. Prawa miejskie Torzymia potwierdzają równieŜ zapisy z 1375 r. JednakŜe w 1450 r.,

11
zarówno zamek, jak i miasto znalazły się w posiadaniu rodu niemieckich rycerzy von Winnigów,
którzy trudnili się rozbojem, napadając na przejeŜdŜających z towarem kupców. Gdy w 1506 r. do
Torzymia dotarła wyprawa zbrojna, zorganizowana przez księcia głogowskiego Zygmunta
Jagiellończyka i elektora brandenburskiego Joachima, skierowana przeciw „rycerzom-rozbójnikom”,
zniszczono wówczas doszczętnie zamek, który nigdy potem nie został juŜ odbudowany. W dolinie
Ilanki, około 3 kilometry na północ od Torzymia, (L-ctwo Przęślice, oddz. 74d) pozostało po nim
tylko warowne miejsce opisane jako grodzisko w rejestrze zabytków Wojewódzkiego Konserwatora
Zabytków. Pomimo wzlotów i upadków w trakcie kolejnych stuleci miasto rozwijało się dalej. Jednak
w 1824 r. Torzym niemal doszczętnie spłonął. Cała zabudowa Starego Miasta pochodzi właśnie z
okresu odbudowy po poŜarze. Natomiast z uwagi na wybitne właściwości lecznicze klimatu
panującego w Torzymiu w początkach XX wieku powstało tu sanatorium przeciwgruźlicze. Dzięki
temu w okresie miedzywojennym miasto stało się znanym ośrodkiem letniskowym. Niestety, w 1945
r. z powodu spustoszeń, jakie poczyniła wojna, Torzym utracił swe prawa miejskie. Kolejne
przemiany sparwiły, Ŝe osada takŜe zmieniła swój charakter na rolniczy. Co prawda, w latach 80-tych
zreaktywowane sanatorium przeciwgruźllicze przekształcono w Szpital Pulmunologiczno-
Kardiologiczny, co z kolei przyczyniło się do znacznego rozwoju miasta. Dekretem Rady Ministrów z
dnia 1 stycznia 1994 r. Torzym ponownie uzyskał prawa miejskie, by stać się pręŜnie rozwijającym
ośrodkiem gospodarczym i turystycznym.
śródło: Przewodnik Turystyczny po Powiecie Sulęcińskim 2006r.
Mapa archiwalna z przełomu XVI/XVII wieku Krainy Torzymskiej (ryc. ze zbiorów archiwalnych).
Gospodarkę leśną II poł. XVIII w., i I poł. XIX wieku lasów okolic Torzymia i Łagowa
regulowało miejscowe prawo, ustanowione przez lokalne władze. Stałym jego składnikiem był
przywilej wypasu w lasach inwentarza domowego. Bydło i świnie z reguły wypędzano do Puszczy
Łagowskiej (aktualne Leśnictwo Korytno). Rolnikom torzymskim i łagowskim dopiero w latach 1863-
1874 odebrano prawo wypasu bydła w lasach /podobnie było w większości lasów Nowej Marchii/.
Zakaz ten nie dotyczył wypasu świn, jako Ŝe w dokumentach historycznych moŜemy odnaleźć zapis,
Ŝe jeszcze ok. 1882 roku wypas świń w lasach Nowej Marchii i okolic był nagminny. Wypasu świn w
okolicznych lasach Torzymia zaniechano wcześniej niŜ Łagowa, jako Ŝe zwierzęta wracały głodne z
lasu z „wielkim kwikiem”.
Do najbardziej rabunkowych czynników wyniszczania zasobów leśnych lasów Nowej Marchii
zaliczyć naleŜy produkcję węgla drzewnego. Jednym z czołowych odbiorców węgla drzewnego
i popiołu były huty szkła. W Nowej Marchii udokumentowaną decyzję o budowie pierwszej huty
szkła podjęto w roku 1607. Wkrótce w Bierzwniku (Marienwalde), powstaje huta szkła i rozpoczyna
produkcję szkła okiennego i luster, które dostarczano m.in. na potrzeby zamku elektorskiego w
Berlinie. Nie zostały potwierdzone informacje w trakcie przygotowywania materiałów do historii
lasów Torzymia i Łagowa, jako by budowano huty szkła w tych lasach, ale sądząc z ogólnie przyjętej
tendencji do pozyskiwania surowca opałowego do wyrobu szkła hutniczego preceder ten, nie ominął

12
lasów Torzymia i Łagowa. Warto wspomnieć, iŜ pierwsza huta szkła najbliŜej połoŜona lasów
Torzymia powstała w 1707 roku na terenie Puszczy Mosińskiej i zbudował ją Georg Zimmermann.
Pod koniec XIX wieku gospodarka leśna uległa zasadniczej zmianie. Wcześniej, w wyniku
reformy, która całkowicie zakazała wypasu Ŝywego inwentarza w lasach. Później, piętno pozyskania
drewna metodą „przerzedzeniową” zastąpiono planowanymi wyrębami i uprawami leśnymi. Nowy
plan, jaki opracowano na początku XX wieku wyłączał najwartościowsze przyrodniczo i widokowo
obszary z systemu eksploatacji. Wynika z tego, Ŝe juŜ wtedy zaczęto myśleć o ochronie cennego pod
względem przyrodniczym i krajobrazowym drzewostanu.
Pod koniec XIX w. miasto Torzym uzyskało połączenie kolejowe. W 1945 r. zabudowa miasta
była zniszczona prawie w całoście. Z zabytków zachował się: spalony i odbudowany kościół
parafialny korzeniami sięgający XIII wieku. Do dziś jednak zachowały się nieliczne obiekty
historyczne kultury sakralnej i świeckiej. Niektóre z nich naleŜą do obiektów zabytkowych wpisanych
do rejestru zabytków / opis zabytków i podstawa prawna uznania za zabytek – (dział C.10) Programu.
Warto wspomnieć, iŜ ok. 15 km na północny –wschód od miasta Torzym znajduje się
Ośrodek Szkoleń Poligonowych Wojsk Lądowych – poligon WĘDRZYN na pow. ok. 11711ha,
powstały w miejscu byłego poniemieckiego kompleksu wojskowego, a później radzieckiego (rejon
Buszno był uŜytkowany przez jednostkę specjalną zajmującą się bronią jądrową, ze schronami
podziemnymi na wyrzutnie rakietowe).
Mapa archiwalna pierwszego podziału terytorialnego Nadleśnictwa Torzym -Toruń
Lubuski z 1946r. (ryc. ze zbiorów archiwalnych).
Współczesna historia Nadleśnictwa Torzym rozpoczęła się po 1945r. Po zakończeniu II wojny
światowej na mocy dekretu PKWN z dnia 12.XII.1944r. administracja Lasów Państwowych na tym
terenie przejęła lasy przedwojennego państwowego Nadleśnictwa Torzym, Gadków, Łagów/część/
Kraśnik /część/, lasy własności miejskiej oraz lasy drobnej własności prywatnej (głównie
poniemieckiej). Formalne przejęcie nastąpiło w 1946r. W 1945 roku na obszarze obecnego
Nadleśnictwa Torzym utworzono cztery małe Nadleśnictwa Państwowe Toruń Lubuski, Gądków
Wielki, Łagów, Kraśnik. Od roku 1946 gospodarowano tu na podstawie przybliŜonej tabeli klas
wieku. Pierwszy po wojnie prowizoryczny plan urządzania lasu, na którego podstawie prowadzono
gospodarkę planową, wykonano dla Nadleśnictw Toruń Lubuski, Gądków Wielki, Łagów, Polska
Wola w 1952. Plany definitywnego urządzania lasu obowiązywały dla Nadleśnictwa Torzym i innych
Nadleśnictw do końca 1973r. W 1973 roku w ramach reorganizacji teren dzisiejszego Nadleśnictwa
Torzym powstał z byłych Nadleśnictw Torzym, Gądków Wielki, Polska Wola i Łagów (L-ctwo
Korytno). Nadleśnictwo Torzym w dzisiejszym kształcie – trzyobrębowym - powstało 1 lipca 1973
roku na mocy Zarządzenia Nr 36 NDLP z dn. 26.06.1973r. W latach 1984-85 z Obrębu Gądków
Wielki przekazano niewielką powierzchnię do Nadleśnictwa Białków i Krosno opierając południową

13
granicę Nadleśnictwa Torzym na rzece Pliszka. Od 1973r. gospodarkę leśną prowadzono na
podstawie I i II rewizji urządzenia lasu. W 1995 r. RDLP w Zielonej Górze sporządziła plan III rewizji
planu urządzenia lasu, który wyrespirował w 2005r. Czynniki biotyczne nękające lasy obecnego
nadleśnictwa to przede wszystkim szkodniki owadzie. W latach 1923-1925 na terenie lasów obecnego
Nadleśnictwa masowo wystąpiła strzygonia choinówka, a w latach 1925-1936 brudnica mniszka. W
latach 1979-1983 wystąpiła ogólnopolska gradacja brudnicy mniszki, która opanowała blisko 2 mln.
ha lasów, niszcząc lub uszkodzając znaczną część drzewostanów iglastych, szczególnie świerkowych.
W wyniku osłabienia drzewostanów nastąpił rozwój szkodników wtórnych takich jak cetyńce,
smoliki, korniki. Za szkodnikami pierwotnymi pojawiały się szkodniki wtórne, do których w latach
1992-1995 dołączył przypłaszczek granatek. W ostatnim okresie z uwagi na znaczną ilość d-stanów
rosnących na gruntach porolnych odnotowano pojawienie się znacznych ilości szkodników
występujących w glebie , a szczególnie choroby grzybowe, powodujące wydzielanie się posuszu
(średnio 13000 m 3 rocznie). Obecna rewizja planu urządzenia lasu jest IV rewizją planu.
3. PołoŜenie.
Nadleśnictwo Torzym naleŜy do Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych
w Zielonej Górze, obejmuje swoim zasięgiem:
Województwo lubuskie
Powiat Sulęciński
Gmina: Torzym, Sulęcin;
Powiat Świebodzin
Gmina Łagów
4. Regionalizacja przyrodniczo – leśna.
Według podanej w „Siedliskowych podstawach hodowli lasu” (Trampler i wsp. 1990)
regionalizacji przyrodniczo leśnej, Nadleśnictwo Torzym połoŜone jest w:
Krainie Wielkopolsko-Pomorskiej (III),
Dzielnicy Pojezierza Lubuskiego (III.6),
Mezoregionie – Ziemi Lubuskiej (III.6a)
Mezoregion Ziemi Lubuskiej, największy region dzielnicy, charakteryzuje się głównie
krajobrazem pagórkowatym i sandrowym pojeziernym. Obszar jego przecina dolina Odry. Na północ
od niej, w okolicy Łagowa znajduje się najwyŜszy punkt dzielnicy (227 m n. p. m.) oraz
najpiękniejsze choć niewielkie jeziora rynnowe. BliŜej doliny Odry teren pokryty jest piaskami
sandrowymi, spośród których wyłaniają się kępy moren. Na południe od doliny Odry występuje ciąg
wzgórz związanych z maksymalnym zasięgiem ostatniego zlodowacenia. Na obszarze nadleśnictwa
region ten charakteryzuje się głównie falistym krajobrazem sandrowym i dennomorenowym
związanym z ostatnim zlodowaceniem.
5. Regionalizacja geobotaniczna.
PołoŜenie Nadleśnictwa Torzymzgodnie z regionalizacją geobotaniczną (J.M. Matuszkiewicz
1993) która jest odpowiednia do rozpatrywania zróŜnicowania zespołów roślinnych przedstawia się
następująco:
Obszar: Europejskie lasy liściaste i mieszane.
Prowincja: Środkowoeuropejska.
Podprowincja: Środkowoeuropejska Właściwa
Dział: Brandenbursko-Wielkopolski (B)
Kraina: Notecko-Lubuska (B.1)
Okręg: Pojezierza Lubuskie (B.1.8)
Dział Brandenbursko – Wielkopolski odznacza się ciepłymi i najkrótszymi zimami,
najcieplejszymi wiosnami, dość ciepłymi latami i najcieplejszymi jesieniami oraz niską roczną
amplituda temperatur. Roślinność potencjalną w zasięgu Nadleśnictwa przedstawia w dalszej części
Programu (dział C.4) Mapa Przeglądowa Potencjalnej Roślinności Naturalnej Polski.

14
6. Regionalizacja fizyczno – geograficzna.
Według „Geografii fizycznej Polski (Kondracki 1988, 2000) Nadleśnictwo TorzympołoŜone jest w:
Podobszarze Pozaalpejskiej Europy Zachodniej (3),
Prowincji NiŜu Środkowo-Europejskiego (31),
Podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie (314/315),
Makroregionie Pojezierze Lubuskie (315.4),
Mezoregionie: Równiny Torzymskiej (315.43),
Mezoregionie: Pojezierze Łagowskie (315.42),
Równina Torzymska (315.43) na obszarze tego mezoregionu znajduje się prawie cały obszar
nadleśnictwa z wyjątkiem północnych krańców. Występują tu płaskie i pofalowane równiny
sandrowe, spośród których występują moreny czołowe.
Pojezierze Łagowskie (315.42) połoŜone jest w północno-wschodniej części Pojezierza
Lubuskiego (a takŜe, północno-wsch. cz. Nadleśnictwa Torzym). Występują tu zaburzone pod
naciskiem osady czwartorzędowe i trzeciorzędowe (te ostatnie zawierają pokłady węgla brunatnego),
tworzące wysokie cokoły. Powierzchnia tego mezoregionu wynosi ok. 1989 km 2 .
7. Miejsce i rola Nadleśnictwa Torzym w gospodarce przestrzennej regionu.
Na podstawie klasyfikacji obszarów leśnych w gospodarce przestrzennej kraju (Łonkiewicz,
1993) lasy Nadleśnictwa połoŜone są:
• w leśnym makroregionie Pojezierza Pomorskiego (obszar leśny I rzędu). Charakteryzuje się
on wysoką lesistością, występowaniem duŜych kompleksów leśnych. Tworzą one wzajemne
powiązania w wielkoprzestrzenne struktury przyrodnicze o wysokim poziomie bogactwa i
aktywności biologicznej i znaczącym udziale wodochronnych i glebochronnych funkcji lasu.
• podstawowym obszarze II rzędu - Obszar Pojezierza Lubuskiego i Puszczy Noteckiej.
Zasięg terytorialny Nadleśnictwa Torzymobejmuje tą część Województwa Lubuskiego, gdzie
funkcją wiodącą jest rolnictwo oraz gospodarka leśno – drzewna. Funkcjami towarzyszącymi jest
turystyka, rekreacja, rybactwo, przemysł. DuŜą uwagę poświęca się środowisku naturalnemu chroniąc
gleby, wodę, faunę i florę. W kwestii ochrony przyrody przewiduje się następujące cele :
• objęcie ochroną lasów o wysokich walorach przyrodniczych i cennych zasobów przyrody
oŜywionej i nieoŜywionej;
• szczegółowe rozpoznanie i udokumentowanie zasobów przyrody;
• systematyczne zwiększanie lesistości, przebudowa lasów;
• regulacje granicy polno - leśnej oraz zapewnienie powiązań między kompleksami leśnymi;
• pobudzenie społeczności lokalnych do aktywnego i właściwego zarządzenia środowiskiem;
• wspieranie i koordynowanie wszelkich działań mających na celu poprawę zdrowotności
środowiska naturalnego;
• podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa;
• zagospodarowanie turystyczne i rekreacyjne zgodnie z zasadami ochrony środowiska;
• racjonalną gospodarkę rolną i surowcową.
PowyŜsze cele maja być osiągnięte poprzez:
• tworzenie nowych rezerwatów przyrody, uŜytków ekologicznych, zespołów
przyrodniczo – krajobrazowych;
• ustanawiane lasów ochronnych;
• ustanowienie nowych pomników przyrody i aktualizacja istniejących;
• reintrodukcję roślin i zwierząt, które wyginęły na opisywanym obszarze;
• wykonanie inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej gmin.

15
8. Porównanie wybranych cech drzewostanów róŜnych jednostek leśnych.
Wybrane cechy taksacyjne drzewostanów Nadleśnictwa Torzymna tle jednostek leśnych:
Wzór 1a.Porównanie wybranych cech drzewostanów Nadleśnictwa Torzym.
Jednostka
Obręb Gadków Wielki
stan na 1.01.2006
Obręb Torzym
stan na 1.01.2006
Obręb Wystok
stan na 1.01.2006
Nadleśnictwo Torzym
stan na 1.01.2006
RDLP Zielona Góra
stan na 01.01.2000
Lasy Państwowe
stan na 01.01.2001
Średni wiek
Przeciętny
zapas
[m 3 /ha]
Przeciętny
przyrost
[m 3 /ha]
Udział
siedlisk
borowych
[%]
Udział pow.
gatunków
iglastych
[%]
52 254 7,25 86,2 92,7
58 267 6,94 65,2 89,8
56 274 6,80 64,1 88,9
55 264 7,01 72,2 90,5
52 185 3,56 88,2 89,3
57 213 3,74 59,5 77,7
9. Grupy funkcji lasów Nadleśnictwa Torzym.
Zestawienie kategorii lasów i lasów Nadleśnictwa Torzymprzedstawia poniŜsza tabela:
Grupy fukcji
Obręb
Gądków Wielki
Obręb
Torzym
Obręb
Wystok
Nadleśnictwo
Torzym
[ ha ]
[ ha ] [ ha ] [ ha ] %
Lasy rezerwatowe - 101,97 87,75 189,72 0,7
Lasy ochronne. 1876,08 954,80 1369,07 4199,05 20,7
Lasy wielofunkcyjne. 5302,68 6100,12 4557,70 15960,50 78,6
Ogółem 7178,76 7133,44 5991,76 20303,96 100,00
10. Charakterystyka kompleksów leśnych.
Lasy Nadleśnictwa Torzym tworzą zasadniczo dwa duŜe kompleksy leśne. Największą pow. zajmuje
kompleks o pow. 13463,13 ha, łączący obręby Gądków Wielki i Torzym, który stanowi 61,9% ogólnej
pow. nadleśnictwa. Kompleksy leśne Nadleśnictwa dzielą drogi publiczne i linie kolejowe. PoniŜej
przedstawiono ilość i wielkość kompleksów w Nadleśnictwie Torzym:
Obręb Gądków
Obręb Torzym Obręb Torzym Nadleśnictwo
Wielkość kompleksu Wielki
ha sztuk ha sztuk ha sztuk
do 1 ha 4,65 12 2,98 7 9,11 20 16,74 39
1,01 – 5,00 ha 30,02 12 28,88 10 39,90 18 98,8 40
5,01 – 20,00 ha 17,93 1 33,52 4 132,76 13 184,21 18
20,01 – 100,00 ha 102,35 2 133,93 4 447,78 9 684,06 15
100,01 – 200,00 ha 0 0 0 0 102,28 1 102,28 1
200,01 – 500,00 ha 0 0 287,16 1 1081,70 3 1368,86 4
500,01 – 2000,00 ha 1107,44 1 2395,33 2 2324,23 2 5827,00 5
powyŜej 2000 ha 6406,11 1 4654,50 1 2402,52 1 13463,13 1
Razem: 7668,47 29 7536,71 29 6521,23 67 21745,08 122

16
I. Ustawa o ochronie przyrody.
B. FORMY OCHRONY PRZYRODY
- ISTNIEJĄCE, PROJEKTOWANE I PROPONOWANE.
Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady ochrony przyrody jest Ustawa
o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880), w myśl której,
obiekty i obszary podlegające prawnej ochronie zalicza się do form ochrony przyrody, takich jak: :
1. Parki narodowe.
2. Rezerwaty przyrody.
3. Parki krajobrazowe.
4. Obszary chronionego krajobrazu.
5. Obszary Natura 2000.
6. Pomniki przyrody.
7. Stanowiska dokumentacyjne.
8. UŜytki ekologiczne.
9. Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.
10. Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.
I.1 Istniejące, projektowane i proponowane formy prawnej ochrony przyrody w
Nadleśnictwie Torzym.
Do istniejących form ochrony przyrody naleŜą:
• rezerwat przyrody - 1; (o ogólnej pow. 239,23ha, w tym na gruntach N-ctwa 189,72 ha),
• obszary chronionego krajobrazu – 2; (o ogólnej pow. 40108ha, w tym na gruntach N-ctwa
12516,75 ha),
• uŜytki ekologiczne – 6; (o ogólnej pow. 146,98 ha),
• pomniki przyrody – 9 - (w tym na gruntach N-ctwa - 4);
• chronione gatunki roślin i zwierząt; (55 gat.- roślin, 72 gat.- zwierząt -o określonym
stanowisku),
Do projektowanych form naleŜą:
• rezerwat przyrody - 3; (o ogólnej pow. 375,91ha, w tym na gruntach N-ctwa 166,39 ha),
Do proponowanych form naleŜą:
• park krajobrazowy - 1; (o ogólnej pow. 10500ha, w tym na gruntach N-ctwa 4768,53 ha),
• Obszary Natura 2000 - 2; (o ogólnej pow. 5228ha)
• uŜytki ekologiczne – 9; (o ogólnej pow. 21,14 ha),
• zespoły przyrodniczo - krajobrazowe – 3 (o ogólnej pow. 472,39 ha),
• pomniki przyrody – 58;
Rozmieszczenie prawnych form ochrony - istniejących, projektowanych oraz proponowanych
przedstawiono na mapie przeglądowej walorów przyrodniczych oraz gatunków chronionych
i rzadkich (numeracja gatunków na mapie zgodna z wykazami w Programie).
1. Rezerwat przyrody - istniejący.
Na terenie Nadleśnictwa Torzym znajduje się jeden rezerwat przyrody - „Dolina Ilanki”,
zatwierdzony Rozporządzeniem Wojewody Lubuskiego Nr 11 z dnia 6 grudnia 2000 roku (Dz. U. Nr
34., poz. 421), w sprawie uznania za Rezerwat Przyrody. Rezerwat „Dolina Ilanki” jest rezerwatem
częściowym utworzonym w celu zachowania róŜnego rodzaju torfowisk, zespołów źródeł w obrębie
naturalnego i półnaturalnego krajobrazu wyróŜniającego się bogactwem flory, fauny i swoistych
rzadkich fitocenoz. Na obszarze rezerwatu stwierdzono występowanie ponad 350 gatunków roślin,
w tym 70 gatunków mszaków, wśród nich m. in. relikt glacjalny - mech Helodium blandowii. Do
ciekawszych gatunków flory w rezerwacie naleŜą: największa ze znanych w Polsce populacja
zagroŜonego gatunku-situ tępokwiatowego, storczyki, rosiczka okrągłolistna, pajęcznica gałęziasta,
nasięŜał pospolity, narecznica grzebieniasta, jeŜogłówka mniejsza, litera jajowata i wiele innych.

17
Wzór nr 3. Ogólna charakterystyka rezerwatu.
Lp.
Dz. Urz.
Woj. Lubus.
Nr
poz.
Nazwa
rezerwat
oddz.,
grunty obce
PołoŜenie
gmina
obręb leśny
leśnictwo
Typ i podtyp
rezerwatu wg dominującego
przedmiotu
ochrony
typu
ekosystemu
Powierzchnia
objęta ochr.
[ha]
ścisłą
część.
zespoły
roślinne
WaŜniejsze
grupy
zwierząt
Uwagi
46l,m
47b,k,o,
rowy
limie
dr. leśne
3,66
6,57
0,07
0,08
0,10
49b,d,
linie
dr. leśne
6,61
0,04
0,07
50d,f,g,
13,66
1.
Nr 34
421
6. 12. 2000
Dolina
Ilanki
51c,d,g,i-l,o-t,
dr. leśne
58a-f
linie
dr. leśne
59a,b,
63a-d,g,h,i,k-m,
linie
dr. leśne
70f
63h,k,
64i
72a,j,
73b,d
74f
80a-k,r,s,y,
81a-j,o
82f,o
83a,h,i-k,m
90a,d,h,m,n,
linia
90Aa-g
96Aa-f
dr. leśna
Torzym
Torzym
Przęślice
Torzym
Wystok
Pniów
Typ: T-
torfowiskowy.
Podtyp: PBfbiocenotyczny
/biocenoz
naturalnych/.
Typ: ETtorfowisk.
Podtyp: tptorfowisk
przejściowych
tn-torfowisk
niskich
-
16,79
0,15
26,19
0,27
0,25
11,54
13,39
0,02
0,18
2,33
1,19
0,83
2,60
2,44
0,65
13,02
11,88
2,54
6,39
8,94
0,12
21,53
15,39
0,23
Soligeniczne
torfowiska
mechowiskowe,
źródliskowe
torfowiska wiszące;
roślinność
bagienna,
zaroślowa, łąkowa
i leśna.
Płazy
(7 gat.)
Ptaki
(80 gat)
Rezerwat
nie
posiada
planu
ochrony.
R-m powierzchnia gruntów nadleśnictwa 189,72
AWRSP
WZMiUW
Grunty obce 48,65
0,86
Powierzchnia rezerwatu ogółem 239,23
Rygory wynikające z objęcia tego terenu ochroną rezerwatową reguluje § 9 Zarządzenia
Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 8 lipca 1991r. w sprawie
uznania za rezerwaty przyrody.
Rezerwat „Dolina Ilanki”, nie posiada planu ochrony rezerwatu. Wszelkie zabiegi
wykonywane w rezerwacie naleŜy uzgadniać z Wojewódzkim Konserwatorem Przyrody w Gorzowie
Wielkopolskim.

18
Lp.
1.
Wzór nr 4. MoŜliwości realizacji celów ochrony w rezerwatach częściowych.
Nazwa
rezerwatu
Dolina
Ilanki
Główny
przedmiot
ochrony
- ekosystem
torfowiskowy
- krajobraz
naturalny
Cel ochrony
Zachowanie
walorów
przyrodniczych
i
krajobrazowych
Zachodzące procesy
sukcesji
- zarastanie
śródleśnych łąk –
drzewami i krzewami
oraz sukcesja
turzycowiska w
miejsce łąki.
ZagroŜenia
-zarastanie torfowiska od
brzegów łozowiskami
- zmiana stosunków
wodnych i przesuszenie
torfowiska
MoŜliwość
realizacji
celu
ochrony
- moŜliwa
dotychczasowe
- ochr. część.
intensywna
(przywrócenie
naturalności
zbiorowisku)
- ochr. część.
unaturalniająca
(przywracanie
pełnej natural.)
Metody ochrony
proponowane
- ochr. część.
intensywna
(przywrócenie
naturalności
zbiorowisku)
- ochr. część.
unaturalniająca
(przywracanie
pełnej natural.)
- ochr. część.
zachowawcza
(natural. przebieg
procesów
przyrodniczych)
Uwagi
Budowa
zastawek
Istniejący rezerwat przyrody „Dolina Ilanki” - fot. Autor
2. Rezerwaty przyrody - projektowane.
Na terenie Nadleśnictwa Torzym projektuje się utworzyć 3 rezerwaty przyrody „Jezioro
Ratno”, „Torfowisko Pliszka”, „Mechowisko Kosobudki”. W latach 1995-2001 Lubuski Klub
Przyrodników ze Świebodzina sporządził dokumentację projektową w/w obiektów. Rezerwat „Jezioro
Ratno” pismem RDLP z Zielonej Góry z dn. 07.08.2003r. (ZO-7021-R-01/03) otrzymały pozytywną
opinię. PoniŜej przedstawiono krótką charakterystykę projektowanego rezerwatu.
Projektowny rezerwat „Jezioro Ratno o pow. łącznej 109,71 ha, w większej części połoŜony
jest na terenie N-ctwa Krosno. Na terenie N-ctwa Torzym zajmuje pow. 23,55 ha. Przedmiotem
ochrony jest obszar jeziora Ratno w dolinie rzeki Pliszki, a takŜe mokradła róŜnych typów, które
otaczają centralnie połoŜone jezioro. Na obszarze proj. rezerwatu stwierdzono występowanie 198
gatunków roślin, w tym 39 gatunków mszaków. Do ciekawszych gatunków flory w proj. rezerwacie
naleŜą: litera jajowata, lipiennik losella (znany w Woj. Lubuskim tylko z dwóch stanowisk),
kruszczyk błotny, rosiczka okrągłolistna, bagno zwyczajne, nasięŜał pospolity i wiele innych.

19
Wzór nr 3b. Ogólna charakterystyka projektowanego rezerwatu „Jezioro Ratno”.
Lp.
Dz. Urz.
Woj. Lubus.
Nr
poz.
1. -
Nazwa
rezerwat
Jezioro
Ratno
oddz.,
grunty
obce
228m,n,p,
229c-j
230h-k
PołoŜenie
gmina
obręb leśny
leśnictwo
Torzym
Gądków
Gądków
Typ i podtyp
rezerwatu wg dominującego
przedmiotu
ochrony
Typ: T-
torfowiskowy.
Podtyp: PBfbiocenotyczny
/biocenoz
naturalnych/.
typu
środowiska
Typ: ETtorfowisk.
Podtyp: tntorfowisk
niskich
tp-torfowisk
przejściowych
Powierzchnia
objęta ochr.
[ha]
ścisłą
-
część.
10,61
7,93
5,01
zespoły
roślinne
WaŜniejsze
Pellieto-
Conocephaletum
Cratoneuro filicini-
Lemnetum trisulcae
Ribeso nigri-
Alnetum
grupy
zwierząt
m.in.
Brzęczka
Potrzos
Samotnik
Wydra
Wyjątkowy charakter mają występujące na terenie projektowanego rezerwatu torfowiska od
typowo (niskich, przejściowych, wysokich) po źródliskowe, poligeniczne, flufiogeniczne oraz
pojezierne.
Rezerwat projektowany „Torfowisko Pliszka”
Na terenie Nadleśnictwa Torzym projektuje się utworzyć 2 rezerwaty przyrody „Torfowisko
Pliszka” i „Mechowisko Kosobudki”. W latach 1995-2001 Lubuski Klub Przyrodników ze
Świebodzina sporządził dokumentację projektową tych obiektów, które pismem RDLP z Zielonej
Góry z dn. 07.08.2003r. (ZO-7021-R-01/03) otrzymały negatywną opinię. PoniŜej przedstawiono
krótką charakterystykę rezerwatów.
Proponowany rezerwat „Torfowisko Pliszka” o pow. łącznej 192,37 ha połoŜony jest w
dolinie rzeki Pliszka w sąsiedztwie miejscowości Pliszka. Na terenie N-ctwa Torzym projektowany
rezerat zajmuje 115,43ha w oddz. (275g,h,k,l,m,n,o,p, 276j,k,l,m,n,o, 277k,l,m,n,o,p,r, 278j,k,
295c,d,f,g,h,i,j,k, 312 -cały). Przedmiotem ochrony jest kompleks naturalnych torfowisk niskich, łąk i
lasów bagiennych połoŜonych w dolinie rzecznej o krajobrazie sandrowym. Na obszarze
proponowanego rezerwatu stwierdzono występowanie 187 gatunków roślin, w tym 35 gatunków
mszaków. Do ciekawszych gatunków flory w proj. rezerwacie naleŜą: litera jajowata, storczyk
krwisty, kruszczyk błotny, a takŜe największa populacja narecznicy grzebieniastej na Ziemi Lubuskiej.
Uwagi
-
Dolina rzeki Pliszki w proponowanym rezerwacie „Torfowisko Pliszka” - fot. Autor
Projektowany rezerwat „Mechowisko Kosobudki” o pow. łącznej 73,83 ha połoŜony jest w
dolinie rzeki Pliszka pomiędzy miejscowości Kosobudki i Kijewo. Na terenie N-ctwa Torzym
proponowany rezerat zajmuje 27,41ha w oddz. (316l, 326d,f, 327b,c,g,h, 328h, 329i, 330d,h,i,j, 331d).
Przedmiotem ochrony jest kompleks naturalnych torfowisk niskich, łąk i lasów bagiennych
połoŜonych w dolinie rzecznej o krajobrazie sandrowym. Na obszarze projektowanego rezerwatu
stwierdzono występowanie 218 gatunków roślin, w tym 48 gatunków mszaków. Do ciekawszych
gatunków flory w proj. rezerwacie naleŜą: storczyk krwisty, storczyk szerokolistny, litera jajowata,
rosiczka okrągłolistna, kruszczyk błotny, a takŜe liczne populacje reliktowych mchów.

20
Dolina rzeki Pliszki w proponowanym rezerwacie „Mechowisko Kosobudki” - fot. Autor
3. Park Krajobrazowy - proponowany.
Proponowany Park Krajobrazowy „Dolina Pliszki” o pow. 10500ha zlokalizowany by był w
południowj część Powiatu Sulęcińskiego, gdzie centralną częścią Parku jest rzeka Pliszka. Park
obejmował by po obu stronach rzeki Pliszki zwarte kompleksy leśne mieszczące się w granicach
administracyjnych N-ctwa Torzym , Bytnica, Krosno i Cybinka. Obszar ten chronił by wartości
przyrodnicze, historyczne i kulturowe lasów doliny rzeki Pliszki, a celem jego utworzenia było by
zachowanie, popularyzacja i upowszechnienie tych wartości w warunkach zrównowaŜonego rozwoju.
Obszar proponowanego Parku stanowią miejsce występowania szeregu gatunków chronionych roślin
i zwierząt. Znajduje się tu takŜe cenny drzewostany dębowe, bukowe, a takŜe projektowane
i proponowane rezerwaty, istniejące uŜytki ekologiczne i inne formy ochrony powierzchniowej
i indywidualnej. Teren stanowi ponadto miejsce rozmnaŜania się, Ŝerowania wielu gat. zwierząt.
Na szczególną uwagę zasługuje fakt, Ŝe przed II wojną światową na rzece Pliszce było 10 młynów
i tartaków wodnych jako miejsca historycznej działalności człowieka.
Zestawienie powierzchni dla proponowanego Parku Krajobrazowego „Dolina Pliszki”
Lp. Proponowany Park Krajobrazowy Obręb leśny, oddział
Obręb Gądków Wielki
Pow. sys.
[ha]
1. „Dolina Pliszki”
98-101; 102c,d; 103f; 104-116; 117i,h; 118-123; 136-148; 160-175; 176f-h;
177d-g; 186-194; 195a,b,d,f,h-x; 196h-l; 200-206; 207Dd; 207c-f; 208c,d;
209d-g; 210d-g; 211b,d-g; 212d-i; 213-331
Obręb Torzym
4 692,66
232h-j,l,m; 248i-l; 249d-h; 250c-m; 251 75,87
Ogółem Prop. PK - „Dolina Pliszki ” 4 768,53
Granicę proponowanego Parku naniesiono na „Mapę walorów przyrodniczych” Nadleśnictwa.
Źródło: Program Ochrony Środowiska dla Powitu Sulęcin na lata 2004-2011
Malownicza dolina rzeki Pliszki w proponowanym Parku Krajobrazowym „Dolina Pliszki” - fot. Autor

21
4. Obszary chronionego krajobrazu - istniejące.
Obszar chronionego krajobrazu (OCHK) obejmuje tereny chronione ze względu na wyróŜniający się
krajobraz o zróŜnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na moŜliwość zaspokojenia
potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.
Zagospodarowanie tych terenów powinno zapewnić stan względnej równowagi ekologicznej
systemów przyrodniczych. Działalność gospodarcza na tych terenach podlega niewielkim
ograniczeniom, polegającym głównie na: /Ustawie o ochronie przyrody z 2004r. Art. 24.1/.
1. zabijaniu dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i
miejsc rozrodu oraz tarlisk, złoŜonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz
wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką;
2. realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu art. 51
ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska;
3. likwidowaniu i niszczeniu zadrzewień śródpolnych, przydroŜnych i nadwodnych, jeŜeli nie
wylikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu
drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy
urządzeń wodnych;
4. wydobywaniu do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości,w tym
kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a takŜe minerałów i bursztynu;
5. wykonywaniu prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac
związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub
przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń
wodnych;
6. dokonywaniu zmian stosunków wodnych, jeŜeli słuŜą innym celom niŜ ochrona przyrody lub
zrównowaŜone wykorzystanie uŜytków rolnych i leśnych oraz racjonalna gospodarka wodna
lub rybacka;
7. likwidowaniu naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych;
8. lokalizowaniu obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i
innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów słuŜących
prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej;
9. lokalizowaniu obiektów budowlanych w pasie szerokości 200 m od linii brzegów klifowych
oraz w pasie technicznym brzegu morskiego.
Zakazy, o których mowa w ust. 1, nie dotyczą:
1. wykonywaniu zadań na rzecz obronności kraju i bezpieczeństwa państwa;
2. prowadzeniu akcji ratowniczej oraz działań związanych z bezpieczeństwem powszechnym;
3. realizacji inwestycji celu publicznego.
Teren Nadleśnictwa Torzym obejmują dwa obszary chronionego krajobrazu:
A. Zatwierdzony Rozporządzeniem Nr 14 Wojewody Lubuskiego z dn. 24.07.2003r. (Dz. U. Nr
47 z dn. 25.07. 2003r.) - „14 - Dolina Ilanki ”
B. Zatwierdzony Rozporządzeniem Nr 14 Wojewody Lubuskiego z dn. 24.07.2003r. (Dz. U. Nr
47 z dn. 25.07. 2003r.) - „16- Puszcza nad Pliszką”
OCHK – „14-Dolina Ilanki ”. Celem ochrony tego obszaru jest zachowanie wartości przyrodniczorekreacyjno-historycznych
lasów Puszczy Rzepińskiej. W zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Torzym
OCHK zajmuje -N. i C.- część Obrębu Wystok, a takŜe niewielki fr. Obrębu Torzym - krajobraz
urozmaicają torfowiska, rzeźba terenu, a w szczególności malownicza dolina rzeki Ilanki. Do
najciekawszych obiektów przyrodniczych na terenie OChK naleŜy: rezerwat „Dolina Ilanki” , uŜytki
ekologiczne, liczne źródliska, występujące chronione i rzadkie gatunki roślin (m.in. storczyki,
rosiczki) i zwierząt (m.in. bielik). Do cenniejszych obiektów kulturowych naleŜą średniowieczne
osady, grodziska oraz stanowiska archeologiczne. OCHK - „Dolina Ilanki”, o pow. ogólnej 7864 ha
połoŜony jest na terenie gmin: Cybinka – 1138 ha, Rzepin – 2421 ha, Słubice – 136 ha, Torzym –
4169 ha.

22
OCHK – „16-Puszcza nd Pliszką”. Celem ochrony tego obszaru jest zachowanie wartości
przyrodniczo-rekreacyjno-historycznych lasów Puszczy Lubuskiej. W zasięgu terytorialnym
Nadleśnictwa Torzym OCHK zajmuje -S- część Obrębu Torzym i prawie cały Obręb Gądków Wielki
- krajobraz urozmaicają liczne jeziora, torfowiska, rzeźba terenu. Do najciekawszych obiektów
przyrodniczych na terenie OChK naleŜą proj. rezerwaty, uŜytki ekologiczne, liczne źródliska,
występujące chronione i rzadkie gatunki roślin (m.in. rosiczki, storczyki, widłaki) i zwierząt (m.in.
bielik, bocian czarny). Do cenniejszych obiektów kulturowych naleŜą grodziska, cmentarzyska,
średniowieczne osady, kamienne kościoły oraz liczne stanowiska archeologiczne. OCHK- „Puszcza
nad Pliszką”, o pow. ogólnej 32244 ha połoŜony jest na terenie gmin: Cybinka – 6359 ha, Bytnica –
900 ha, Maszewo – 4200 ha, Skąpe – 136 ha, Torzym – 12633 ha, Łagów – 8016 ha.
Zestawienie powierzchni Obszaru Chronionego Krajobrazu w zarządzie Nadleśnictwa Torzym.
Lp.
Obszar
Chronionego
Krajobrazu
Obręb leśny, oddział
Pow. sys.
[ha]
Obręb Torzym
31g,h; 32d-h; 33d-j; 34b-h; 35; 39i; 40d-g; 41b-d; 42b-h; 43-51; 53-59;
60d-l; 61-63; 65-66; 68-70; 72-74; 75g-i 851,04
1. „14 - Dolina Ilanki ”
Obręb Wystok
53-59; 60d-g; 61c,f; 62-88; 89a-i; 90A; 90-92; 93; 94; 96A; 96; 97A; 97B;
97Ca-l; 97a-o; 98a-m; 99a-i; 100-101; 107Aa-h; 120a-k; 121-142; 143a-f; 1903,24
144a-f; 145a-g
Ogółem OChK - „14 - Dolina Ilanki ” 2 754,28
Obręb Gądków Wielki
17-22; 27-37; 39-94; 95a-j; 102-106; 108-111; 112g-k; 113-116; 119f-i;
120b,c; 121-135; 139-331 7 435,24
2.
„16- Puszcza nad Pliszką”
Obręb Torzym
135c,d,i-k,o,t-z; 136-143; 147; 148c-h; 149f,g,i-o; 150-155; 159-167; 179-
188; 203-212; 222-232; 240-251; 286d-i; 287f-m; 288h,i 1 799,15
Obręb Wystok
201; 250c-g; 251b-l; 252h,j,k,m,n; 255-259; 260a,b; 261a,b,f; 262-265;
266i,m-p; 267-274 528,08
Ogółem OChK - „16 - Puszcza nad Pliszką ” 9 762,47
Ogółem OChK na terenie N-ctwa Torzym 12 516,75
Na Obszarze Chronionego Krajobrazu zabrania się: /Rozporządzenie Nr 14 Woj. Lubuskiego z dn. 24.07.2003r.
(Dz. U. Nr 47 z dn. 25.07. 2003r.)/.
lokalizowania nowych obiektów zaliczanych do przedsięwzięć mogących znacząco
oddziaływać na środowisko w rozumieniu przepisów o ochronie środowiska;
lokalizowanie budownictwa letniskowego poza miejscami wyznaczonymi w miejscowym
planie zagospodarowania przestrzennego;
dokonywania zmian stosunków wodnych, jeŜeli słuŜą innym celom niŜ ochrona przyrody i
zrównowaŜone wykorzystanie uŜytków rolnych i leśnych oraz gospodarki rybackiej.
likwidowania małych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno – błotnych;
wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawoŜenia własnych gruntów rolnych;
lokalizacji ośrodków chowu, hodowli, posługujących się, metoda bezściółkową;
umyślnego zabijania dziko Ŝyjących zwierząt, niszczenia nor, lęgowisk zwierzęcych, tarlisk i
złoŜonej ikry, ptasich gniazd oraz wybierania jaj;
wypalania roślinności i pozostałości roślinnych, wydobywania skał, minerałów, torfu, oraz
niszczenia gleby.
5. Obszary Natura 2000 - proponowane.
Na terenie N-ctwa Torzym proponowane są dwa Obszary Natura 2000 z tzw. shadow list
(Pawlaczyk i inni, 2004) - (w ramach Dyrektywy Siedliskowej) – Dolina Ilanki - PLH080003 na pow.
2012 ha i Dolina Pliszki - PLH080006 na pow. 3216 ha
Dolina Ilanki - ostoja obejmuje najciekawszy przyrodniczo fragment doliny Ilanki z Jeziorem Pniów.
Dolina ma zróŜnicowany charakter, na odcinku bliŜszym miasta Torzymia jej szerokość sięga 1 km.
Rzeka meandruje tu wśród torfowisk niskich na podłoŜu wapiennym (ich łączna powierzchnia wynosi
około 90 ha), jednych z najlepiej zachowanych na Ziemi Lubuskiej. Krawędź doliny jest wysoka,

23
porośnięta lasami sosnowymi. PodłoŜe torfowisk jest silnie uwodnione, na znacznej powierzchni
występuje ruchome pło. Torfowiska od wielu lat nie są uŜytkowane. W dalszej części rzeki dolina
zwęŜa się, a Ilanka płynie wąwozem o silnie nachylonych ścianach, przypominając rzekę górską.
Wąskim pasem obejmują ją lasy łęgowe, miejscami przechodzące w olsy. Do rzeki wpada tu kilka
strumieni wypływających ze źródlisk na krawędzi. Strome zbocza porastają lasy bukowe. W dalszym
biegu dolina rozszerza się, a jej dno zajmują nieuŜytkowane od lat, silnie podtopione łąki oraz lasy
łęgowe. DuŜa róŜnorodność biotopów (w tym 10 rodzajów siedlisk przyrodniczych z załącznika I
Dyrektywy Siedliskowej). Liczne gatunki zagroŜone (7 gat. zwierząt z załącznika II Dyrektywy
Siedliskowej, 11 gat. roślin zagroŜonych w skali kraju, 18 gat. roślin chronionych).
Proponowana Ostoja Natura 2000 „Dolina Ilanki” – ryc. strona internetowa
Środowiska
Ministerstwa
Dolina Pliszki - ostoja obejmuje małą dolinę rzeczną na rozległych polach sandrowych. Sandr Pliszki
oddzielony jest wysokimi krawędziami od wyŜszych poziomów sandrowych i wzgórz moreny
czołowej. Rzeka zachowała naturalny charakter i jest otoczona przez duŜy kompleks leśny, głównie
bory sosnowe. WzdłuŜ rzeki występują płaty nadrzecznych zbiorowisk leśnych oraz torfowiska i
trzęsawiska. Charakterystyczna jest strefowość mokradeł, związana z reŜimem hydrologicznym rzeki
oraz oddziaływaniem wód podziemnych i źródliskowych w sąsiedztwie zboczy doliny. Obszar
występowania 9 cennych siedlisk przyrodniczych z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. DuŜe
bogactwo flory (19 gatunków zagroŜonych w skali kraju, 22 gatunków chronione, 27 gatunków
rzadkich w skali regionu) i fauny (w tym 5 gatunków z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej).
Proponowana Ostoja Natura 2000 „Dolina Pliszki” – ryc. strona internetowa
Środowiska
Ministerstwa

24
6. UŜytki ekologiczne - istniejące.
UŜytkami ekologicznymi 1 są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie
dla zachowania róŜnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka
wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieuŜytkowanej roślinności,
starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub
chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnaŜania lub miejsca
sezonowego przebywania. Są to często miejsca z urozmaiconą i rzadką florą gdzie znajdują miejsce
bytowania i rozrodu cenne gatunki zwierząt.
Na terenie Nadleśnictwa Torzym utworzono 6 uŜytki ekologiczne - Rozporządzenie Wojewody
Lubuskiego Nr 5 z dn. 25.03.2002r. / Dz. U. Nr 44 poz. 554/., na łącznej powierzchni 146,98 ha.
Lp.
Wzór 7a. Wykaz istniejących uŜytków ekologicznych.
Powierzchnia
[ha]
Nr
rej.
wojew
1. 263
2. 265
3. 266
Nr
uchwały,
data
Rozp. Woj.
Lub.
Nr 5/02
z dn.
25.03.2002r
Rozp. Woj.
Lub.
Nr 5/02
z dn.
25.03.2002r
Rozp. Woj.
Lub.
Nr 5/02
z dn.
25.03.2002r
Dz.
Urz.
Woj.
poz.
Dz.
Urz.
Nr 44
poz.
554
Dz.
Urz.
Nr 44
poz.
554
Dz.
Urz.
Nr 44
poz.
554
cał.
70,17
29,29
6,46
w zarządz
N - ctwa
18,78
12,83
8,70
14,47
15,39
7,83
3,42
1,00
6,76
4,61
5,67
0,34
6,12
oddz.
275l,o
276f,j,o,
277m,p,r,
295f
312g,k,
228m
229d,j
254k
255f,i
256j,l,s
257f,h
330i
331d
PołoŜenie
gmina,
leśnictwo
Obręb Gądków Wieki
Torzym
Dębrznica
Torzym
Gądków
Torzym
Drzewce
Nazwa i opis obiektu
kategoria gruntu,
walory
przyrodnicze,
zagroŜenia
„Futory”
Śródleśny mszar torfowiskowowełniankowo-turzycowy,
malowniczo
połoŜony w dolinie rzeki Pliszki. Na
torfowisku samosiew olcha, brzoza, sosna
w wieku 25-65l., na 20 % pow. Krzewy
wierzby, olchy, kruszyny. Stanowiska
rzadkich i chronionych roślin: torfowce,
wełnianki, storczyki, Ŝurawina błotna,
rosiczka okrągłolistna, płonnik pospolity.
Obiekt o regionalnych walorach
przyrodniczych.
„Łabędzie gniazdo”
Śródleśny mszar torfowiskowo-turzycowy o
fizjonomi lasów mieszanych bagiennych,
malowniczo połoŜony w dolinie rzeki
Pliszki. Na torfowisku samosiew brzozy,
olchy, sosny w wieku 25-65l., na 40 %
pow. Krzewy wierzby, olchy, kruszyny.
Stanowiska rzadkich i chronionych roślin:
torfowce, wełnianki, storczyki, bagno,
rosiczka okrągłolistna, płonnik pospolity.
Obiekt o ponad- regionalnych walorach
przyrodniczych.
„Wiktorówka”
Śródleśny mszar torfowiskowowełniankowo-turzycowy,
malowniczo
połoŜony w dolinie rzeki Pliszki. Na
torfowisku samosiew olchy, brzozy, sosny
w wieku 25-65l., na 20 % pow. Krzewy
wierzby, olchy, kruszyny. Stanowiska
rzadkich i chronionych roślin: torfowce,
wełnianki, Ŝurawina błotna, storczyki,
rosiczka okrągłolistna, płonnik pospolity.
Obiekt o regionalnych walorach
przyrodniczych.
Wskazania
uzgodnione z
Wojewódzkim
Konserwator
Przyrody
projekt.
Zachować
istniejące
stosunki
wodne
Zachować
istniejące
stosunki
wodne
Zachować
istniejące
stosunki
wodne
wyk
-
-
-
Uwagi
na terenie
OChK-
„ Puszcza nad
Plizką”
prop. rez.
„Torfowisko
Pliszka”
w kom. lasów
wodochronnych
na terenie
OChK-
„ Puszcza nad
Plizką”
proj. rez.
„Jezioro Ratno”
w kom. lasów
wodochronnych
na terenie
OChK-
„ Puszcza nad
Plizką”
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki”
w kom. lasów
wodochronnych
1 Ustanowienie uŜytku ekologicznego, pomnika przyrody, stanowiska dokumentacyjnego lub zespołu przyrodniczo-krajobrazowego
następuje w drodze rozporządzenia wojewody albo uchwały rady gminy, jeŜeli wojewoda nie ustanowił tych form ochrony przyrody.
Rozporządzenie wojewody lub uchwała rady gminy, o których mowa wyŜej określają nazwę danego obiektu lub obszaru, jego połoŜenie,
sprawującego nadzór, szczególne cele ochrony, w razie potrzeby ustalenia dotyczące jego czynnej ochrony oraz zakazy właściwe dla tego
obiektu, obszaru lub jego części, wybrane spośród zakazów wymienionych w art. 45 ust. l. Ustawy o Ochronie Przyrody z 16 kwietnia 2004r.
Zniesienia formy ochrony przyrody w/w dokonuje organ, który ustanowił daną formę ochrony przyrody; wojewoda - w drodze
rozporządzenia, rada gminy - w drodze uchwały.

25
Lp.
Nr
rej.
wojew
4. 267
Nr
uchwały,
data
Rozp. Woj.
Lub.
Nr 5/02
z dn.
25.03.2002r
Dz.
Urz.
Woj.
poz.
Dz.
Urz.
Nr 44
poz.
554
Powierzchnia
[ha]
cał.
12,02
w zarządz
N - ctwa
5,48
5,76
0,78
Razem Obręb Gądków Wielki 117,94
5. 264
Rozp. Woj.
Lub.
Nr 5/02
z dn.
25.03.2002r
Dz.
Urz.
Nr 44
poz.
554
11,01
0,51
0,64
5,14
4,72
Razem Obręb Torzym 11,01
6. -
Rozp. Woj.
Lub.
Nr 5/02
z dn.
25.03.2002r
Dz.
Urz.
Nr 44
poz.
554
18,31
3,22
5,41
3,76
5,64
oddz.
328h
329i
330d,h
150h
161r
162h
163b
65c
66c,f,l
67g
68f,h
PołoŜenie
gmina,
leśnictwo
Torzym
Drzewce
Obręb Torzym
Torzym
Torzym
Obręb Wystok
Torzym
Bobrówka
Nazwa i opis obiektu
kategoria gruntu,
walory
przyrodnicze,
zagroŜenia
„Grzęzawisko”
Śródleśny mszar torfowiskowowełniankowo-turzycowy,
malowniczo
połoŜony w dolinie rzeki Pliszki. Na
torfowisku samosiew brzozy, sosny, olchy
w wieku 25-65l., na 20 % pow. Krzewy
wierzby, olchy, kruszyny. Stanowiska
rzadkich i chronionych roślin: torfowce,
wełnianki, Ŝurawina błotna, storczyki,
rosiczka okrągłolistna, płonnik pospolity.
Obiekt o regionalnych walorach
przyrodniczych.
„Dzikowiska”
Śródleśny mszar wełniankowotorfowiskowyy
o fizjonomii boru
mieszanego bagiennego, malowniczo
połoŜony w niecce terenowej, bezpośrednio
przylegające do jez. Wilcze od strony –S-
(część) i jez. Jeziorko od strony –N- (część).
Na torfowisku samosiew brzozy omszonej,
sosny i olchy w wieku 15-25l., na 60 %
pow. Stanowiska rzadkich i chronionych
roślin: torfowce, modrzewnica, Ŝurawina
błotna, wełnianka pochwowata, rosiczka
okrągłolistna, płonnik pospolity. Na
obrzeŜach kruszyna. Obiekt o lokalnych
walorach przyrodniczych.
„Bielickie Gniazdo”
Śródleśne mezotroficzne mokradło połŜone
w dolinie rzeki Ilanki. Na obrzeŜach
mokradło porośniete wierzbami tworzące
mozaikę ze zbiorowiskami mezotroficznej
roślinności bagiennej - m.in. turzycowiska z
turzycą dzióbkowatą i turzycą bagienną.
Stanowiska zwierząt chronionych:
zaskroniec, Ŝaby zielone i szare. Miejsce
bytownia duŜych ssaków – jelenia, dzika.
Obiekt o lokalnych walorach
przyrodniczych.
Wskazania
uzgodnione z
Wojewódzkim
Konserwator
Przyrody
projekt.
Zachować
istniejące
stosunki
wodne
Zachować
istniejące
stosunki
wodne
Wykonać
um. cięcia
w samos.
sosnowym
i brzoz.
na
torfowisku
Pozosta
wić
pas
ochronny
wokół
mokradła
Razem Obręb Wystok 18,03
Ogółem N-ctwo Torzym 146,98
Ochrona w/w obiektów wymaga zachowania istniejących stosunków wodnych bądź
przywrócenia kiedyś istniejących (np.: poprzez nie udraŜnianie rowów melioracyjnych). By utrzymać
naturalną zdolność zatrzymywania wody naleŜy zachować tereny leśne wokół tych obiektów. Nie
zaplanowano więc w ich sąsiedztwie cięć rębnych.
Na obszarze uŜytku ekologicznego zabrania się:
1. niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu;
2. wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu z wyjątkiem obiektów
związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym;
3. uszkadzania i niszczenia gleby;
4. wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych nieczystości;
5. zaśmiecania obiektu i terenu wokół niego;
6. dokonywania zmian stosunków wodnych, jeŜeli słuŜą innym celom niŜ ochrona przyrody
i zrównowaŜone wykorzystanie uŜytków rolnych i leśnych oraz gospodarki rybackiej;
7. wylewania gnojowicy.
wyk
-
-
Uwagi
na terenie
OChK-
„ Puszcza nad
Plizką”
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki”
w kom. lasów
wodochronnych
na terenie
OChK-
„ Puszcza nad
Plizką”
w kom. lasów
wodochronnych
na terenie
OChK-
„ Dolina Ilanki”

26
7. UŜytki ekologiczne - proponowane.
Na podstawie zebranych informacji (Konsorcjum „Taxus” w W-wie 2005/6; inwentaryzacji
szczegółowej do Programu (2005/6), Waloryzacja Przyrodnicza Nadleśnictwa Torzym (2005),
proponuje się utworzyć 9 uŜytków ekologicznych (UE).
Proponowany UE „Mszar Wełniankowy”
-L-ctwo Grabów - fot. Autor
• Obręb Gądków Wielki
1. Prop. UE „Mszar z bagnem”,
• Obręb Torzym
1. Prop. UE „Grabówka”,
2. Prop. UE „Mszar Wełniankowy”,
3. Prop. UE „Bagno zwyczajne”
4. Prop. UE „Wilcze Bagno I”,
5. Prop. UE „Wilcze Bagno II”,
• Obręb Wystok
1. Prop. UE „Przy Rezerwacie”,
2. Prop. UE „Poręby”,
3. Prop. UE „Modrzewnica”
Wzór 7b. Wykaz proponowanych uŜytków ekologicznych.
PołoŜenie Pow.
Nazwa i opis obiektu, kategoria gruntu,
[ha]
walory przyrodnicze, zagroŜenia
Lp.
Gmina
Oddz.
Leśnictwo
Obręb Gądków Wielki
1.
225j
226k
Torzym
Gądków
3,71
3,73
R-m Obręb Torzym 7,44
2. 97l
3. 158i
4. 195i,j,
Torzym
Grabów
Torzym
Grabów
Torzym
Korytno
1,51
1,60
4,22
„Mszar z bagnem ”
Śródleśny mszar torfowiskowo-wełniankowy w cz. C z dobrze
zachowanym borem bagiennym. Torfowisko połoŜone w
niecce bezodpływowej, w cz. E zagospodarowane przez bobry.
Mszar w cz. –N- z dobrze zachowanym torfowiskiem
przejściowym. Stanowiska chronionych i rzadkich gat. roślin –
bagno zwyczajne (najw. skupisko tego gat. w skali N-ctwa),
torfowce, czermień błotna, wełnianka pochwowata,
wąskolistna, modrzewnica zwyczajna, Ŝurawina błotna,
siedmiopalecznik błotny, czerwień błotna, płonnik pospolity.
Torfowisko na obrzeŜach porośnięte brzozą omszoną w wieku
25-60 lat na 40% pow. Krzewy
brzozy, wierzby, kruszyny, świerka na 30% pow.
Obiekt o wybitnych walorach przyrodiczych.
Obręb Torzym
„Grabówka ”
Śródleśny mszar wełniankowo-torfowiskowy połoŜony w
niecce bezodpływowej, z lustrem wody w cz. środkowej.
Mszar w cz. –W- z dobrze zachowanym torfowiskiem
przejściowym , zaś w cz. E. na niewielkim fr. torfowisko
wysokie. Stanowiska chronionych i rzadkich roślin – bagno
zwyczajne, torfowce, czermień błotna, wełnianka pochwowata,
modrzewnica zwyczajna, Ŝurawina błotna, siedmiopalecznik
błotny.
Torfowisko na obrzeŜach porośnięte brzozą omszoną w wieku
60 lat na 40% pow. Krzewy brzozy, wierzby, kruszyny,
świerka na 30% pow.
Obiekt o wysokich walorach przyrodiczych.
„Mszar Wełniankowy ”
Mszar wełniankowo-torfowiskowy, połoŜony w niecce
bezodpływowej. Na torfowisku sosny, brzozy,
w wieku 25-40 lat na 50% pow. Torfowisko połoŜone na W
od jez. Trawno. Stanowiska roślin chronionych, zagroŜonych i
rzadkich: wełnianka
pochwowata, Ŝurawina błotna, modrzewnica zwyczajna,
płonnik pospolity. Krzewy brzozy omszonej na 10%. pow.
Obiekt o lokalnych walorach przyrodniczych.
„Bagno zwyczajne ”
Mszar wełniankowo-torfowiskowy, połoŜony w niecce
Wskazania
Zachować
istniejące
stosunki
wodne
Zachować
istniejące
stosunki
wodne
Zachować
istniejące
stosunki
wodne
Usunąć
naloty
brzozy
i sosny na
torfowisku
Zachować
Uwagi
na terenie
OChK-
„ Puszcza nad Pliszką”,
-
na terenie
OChK-
„ Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów
wodochronnych
na terenie
OChK-

27
5. 151g
6. 151i
Torzym
Torzym
Torzym
Torzym
0,30
0,47
R-m Obręb Torzym 8,10
7. 85n
8. 108n
9. 266p
271b
Torzym
Pniów
Torzym
Pniów
Torzym
Pniów
0,46
2,69
1,20
1,25
R-m Obręb Wystok 5,60
Ogółem Nadleśnictwo 21,14
bezodpływowej. Na torfowisku brzozy, olcha w wieku 60 lat,
Torfowisko przejściowe z cechami degradacji połoŜone na E od
M. Torzym. Stanowiska roślin chronionych : torfowce, bagno
zwycz.., zagroŜonych i rzadkich: wełnianka
pochwowata, Ŝurawina błotna, płonnik pospolity. Krzewy
wierzby na 30%. pow.
Obiekt o lokalnych walorach przyrodniczych.
„Wilcze Bagno I ”
Mszar wełniankowo-torfowiskowy, połoŜony w niecce
bezodpływowej. Na torfowisku samosiew brzozy, sosny w
wieku 15-25 lat na 60% pow. , na obrzeŜach fragmentami
wykształcony ols torfowcowy /w cz. S/. Torfowisko połoŜone
na SW od jez. Wilcze.
Stanowiska roślin chronionych : torfowce: czerwony, odgięty,
ostrolistny, zagroŜonych i rzadkich: wełnianka
pochwowata, Ŝurawina błotna, płonnik pospolity. Krzewy
brzozy omszonej na 20%. pow.
Obiekt o lokalnych walorach przyrodniczych.
„Wilcze Bagno II ”
Mszar wełniankowo-torfowiskowy, połoŜony w niecce
bezodpływowej. Na torfowisku samosiew brzozy, sosny w
wieku 15-25 lat na 60% pow. , na obrzeŜach fragmentami
wykształcony ols torfowcowy /w cz. S/. Torfowisko połoŜone
na S od jez. Wilcze.
Stanowiska roślin chronionych : torfowce: czerwony, odgięty,
ostrolistny, zagroŜonych i rzadkich: wełnianka
pochwowata, Ŝurawina błotna, płonnik pospolity. Krzewy
brzozy omszonej na 20%. pow.
Obiekt o lokalnych walorach przyrodniczych.
Obręb Wystok
„Przy Rezerwacie ”
Niewielkie śródleśne torfowisko mszarne w bezodpływowym
zagłębieniu. Mszar torfowcowy, przekształcający się w bór
bagienny z sosną zwyczajną. Stanowiska roślin chronionych:
(mszaki) Sphagnum Jallax, Sph. magellenicum, zagroŜonych i
rzadkich: wełnianka pochwowata, Ŝurawina błotna,
modrzewnica, siedmiopalecznik błotny. Miejsce rozrodu
płazów
i gadów – Ŝab zielonych i zaskrońca. Na
70% powierzchni. sosna w wieku 70 lat. Na obrzeŜach brzoza
i osika w wieku 45 lat. Krzewy sosny na 20% pow. Obiekt o
wysokich lokalnych walorach przyrodniczych.
„Poręby ”
Śródleśne mezotroficzne mokradło połŜone w sąsiedztwie
kompleksu lasów uzdrowiskowych Miasta Torzym /na
–W – od M.Torzym/. Na obrzeŜach mokradła typowo
wykształcone zbiorowisko olsu torfowcowego tworzące
mozaikę ze zbiorowiskami mezotroficznej roślinności
bagiennej - m.in. turzycowiska z turzycą dzióbkowatą i turzycą
tunikową. Miejsce rozrodu płazów i gadów – Ŝab zielonych,
zaskrońca. Mokradło porośnięte Ol w wieku 35-55 lat i Brz w
wieku 40 lat, krzewy wierzb na 20% pow.
Obiekt o lokalnych walorach przyrodniczy.
„Modrzewnica ”
Śródleśny mszar torfowowo-wełniankowy, połoŜony w niecce
bezodpływowej. Torfowisko prośnięte So i Brzo w wieku 15-
25 lat, o fizjonomii boru mieszanego bagiennego, na obrzeŜach
Brz, So, Dbb. Bagiennego wieku 41-120 lat. Stanowiska
chronionych i rzadkich gat. roślin: torfowce, czermień błotna,
wełnianka pochwowata, wełnianka wąskolistna, modrzewnica
zwyczajna, Ŝurawina błotna, siedmiopalecznik błotny.
Obiekt o wysokich walorach przyrodiczych
istniejące
stosunki
wodne
Zachować
istniejące
stosunki
wodne
Usunąć
naloty
brzozy
i sosny na
torfowisku
Zachować
istniejące
stosunki
wodne
Usunąć
naloty
brzozy
i sosny na
torfowisku
Zachować
istniejące
stosunki
wodne
Zachować
istniejące
stosunki
wodne
Zachować
istniejące
stosunki
wodne
„ Puszcza nad Pliszką”
na terenie
OChK-
„ Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów
wodochronnych
na terenie
OChK-
„ Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów
wodochronnych
na terenie
OChK-
„ Dolina Ilanki”
terenie
prop. Obszaru Natura
2000 „Dolina Ilanki”
-
na terenie
OChK-
„ Puszcza nad Pliszką”
Proponowane uŜytki ekologiczne to obiekty wodno – bagienne, mające podobne wymagania ochronne
polegające na;
- ochronie istniejących stosunków wodnych;
- zapobieganie zarastaniu torfowisk poprzez usuwanie nalotów drzew /szczególnie na
torfowiskach wysokich/;
- ochronie przed zaśmiecaniem oraz zanieczyszczeniem środkami chemicznymi;
- ochronie przed wypalaniem roślinności oraz wznoszeniem budowli i urządzeń;

28
Lp
1.
1.
2.
- zakazie płoszenia i zabijania zwierząt oraz zbierania i niszczenia roślin.
- zakaz zalesiania
Proponuje się odstąpić od proponowanych form ochrony przyrody – uŜytków ekologicznych (UE)
„Kacze Doły”, „Ols torfowcowy” i „Kijewo”- opisanych w aneksie do planu urządzania lasu
Nadleśnictwa Torzym wg. stanu na dn 1.01.2002r. WyŜej wymieione uŜytki ekologiczne znajdują się
na gruntach leśnych i obcych, a zasadą którą przyjęto w aktualnie sporządzanym Programie jest, iŜ
wszystkie zaproponowane UE do ochrony są ewidencyjnymi bagnami. W/w proponowane uŜytki są
chronione juŜ istniejącymi formami powierzchniowej ochrony.
8. Zespoły przyrodniczo – krajobrazowe – proponowane.
Zespółami przyrodniczo – krajobrazowymi są fragmenty krajobrazu naturalnego
i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe lub estetyczne.
Na podstawie zebranych informacji (Konsorcjum „Taxus” w W-wie 2005/6; inwentaryzacji
szczegółowej do Programu (2005/6), Waloryzacja Przyrodnicza Nadleśnictwa Torzym (2005),
Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Sulęcin na lata 2004-2011 (2004), Studium uwarunkowań
i Kierunków Zagospodarowania Miasta i Gminy Torzym (2001), proponuje się utworzyć 3 zespóły
przyrodniczo – krajobrazowe (ZPK).
• Obręb Gądków Wielki:
Prop. ZPK „Rynna Polodowcowa”
• Obręb Torzym:
Prop. ZPK „Rynna Polodowcowa”
Prop. ZPK „Koryta”,
• Obręb Wystok:
Prop. ZPK „Łysa Góra”,
Tabela 9b. Wykaz proponowanych zespołów przyrodniczo – krajobrazowych.
oddz.
PołoŜenie
Pow. sys
[ha]
276b,c,f-l 24,65
277g-j 16,71
278h, k-m 7,92
279l 1,13
290 27,85
291 27,93
292 27,21
293a, c-m 27,79
294b-d,g-i 20,50
R-m 181,69
27d,f 5,68
39a,b 2,86
R-m 8,54
135k,o,t-z 10,01
136j(cz)-m 12,19
137f(cz)-m 12,66
138d-g 9,46
139f-i 4,04
139Ad-h 11,79
140a-c,f(cz),l 8,07
141a,b(cz),c,d,f(cz),g(cz) 13,79
142a 2,24
Gmina,
leśnictwo
Torzym
Korytno
Torzym
Torzym
Torzym
Torzym
Opis obiektu,
walory przyrodnicze, zagroŜenia.
Obręb Torzym
Koryta”
Ochrona kompleksu starodrzewi bukowo- dędowych w wieku
90-150 lat, unikalnych w skali regionu. W starodrzewiu
zbiorowiska lasów liściastych, dobrze wykształcone:
kwaśne i Ŝyzne buczyny niŜowe /fr./ w oddz. 291l, 294b,
Na terenie ”Zespołu” stanowiska roślin chronionych i
rzadkich m.in. przylaszczki, barwinka, marzanki wonnej,
stanowiska chronionych grzybów: szmaciaka gałęzistego.
Obiekt o walorach krajobrazowych i przyrodniczych
Obręb Gądków Wielki
„Rynna Polodowcowa”
Ochrona malowniczo połoŜonych wokół jeziora Jeziorko,
Wilcze, Suche, Karsienko i Pniewy starodrzewi sosnowych
wieku 90-110 lat. Geologicznie obszar uformowany został w
wyniku bezpośredniej akumulacji lodowcowej ostatniego
zlodowacenia bałtyckiego. Efektem działalności lodowca jest
duŜa mozaika gleb i niezwykle urozmaicona rzeźba terenu. Na
niewielkich powierzchniach róŜnice wysokości dochodzą do
kilku-kilkudziesięciu metrów. Liczne jary i wąwozy, które
porastają drzewostany sosnowe przypominają swoim wyglądem
tereny przedgórza. DuŜa róŜnorodność warunków glebowych w
połączeniu z mikroklimatem znajduje swoje odzwierciedlenie w
zróŜnicowaniu zbiorowisk roślinnych.. Liczne źródliska i
torfowiska. Obiekt o walorach krajobrazowych i
przyrodniczych.
Obręb Torzym
„Rynna Polodowcowa”
j.w.
Wskazania
-
Zachować
pasy ochronne
wokół jezior
prop. ZPK
j.w.
Uwagi
Studium
Uwarunkowań
i Kierunków
Zagospodarowani
a Przestrzennego
Miasta i Gminy
Torzym
w.g.
Programu
Ochrony
Środowiska dla
Powiatu Sulęcin
na lata 2004-2011
(Sulęcin 2004)
j.w.

29
Lp
PołoŜenie
oddz.
Pow. sys
[ha]
150 16,42
151 18,54
152a,b 5,68
161l,p-s 3,61
162d,h,i 6,76
163a-d(cz) 9,83
182b,c(cz) 4,39
183a,b(cz) 2,37
185a(cz) 0,15
R-m 152,13
Gmina,
leśnictwo
Opis obiektu,
walory przyrodnicze, zagroŜenia.
Wskazania
Uwagi
3. 274j, k(cz),l,m,n(cz) 9,50 Torzym
Torzym
R-m Ochk „Rynna 170,04
Polodowcowa”
1
126a,b 14,00
130a,b(cz),c,d(cz) 11,89
131a-n,o(cz),p(cz),r,s(cz) 22,23
132 15,02
133a-g,h(cz),i(cz),j(cz) 13,87
134a-d 14,90
135a-f,g(cz) 15,31
135a-c,d(cz) 13,44
R-m 120,66
Ogółem prop. ZPK
w N-ctwie Torzym
472,39
Obręb Wystok
„Rynna Polodowcowa” j.w. j.w.
Obręb Wystok
„Łysa Góra”
Ochrona malowniczo połoŜonych na wyniesieniach do doliny
rzeki Ilanki starodrzewi sosnowych wieku 75-110 lat.
Geologicznie obszar uformowany został w wyniku
bezpośredniej akumulacji lodowcowej ostatniego zlodowacenia
bałtyckiego. Efektem działalności lodowca jest duŜa mozaika
gleb i niezwykle urozmaicona rzeźba terenu. Na niewielkich
powierzchniach róŜnice wysokości dochodzą do kilkukilkudziesięciu
metrów. Liczne jary i wąwozy, które porastają
drzewostany sosnowe sprawiają iŜ teren ten jest atrakcyjny.
Obiekt o lokalnych walorach krajobrazowych.
-
wg.
Studium
Uwarunkowań
i Kierunków
Zagospodarowani
a Przestrzennego
Miasta i Gminy
Torzym
Ogólne wskazania ochronne w proponowanych ZPK obejmują:
- zachowanie drzewostanów cennych przyrodniczo;
- zachowanie przestrzeni otwartej;
- zachowanie istniejących stosunków wodnych;
- utrzymywanie naturalnych charakterów wybranych fragmentów (m.in. brzegi wód);
ZagroŜeniem dla zaproponowanych w/w obiektów jest stała tendencja do obniŜania się poziomu wód
gruntowych na terenie Lasów Nadleśnictwa Torzym.
9. Siedliska przyrodnicze podlegające ochronie.
Na podstawie zebranych informacji (Konsorcjum „Taxus” w W-wie 2005/6; inwentaryzacji
szczegółowej do Programu (2005/6), stwierdzono na terenie Nadleśnictwa Torzym występowanie
siedlisk podlegających ochronie zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska z dnia 14
sierpnia 2001 roku w sprawie określenia rodzajów siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie na
podstawie Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. PoniŜej w tabeli przedstawiono
lokalizację najlepiej wykształconych zbiorowisk w skali Nadleśnictwa Torzym.
Wykaz siedlisk podlegających ochronie prawnej.
Lp.
Nazwa
Kod
Dyrektywy
Oddział
Siedliskowej
Obręb Gądków Wielki
1.
Starorzecza i inne naturalne, eutroficzne
Jez. Zarośnięte, jez. Suche, jez. Ratno,
3150
zbiorniki wodne.
229d, 257f, 277m, 278h,
2. Torfowiska przejściowe i trzęsawiska 7140 225j,
3. Torfowisko wysokie* 7110 226k,
Szuwar kłociowy 7210 -
5. Kwaśna buczyna niŜowa 9110 18l,
6. śyzna buczyna niŜowa 9130 17h,k, 27f,h,
7. Grąd środkowoeuropejski. 9170 143a -w cz C., 197f, 198l, 291f- w cz. W, 272f,
8. Bory i lasy bagienne* 91D0 226g, 227g, 255g, 272m, 278j, 294d,
9. Sosnowy bór bagienny* 91D0 226k,
10. Łęg jesionowo – olszowy 91E0 202k,l, 206d, 231ax, 250f, 278r,t, 291f, 306c,
11. Olsy -
143m, 144g, 169h, 224o, 227c, 250h, 256o, 272j, 274g, 292d, 294k, 295d,h,
310i,k, 311c, 27d, 312h, 330j,

30
Lp.
Nazwa
Kod
Dyrektywy
Oddział
Siedliskowej
12. Źródliska -
17g,k, 18a,h, 22f, 28b,c, 33d, 36a,g, 39b, 50f, 51g, 52g, 66c,k, 76j, 80h, 143a,
158b, 164n,o,192i,196d, 197f, 198l, 250f, 305i, 317n,o,
Obręb Torzym
1. Torfowiska przejściowe i trzęsawiska 7140 97l, 150h,i, 151g, 158i, 161r, 162h, 163b, 195i,j,
2. Szuwar kłociowy 7210 Jez. Trawno, Trawienko
3. Kwaśna buczyna niŜowa 9110 291l(fr.), 294b(fr.)
4. śyzna buczyna niŜowa 9130 291l(fr.), 294b(fr.)
5. Grąd środkowoeuropejski. 9170 63d,h, 131h,i,
6. Bory i lasy bagienne* 91D0 97l w cz. E, 137k,164i,
7. Sosnowy bór bagienny* 91D0 97l w cz. E, 158i,
8. Łęg jesionowo – olszowy 91E0 59a, 63c, 70f, 124cx,
9. Olsy - 131j, 139Ag,
10. Źródliska - 74a,b,i, 139Aj,
Obręb Wystok
1.
Starorzecza i inne naturalne, eutroficzne
zbiorniki wodne
3150 57j, 58d,f, 59c, 60b, 62h, 65c, 66c,f,l, 67g, 79b, 123b,c,d, 125a w cz. E,
2. Torfowiska przejściowe i trzęsawiska 7140 108n, 138a,d, 139a,h, 140a,d,
Torfowisko wysokie* 7110 83f,
Szuwar kłociowy 7210 Rez. „Dolina Ilanki”
3. Kwaśna buczyna niŜowa 9110 259g(fr.)
4. śyzna buczyna niŜowa 9130 259j(fr.),
5. Grąd środkowoeuropejski. 9170 83h, 119l (fr.), 124j, 126i, 259f,
6. Bory i lasy bagienne* 91D0 139i, 140b,c, 271b,
7. Sosnowy bór bagienny* 91D0 83f,k, 85n, 271b,
8. Łęg jesionowo – olszowy 91E0
63c, 64i, 72j, 74c,f, 66i, 67d,f, 68c,g, 81a,gh, 90Ab, 96Ac, 127a, 128a, 131c,
203f,m,
9. Olsy - 59b,d,f, 66g, 84d, 121f, 123n, 126b, 140f, 151g, 274l,
10. Źródliska - 63c, 74c, 80a, 81h, 82o, 83m,n,s, 84g, 90m, 92g, 121h, 126b,c, 127d, 163f,
* - pogrubionym drukiem wyróŜniono siedliska priorytetowe
10. Ochrona gatunkowa.
Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt ma wielowiekową tradycję. Władysław Jagiełło w 1423
roku wydał zakaz wycinania i niszczenia cisów oraz ustanowił przepisy ochronne dotyczące m.in.
bobra i tura. W XV i XVI wieku objęto ochroną Ŝubra, tarpana, łosia, sokoła wędrownego
i łabędzia niemego. W 1868 roku Sojusz galicyjski we Lwowie wydał Ustawę o ochronie świstaków
i kozic górskich. Nieco później Szwajcaria i Austria wydały zarządzenie dotyczące ochrony szarotki
alpejskiej. W Polsce w 1919 roku objęto ochroną 6 gatunków rzadkich roślin i nazywano je
zabytkami. Dopiero po II wojnie światowej wydano w Polsce pierwsze istotne rozporządzenie
o ochronie gatunkowej roślin, obejmujące 110 gatunków roślin. Listę gatunków podlegających
ochronie przedstawiają: Rozporządzenie MŚ z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko
występujących roślin objętych ochroną, oraz Rozporządzenie MŚ z dnia 28 września 2004 r. w
sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną - na podstawie Ustawy o Ochronie
Przyrody z dnia 16 kwietnia 2004r. /Dz.U. Nr 92 z dn. 30 kwietnia 2004r. Nr 92, poz. 880/.
• Flora.
Określając listę gatunków roślin chronionych i rzadkich opierano się na terenowych pracach
urządzeniowych (Konsorcjum „Taxus” 2005/6), inwentaryzacji szczegółowej do Programu (2005/6),
Dokumentacji przyrodniczej projektowanych rezerwatów „Dolina Ilanki”, „Jezioro Ratno”,
„Torfowisko Pliszka”, „Mechowisko Kosobudki”( Lubuski Klub Przyrodników ze Świebodzina
2001), stwierdzono stanowiska chronionych rzadkich i cennych gatunków roślin.
Na terenie Obrębu Gądków Wielki stwierdzono 55 taksonów: porostów, grzybów i roślin
chronionych oraz 24 gatunków rzadkich i zagroŜonych; w Obrębie Torzym 45 taksonów porostów,
grzybów i roślin chronionych oraz 20 gatunki rzadkie i zagroŜone, w Obrębie Wystok 49 taksonów
porostów, grzybów i roślin chronionych oraz 22 gatunki rzadkie i zagroŜone.
Przy nazwie gatunku podano kategorie zagroŜenia wg „Ginące i zagroŜone rośliny
naczyniowe Pomorza Zachodniego i Wielkopolski” (śukowski, Jackowiak 1995) w formie symboli:
PZ - Pomorze Zachodnie , Wlkp - Wielkopolska z Ziemią Lubuską i Kujawami oraz PL – Polska.
E - wymierające - gatunki zagroŜone wymarciem, jeŜeli nie przestaną działać czynniki powodujące
zagroŜenie;

31
Lp
.
V - naraŜone - gatunki, które w niedalekiej przyszłości znajdą się w kategorii wymierających, jeŜeli
nie przestaną działać czynniki powodujące zagroŜenie;
R - rzadkie - gatunki o niewielkiej liczbie stanowisk, reprezentowane przez małe populacje przez co
zagroŜone;
I - o nieokreślonym zagroŜeniu - gatunki, o których wiadomo, Ŝe są zagroŜone, ale brak
wystarczających informacji uniemoŜliwia zaliczenie ich do którejś z w/w kategorii;
K - o zagroŜeniu niedostatecznie poznanym.
Tabela nr 11. Wykaz chronionych rzadkich i cennych gatunków grzybów, porostów i roślin naczyniowych.
Status zagroŜenia
Ogólny opis, sposób
Gatunek
oddział
PZ Wlkp PL
występ. ilość
Obręb Gądków Wielki
Porosty
Gatunki podlegające ochronie częściowej
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Chrobotek leśny -
Cladonia arbuscula
Chrobotek smukły -
Cladonia ciltata
Chrobotek reniferowy -
Cladonia rengiferina
Soplówka gałęzista -
Hericium ramosum
Szmaciak gałęzisty -
Sparassis crispa
Piestrzenica
kasztanowata
- - -
na terenie całego
Obrębu m.in. 29a,b,d,
30a,c,d, 31b,d,f,g,
41a,b,c,f,h, 43f,g,i,
44a,b,c,d, 53d, 54a,c,
55i, 56c,d,h,j, 67j,
74f,g,h, 75a,b,c,f,
85b,c,h, 86b,c,d,g,h,
87a,d,f,g, 88a,c,d,g,h,j,k,
89a,b,f,h,i,j,k, 92h,i,
93l,106f,110a,111c,
120a, 121b-f, 128a,f,
129a,c, 130a,g, 131b,h,i,
132c,f, 134b,c,d, 135a,b,
136k, 163i,
164r,165d,232a,b, 266f,
- - - 29a,b, 251l,m,
- - -
- - -
na terenie całego
Obrębu m.in. 29a,b,d,
30a,c,d, 31b,d,f,g,
41a,b,c,f,h, 43f,g,i,
44a,b,c,d, 53d, 54a,c,
55i, 56c,d,h,j, 67j,
74f,g,h, 75a,b,c,f,
85b,c,h, 86b,c,d,g,h,
87a,d,f,g, 88a,c,d,g,h,j,k,
89a,b,f,h,i,j,k, 92h,i, 93l,
128a,f, 129a,c, 130a,g,
131b,h,i, 132c,f,
134b,c,d, 135a,b, 266f,
Występuje na terenie
całego Obrębu głównie
na słabszych silnie
nasłonecznionych
siedliskach
Występuje na terenie
całego Obrębu głównie
na słabszych silnie
nasłonecznionych
siedliskach
Występuje na terenie
całego Obrębu głównie
na słabszych silnie
nasłonecznionych
siedliskach
Grzyby
Gatunki podlegające ochronie ścisłej
296k,l, 297jn,
298b,d,
skupiska
i pojedyncze okazy
owocników
- - - 29a, pojedyncze okazy
Rzadkie, zagroŜone i cenne gatunki grzybów
- - - 97d, 107b, pojedyncze okazy
Mchy
Gatunki podlegające ochronie ścisłej
Opis obiektu,
walory przyrodnicze
gatunek częsty
na Bśw, BMśw – rodzaju
uboŜszym
Uwagi
- -
- -
kolonie owocników soplówki
jeŜowatej wykształcone na
martwym leŜącym drewnie
bukowym, w d-stanie
bukowym i dębowo-bukowym
w wieku 90-140 letnim, na
siedliskach LMśw i Lśw
drzewostany buduje sosna, dąb
i buk w wieku 85- 130 lat na
siedliskach LMśw i Lśw
na siedliskach lasów
mieszanych i lasów
-
gatunek
pojawiający się w
starodrzewach,
jesienią na
martwym drewnie
potoczna nazwa
„kozia broda”,
gatunek pasoŜytujący
na systemach
korzeniowych i
pniach starych sosen,
rzadziej świerków,
daglezji, gat.
podobny to
szmaciaka
niskotrzonowego
gat. rzadki

32
Lp
.
7.
Gatunek
Torfowce
Sphagnum sp.
Torfowiec czerwonawy
8.
Sphagnum rubellum,
Torfowiec
9. spiczastolistny -
Sphagnum cuspidatum
Torfowiec szerokolistny
10.
- Sphagnum palustre,
Torfowiec magellański
11. Sphagnum
magellanicum,
Status zagroŜenia
PZ Wlkp PL
- - -
- - -
- - -
- - -
- - -
12. Sphagnum fimbriatum - - -
13. Sphagnum subinites - - -
14. Sphagnum teress - - -
15.
Błotniszek wełnisty
Heludium blandowii
- - -
16. Sphagnum palustre - - -
17.
18.
Próchniczek błotny
Aulacomnium palustre
Mokradłoszka
zaostrzona
Calliergonella
cuspidata
- - -
- - -
19. Sphagnum fallax - - -
20. Sphagnum squarrosum - - -
21.
22.
23.
Drabik drzewkowaty
Climacium dendroides
Bielistka siwa –
Leucobryum glacum
Gajnik lśniący
Hyloconium splendes,
- - -
- - -
oddział
prop. UE ” Mszar z
bagnem” , 29g, 168c,
272m,
prop. UE ” Mszar z
bagnem”
prop. UE ” Mszar z
bagnem”
prop. UE ” Mszar z
bagnem”
prop. UE ” Mszar z
bagnem”
Ogólny opis, sposób
występ. ilość
tworzy zwarte
kobierce
dość licznie
dość licznie
dość licznie
dość licznie
Opis obiektu,
walory przyrodnicze
śródleśne torfowiska, siedliska
bagienne,
śródleśne torfowiska m.in.
prop. UE ” Mszar z bagnem”
śródleśne torfowiska m.in.
prop. UE ” Mszar z bagnem”
śródleśne torfowiska m.in.
prop. UE ” Mszar z bagnem”
śródleśne torfowiska m.in.
prop. UE ” Mszar z bagnem”
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
„Torfowisko Pliszka” *,
proj. rez. „Jezioro
Ratno” *,
dość licznie Dolina rzeki Pliszki -
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
dość licznie Dolina rzeki Pliszki -
„Torfowisko Pliszka” *,
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
„Torfowisko Pliszka” *,
dość licznie Dolina rzeki Pliszki -
proj. rez. „Jezioro
Ratno” *,
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
nie licznie Dolina rzeki Pliszki -
„Torfowisko Pliszka” *,
prop. rez.
„Torfowisko Pliszka” *,
proj. rez. „Jezioro
dość licznie Dolina rzeki Pliszki -
Ratno” *,
Gatunki podlegające ochronie częściowej
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
„Torfowisko Pliszka” *,
dość licznie Dolina rzeki Pliszki -
proj. rez. „Jezioro
Ratno” *,
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
prop. UE ” Mszar z
bagnem” „Torfowisko
Pliszka” *,
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
„Torfowisko Pliszka” *,
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
„Torfowisko Pliszka” *,
proj. rez. „Jezioro
Ratno” *,
29a,b,c,d,f,g, 40g, 41f,h,
54a,b,c,d, 56g,h, 67f,i,
72h, 75h, 83g, 87a,
124d,h, 125b, 126a,
127b,c, 128a,f, 131b,
Uwagi
dość licznie Dolina rzeki Pliszki -
dość licznie Dolina rzeki Pliszki -
dość licznie Dolina rzeki Pliszki -
dość licznie Dolina rzeki Pliszki -
na terenie całego
Obrębu -
rozproszone stanow.
na siedliskach świeŜ.
i silnie świeŜych
gatunek częsty
na Bśw, BMśw, LMśw –
rodzaju uboŜszym
- - - 41g, - - -
-
-
-
-
-
-

33
Lp
.
24.
25.
26.
27.
Gatunek
Rokietnik pospolity
Pleurozium schreberi
Płonnik pospolity
Polytrichum commune,
Fałdownik nastroszony
Rhtidiadelphus
squarrosus
Piórosz pierzasty
Ptilium crista castrensis
28. Paprotka zwyczajna
Polypodium vulgare
29. Widłak jałowcowaty
Lycopodium annotinum
30.
31.
Status zagroŜenia
PZ Wlkp PL
- - -
- - -
- - -
- - -
oddział
na terenie całego
Obrębu m.in. 29a,b,d,
30a,c,d, 31b,d,f,g,
41a,b,c,f,h, 43f,g,i,
44a,b,c,d, 53d, 54a,c,
55i, 56c,d,h,j, 67j,
74f,g,h, 75a,b,c,f,
85b,c,h, 86b,c,d,g,h,
87a,d,f,g, 88a,c,d,g,h,j,k,
89a,b,f,h,i,j,k, 92h,i, 93l,
128a,f, 129a,c, 130a,g,
131b,h,i, 132c,f,
134b,c,d,
168c, prop. UE
„Mszar z bagnem”,
168c, prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
„Torfowisko Pliszka” *,
168c, prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
„Torfowisko Pliszka” *,
Ogólny opis, sposób
występ. ilość
występuje na terenie
całego Obrębu,
b. liczny
występuje na terenie
całego Obrębu
występuje na terenie
całego Obrębu,
nielicznie
występuje na terenie
całego Obrębu,
nielicznie
Paprotniki
Gatunki podlegające ochronie ścisłej
poj. i płatami po
- - - 259i,
kilka m 2 ,
- R -
133n, 232k, proj. rez.
„Jezioro Ratno” *,
Widłak goździsty
Lycopodium clavatum - R - 98b, 186h,j**,
Widłak spłaszczony
Diphasiastrum
complanatum
32. Bagno zwyczajne -
Ledum palustre
33.
34.
ŚnieŜyczka przebiśnieg
Galanthus nivalis
Rosiczka okrągłolistna
Drosera rotundifol
35. Przylaszczka pospolita
Hepatica nobilis
V V - 107f, 168a,
- V -
I - -
I V R
poj. i płatami po
kilka m 2 , często
tworzy kobierce
poj. i płatami po
kilka m 2 ,
tworzy kobierce
poj. i płatami po
kilka m 2 , często
tworzy kobierce
Rośliny zielne
Gatunki podlegające ochronie ścisłej
111h, prop. UE
poj., płaty
„Mszar z bagnem”,
osobników po kilka
„Torfowisko Pliszka” *,
kilkanaście m 2
proj. rez. „Jezioro Ratno”
21h,j, 37i, 198r, prop.
rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *, proj. rez.
„Jezioro Ratno” *,
- - - 291f,
poj. egzemplarze,
rzadziej płaty
osobników po kilka
m 2
pojedyncze
egzemplarze.,
rzadziej większe
skupiska
poj., płaty
osobników po kilka
m 2
Opis obiektu,
walory przyrodnicze
na siedliskach borów, borów
mieszanych, lasów
mieszanych i lasów
na siedliskach borów
mieszanych silnie wilgotnych
i borów mieszanych
wilgotnych, rzadziej na
torfowiskach
na siedliskach borów
mieszanych i lasów
mieszanych, rzadziej lasów
na siedliskach borów
mieszanych i lasów
mieszanych, rzadziej lasów
na siedliskach borów i lasów
mieszanych, rzadziej lasów
na siedliskach borów
mieszanych i lasów miesz.
na siedliskach borów
mieszanych i lasów miesz.
na siedliskach borów
świeŜych, rzadziej mieszanych
na siedliskach borów i borów
mieszanych bagiennych, a
takŜe na śródleśnych
bagienkach
na siedliskach lasów
mieszanych świeŜych, często
w sąsiedztwie starych
opuszczonych osad leśnych
na siedl. borów bagiennych,
bagnach i brzegach
dystroficznych śródleśnych
zbiorników wodnych
na siedliskach lasów
mieszanych i lasów
Uwagi
-
-
-
-
-
-
-
strefa ochronna
wokół stanowiska
ok. 2 wys. d-stanu
w medycynie
ludowej stos.
przeciwko molom
gatunek którego
występowanie
związane jest z
działalnością
człowieka
gat. owadoŜerny
-
36.
Orlik pospolity -
Aquilegia vulgaris
V K - 327a, pojedyncze
egzemplarze
d-stan buduje So 32 lat w
sąsiedztwie starych osad.
-
37.
38.
Storczyk (kukułka)
szerokolistny (2)
Dactylorhiza majalis
Storczyk (kukułka)
krwisty (2)
Dactylorhiza incarnata
- V -
- V -
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
„Torfowisko Pliszka” *,
pojedyncze
stanowiska
pojedyncze
stanowiska
Dolina rzeki Pliszki -
Dolina rzeki Pliszki -

34
Lp
.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
Gatunek
Storczyk (kukułka)
fucha (2)
Dactylorhiza fuchsii
Kruszczyk błotny
Epipactis palustris
Lipiennik loeselii
Liparis loeselii
Listera jajowata
Lsitera ovata
Turzyca bagienna
Carex limosa
NasięŜał pospolity (2)
Ophioglossum vulgatum
Kalina koralowa
Viburnum opulus
Bluszcz pospolity
Hedera helix
Porzeczka czarna Ribes
nigrum
Kruszyna pospolita
Frangula alnus
49. Barwinek pospolity -
Vinca minor
50. Grzybienie białe -
Nymphaea alba
51. GrąŜel Ŝółty -
Nuphar lutea
52.
53.
54.
55.
56.
Konwalia majowa -
Convallaria maialis
Pierwiosnek lekarski -
Primula veris
Bobrek trójlistkowy
Menyanthes trifoliata,
Marzanka wonna -
Galium odoratum
Kocanki piaskowe -
Helichrysum renarium
Status zagroŜenia
PZ Wlkp PL
- V -
- V -
E E V
- V -
V - LR
- - -
- - -
nt - -
nt - -
nt - -
nt - -
- - -
- - -
- - -
oddział
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
„Torfowisko Pliszka” *,
proj. rez. „Jezioro
Ratno”, proj. rez.
„Jezioro Ratno” *,
proj. rez.„Jezioro
Ratno” *,
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
„Torfowisko Pliszka” *,
proj. rez. „Jezioro
Ratno” *,
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
„Torfowisko Pliszka” *,
Ogólny opis, sposób
występ. ilość
pojedyncze
stanowiska
pojedyncze
stanowiska
pojedyncze
stanowiska
pojedyncze
stanowiska
pojedyncze
stanowiska
pojedyncze
stanowiska
Gatunki podlegające ochronie częściowej
prop. rez. „Torfowisko
Pliszka” *, proj. rez. nielicznie
„Jezioro Ratno” *,
94i, 96g, 97c, 98a,b,
136c,w, 138a, 158a, dość licznie na
197m, 198r, 258f, terenie N-ctwa
306c, 309d, 327a,
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
„Torfowisko Pliszka” *,
prop. UE
„Mszar z bagnem”
21h,j,198r, 258f, 306c,
309d,
jez. Futory, jez. Ratno,
jez. Wielicko, jez.
Zarośnięte,
jez. Futory, jez. Ratno,
jez. Wielicko, jez.
Zarośnięte, „Torfowisko
Pliszka” *,
na terenie całego
Obrębu m.in. 72h, 136c,
309d,
- - - 327a,
- - -
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
„Torfowisko Pliszka” *,
proj. rez. „Jezioro
Ratno” *,
- - - 291f,
dość licznie na
terenie N-ctwa
dość licznie na
terenie N-ctwa
płaty osobników od
kilku do kilkunastu
m 2
po kilka osobników
w zatoczkach jeziora
po kilka, kilkanaście
osobników w
zatoczkach jeziora
liczny, płaty
osobników po kilka
m 2
nieliczne
poj. Stanowiska,
rzadziej płaty
Opis obiektu,
walory przyrodnicze
Uwagi
Dolina rzeki Pliszki -
Dolina rzeki Pliszki -
Dolina rzeki Pliszki -
Dolina rzeki Pliszki -
występuje na mszarach
torfowcowych
Dolina rzeki Pliszki -
na siedliskach zasobnych,
w sąsiedztwie cieków
i zbiorników wodnych
na siedliskach zasobnych,
na siedliskach olsów, w
pobliŜu cieków
na siedliskach wilgotnych
i mokrych
stanowiska nawiązujące do
miejsc opuszczonych w lesie
przez człowieka, stare osady,
cmentarze
Ŝyzne wypłycone zatoki,
zasobne w materię organiczną
podłoŜa
Ŝyzne wypłycone zatoki,
zasobne w materię organiczną
podłoŜa
na siedliskach borów i lasów
mieszanych, rzadziej lasów
na siedliskach lasów
mieszanych, często na granicy
ekotonowej,
-
-
gatunek częsty na
starych
pozostawionych
cmentarzach
-
-
-
często występuje z
grąŜelem Ŝółtym
tworzy
jednogatunkowe
agregacje
dopuszczalny
ręczny zbiór
kwiatostanów
nieliczny śródleśne bagna, mokradła -
poj., stanowiska
i płaty od kilku do
kilkunastu m 2
na siedliskach lasów
mieszanych świeŜych i lasów,
w d-stanach o fizjonomii
Ŝyznej buczyny
nielicznie
- - - przy 233a,
siedliska silnie nasłonecznione
poj. stanowisko
Rzadkie, zagroŜone i cenne rośliny naczyniowe regionu
-
-
grunt obcy

35
Lp
.
Gatunek
Status zagroŜenia
PZ Wlkp PL
oddział
Ogólny opis, sposób
występ. ilość
Opis obiektu,
walory przyrodnicze
Uwagi
57.
Wełnianka pochwowata
-
Eriophorum vaginatum
- - -
prop. UE
„Mszar z bagnem”,
liczna, często
tworzy kobierce
śródleśne torfowiska,
mokradła o obniŜonym
poziomie wody gruntowej
-
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71
72
73
74
75
76
77
78
79
Wełnianka wąskolistna
Eriophorum
angustifolium
Wełnianka szerokolistna
Eriophorum latifolium
śurawina błotna -
Oxycoccus palustris
Siedmiopalecznik
błotny
Comarum palustre
Gruszyczka średnia -
Pyrola media
Gruszyczka
jednostronna
Pyrola uniflora
Miodunka plamista -
Pulmonaria officinalis
Czermień błotna
Calla palustris
Modrzewnica
zwyczajna
Andromeda polifolia
Turzyca łuszczykowata
Carex lepidocarpa
Sit tępokwiatowy
Juncus subnodulosus
Ponikło skąpokwiatowe
Eleocharis guingueflora
Kozłek dwupienny
Valeriana dioica
Nerecznica
grzebieniasta
Dryopteris cristata
Pajęcznica gałęzista
Anthericum ramosums
Pływacz drobny
Utricularia minor
Prztulia leśna
Galium sylvaticum
Skrzyp zimowy
Equisetum hyemale
Kokoryczka
wielokwiatowa
Polygonatum
multiflorum
Osoka aleosowata
Stratiotes aloides
Perłówka zwisła
Melica nutans
Mahonia pospolita
Mahonia aquifolium
- - -
V V -
- V -
- - -
prop. UE
„Mszar z bagnem”,
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
prop. UE
„Mszar z bagnem”, proj.
rez. „Jezioro Ratno” *,
prop. rez. „Mechowisko
Kosobudki” *, prop. UE
„Mszar z bagnem”,
- - - 210b,
nieliczna
śródleśne torfowiska,
mokradła o obniŜonym
poziomie wody gruntowej
nieliczny śródleśne bagna, mokradła -
dość licznie, tworzy
zwarte kobierce
śródleśne torfowiska,
mokradła
poj. egzemplarze na śródleśnych mokradłach -
nieliczny, poj., płaty
osobników po 1-3
- - - 289m,
nieliczny, poj., płaty
osobników po 1-3
m 2
- - - 221a, 291f, 306c, nieliczny, poj.
osobniki
- - -
prop. UE
„Mszar z bagnem”,
V V -
- - -
- - V
- - -
- - -
V E V
- - -
V V -
prop. UE
„Mszar z bagnem”,
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
„Torfowisko Pliszka” *,
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
„Torfowisko Pliszka” *,
prop. rez.
„Mechowisko
Kosobudki” *,
proj. rez. „Jezioro
Ratno” *,
m 2
na siedliskach borów i lasów
mieszanych
na siedliskach borów i lasów
mieszanych
na siedliskach zasobnych
lasów mieszanych i lasów
nielicznie śródleśne bagna, mokradła -
nielicznie
pojedyncze
stanowiska
- - - 291f, nielicznie
na śródleśnych
torfowiskach wysokich
-
-
-
-
-
ochrona
zachowawcza
Dolina rzeki Pliszki -
łany Dolina rzeki Pliszki -
nielicznie Dolina rzeki Pliszki -
nielicznie Dolina rzeki Pliszki -
nielicznie - -
dośc licznie Dolina rzeki Pliszki -
nielicznie -
na siedliskach zasobnych,
lasów świeŜych
- - - 17i**, nielicznie na skarpie do jeziora
- - - 198r, nielicznie
- - -
jez. Zarośnięte, proj. rez.
„Jezioro Ratno” *,
nielicznie
- - - 298b,c, nielicznie
- - - 37i, 327a, nielicznie
Obręb Torzym
Porosty
Gatunki podlegające ochronie częściowej
na siedliskach lasów
mieszanych i lasów świeŜych
na śródlesnych zasobnych
zbiornikach wodnych
na siedliskach lasów
mieszanych i lasów
na siedliskach borów i lasów
mieszanych.
-
ochrona
zachowawcza
-
-
-
w sąsiedztwie
starych osad

36
Lp
.
1.
2.
3.
4.
5.
Gatunek
Chrobotek leśny -
Cladonia arbuscula
Chrobotek smukły -
Cladonia ciltata
Chrobotek reniferowy -
Cladonia rengiferina
Płucnica islandzka –
Tetraria islandica
Szmaciak gałęzisty -
Sparassis crispa
Status zagroŜenia
PZ Wlkp PL
- - -
- - -
- - -
oddział
5f,g, 6a,b,c, 7a,b,d,f,g,h,
32a, 32a, 33b, 35a,
39a,b, 40a,c,f,
5f, 6c, 7a,d, 32a, 33b,
35a,
5f,g, 6a,b,c, 7a,b,d,f,g,h,
32a,
Ogólny opis, sposób
występ. ilość
Występuje na terenie
całego Obrębu głównie
na słabszych silnie
nasłonecznionych
siedliskach
Występuje na terenie
całego Obrębu głównie
na słabszych silnie
nasłonecznionych
siedliskach
Występuje na terenie
całego Obrębu głównie
na słabszych silnie
nasłonecznionych
siedliskach
Opis obiektu,
walory przyrodnicze
gatunek częsty
na Bśw, BMśw – rodzaju
uboŜszym
- - - 7f , - -
Grzyby
Gatunki podlegające ochronie ścisłej
- - - pojedyncze okazy,
skupiska okazów
Uwagi
- -
- -
drzewostany buduje sosna,
dąb i buk w wieku 85- 130 lat
na siedliskach LMśw i Lśw
-
w cz. C pododdz.
Dopuszczalny
zbiór plech
potoczna nazwa
„kozia broda”,
gatunek pasoŜytujący
na systemach
korzeniowych i
pniach starych sosen,
rzadziej świerków,
daglezji, gat.
podobny to
szmaciaka
niskotrzonowego
Rzadkie, zagroŜone i cenne gatunki grzybów
6.
Piestrzenica
na siedliskach lasów
- - - 122f, pojedyncze okazy
kasztanowata
mieszanych i lasów
gat. b. rzadki
Mchy
Gatunki podlegające ochronie ścisłej
7.
Torfowce
97l, 150h,i, 151g,i, 158i, tworzy zwarte śródleśne torfowiska, siedliska
- - -
Sphagnum sp.
161r,162h,163b, 195i,j, kobierce
bagienne,
-
8. Sphagnum fimbriatum - - -
rez.
„Dolina Ilanki” *,
dość licznie Dolina rzeki Ilanki -
9. Sphagnum cuspidatum - - -
rez.
„Dolina Ilanki” *,
dość licznie Dolina rzeki Ilanki -
10.
Błotniszek wełnisty
rez.
- - -
Heludium blandowii
„Dolina Ilanki” *,
dość licznie Dolina rzeki Ilanki -
Gatunki podlegające ochronie częściowej
11.
na terenie całego
Obrębu -
gatunek częsty
Bielistka siwa –
32a, 33b, 35a, 39a,b, rozproszone stanow.
- - -
na Bśw, BMśw, LMśw –
Leucobryum glacum
40a,c,f, 97j, na siedliskach borów
rodzaju uboŜszym
świeŜych i silnie
-
świeŜych
12.
Drabik drzewkowaty
rez.
- - -
Climacium dendroides
„Dolina Ilanki” *, 83f,
- - -
13. Sphagnum squarosus - - -
rez.
„Dolina Ilanki” *,
dość licznie Dolina rzeki Ilanki -
14.
Próchniczek błotny
rez.
- - -
Aulacomnium palustre
„Dolina Ilanki” *,
dość licznie Dolina rzeki Ilanki -
15.
Widłoząb kędzierzawy
rez.
- - -
Dicranum polysetum
„Dolina Ilanki” *,
dość licznie Dolina rzeki Ilanki -
16.
Widłoząb miotłowy
rez.
- - -
Dicranum scoparim
„Dolina Ilanki” *,
dość licznie Dolina rzeki Ilanki -
17.
18.
19.
Mokradłoszka
zaostrzona
Calliergonella
cuspidata
Tujowiec
tamaryszkowaty
Thuidium tamariscinum
Rokietnik pospolity
Pleurozium schreberi
- - -
- - -
rez.
„Dolina Ilanki” *,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
- - - -
dość licznie Dolina rzeki Ilanki -
nielicznie Dolina rzeki Ilanki -
występuje na terenie
całego Obrębu,
b. liczny
na siedliskach borów, borów
mieszanych, lasów
mieszanych i lasów
-

37
Lp
.
20.
21.
Gatunek
Płonnik pospolity
Polytrichum commune,
Piórosz pierzasty
Ptilium crista castrensis
22. Paprotka zwyczajna
Polypodium vulgare
23.
24.
Widłak jałowcowaty
Lycopodium annotinum
Status zagroŜenia
PZ Wlkp PL
- - -
- - -
oddział
Ist. UE „Dzikowiska”
Prop. UE „Grabówka”
151g,i, 158i, 195i,j,
Ist. UE „Dzikowiska”
Prop. UE „Grabówka”
Widłak goździsty
Lycopodium clavatum - R - 53c**, 182a, 192b,
25. Cis pospolity
Taxus baccata
26. Bagno zwyczajne -
Ledum palustre
27.
28.
29.
30.
31.
32.
ŚnieŜyczka przebiśnieg
Galanthus nivalis
Rosiczka okrągłolistna
Drosera rotundifol
Storczyk (kukułka)
szerokolistny (2)
Dactylorhiza majalis
Storczyk (kukułka)
krwisty (2)
Dactylorhiza incarnata
Kruszczyk błotny
Epipactis palustris
Listera jajowata
Lsitera ovata
33. Przylaszczka pospolita
Hepatica nobilis
34.
35.
Kalina koralowa -
Viburnum opulus
Bluszcz pospolity -
Hedera helix
36.
Porzeczka czarna -
Ribes nigrum
37.
Kruszyna pospolita -
Frangula alnus
38.
39.
40.
Barwinek pospolity -
Vinca minor
Grzybienie białe -
Nymphaea alba
GrąŜel Ŝółty -
Nuphar lutea
Ogólny opis, sposób
występ. ilość
występuje na terenie
całego Obrębu
występuje na terenie
całego Obrębu,
nielicznie
Paprotniki
Gatunki podlegające ochronie ścisłej
- - -
65b, 91p, 124hx, 142a, poj. i płatami po
146a,
kilka m 2 ,
poj. i płatami po
- R - -
kilka m 2 , często
tworzy kobierce
poj. i płatami po
kilka m 2 , często
tworzy kobierce
Rośliny zielne
Gatunki podlegające ochronie ścisłej
R R VU 75c - w cz. W,
poj. drzewa, krzewy
75l, 91p – w cz. SE,
- V -
Prop. UE „Grabówka”,
137k, 173o, 194a, 195j,
203f**,
I - - 74d,
I V R
- V -
- V -
- V -
- V -
Rez. „Dolina Ilanki”,
Ist. UE „Dzikowiska”
rez.
„Dolina Ilanki” *,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
- - - 70i, 74d, 75i,
poj., płaty
osobników po kilka
kilkanaście m 2
poj. egzemplarze,
rzadziej płaty
osobników po kilka
m 2
pojedyncze
egzemplarze.,
rzadziej większe
skupiska
pojedyncze
stanowiska
pojedyncze
stanowiska
pojedyncze
stanowiska
pojedyncze
stanowiska
poj., płaty
osobników po kilka
m 2
Gatunki podlegające ochronie częściowej
- - - Rez. „Dolina Ilanki”, nielicznie
nt - - 46l,m , 75c,h,m,n, 91d,
132j, 144k,
nt - - Rez. „Dolina Ilanki”,
nt - - Rez. „Dolina Ilanki”,
dość licznie na
terenie Obrębu
dość licznie na
terenie Obrębu
dość licznie na
terenie Obrębu
nt - - 5a,c, 75n, 132j, płaty osobników od
kilku do kilkunastu
m 2
- - - rez. „Dolina Ilanki””
- - - rez. „Dolina Ilanki””
po kilka osobników
w zatoczkach jeziora
po kilka, kilkanaście
osobników w
zatoczkach jeziora
Opis obiektu,
walory przyrodnicze
na siedliskach borów
mieszanych silnie wilgotnych
i borów mieszanych
wilgotnych, rzadziej na
torfowiskach
na siedliskach borów
mieszanych i lasów
mieszanych, rzadziej lasów
na siedliskach borów i lasów
mieszanych, rzadziej lasów
na siedliskach borów
mieszanych i lasów miesz.
na siedliskach borów
mieszanych i lasów miesz.
na siedliskach lasów
mieszanych.
na siedliskach borów i borów
mieszanych bagiennych, a
takŜe na śródleśnych
bagienkach
na siedliskach lasów
mieszanych świeŜych, często
w sąsiedztwie starych
opuszczonych osad leśnych
na siedl. borów bagiennych,
bagnach i brzegach
dystroficznych śródleśnych
zbiorników wodnych
Uwagi
-
-
-
-
-
gat. b. rzadki na
terenie N-ctwa
w medycynie
ludowej stos.
przeciwko molom
gatunek którego
występowanie
związane jest z
działalnością
człowieka
gat. b. rzadki w
N-ctwie,
owadoŜerny
Dolina rzeki Ilanki -
Dolina rzeki Ilanki -
Dolina rzeki Ilanki -
Dolina rzeki Ilanki -
na siedliskach lasów
mieszanych i lasów
na siedliskach zasobnych,
w sąsiedztwie cieków
i zbiorników wodnych
na siedliskach od BMśw do
Lśw silnie świeŜego, często
forma pnąca na drzewach
na siedliskach olsów, w
pobliŜu cieków
na siedliskach wilgotnych
i mokrych
stanowiska nawiązujące do
miejsc opuszczonych w lesie
przez człowieka, stare osady,
cmentarze
dlina rzeki Ilanki
dlina rzeki Ilanki
-
-
gatunek częsty na
starych
pozostawionych
cmentarzach
-
-
-
często występuje z
grąŜelem Ŝółtym
tworzy
jednogatunkoweag
regacje

38
Lp
.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
Gatunek
Konwalia majowa -
Convallaria maialis
Pierwiosnek lekarski -
Primula veris
Naparstnica purpurowa
Digitalis purpurea
Naparstnica zwyczajna
Digitalis grandiflora
Marzanka wonna -
Galium odoratum
Kocanki piaskowe -
Helichrysum renarium
Trzmielina zwyczajna
Euonymus europaeus
Wełnianka pochwowata
Eriophorum vaginatum
Wełnianka wąskolistna
Eriophorum
angustifolium
śurawina błotna -
Oxycoccus palustris
Siedmiopalecznik
błotny
Comarum palustre
Modrzewnica
zwyczajna
Andromeda polifolia
Gruszyczka
jednostronna -
Pyrola uniflora
Kłoć wiechowata –
Caladium mariscus
Sit tępokwiatowy
Juncus subnodulosus
Czermień błotna
Calla palustris
Skrzyp błotny -
Equisetum palustre
Skrzyp bagienny
Equisetum limosum
Skrzyp zimowy
Equisetum hyemale
Kłoć wiechowata –
Caladium mariscus
Czworolist pospolity
Paris quadrifolia
Kokoryczka
wielokwiatowa
Polygonatum
multiflorum
Złoć Ŝółta
Gagea lutea
Perłówka zwisła
Melica nutans
Mahonia pospolita
Mahonia aquifolium
Status zagroŜenia
PZ Wlkp PL
oddział
- - - rez. „Dolina Ilanki””
Ogólny opis, sposób
występ. ilość
liczny, płaty
osobników po kilka
m 2
- - - 74i, 75i, 132j, nieliczne
poj. stanowisko
- - - 3b**, 86m**, poj. egzemplarze
- - - 86m**, poj. egzemplarze
- - - rez. „Dolina Ilanki””
- - - rez. „Dolina Ilanki””
poj., stanowiska
i płaty od kilku do
kilkunastu m 2
nielicznie
poj. stanowisko
Rzadkie, zagroŜone i cenne rośliny naczyniowe regionu
- - - rez. „Dolina Ilanki”” nielicznie
- - -
- - -
- V -
- - -
V V -
Ist. UE „Dzikowiska”
Prop. UE „Grabówka”
137k, 151g,i, 158i, 195i,j,
Ist. UE „Dzikowiska”
Prop. UE „Grabówka”
137k, 151g,i, 158i, 195i,j,
Ist. UE „Dzikowiska”
Prop. UE „Grabówka”
137k, 151g,i, 158i, 195j,
Prop. UE
„Grabówka”,158i, 195j,
Ist. UE „Dzikowiska”
Prop. UE „Grabówka”
158i,
- - - 57f,
R R -
V V V
rez.
„Dolina Ilanki” *,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
liczna, często
tworzy kobierce
dośc liczna
dość licznie, tworzy
zwarte kobierce
Opis obiektu,
walory przyrodnicze
na siedliskach borów i lasów
mieszanych, rzadziej lasów
na siedliskach lasów
mieszanych, często na granicy
ekotonowej,
w drzewostanach sosnowych
i mieszanych na siedliskach
LMśw
w drzewostanach sosnowych
i mieszanych na siedliskach
LMśw
na siedliskach lasów
mieszanych świeŜych i lasów
Uwagi
dopuszczalny
ręczny zbiór
kwiatostanów
-
„gatunek
synantropijny”
- -
na siedliskach
średniozasobnych -
świeŜych
śródleśne torfowiska,
mokradła o obniŜonym
poziomie wody gruntowej
śródleśne torfowiska,
mokradła o obniŜonym
poziomie wody gruntowej
śródleśne torfowiska,
mokradła
poj. egzemplarze na śródleśnych mokradłach -
nielicznie
nieliczny, poj., płaty
osobników po 1-3
m 2
na śródleśnych
torfowiskach wysokich
na siedliskach borów i lasów
mieszanych
-
-
-
-
-
-
ochrona
zachowawcza
nielicznie śródleśne bagna, mokradła -
nielicznie dolina rzeki Ilanki -
- - - Prop. UE „Grabówka” nielicznie śródleśne bagna, mokradła -
- - - rez. „Dolina Ilanki” nielicznie
na siedliskach mokrych, olsów
w sąsiedztwie bagien i cieków
wodnych
- - - rez. „Dolina Ilanki”” nielicznie strefa brzegowa jez. Pniów -
- - - rez. „Dolina Ilanki”” nielicznie -
-
-
ochrona
zachowawcza
R R - Jez. Trawno, Trawienko nielicznie - -
- - - 75h w cz. W, nielicznie
- - - 75n, nielicznie
- - - 75n, nielicznie
- - - rez. „Dolina Ilanki” nielicznie
- - -
75b,c,n, 91p, 175j, 194k,
nielicznie
195g, 259b,d,
Obręb Wystok
Porosty
Gatunki podlegające ochronie ścisłej
na siedliskach zasobnych,
lasów świeŜych
na siedliskach lasów
mieszanych i lasów świeŜych
na siedliskach zasobnych, z
umiarkowanym wpływem
wody gruntowej
na siedliskach lasów
mieszanych i lasów
na siedliskach borów i lasów
mieszanych.
-
-
-
-
-

39
Lp
.
Gatunek
Status zagroŜenia
PZ Wlkp PL
1. Chrobotem sp. - - -
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Chrobotek leśny -
Cladonia arbuscula
Chrobotek smukły -
Cladonia ciltata
Chrobotek reniferowy -
Cladonia rengiferina
Szmaciak gałęzisty -
Sparassis crispa
Torfowce
Sphagnum sp.
Torfowiec magellański
Sphagnum
magellanicum,
8. Sphagnum fimbriatum - - -
9. Sphagnum cuspidatum - - -
10.
11.
Błotniszek wełnisty
Heludium blandowii
Bielistka siwa –
Leucobryum glacum
12.
Gajnik lśniący
Hyloconium splendes,
13.
Drabik drzewkowaty
Climacium dendroides
oddział
Ogólny opis, sposób
występ. ilość
Opis obiektu,
walory przyrodnicze
151i,j, 165f, 235h,i, 248f,
249c,o, 250b,
- - -
258r, 264h,n,
Gatunki podlegające ochronie częściowej
- - - 150c,d, 151i,j, 165f,
Występuje na terenie
całego Obrębu głównie
na słabszych silnie
nasłonecznionych
siedliskach
Występuje na terenie
całego Obrębu głównie
- - - 150c,d,
na słabszych silnie
nasłonecznionych
siedliskach
Występuje na terenie
całego Obrębu głównie
- - - 150c,d, 151i,j, 165f, na słabszych silnie
nasłonecznionych
siedliskach
Grzyby
Gatunki podlegające ochronie ścisłej
- - - 83n, 150d, pojedyncze okazy
Mchy
Gatunki podlegające ochronie ścisłej
tworzy zwarte
- - - 83f,k, 85n, 271b,h,
kobierce
- - - 83f, 85n, dość licznie
- - -
- - -
gatunek częsty
na Bśw, BMśw – rodzaju
uboŜszym
Uwagi
- -
- -
drzewostany buduje sosna,
dąb i buk w wieku 85- 130 lat
na siedliskach borów
mieszanych, lasów
mieszanych i lasów świeŜych
śródleśne torfowiska, siedliska
bagienne,
śródleśne torfowiska m.in.
prop. UE ”Przy Rezerwacie”,
-
potoczna nazwa
„kozia broda”,
gatunek pasoŜytujący
na systemach
korzeniowych i
pniach starych sosen,
rzadziej świerków,
daglezji, gat.
podobny to
szmaciaka
niskotrzonowego
rez.
„Dolina Ilanki” *,
dość licznie Dolina rzeki Ilanki -
rez.
„Dolina Ilanki” *,
dość licznie Dolina rzeki Ilanki -
rez.
„Dolina Ilanki” *,
dość licznie Dolina rzeki Ilanki -
Gatunki podlegające ochronie częściowej
na terenie całego
Obrębu -
5f,g, 6a,b,c, 7a,b,d,f,g,h,
gatunek częsty
rozproszone stanow.
273a,
na Bśw, BMśw, LMśw –
na siedliskach borów
rodzaju uboŜszym
świeŜych i silnie
-
świeŜych
- - - 83f, - - -
- - -
rez.
„Dolina Ilanki” *, 83f,
14. Sphagnum fallax - - - 83f, 85n, dość licznie
15. Sphagnum squarosus - - -
Próchniczek błotny
16.
Aulacomnium palustre
Widłoząb kędzierzawy
17.
Dicranum polysetum
Widłoząb miotłowy
18.
Dicranum scoparim
Mokradłoszka
zaostrzona
19.
Calliergonella
cuspidata
Tujowiec
20. tamaryszkowaty
Thuidium tamariscinum
- - -
- - -
- - -
- - -
- - -
rez.
„Dolina Ilanki” *,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
- - -
śródleśne torfowiska m.in.
prop. UE ”Przy Rezerwacie”,
dość licznie Dolina rzeki Ilanki -
dość licznie Dolina rzeki Ilanki -
dość licznie Dolina rzeki Ilanki -
dość licznie Dolina rzeki Ilanki -
dość licznie Dolina rzeki Ilanki -
nielicznie Dolina rzeki Ilanki -
-

40
Lp
.
21.
22.
23.
Gatunek
Rokietnik pospolity
Pleurozium schreberi
Płonnik pospolity
Polytrichum commune,
Piórosz pierzasty
Ptilium crista castrensis
24. Paprotka zwyczajna
Polypodium vulgare
25.
26.
Widłak jałowcowaty
Lycopodium annotinum
Status zagroŜenia
PZ Wlkp PL
- - -
Widłak goździsty
Lycopodium clavatum - R -
27. Cis pospolity
Taxus baccata
28. Bagno zwyczajne -
Ledum palustre
29.
30.
31.
32.
33.
34.
ŚnieŜyczka przebiśnieg
Galanthus nivalis
Rosiczka okrągłolistna
Drosera rotundifol
Storczyk (kukułka)
szerokolistny (2)
Dactylorhiza majalis
Storczyk (kukułka)
krwisty (2)
Dactylorhiza incarnata
Kruszczyk błotny
Epipactis palustris
Listera jajowata
Lsitera ovata
35. Przylaszczka pospolita
Hepatica nobilis
36.
37.
38.
Kalina koralowa -
Viburnum opulus
Bluszcz pospolity
Hedera helix
Kalina koralowa
Viburnum opulus
39.
Porzeczka czarna
Ribes nigrum
40.
Kruszyna pospolita
Frangula alnus
oddział
16g, 40m, 54c, 60h, 62a,
85l, 91w, 135b, 213h,
271b,h,
- - - 271b,h,
Ogólny opis, sposób
występ. ilość
występuje na terenie
całego Obrębu,
b. liczny
występuje na terenie
całego Obrębu
- - - 271b,
występuje na terenie
całego Obrębu,
nielicznie
Paprotniki
Gatunki podlegające ochronie ścisłej
- - - 41f, 85m, 130b,
poj. i płatami po
kilka m 2 ,
poj. i płatami po
- R - 52k,
kilka m 2 , często
tworzy kobierce
16g, 40m, 54c, 60h, 62a,
85l, 91w, 98j,o, 99g,
135b, 213h, 249p,
257b**,
poj. i płatami po
kilka m 2 , często
tworzy kobierce
Rośliny zielne
Gatunki podlegające ochronie ścisłej
R R VU 202c, poj. drzewa
- V - 83f,k,
I - - 46b,h, 56a,b,
I V R 83f,
- V -
- V -
- V -
- V -
rez.
„Dolina Ilanki” *,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
- - - 46g,
poj., płaty
osobników po kilka
kilkanaście m 2
płaty osobników po
kilka-klikadziesiąt
m 2
pojedyncze
egzemplarze.,
rzadziej większe
skupiska
pojedyncze
stanowiska
pojedyncze
stanowiska
pojedyncze
stanowiska
pojedyncze
stanowiska
poj., płaty
osobników po kilka
m 2
Gatunki podlegające ochronie częściowej
- - - 144b, nielicznie
nt - -
16j, 39c, 40Aj, 46g, 50i,j,
56a,l,o, 69b, 115a,
120b,c,f, 125d, 126h,
165f, 180b, 191p, 195n,
202c,f, 203a,b,c,
d,f,i,j,k,o, 204a,c, 206c,
207c, 208a, 253d,
254o,s,
258c, 259k,l, 271a,
dość licznie na
terenie Obrębu
- - - rez. „Dolina Ilanki”, nielicznie
nt - -
nt - -
rez.
„Dolina Ilanki” *,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
dość licznie na
terenie Obrębu
dość licznie na
terenie Obrębu
Opis obiektu,
walory przyrodnicze
na siedliskach borów, borów
mieszanych, lasów
mieszanych i lasów
na siedliskach borów
mieszanych silnie wilgotnych
i borów mieszanych
wilgotnych, rzadziej na
torfowiskach
na siedliskach borów
mieszanych i lasów
mieszanych, rzadziej lasów
na siedliskach borów i lasów
mieszanych, rzadziej lasów
na siedliskach borów
mieszanych i lasów miesz.
na siedliskach borów
mieszanych i lasów miesz.
na siedliskach lasów
mieszanych, w cz. C pododdz.
na siedliskach borów i borów
mieszanych bagiennych, a
takŜe na śródleśnych
bagienkach
na siedliskach lasów,
często w sąsiedztwie starych
opuszczonych osad leśnych
na siedl. borów bagiennych,
bagnach i brzegach
dystroficznych śródleśnych
zbiorników wodnych
Uwagi
-
-
-
-
-
-
gat. rzadki na
terenie N-ctwa
w medycynie
ludowej stos.
przeciwko molom
gatunek którego
występowanie
związane jest z
działalnością
człowieka
gat. b. rzadki w
N-ctwie,
owadoŜerny
Dolina rzeki Ilanki -
Dolina rzeki Ilanki -
Dolina rzeki Ilanki -
Dolina rzeki Ilanki -
na siedliskach lasów
mieszanych i lasów
na siedliskach zasobnych,
w sąsiedztwie cieków
i zbiorników wodnych
na siedliskach od BMśw do
Lśw silnie świeŜego, często
forma pnąca na drzewach
na siedliskach zasobnych,
w sąsiedztwie cieków
i zbiorników wodnych
na siedliskach olsów, w
pobliŜu cieków
na siedliskach wilgotnych
i mokrych
-
-
gatunek częsty na
starych
pozostawionych
cmentarzach
-
-
-

41
Lp
.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66
Gatunek
Barwinek pospolity
Vinca minor
Grzybienie białe
Nymphaea alba
GrąŜel Ŝółty
Nuphar lutea
Konwalia majowa
Convallaria maialis
Pierwiosnek lekarski
Primula veris
Naparstnica purpurowa
Digitalis purpurea
Naparstnica zwyczajna
Digitalis grandiflora
Marzanka wonna
Galium odoratum
Kocanki piaskowe
Helichrysum renarium
Trzmielina zwyczajna
Euonymus europaeus
Wełnianka pochwowata
Eriophorum vaginatum
Wełnianka wąskolistna
Eriophorum
angustifolium
śurawina błotna
Oxycoccus palustris
Siedmiopalecznik
błotny
Comarum palustre
Trzcinnik prosty
Clamagrostis stricta
Modrzewnica
zwyczajna
Andromeda polifolia
Skrzyp zimowy
Equisetum hyemale
Skrzyp bagienny
Equisetum limosum
Czermień błotna
Calla palustris
Turzyca obła
Carex diandra
Turzyca łuszczkowata
Carex lepidocarpa
Turzyca nitkowata
Carex lasiocarpa
Kłoć wiechowata –
Caladium mariscus
Sit tępokwiatowy
Juncus subnodulosus
Miodunka plamista -
Pulmonaria officinalis
Czworolist pospolity
Paris quadrifolia
Status zagroŜenia
PZ Wlkp PL
nt - -
- - -
- - -
- - -
oddział
46g, 66c, 120c, 121b,
240a,
rez. „Dolina Ilanki” *,
przy 147**,
rez. „Dolina Ilanki” *,
przy 147**,
rez. „Dolina Ilanki” *,
11f, 27b,
- - - rez. „Dolina Ilanki” *,
Ogólny opis, sposób
występ. ilość
płaty osobników od
kilku do kilkunastu
m 2
po kilka osobników
w zatoczkach jeziora
po kilka, kilkanaście
osobników w
zatoczkach jeziora
liczny, płaty
osobników po kilka
m 2
nieliczne
poj. stanowisko
- - - 169a**, 259d**, poj. egzemplarze
- - - 169a**, poj. egzemplarze
- - -
rez. „Dolina Ilanki” *,
119l,
poj., stanowiska
i płaty od kilku do
kilkunastu m 2
nielicznie
poj. stanowisko
Opis obiektu,
walory przyrodnicze
stanowiska nawiązujące do
miejsc opuszczonych w lesie
przez człowieka, stare osady,
cmentarze
jez. Lubniewsko
jez. bez nazwy w sąsiedztwie
oddz. 147,
na siedliskach borów i lasów
mieszanych, rzadziej lasów
na siedliskach lasów
mieszanych, często na granicy
ekotonowej,
w drzewostanach sosnowych
i mieszanych na siedliskach
LMśw
w drzewostanach sosnowych
i mieszanych na siedliskach
LMśw
na siedliskach lasów
mieszanych świeŜych i lasów
rez. „Dolina Ilanki” *,
na siedliskach silnie
- - -
86c,
nasłonecznionych,
Rzadkie, zagroŜone i cenne rośliny naczyniowe regionu
na siedliskach
rez.
- - -
nielicznie
średniozasobnych -
„Dolina Ilanki” *,
świeŜych
- - - 83f,k, 271b,h, liczna, często
tworzy kobierce
- - - 83f,k 271b,h, nieliczna
- V - 83f,k, 85n, 271b,h, dość licznie, tworzy
zwarte kobierce
śródleśne torfowiska,
mokradła o obniŜonym
poziomie wody gruntowej
śródleśne torfowiska,
mokradła o obniŜonym
poziomie wody gruntowej
śródleśne torfowiska,
mokradła
Uwagi
-
często występuje z
grąŜelem Ŝółtym
tworzy
jednogatunkowe
agregacje
dopuszczalny
ręczny zbiór
kwiatostanów
-
„gatunek
synantropijny”
- - - 83f, 85n, 271b,h, 271b,h, poj. egzemplarze na śródleśnych mokradłach -
- V -
rez.
„Dolina Ilanki” *,
nieliczny
V V - 83f,k, 85n, 271b,h, nielicznie
- - -
- - -
- - -
V V -
V V -
V V -
rez.
„Dolina Ilanki” *,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
271b,h,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
śródleśne torfowiska,
mokradła o obniŜonym
poziomie wody gruntowej
na śródleśnych
torfowiskach wysokich
nielicznie -
-
-
-
-
-
-
-
-
ochrona
zachowawcza
ochrona
zachowawcza
nielicznie - -
nielicznie śródleśne bagna, mokradła -
nielicznie
nielicznie
nielicznie
na siedliskach mokrych, olsów
w sąsiedztwie bagien i cieków
wodnych
na siedliskach mokrych, olsów
w sąsiedztwie bagien i cieków
wodnych
na siedliskach mokrych, olsów
w sąsiedztwie bagien i cieków
wodnych
R R -
rez.
„Dolina Ilanki” *,
nielicznie śródleśne bagna, mokradła -
V V V
rez.
„Dolina Ilanki” *,
nielicznie dolina rzeki Ilanki -
- - - 119l, nieliczny, poj. na siedliskach zasobnych
osobniki lasów mieszanych i lasów
-
- - - 119l, nielicznie
na siedliskach zasobnych,
lasów świeŜych
-
-
-
-

42
Lp
.
67
68
69.
70.
71.
Gatunek
Kokoryczka
wielokwiatowa
Polygonatum
multiflorum
Gruszyczka
jednostronna
Orthilia secunda
Perłówka zwisła
Melica nutans
Szczyr trwały
Mercurialis perenis
Osoka aleosowata
Stratiotes aloides
Status zagroŜenia
PZ Wlkp PL
oddział
Ogólny opis, sposób
występ. ilość
- - - 20a, nielicznie
- - - 144f, nielicznie
- - -
- - -
- - -
rez.
„Dolina Ilanki” *,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
rez.
„Dolina Ilanki” *,
nielicznie
nielicznie
Opis obiektu,
walory przyrodnicze
na siedliskach lasów
mieszanych i lasów świeŜych
na siedliskach borów
i borów mieszanych
na siedliskach lasów
mieszanych i lasów
na siedliskach lasów
wilgotnych
Uwagi
nielicznie dolina rzeki Ilanki -
-
-
-
-
* na podstawie informacji Klubu Przyrodników ze Świebodzina (2005)
**na podstawie waloryzacji przyrodniczej Nadleśnictwa Torzym (2005)
(l) - gatunki, dla których nie stosuje się określonych w § 7 rozporządzenia o ochronie gat. roślin odstępstw
od zakazów,
(2) – gatunki roślin wymagające ochrony czynnej.
Gatunki roślin zapisane w załącznikach do Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992r. tzw.
Dyrektywy Siedliskowej, na terenie Nadleśnictwa Torzym nie występują.
• Fauna.
Określając listę gatunków zwierząt chronionych opierano się na terenowych pracach
urządzeniowych (Konsorcjum „Taxus” w W-wie 2005/6), inwentaryzacji szczegółowej do Programu
(2005/6), Programie Ochrony Przyrody N-ctw Torzym, Dokumentacji przyrodniczej projektowanych
rezerwatów przyrody „Jezioro Ratno”, „Torfowisko Pliszka”, „Mechowiska Kosobudki”, „Dolina
Ilanki” (Lubuski Klub Przyrodników ze Świebodzina 1994-2001). NaleŜy podkreślić, iŜ wiele grup
zwierząt wymaga specjalistycznych badań, w szczególności zaś bezkręgowce, nietoperze. Lista
zawiera waŜniejsze gatunki oraz potencjalnie występujące. Z 129 gatunów ptaków ponad 100 z nich
to gatununki lęgowe lub prawdopodobnie lęgowe.
Przy nazwie gatunku podano pogrubionym drukiem kategorie zagroŜenia według opracowania
„Polska czerwona księga zwierząt - kręgowce” (Główaciński 2001) w formie symboli:
CR – gatunki skrajnie zagroŜone, liczebność w stanie dzikim zmalała do poziomu krytycznego (rząd
wielkości od jednostek do setek osobników) lub ich liczebność bądź zajmowany areał
drastycznie zmniejsza się;
EN – gatunki bardzo wysokiego ryzyka, silnie zagroŜone, reprezentowane przez małe populacje
(miej więcej na poziomie lub poniŜej populacji zdolnej do przeŜycia), porozrywany zasięg
liczebność i/lub ich liczebność bądź zajmowany areał drastycznie zmniejsza się;
VU – gatunki wysokiego ryzyka, naraŜone na wyginięcie ze względu na postępujący spadek
liczebności populacji (nawet lokalny), straty siedliskowe lub nadmierną eksploatację, proces
zaniku jest jednak mniejszy niŜ w/w grup;
NT – gatunki niŜszego ryzyka, ale bliskie zagroŜenia, przejawiają oznaki spadku populacyjnego i
wymagają specjalnego nadzoru;
LC – gatunki w kraju nie wykazujące na razie regresu populacyjnego i nie naleŜące do zbyt
rzadkich, a nawet lokalnie, czasowo zwiększające swój stan posiadania, a takŜe takie, które
reprezentowane są przez populacje marginalne, ledwie zaznaczające się lub nietrwałe.
O – gatunki wyprowadzone z zagroŜenia
W 2004r. ukazała się Polska Czerwona Księga Zwierząt – bezkręgowce. Red. Głowaciński, J.
Nowacki.2004. Przy nazwie gatunku podano pogrubionym drukiem kategorie zagroŜenia według
wyŜej cytowanego opracowania.
EX, EX?- gatunki zanikłe lub EX? - prawdopodobnie zanikłe;
CR – gatunki skrajnie zagroŜone ;
EN – gatunki bardzo wysokiego ryzyka, silnie naraŜone na wyginięcie;
VU – gatunki wysokiego ryzyka, naraŜone na wyginięcie;
LR – gatunki niskiego ryzyka;

43
W przedstawionych listach poniŜej zaznaczono gatunki chronione, które wystepują na terenie
Nadleśnictwa Torzymi zostały wymienione w załącznikach do Dyrektywy Rady 79/409/EWG z dnia 2
kwietnia 1979r. tzw. Dyrektywy Ptasiej /DP/ i Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992r.
tzw. Dyrektywy Siedliskowej /DS/.
Wykaz gatunków zwierząt podlegających ochronie gatunkowej występujących w zasięgu
terytorialnym Nadleśnictwa Torzym:
Bezkręgowce
• Pijawki
1. Pijawka lekarska (2) - Hirudo medicinalis VU
• Owady
2. Paź królowej - Papilio machaon LC
3. Czerwończyk nieparek - Lycaena dispar LR – DS2, DS4
4. Szklamik leśny - Cordulegaster boltonii VU
5. Zalotka większa - Leucorrhinia pectoralis – DS2, DS4
6. Zalotka białoczelna - Leucorrhinia albifrons – DS4
7. Biegacz granulowany - Carabus granulatus
8. Biegacz leśny - Carabus sylvestris
9. Biegacz gajowy - Carabus nemoralis
10. Biegacz ogrodowy - Carabus hortensis
11. Biegacz fioletowy - Carabus violaceus - Obr. Gądków– 309a,
13. Biegacz zielonozłoty - Carabus auronitens - Obr. Gądków – 309a,
14. Jelonek rogacz - Lucanus cervus-EN-DS2-Obr.Wystok- 259k,
15. Pachnica dębowa - Osmoderma eremitaVU-DS2-Obr. Wystok- 259k,
16. Kozioróg dębosz - Cerambyx cerdo VU -DS2-Obr. Wystok – 259k,
• Pajęczaki
17. Tygrzyk paskowany - Argiope bruennichi – Obr. Wystok - rez. „Dolina Ilanki”
• Mięczaki
18. Ślimak winniczek - Helix pomatia /gatunek dość liczny na terenie N-ctwa Torzym/
• Krągłouste
19. Minóg strumieniowy - Lampetra fluviatilis NT - Obr. Gądków /rzeka Pliszka/ *,
Kręgowce
• Ryby
20. Koza - Cobitis taenia
• Płazy
21. Kumak nizinny (2) - Bombina bombina-DS2- Obr.Gądków –proj. rez. „Jezioro Ratno” *, Obr. Torzym –
rez. „Dolina Ilanki”
22. Grzebiuszka ziemna (2) - Pelobates fuscus
23. Ropucha szara (2) - Bufo bufo- Obr.Gądków –prop. rez. „Mechowisko Kosobudki” *,
poj. rez. „Jezioro Ratno” *, Obr. Torzym – rez „Dolina Ilanki”,
24. Ropucha zielona (2) - Bufo viridis- Obr.Gądków –prop. rez. „Mechowisko Kosobudki” *,
proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
25. Rzekotka drzewna (2) - Hyla arborea
26. śaba jeziorkowa (2) - Rana lessonae
27. śaba wodna (2) - Rana esculenta - Obr. Gądków W. – 229g, Obr. Torzym – rez „Dolina Ilanki”
Obr. Wystok – 85n,108n,
28. śaba śmieszka (2) - Rana ridibunda - Obr.Gądków –prop. rez. „Mechowisko Kosobudki” *,
proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
29. śaba moczarowa (2) - Rana arvalis - Obr.Gądków – Obr.Gądków –prop. rez. „Mechowisko Kosobudki” *,
proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
30. śaba trawna (2) - Rana temporaria - Obr.Gądków –prop. rez. „Mechowisko Kosobudki” *,
proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
31. Traszka zwyczajna (2) - Triturus vulgaris - Obr.Gądków –prop. rez. „Mechowisko Kosobudki” *,
proj. rez. „Jezioro Ratno” *, Obr. Torzym – rez „Dolina Ilanki”,
32. Traszka grzebieniasta (2) - Tritus cristatus NT- DS2
• Gady
33. Zaskroniec zwyczajny - Natrix natrix - Obr. Gądków W. – 330b, Obr. Gądków-prop. rez. „Mechowisko
Kosobudki” *, proj. rez. „Jezioro Ratno” *, Obr. Torzym – 65b,
Obr. Wystok - 85n,108n,

44
34. śmija zygzakowata (2) - Vipera berus
35. Padalec - Anquis fragilis - Obr. Torzym – 65b, 97l, Obr. Gądków-prop. rez. „Mechowisko
Kosobudki” *,
36. Jaszczurka zwinka - Lacerta agilis- Obr. Torzym – 64h, Obr. Gądków-prop. rez. „Mechowisko
Kosobudki” *, proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
37. Jaszczurka Ŝyworodna - Lacerta vivpara – Obr. Gądków-prop. rez. „Mechowisko Kosobudki” *,
proj. rez. „Jezioro Ratno” *, proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
38. śółw błotny (1) (2) - Emys orbicularis EN, DS2 - podlega ochronie strefowej, Obr. Gądków – 255
/obsr. w latach 90-tych XX w. inf. ustna p. M. Maciantowicza/
• Ptaki
1. Bąk - Botaurus stellaris – LC- DP1, DS1
2. Białorzytka - Oenanthe ocenanthe - Obr.Wystok – rez. „Dolina Ilanki” *, Obręb Torzym - rez. „Dolina
Ilanki” *,
3. Bielik (1) - Haliaeetus albicilla – LC- DP1, DS1-podlega ochronie strefow. - Obr. Wystok – 139c,
4. Błotnik stawowy (2) - Circus aeruginosus- DP1, DS1- Obr.Gądków –proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
5. Bocian biały (2) - Ciconia ciconia - DP1
6. Bocian czarny (1) (2) - Ciconia nigra – DP1-podlega ochronie strefowej, Obr. Torzym – 255o,
7. Brodziec samotny (2) - Tringa ochropus - Obr.Gądków –proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
8. Brzęczka - Locustella luscinioides - Obr.Gądków –proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
9. Czeczotka - Carduelis flammea- Obr.Wystok – rez. „Dolina Ilanki” *, Obręb Torzym - rez. „Dolina
Ilanki” *,
10. Cierniówka - Sylvia communis
11. CzyŜ - Carduelis spinus
12. Derkacz (2) - Crex crex – DP1, DS1
13. Drozd śpiewak - Turdus philomelos- Obr.Wystok – rez. „Dolina Ilanki” *, Obręb Torzym - rez. „Dolina
Ilanki” *,
14. Dudek (2) - Upupa epops
15. Dzierzba gąsiorek - Lanius collurio– DS1- Obr. Torzym – oddz. 68c,
16. Dzierzba srokosz - Lanius excubitor
17. Dzięcioł czarny (2) - Dryocopus martius – DP1, DS1 - Obr. Torzym – 107p,
18. Dzięcioł pstry duŜy - Dryocopus major
19. Dzięcioł średni (2) - Dendrocopos medius– DP1, DS1
20. Dzięcioł zielony (2) - Picus viridis- Obr.Wystok – rez. „Dolina Ilanki” *, Obręb Torzym - rez. „Dolina
Ilanki” *,
21. Dzięcioł mały - Dendrocopus minor- Obr.Wystok – rez. „Dolina Ilanki” *, Obręb Torzym - rez. „Dolina
Ilanki” *,
22. Dzięcioł duŜy - Dendrocopus major- Obr.Wystok – rez. „Dolina Ilanki” *, Obręb Torzym - rez. „Dolina
Ilanki” *,
23. Dziwonia - Carpodacus erythrinus- Obr.Wystok – rez. „Dolina Ilanki” *, Obręb Torzym - rez. „Dolina
Ilanki” *,
24. Dzwoniec - Carduelis chloris
25. Gawron - Corvus frugilegus
26. Gągoł - Bucephala clangula - O- Obr.Gądków –proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
27. Gil - Pyrrhula pyrrhula
28. Gołąb siniak - Columba oenas- - Obr.Wystok – rez. „Dolina Ilanki” *, Obręb Torzym - rez. „Dolina
Ilanki” *,
29. Grubodziób - Coccothraustes coccothraustes
30. Jaskółka dymówka - Hirundo rustica
31. Jaskółka oknówk - Delichon urbica
32. Jastrząb gołębiarz - Accipiter genitilis - Obr. Torzym – 156w,
33. Jerzyk - Apus apus
34. Kania czarna (1) - Milvus migrans – NT, - DP1, DS1, podlega ochronie strefowej
35. Kania ruda (1) - Milvus milvus – NT, O, - DP1, DS1, podlega ochronie strefowej
36. Kapturka - Sylvia atricapilla
37. Kawka - Corvus monedula
38. Kląskawka - Saxicola torquata
39. Kobuz (2) - Falco subbuteo
40. Kopciuszek - Phoenicurus ochruros
41. Kos - Turdus merula
42. Kowalik - Sitta europaea
43. Krętogłów - Jynx torquilla
44. Krogulec - Accipiter nisus

45
45. Kruk - Corvus corax – O
46. Kszyk - Gallinago galliinago
47. Kukułka - Cuculus canorus- Obr.Wystok – rez. „Dolina Ilanki” *, Obręb Torzym - rez. „Dolina
Ilanki” *,
48. Kulczyk - Serinus serinus
49. Kwiczoł - Turdus pilaris - Obr.Wystok – rez. „Dolina Ilanki” *, Obręb Torzym - rez. „Dolina
Ilanki” *,
50. Lelek - Caprimulgus europaeus- DP1, DS1
51. Lerka - Lullula arborera- DP1, DS1
52. Łabędź niemy - Cygnus olor - Obr.Gądków –proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
53. Łozówka - Acrocephalus palustris- Obr.Wystok – rez. „Dolina Ilanki” *, Obręb Torzym - rez. „Dolina
Ilanki” *,
54. Makolągwa - Carduelis cannabina
55. Mazurek - Passer montanus
56. Mewa pospolita - Larus canus
57. Mewa śmieszka - Larus ridibundus
58. Muchołówka mała - Ficedula parva - DP1, DS1
59. Muchołówka szara - Muscicapa striata
60. Muchówka Ŝałobna - Ficedula hypoleuca
61. Mysikrólik - Regulus regulus
62. Myszołów zwyczajny - Buteo buteo
63. Nurogęś - Mergus merganser
64. Orlik krzykliwy (1) - Aquila pomarina,- LC, DP1, DS1
65. Ortolan - Emberiza hortulana - DP1
66. Paszkot - Turdus viscivorus
67. Pełzacz leśny - Certhia familiaris
68. Pełzacz ogrodowy - Certhia brachydactyla- Obr.Wystok – rez. „Dolina Ilanki” *, Obręb Torzym - rez. „Dolina
Ilanki” *,
69. Perkozek - Tachybaptus ruficollis - Obr.Gądków –proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
70. Perkoz zausznik - Podicipes nigricollis
71. Perkoz dwuczuby - Podiceps cristatus - Obr.Gądków –proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
72. Perkoz rdzawoszyi - Podiceps griseigena - Obr.Gądków –proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
73. Piecuszek - Phylloscopus trochilus
74. PiegŜa - Sylvia curruca- Obr.Wystok – rez. „Dolina Ilanki” *, Obręb Torzym - rez. „Dolina
Ilanki” *,
75. Pierwiosnek - Phylloscopus collybita
76. Pleszka - Phoenicurus phoenicurus
77. Pliszka siwa - Motacilla alba
78. Pliszka Ŝółta - Motacilla flava -Obr.Gądków –proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
79. Pliszka górska - Motacilla cinerea - Obr.Gądków –proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
80. Pokląskwa - Saxicola rubetra
81. Pokrzewka cierniówka- Sylvia communis
82. Pokrzewka jarzębata - Sylvia nisoria- DP1, DS1
83. Pokrzywnica - Prunella modularis
84. Potrzeszcz - Emberiza calandra
85. Potrzos - Emberiza schoeniclus- Obr.Gądków –proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
86. Przepiórka - Coturnix coturnix
87. Puchacz (1) (2) - Bubo bubo -NT, DP1, DS1- podlega ochronie strefowej
88. Pustułka (2) - Falco tinnunculus
89. Puszczyk - Strix aluco
90. Raniuszek - Aegithalos caudatus
91. Remiz - Remiz pendulinus
92. Rudzik - Erithacus rubecula- Obr.Wystok – rez. „Dolina Ilanki” *, Obręb Torzym - rez. „Dolina
Ilanki” *,
93. Samotnik - Tringa ochropus- Obr.Gądków –proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
94. Sierpówka - Streptopelia decaocto
95. Sikora bogatka - Parus major
96. Sikora czarnogłowa - Parus montanus
97. Sikora czubatka - Parus cristatus
98. Sikora modra - Parus caeruleus
99. Sikora sosnówka - Parus ater
100. Sikora uboga - Parus palustris

46
101. Skowronek polny - Alauda arvensis
102. Słowik rdzawy - Luscinia megarhynchos
103.Sowa uszata - Asio otus
104.Sójka - Garrulus glandarius
105.Sroka - Pica pica
106.Strumienówka - Locustella fluviatls- Obr.Gądków –proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
107.StrzyŜyk - Troglodytes troglodytes
108.Szarytka - Parus palustris
109.Szczygieł - Carduelis carduelis
110.Szpak - Sturnus vulgaris
111.Świergotek drzewny - Anthus trivialis
112.Świergotek łąkowy - Anthus pratensis
113.Świergotek polny - Anthus campestris - DP1, DS1
114.Świerszczak - Locustella naevia
115.Świstunka leśna - Phylloscopus sibilatrrix- Obr.Wystok – rez. „Dolina Ilanki” *, Obręb Torzym - rez. „Dolina
Ilanki” *,
116.Trzciniak - Acrocephalus arundinaceus- Obr.Gądków –proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
117.Trzcinniczek - Acrocephalus scirpaceus- Obr.Gądków –proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
118.Trzmielojad - Pernis apivorus
119.Trznadel - Emberiza citrinella
120.Turkawka - Streptopelia turtur
121.Wilga - Oriolus oriolus
122.Wróbel - Passer domesticus
123.Wodnik - Rallus aquatcus- Obr.Gądków –proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
124.Wrona - Corvus corone coronix
125.Zaganiacz - Hippolais icterina
126.Zięba - Fringilla coelebs- Obr.Wystok – rez. „Dolina Ilanki” *, Obręb Torzym - rez. „Dolina
Ilanki” *,
127.Zimorodek (2) - Alcedo atthis - DP1, DS1- Obr.Gądków –proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
128.Zniczek - Regulus ignicapillus
129.śuraw (2) - Grus grus - O, DP1, DS1 - Obr. Wystok – 130b, Obr. Gądków – oddz. 105i, 113n, 114h,j,
Obr.Gądków –proj. rez. „Jezioro Ratno” *,
Warto wspomnieć, iŜ na terenie dzisiejszego nadleśnictwa były obserwowane 6 gatunki, które aktualnie nie występują, to:
cietrzew podawany z okolic Torzymia (Detmers 1912r.), rybołów obserwacja z okolic Torzymia (1912r.), sokół wędrowny
obserwacja z okolic Torzymia (1912r.), jarząbek obserwowany w 1947r., drop obserwowany w okolicach Gądkowa
(1963r.), kraska obserwowana na terenie nadleśnictwa pod koniec lat 80-tych.
• Ssaki
1. Bóbr - Castor fiber –O, DS2 - Obr. Wystok – 46g*, 56n*, 67d,f, 68c, 96Aa,c, Obr. Torzym – 70f,
Obr. Gądków Wielki – 139h, 114j,
2. Borowiec wielki - Nyctalus noctula
3. Gacek wielkouch - Plecotus auritus
4. Gronostaj - Mustela erminea
5. JeŜ zachodni - Erinaceus europaeus
6. Karlik malutki - Pipistrellus pipistrellus
7. Karlik większy - Pipistrellus nathusii
8. Łasica łaska - Mustela nivalis
9. Mroczek późny - Eptesicus serotinus
10. Nocek duŜy - Myotis myotis
11. Nocek rudy - Myotis daubentoni
13. Nocek wąsatek - Myotis mystacinus
14. Ryjówka aksamitna - Sorex araneus
15. Ryjówka malutka - Sorex minutus
17. SmuŜka leśna - Sicista betulina
18. Wiewiórka - Sciurus vulgaris - Obr. Torzym – rez. „Dolina Ilanki”,
19. Wydra - Lutra lutra – DS2- Obr. Gądków – jez. Ratno, Wielicko DuŜe,
20. Wilk - Canis lupus – DS2- Obr. Gądków – oddz. 250, 251, 270, 271,- obserwacje terenowe
*na podstawie Waloryzacji Nadleśnictwa Torzym (2005)

47
• Ochrona strefowa zwierząt chronionych.
Miejsca rozrodu i regularnego przebywania niektórych gatunków zwierząt podlegają ochronie
zgodnie z Rozporządzeniem MŚ z dnia 28 września 2004 roku w sprawie gatunków dziko
występujących zwierząt objętych ochroną. Na terenie Nadleśnictwa Torzym wyznaczono 2 strefy o
łącznej pow. 56,16ha, w tym strefa ścisła – 11,05 ha oraz strefa częściowa – 45,11 ha, są to:
−
−
bielik – 1 strefa,
bocian czarny – 1 strefa,
Strefy ochronne zostały utworzone z mocy Decyzji Wojewody Lubuskiego z dn. 13 kwietnia.
2004r, Zn. Spr.: RŚ.V.W.Tel.6631A-59/04, a takŜe decyzji z dn. 14 lipca 2005r. Zn. Spr.:
RŚ.V.W.Tel.6631-2-213/05r.
Lokalizacje i powierzchnie stref przedstawia tabela.
Wzór nr 12. Wykaz stref ochronnych zwierząt.
Gatunek, Lok. gniazda Strefa ochrony ścisłej Strefa ochrony częściowej
Lp. kategoria leśnictwo
zagroŜenia oddział
Oddz. Pow. [ha] Oddz. Pow. [ha]
Obręb Torzym
Bocian czarny (1)
1.
(2) Korytno
255
255 4,85
Ciconia nigra 255
256
2.
Bielik (1)
Haliaetus albicilla
LC
R-m 4,85 28,57
Tarnawa
139
Obręb Wystok
138
139 6,20
138
139
140
ZagroŜenia
Uwagi
28,57 - -
16,54 - -
6,20 16,54
R-m N-ctwo Torzym 11,05 45,11
Ogółem 56,16
(l) - gatunki, dla których nie stosuje się określonych w § 8 rozporządzenia o ochronie gat. zwierząt
odstępstw od zakazów,
(2) - gatunki zwierząt wymagające ochrony czynnej.
Sposoby ochrony gatunków dziko występujących zwierząt polegają m.in. na:
-ustaleniu stref ochrony ostoi, miejsc rozrodu lub regularnego przebywania w/w gatunków.
W strefach ochronnych zabrania się w odległości do 100 m (200m - bielik) od miejsca gniazdowania
(strefa ochrony ścisłej) w okresie całego roku, a w odległości 500 m od miejsca gniazdowania (strefa
ochrony częściowej) w okresie od dnia (1.03 do dnia 31.08 – orlik krzykliwy), (15.03 do dnia 31.08 –
bocian czarny), (1.01do dnia 31.07 - bielik), /Rozp. MŚ z dn 28.09.04.(Dz.U. Nr 220, poz.2237)/. Zakazy:
1. zabijania, okaleczania, chwytania, transportu, pozyskiwania, przetrzymywania, a takŜe posiadania
Ŝywych zwierząt;
2. zbierania, przetrzymywania i posiadania zwierząt martwych, w tym spreparowanych, a takŜe ich części
i produktów pochodnych;
3. niszczenia ich jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych;
4. niszczenia ich siedlisk i ostoi;
5. niszczenia ich gniazd, mrowisk, nor, legowisk, Ŝeremi, tam, tarlisk, zimowisk i innych schronień;
6. wybierania, posiadania i przechowywania ich jaj;
7. wyrabiania, posiadania i przechowywania wydmuszek;
8. preparowania martwych zwierząt lub ich części, w tym znalezionych;
9. zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaŜy, wymiany i darowizny zwierząt Ŝywych, martwych,
przetworzonych i spreparowanych, a takŜe ich części i produktów pochodnych;
10. wwoŜenia z zagranicy i wywoŜenia poza granicę państwa zwierząt Ŝywych, martwych, przetworzonych
i spreparowanych, a takŜe ich części i produktów pochodnych;
11. umyślnego płoszenia i niepokojenia;
12. fotografowania, filmowania i obserwacji mogących powodować płoszenie lub niepokojenie ptaków,
przy nazwach których w załączniku nr l do rozporządzenia zamieszczono symbol ( 1), oraz nietoperzy;
13. przemieszczania z miejsc regularnego przebywania na inne miejsca;
14. przemieszczania urodzonych i hodowanych w niewoli do stanowisk naturalnych.
§ 8 wyŜej cytowanego rozporządzenia, zakazy, o których mowa wyŜej, w stosunku do dziko
występujących zwierząt naleŜących do gatunków, o których mowa w § 2 i 3, z wyjątkiem gatunków
przy nazwach których w załączniku nr 1 do rozporządzenia zamieszczono symbol (1), nie dotyczą

48
wykonywania czynności związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub
rybackiej, jeŜeli technologia prac uniemoŜliwia przestrzeganie zakazów.
MoŜliwe jest wykonywanie zabiegów na terenie stref po uzyskaniu zgody od Wojewódzkiego
Konserwatora Przyrody w Gorzowie Wlkp.
11. Pomniki przyrody - istniejące.
Początki ochrony pojedynczych tworów przyrody sięgają przełomu XVIII i XIX w. i wiąŜą się
z działalnością Aleksandra Humboldta, znakomitego niemieckiego przyrodnika, który jako pierwszy
wprowadził pojęcie pomnika przyrody – natury . W opisie „PodróŜy po
Ameryce Południowej” 1819r. wspomina o olbrzymiej mimozie napotkanej w Wenezueli i opisując ją
uŜywa terminu pomnik natury. Pojęcie pomnika przyrody rozszerza Hugo Conwentz o zbiorowiska
roślinne i rzadkie gatunki roślin jeśli tylko występują na pierwotnych stanowiskach i utrzymanie ich
poŜądane jest dla celów naukowych i dydaktycznych. Pionierskie prace Hugo Conwentza z zakresu
ochrony przyrody szczególnie rozwinęły się na Pomorzu Zachodnim i dotyczyły inwentaryzacji,
konserwacji przewaŜnie pojedyńczych obiektów przyrodniczych, a obecnie pomnikami przyrody 2 są
pojedyncze twory przyrody Ŝywej i nieoŜywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości
przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróŜniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.
Na terenach niezabudowanych, jeŜeli nie stanowi to zagroŜenia dla ludzi lub mienia, drzewa
stanowiące pomniki przyrody podlegają ochronie aŜ do ich samoistnego, całkowitego rozpadu.
Na gruntach Nadleśnictwa Torzym znajdują się 4 uznanych pomników przyrody, są to:
• Obręb Gądków Wielki:
- Dbs - (2 drzewa);
- Głóg jednszyjkowy - (1 drzewa);
• Obręb Wystok:
- Dbs - (6 drzew-jedna grupa drzew);
Wzór nr 5a. Wykaz istniejących pomników przyrody na gruntach N-ctwa Torzym.
PołoŜenie
Przybi-
Nr
Akt
Lp.
gmina gat. Ŝony
Rej. prawny oddz. leśnictwo
wiek
1. 581/4
2. 582/5
3. 587/10
4. 588/11
Decyzja WRN Nr
553 (Dz.U. WRN z
27.12.1983r. Nr 3)
Decyzja WRN Nr
554 (Dz.U. WRN z
27.12.1983r. Nr 3)
Decyzja WRN Nr
559 (Dz.U. WRN z
27.12.1983r. Nr 3)
Decyzja WRN Nr
559 (Dz.U. WRN z
27.12.1983r. Nr 3)
137a
137a
72k
259k
Torzym
Gądków
Torzym
Gądków
Torzym
Środkowo
Torzym
Pniów
Obręb Gądków Wielki
Obwód
[cm]
Wys.
[m]
Stan
zdrowotny
Uwagi
Dbs 300 550 25 2 w cz. S
Głóg jedn. 100 105 8 2 -
Dbs 200 429 24 3 w cz. SE
Obręb Wystok
Dbs szt.-6 330 350-600 24 3
Prop. powierzchniowy pomnik
przyrody 11 dębów (łącznie 17
dębów). Dęby są biotopem
pachnicy dębowej, jelonka
rogacza-gat. naturowe
2 Minister właściwy do spraw środowiska moŜe określić, w drodze rozporządzenia, kryteria uznawania tworów przyrody Ŝywej i nieoŜywionej za
pomniki przyrody, kierując się potrzebą ochrony drzew i krzewów ze względu na ich wielkość, wiek, pokrój i znaczenie historyczne, a odnośne tworów przyrody
nieoŜywionej - ze względu na ich znaczenie naukowe, estetyczne i krajobrazowe.

49
Istniejący pomnik przyrody Dbs
L-ctwo Pniów -oddz.259k - fot. Autor
Aleja 73 drzew - istniejący pomnik przyrody Dbs
L-ctwo Środkowo w sąsiedztwie oddz. 37- fot. Autor
W zasięgu terytorialnego działania N-ctwa Torzym znajduje się 5 uznanych pomników przyrody, są
to:
- Dbs - (76 drzew, w tym jedna aleja 73 drzew);
- Cis - (2 drzewa- jedna grupa drzew);
Wzór nr 5b. Wykaz istniejących pomników przyrody w zasięgu terytorialnym N-ctwa Torzym.
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
Akt
prawny
Decyzja Nr RLS-XI
(Dz.U. WRN Nr 1/77)
Decyzja WKP z
27.12.1983r.
(Dz.U. WRN Nr 3/84)
Decyzja WKP z
27.12.1983r.
(Dz.U. WRN Nr 552)
Decyzja WKP z
27.12.1983r.
(Dz.U. WRN Nr 558)
Decyzja WKP z
27.12.1983r.
(Dz.U. WRN Nr 561)
PołoŜenie
gmina
miejscowość
Torzym
Gądków Wielki
Torzym
Boczów
Torzym
Bobrówka
Torzym
Gądków Mały
Torzym
Mierczany
gat.
Przybi-
Ŝony
wiek
Na terenach wiejskich
Obwód
[cm]
Wys.
[m]
Stan
zdrowotny
Uwagi
Dbs 350 620 27 3 Park w Gądkowie Wielkim
Dbs 200 400 20 3
Dbs 250 430 25 3
Cisy –szt.2
(grupa drzew)
Dbs –szt.73
(aleja drzew)
95
260
208
12
9
150-200 250-380 15-25 3
2
Boczów, plac kościelny, własność
Parafii Rzymsko-Katolickiej
Bobrówka, plac kościelny,
własność Parafii Rzymsko-
Katolickiej
Gądków Mały Nr 25,
własność pana T. Pergiela
Przy drodze gruntowej
Mierczany-Dębrznica
W stosunku do w/w pomników przyrody wprowadza się zakazy:
1. niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu,
2. wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem obiektów
związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym i przeciwpowodziowym,
3. uszkadzania i zanieczyszczania gleby,
4. wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów i innych nieczystości,
5. zaśmiecania obiektu i terenu wokół niego,
6. dokonywania zmian stosunków wodnych, jeŜeli słuŜą innym celom niŜ ochrona przyrody
i zrównowaŜone wykorzystanie uŜytków rolnych, leśnych oraz gospodarki rybackiej,
7. wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawoŜenia własnych gruntów rolnych,
8. lokalizacji budownictwa letniskowego poza miejscami wyznaczonymi w miejscowym planie
zagospodarowania przestrzennego,
9. budowy budynków, budowli, obiektów małej architektury i tymczasowych obiektów
budowlanych mogących mieć negatywny wpływ na obiekt chroniony bądź spowodować
degradację krajobrazu.
W bezpośrednim otoczeniu pomników przyrody jak i na samym pomniku dopuszcza się
prowadzenie prac mających na celu ich ochronę przed czynnikami biotycznymi i abiotycznymi.

50
12. Pomniki przyrody – proponowane.
Na terenie Nadleśnictwa Torzym proponuje się ustanowić 58 pomników przyrody, (Obręb
Gądków Wielki - 21), (Obręb Torzym - 10), (Obręb Wystok - 27); /Konsorcjum „Taxus” w W-wie
2005/6, inwentaryzacji szczegółowej do Programu (2005/6), Waloryzacji Przyrodniczej Nadleśnictwa
Torzym (2005), w tym:
• Obręb Gądków Wielki
- sosna zwyczajna – (1 prop. pomnik);
- dąb szypułkowy – (7 prop. pomniki);
- wiąz szypułkowy – (1 prop. pomnik);
- buk zwyczajny – (10 prop. pomniki);
- głóg jedmoszyjkowy – (1 prop. pomnik);
- cypryśnik błotny – (1 prop. pomnik);
• Obręb Torzym
- sosna zwyczajna – (3 prop. pomniki);
- dąb szypułkowy – (1 prop. pomnik);
- dąb bezszypułkowy – (1 prop. pomnik);
- buk zwyczajny – (4 prop. pomniki);
- głaz narzutowy – (1 głaz granitowy);
• Obręb Wystok
- sosna zwyczajna – (3 prop. pomniki);
- dąb szypułkowy – (17 prop. pomniki, w tym grupa 11 drzew);
- buk zwyczajny – (7 prop. pomników);
Wzór nr 5b. Proponowane pomniki przyrody na gruntach N-ctwa Torzym..
PołoŜenie
Opis obiektu
przybli-
Lp.
gmina
obwód
oddz.
gatunek Ŝony
leśnictwo
[cm]
wiek
1. 17g
2. 17g
3. 17h
4. 18a
5. 18a
6. 18a
7. 18a
8. 18h
9. 18h
10. 18h
11. 21g
12. 21j*
13. 36a
14. 37d
15. 49a
16. 70d
17. 72k
18. 90p*
Torzym
Środkowo
Torzym
Środkowo
Torzym
Środkowo
Torzym
Środkowo
Torzym
Środkowo
Torzym
Środkowo
Torzym
Środkowo
Torzym
Środkowo
Torzym
Środkowo
Torzym
Środkowo
Torzym
Środkowo
Torzym
Środkowo
Torzym
Środkowo
Torzym
Środkowo
Torzym
Środkowo
Torzym
Środkowo
Torzym
Środkowo
Torzym
Środkowo
Obręb Gądków Wielki
wys.
[m]
stan
zdrowotny
Uwagi
So 150 311 28 3 w cz. N
Bk-szt.2 150 382 33 2 w cz. N, zrośnięte
Dbs – szt.2 150
365
341
31 2 w cz. NW
Dbs 130 414 26 2 w cz. C
Wz sz. 110 350 26 2 w cz. C
Głóg 80 76,76,82 11 2 w cz. C, 3 odnogi
Bk 130 318 31 2 w cz. C
Bk 190 414 35 2 w cz. N
Bk 190 525 34 3 w cz. N
Bk 190 452 31 2 w cz. C
Bk 110 636 26 2
Cypryśnik
błotny
„bukiet” zrośniętych 11 odnóg, w
cz.NW, na kalendarzu N-ctwa za
2006r. upamiętniono jako
wizytówka N-ctwa Torzym.
110 259 22 3 w cz. E
Bk 200 462 30 3 Dwie odnogi suche
Bk 200 347 31 2 w cz. C
Bk 110 356 30 2 w cz. N
Bk
120-
szt.2
331 30 2 w cz. SE
Dbs 150 429 24 3 w cz. SE
Dbs 180 395 32 2 w cz. C

51
Lp.
oddz.
19. 220m
20. 117b*
21. 42f
22. 47b
23. 29j
24. 124r*
25. 239a
26. 266b
27. 290o
28. 295d
29. 15g
30. 28j
31. 36a
32. 25a
33. 25g
34. 22a
35. 22a
36. 12g
37. 40j
38. 42k
39. 50f
40. 56o
41. 264d
42. 259k
43. 259k
PołoŜenie
gmina
leśnictwo
Torzym
Dębrznica
Torzym
Gądków
Torzym
Przęślice
Torzym
Przęślice
Torzym
Przęślice
Torzym
Grabów
Torzym
Korytno
Torzym
Korytno
Torzym
Korytno
Torzym
Korytno
Torzym
Bobrówka
Torzym
Bobrówka
Torzym
Bobrówka
Torzym
Bobrówka
Torzym
Bobrówka
Torzym
Bobrówka
Torzym
Bobrówka
Torzym
Bobrówka
Torzym
Bobrówka
Torzym
Bobrówka
Torzym
Bobrówka
Torzym
Bobrówka
Torzym
Pniów
Torzym
Pniów
Torzym
Pniów
gatunek
przybli-
Ŝony
wiek
Opis obiektu
obwód
[cm]
Obręb Gądków Wielki
wys.
[m]
stan
zdrowotny
Uwagi
Dbs 140 345 27 2 w cz. SW
Dbs 160 417 23 2 w cz. S
Obręb Torzym
485
Bk 160
425
27
26
2
3
w cz. N
w cz. S
Bk 150 350 31 2 w cz. NE
Głaz
narzutowy
- 725 0,73 - w cz. N pododdz.
Dbs 200 420 27 2 przy siedzibie N-ctwa Torzym
Dbb 150 445 25 2 w cz. SW
Bk 100 4*50 27 2 4 zrośnięte odnogi
Bk 150 345 35 2 w cz. NW
So – szt.3 220 445 25 2 -
Obręb Wystok
Bk 200 415 29 2 -
So 130 345 28 2 Dwie zrośnięte sosny
Bk 200 425 30 2 w cz. NW
Bk 200 445 27 2 w cz. N
Dbs 200 455 27 2 w cz. W
Dbs 180 400 28 3 w cz. S
Bk 180 290 33 3 w cz. S
Bk
250
180
490
295
30
29
3 Dwa zrośnięte buki w cz. SW
Dbs 310 530 36 2 w cz. SW
Dbs 200 345 29 3 w cz. SW, dziuplasty
Bk 200 310 29 2 w cz. S
Dbs 250 345 31 2 w cz. S
So 130 363 25 2 w cz. SE
Bk 170 370 35 2 w cz. C
Dbs – szt. 11 330
od 465
do 585
31-33 2
Na całej pow. pododdz.
Propozycja pomnika przyrody
powierzchniowego
44. 274m
Torzym
Pniów
So 150 254 27 2 w cz. NW
45. 180a
Torzym
Mierczany
Dbs 150 330 26 2 w cz. NE
* * na podstawie Waloryzacji Przyrodniczej Nadleśnictwa Torzym (2005).

52
II. Ustawa o lasach.
NajwaŜniejszym aktem prawnym dotyczącym prowadzenia gospodarki leśnej jest Ustawa o
lasach z 28 września 1991 roku. Zawarte są w niej zamierzenia w zakresie zrównowaŜonej gospodarki
leśnej oraz zobowiązania międzynarodowe Polski, zwłaszcza dotyczące zasad ochrony lasu
(konferencje ministerialne poświęcone ochronie lasów w Europie: Strasburg 1990 i Helsinki 1993).
Zgodnie z ustawą w Polsce prowadzi się trwale zrównowaŜoną gospodarkę leśną z uwzględnieniem
następujących celów:
- zachowania lasów i korzystnego ich wpływu na klimat, powietrze, wodę, glebę, warunki Ŝycia
i zdrowia człowieka oraz na równowagę przyrodniczą;
- ochrony lasów, zwłaszcza lasów i ekosystemów leśnych cennych przyrodniczo
i krajobrazowo;
- ochrony gleb;
- ochrony wód;
- produkcji na zasadzie racjonalnej gospodarki drewna oraz ubocznego uŜytkowania lasu.
W Nadleśnictwie Torzym poza ogólnie stosowaną ochroną środowiska przyrodniczego ustanowiono.:
1. Gospodarstwo specjalne.
2. Lasy ochronne.
1. Gospodarstwo specjalne.
Zgodnie z § 82 pkt. 7 instrukcji urządzania lasu oraz ustaleniami I KTG do gospodarstwa tego
zaliczono lasy, które pełnią funkcje pozaprodukcyjne, w większości są to drzewostany wyłączone z
uŜytkowania rębnego, a wykonywane zabiegi uzaleŜnione są potrzebami przyrodniczymi. Do
gospodarstwa specjalnego zaliczono:
- lasy zaliczone do istniejących i projektowanych rezerwatów;
- lasy glebochronne;
- lasy na stałych powierzchniach badawczych i doświadczalnych, w tym na GPW,
- lasy stanowiące wyłączone drzewostany nasienne wraz z otuliną;
- lasy stanowiące ostoje zwierząt podlegających ochronie gatunkowej;
- lasy stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody, w tym lasy na siedliskach Bb, BMb,
LMb;
- lasy uzdrowiskowe wokół sanatorium w Torzymiu (w strefie A i B określonej statutem
uzdrowska),
- lasy przeznaczone do masowego wypoczynku ludności na terenie ośrodków
wypoczynkowych i w ich otulinach,
- lasy rosnące na stanowiskach archeologicznych,
- lasy pełniace funkcje reakracyjne w oddz. 124, 131 –Obrębu Torzm,
- drzewostany cenne przyrodniczo i drzewostany o charakterze parkowym.
Lasy zaliczone do gospodarstwa specjalnego zajmują łącznie w Nadleśnictwie Torzym 1090,22ha, co
stanowi 5,2% powierzchni leśnej.
2. Lasy ochronne.
Ze względu na pełnienie wielu funkcji pozaprodukcyjnych, zgodnie z Ustawą o lasach, część
lasów Nadleśnictwa Torzym zaliczono do lasów ochronnych. Gospodarka w nich podlega pewnym
ograniczeniom lub nie prowadzi jej się jej tam wcale. PoniŜsza tabela przedstawia podział grup funkcji
lasu (powierzchnia leśna zalesiona i niezalesiona).

53
Tabela 1.
Struktura powierzchni kategorii ochronności w obrębach leśnych Nadleśnictwa Torzym
Grupa lasu – kategoria
ochronności
Obręb
Gądków Wielki
Obręb
Torzym
Obręb
Wystok
Razem
Nadleśnictwo
(wg kategorii wiodącej) ha % ha % ha % ha %
Lasy glebo-wodochronne 37,09 0,5 38,16 0,5 26,70 0,4 101,95 0,5
Lasy wodochronne 1680,94 23,4 474,28 6,6 1275,25 21,3 3430,47 16,9
Lasy wodochronne na stałych
powierzchniach badawczych i
158,05 2,2 - - - - 158,05 0,8
doświadczalnych
Lasy ochronne na stałych
powierzchniach badawczych i
- - 373,88 5,2 - - 373,88 1,8
doświadczalnych, w tym na GPW
Lasy ochronne na stałych
powierzchniach badawczych i
doświadczalnych stanowiące
- - 9,51 0,1 - - 9,51 0,0
drzewostany nasienne (WDN)
Lasy stanowiące drzewostany nasienne,
w tym WDN i otulina WDN
- - 41,94 0,6 - - 41,94 0,2
Lasy ochronne w granicach
administracyjnych miast
- - 17,03 0,2 3,03 0,1 20,06 0,1
Lasy ochronne uzdrowiskowe - - - - 64,09 1,1 64,09 0,3
Razem lasy ochronne: 1876,08 26,1 954,80 13,4 1369,07 22,8 4199,95 20,7
Lasy rezerwatowe - - 78,52 1,1 64,99 1,1 143,51 0,7
Lasy gospodarcze: 5302,68 73,9 6100,12 85,5 4557,70 76,1 15960,50 78,6
Razem 7178,76 100,00% 7133,44 100,00% 5991,76 100,00% 20303,96 100,00%
Lokalizację lasów ochronnych przedstawiają mapy walorów przyrodniczych.
III. Inne formy ochrony przyrody.
1. Nadleśnictwo Torzymw strukturach korytarzy ekologicznych.
Zjawisko degradacji przyrody przez jej dzielenie na izolowane obszary znane jest od dawna.
Chcąc przeciwdziałać temu niekorzystnemu zjawisku stworzono koncepcję łączenia stosunkowo
dobrze zachowanych i względnie bogatych ekosystemów korytarzami ekologicznymi. Korytarze te
powinny słuŜyć do migracji organizmów obdarzonych zdolnościami ruchowymi lub powolnemu
przenoszeniu genów i osobników pozbawionych tych zdolności. Tereny Nadleśnictwa Torzym
stanowią integralną część systemu korytarzy ekologicznych. Są to:
• Krajowa Sieć Ekologiczna ECONET - PL - polska część Europejskiej Sieci
Ekologicznej EECONET- European Ekological Network (Koncepcja EECONET-
POLSKA, Liro i in 1995).
• Wojewódzka Sieć Korytarzy Ekologicznych - Ekologiczny System Obszarów
Chronionych (Koncepcja korytarzy ekologicznych w Województwie Gorzowskim, Agapow
i in. 1997).
• Korytarze ekologiczne lokalne.
Struktury te wzajemnie się nakładają. Wojewódzka Sieć Korytarzy Ekologicznych oraz
korytarze lokalne są rozwinięciem i uszczegółowieniem Krajowej Sieci Ekologicznej.
Głównym celem utworzenia ECONET-PL (EECONET) jest zintegrowanie obszarów
chronionych lub potencjalnie przewidzianych do ochrony w jeden spójny system. Sieć ekologiczną
tworzą:
• obszary węzłowe
- biocentra
- strefy buforowe
• korytarze ekologiczne
• obszary wymagające unaturalnienia.
Obszary węzłowe są to jednostki ponadekosystemalne wyróŜniające z otoczenia bogactwem
ekosystemów, duŜą róŜnorodnością gatunkową oraz wielością form krajobrazowych i siedliskowych.

54
Są to takŜe ostoje dla gatunków rodzimych i wędrownych w tym zwłaszcza zagroŜonym wyginięciem.
Wielkość obszarów węzłowych nie moŜe być mniejsza niŜ 500 ha. Korytarze ekologiczne są to
struktury przestrzenne umoŜliwiające rozprzestrzenianie się gatunków pomiędzy obszarami
węzłowymi oraz terenami przylegającymi do nich. W ramach ECONET - PL w zasięgu terytorialnym
Nadleśnictwa wyróŜniono obszar węzłowy 05M - obszar Międzyrzecki o randze międzynarodowej
obejmujący zróŜnicowany krajobraz Pojezierza Łagowskiego i Sierakowskiego. Powierzchnia obszaru
wynosi 1915 km2. W obrębie obszaru znajdują się 3 parki krajobrazowe (pow. 471 km2 + otuliny 386
km1) oraz 13 rezerwatów. Obszar ten obejmuje duŜą liczbę lasów i jezior, z zachowanymi licznymi
zbiorowiskami o charakterze zbliŜonym do naturalnego i o duŜej róŜnorodności - od Ŝyznych buczyn
niŜowych przez grądy środkowoeuropejskie, acidofilne dąbrowy oraz bory mieszane do
środkowoeuropejskich borów sosnowych. Występują tu takŜe olsy, olsy jesionowe, łozowiska, oraz
łęgi i nadrzeczne zarośla wierzbowe, a takŜe torfowiska niskie i wysokie. WyróŜniono tu 3 biocentra,
obejmujące najlepiej zachowane fragmenty obszaru na terenie parków krajobrazowych. Stwierdzono
występowanie 2 gatunków roślin zagroŜonych w skali Europy jeden z nich, kaldezja
dziewięciomikowata, występuje tu na krańcach zasięgu, na jedynym w Polsce stanowisku
potwierdzonym współcześnie. Ponadto stwierdzono 2 gatunki roślin zagroŜonych w skali kraju oraz 2
rzadkie gatunki bezkręgowców, największe w Polsce zimowisko nietoperzy (rezerwat Nietoperek).
Dla osiągnięcia tych samych celów utworzono Wojewódzką Sieć Korytarzy Ekologicznych,
która wraz z terenami dawnego województwa gorzowskiego i województw ościennych oraz Niemiec
tworzy Ekologiczny System Obszarów Chronionych (ESOCH). Na sieć składają się:
• korytarze główne (tranzytowe) - pradoliny rzeki Warty, Odry - rola ponadregionalna;
• korytarze wewnętrzne - odnogi korytarzy głównych, doliny małych rzek, obniŜenia terenowe,
ciągi zadrzewień, w celu lepszego zobrazowania wartości wyróŜnia się lokalne korytarze
wewnętrzne;
• węzły ekologiczne - łącznik kilku korytarzy ekologicznych lub korytarzy i cennych
przyrodniczo obszarów.
Korytarze ekologiczne lokalne uszczegóławiają sieć korytarzy w zasięgu terytorialnym
Nadleśnictwa Trzym, są to:
- dolina Ilanki;
- dolina Pliszki;
- dolina Bobrowej Strugi;
- dolina Moskawy;
- ciąg jezior i obniŜeń jez. Jeziorko, Wilcze, Suche, Karasienko, Pniewy, Wielkie, Kręcko oraz
jeziora Trawno, Trawienko i Ilno.
2. Przyroda Nadleśnictwa Torzymna tle przepisów Unii Europejskiej.
Nie wszystkie obowiązujące w państwach Unii Europejskiej przepisy z zakresu ochrony
środowiska, a w szczególności ochrony przyrody są w Polsce obowiązujące. Zgodnie z zapisami
Konstytucji RP ratyfikowane przez nasz kraj konwencje (m.in. Wspólnoty Europejskiej dotyczące
przyrody), stają się obowiązującym prawem. Polska w maju 2004r. przystępiała do Unii Europejskiej.
Dlatego teŜ sukcesywne dostosowanie litery prawa i prowadzenie działań na rzecz ochrony przyrody
staje się procesem niezbędnym. W szczególności dotyczy to:
• Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979r. tzw. Dyrektywa Ptasia.
• Dyrektywa Rady 97/62EWG z dnia 21 maja 1992 r. tzw. Dyrektywa Siedliskowa.
Realizacja celów w/w Dyrektyw ściśle połączona jest z programem Europejskiej Sieci Ekologicznej
Natura 2000. Ministerstwo Środowiska w 2004r., w wyniku uzgodnień międzyresortowych oraz
konsultacji społecznych, opracowało listę obszarów specjalnej ochrony ptaków oraz listę
proponowanych obszarów o znaczeniu wspólnotowym wymagających objęcia ich ochroną w formie
specjalnych obszarów ochrony siedlisk. Na opracowanych listach znalazły się:
72 obszary specjalnej ochrony ptaków o łącznej powierzchni 3312,8 tyś. ha (w tym
obszary lądowe – 2433,4 tyś. ha co stanowi 7,8% pow. kraju),
184 projektowane specjalne obszary ochrony siedlisk o łącznej powierzchni 1171,6
tyś. ha (co stanowi 3,6% pow. kraju),
Obie listy zostały przesłane do Komisji Europejskiej. Komisja Europejska po zapoznaniu się z
propozycją Polski opracuje w porozumieniu z Rządem Polski, ostateczną wersję list. Teren
Nadleśnictwa Torzym nie pokrywa się z propozycjami ostoi ptasich w ramach Obszarów Specjalnej

55
Ochrony-OSO (Sieć Natura 2000 – propozycja. 2002), natomiast ostoja siedliskowa obszarów Natura
2000 w ramach Specjalnych Obszarów Ochrony –SOO zostały omówione w cz. B.I.6- Programu, jako
propozycje („Dolina Ilanki”, „Dolina Pliszki”).
C. WALORY PRZYRODNICZO - LEŚNE.
1. Gleby.
Gleby w Nadleśnictwie Torzym zostały dokładnie opisane w elaboracie glebowo-siedliskowym
wykonanym przez BULiGL O/Poznań 2004, skąd przytacza się zasięg utworów geologicznych,
krótką charakterystykę i podstawowe dane. Tworzą je przede wszystkim utwory czwartorzędowe
głównie plejstoceńskie, zlodowacenia północnopolskiego (bałtyckiego), stadiału poznańskiego i
leszczyńskiego, a takŜe zlodowacenia środkowopolskiego (mioceńskie- najstarsze) wypiętrzone w
wyniku procesów glacitektonicznych, w okolicach wsi Bielice. Znacznie mniejszą powierzchnię
zajmują młodsze utwory holoceńskie. Są to piaski i namułki rzeczne w dolinach cieków i osady
organiczne. Na szczególną uwagę z form geologiczznych zasługuje kemy w okolicach miejscowości
Boczów i Mierczany. Ozy, kemy, moreny powstały w pierwotnej fazie kształtowania się rzeźby
terenu. Według operatu glebowo-siedliskowego z 2004r w nadleśnictwie dominują:
Gleby w Nadleśnictwie Torzym
90,38%
3,57%
2,29%
0,66%
0,28%0,75%
0,60%
0,91% 0,56%
2. Wody.
WaŜny element środowiska przyrodniczego na terenie Nadleśnictwa Torzym stanowią wody
powierzchniowe - rzeki i jeziora, głównie rzeki: Ilanka, Pliszka, Bobrowa Struga i Moskawa wraz z
licznymi jeziorami N-ctwa, przedstawionymi poniŜej w tabeli. WaŜnym uzupełnieniem systemu
hydrograficznego są zatorfione obniŜenia terenowe z odpływem i bez, liczne Ŝródliska, oligotroficzne
oczka śródleśne, torfowiska. Wody powierzchniowe zgodnie z Podziałem Hydrograficznym Polski
(IMiGW 1983) naleŜą do dorzecza Odry. Elementarny podział tych wód w zasięgu terytorialnym
Nadleśnictwa przedstawiono poniŜej: Schemat rzek przepływających przez obszar Nadleśnictwa:
Ilanka
Bobrowa Struga
Cierniczka
Tarnówka
gleby rdzawe gleby płowe gleby murszowate
gleby brunatne gleby torfowe gleby murszowe
gleby gruntowoglejowe gleby deluwialne pozostałe typy gleb
Dorzecze rzeki Odry
Pliszka
Kanał Spółdzielczy
Zimna woda
Moskawa
Rzepia -
W zasięgu administracyjnego działania nadleśnictwa wystepuje 174 zbiorników wodnych o
powierzchni od 0,06 ha do 111,0 ha. Zbiorniki o powierzchni poniŜej 1,0 ha (132 szt.) są
wykorzystywane do drobnej hodowli ryb, wędkowania, jako ostoja dla ptactwa i jako zbiorniki
przeciwpoŜarowe.Większe jeziora z terenu n-ctwa przedstawiono poniŜej w tabeli /Atlas Jezior
Polskich tom I /

56
Lp. Nazwa zbiornika i oznaczenie
Pow. Zlewnia
w ha i charakter
Ciek zasilający
Funkcja
1 jez. Wielicko W-2 103,0
rz. Pliszka,
przepływowe
rz. Pliszka rybactwo jeziorowe
2 jez. Garbicz W-3 48,0
rz. Ilanka, wody gruntowe,
bezodpływowe naturalne jezioro leśne
rybactwo jeziorowe
3 jez. Ratno W-4 44,7
rz. Pliszka,
rybactwo
rz. Pliszka
przepływowe
jeziorowe
4 jez. Wielkie (Kręcko)W-5 34,7 rz. Ilanka, wody gruntowe rybactwo jeziorowe
5 jez. Wilcze (Jasne) W-6 27,8
rz. Ilanka,
bezodpływowe
wody gruntowe wędkarstwo
6 jez. Łubieńskie (Lubińskie) W-7 23,2
rz. Ilanka,
odpływowe
wody gruntowe rybactwo jeziorowe
7 jez. Ciemne (Karsienko) W-8 20,0
rz. Ilanka,
bezodpływowe
wody gruntowe wędkarstwo
8
rejon wsi Tarnawa - bez nazwy
rz. Ilanka,
16,0
W-9
przepływowe
ciek Tarnawka
stawy rybne
9 jez. Rzepinko W-10 13,3
rz. Ilanka,
odpływowe
rów K-R rybactwo jeziorowe
10 jez. Ilanka (Torzym) W-11 12,2
rz. Ilanka,
przepływowe
rz. Ilanka wędkarstwo rekreacja
11 jez. Męcko Małe W-12 10,0
rz. Postomia,
wędkarstwo, ostoja dla
wody gruntowe
przepływowe
ptactwa
12 jez. Trawno-Trawienko W-13 9,2
rz. Ilanka,
źródło
przepływowe rz. Ilanki
wędkarstwo
13 jez. Pniewy W-15 5,5
rz. Ilanka,
bezodpływowe
wody gruntowe wędkarstwo
14 jez. Dzikie W-17 4,9
rz. Ilanka,
bezodpływowe
wody gruntowe wędkarstwo
15 jez. Nowe W-18 4,2
wody gruntowe i
rz. Ilanka,
dopływ z
przepływowe
jez. Karsienko
wędkarstwo, staw rybny
16 jez. Pniów (Młyńskie) W-21 4,0
rz. Ilanka,
wędkarstwo, ostoja dla
rz. Ilanka
przepływowe
ptactwa
17
bez nazwy – dolina Pliszki powyŜej Debrznicy
W-22
18 bez nazwy – lasy w pobliŜu wsi Bobrówko W-23 3,0
19 jez. Kamińskiego W-24 3,0
20 bez nazwy – w pobliŜu wsi Tarnawa W-25 2,5
21 jak bez nazwy – w pobliŜu wsi Tarnawa W-26 2,0
22 bez nazwy – na północ od Boczowa W-27 2,0
23 bez nazwy – na południe od Debrznicy W-29 1,5
24 jez. Bukowe W-32 1,2
4,0
rz. Pliszka,
przepływowe
rz. Ilanka,
przepływowe
rz. Pliszka,
bezodpływowe
rz. Ilanka,
bezodpływowe
rz. Ilanka,
bezodpływowe
rz. Ilanka,
bezodpływowe
rz. Pliszka,
przepływowe
rz. Ilanka,
przepływowe
zlewnia lokalna, wody
gruntowe
Bobrowa Struga
wody gruntowe,
lokalna zlewnia
wody gruntowe,
naturalne jez. Leśne
wody gruntowe,
naturalne jez. Leśne
wody gruntowe,
naturalne jez. Leśne
rów szczegółowy
Kozierska Struga
wody gruntowe, rów
leśny
j.w.
zbiornik retencyjny,
drobna hodowla ryb
ostoja dla ptactwa,
wędkarstwo
ostoja dla ptactwa,
wędkarstwo
ostoja dla ptactwa,
wędkarstwo
ostoja dla ptactwa,
wędkarstwo
staw rybny
ostoja dla ptactwa,
wędkarstwo
Oprócz wymienionych jezior występują małe jeziora i oczka śródleśne, które obok roli
biocenotycznej, spełniają funkcje tzw. małej retencji wody, oraz stabilizują poziom wód gruntowych.
Wody podziemne.
Teren Nadleśnictwa Torzym połoŜony jest wg Regionalizacji Hydrologicznej Polski
(Kleczkowski 1990) w:
Prowincja hydrogeologiczna nizinna;
Pasmo zbiorników wód czwartorzędowych pojeziernych – Pp;
Najpłycej połoŜonymi zbiornikami wód podziemnych są zbiorniki w utworach
czwartorzędowych, one mają najwaŜniejsze znaczenie gospodarcze. Zbiorniki czwartorzędowe
prowincji nizinnej dzieli się na otwarte do powierzchni: zbiorniki dolin, pradolin, sandrów oraz
zamknięte: zbiorniki miedzymorenowe, zbiorniki dolin kopalnych. Część zasięgu terytorialnego

57
Nadleśnictwa Torzym (patrz mapka poniŜej) pokrywa się z dwoma z głównych zbiorników wód
podziemnych – GZWP:
• zbiornik czwartorzędowy dolin kopalnych – QK (nr 144, głębokość zalegania wód 60 m),
obszar wysokiej ochrony – obszar wysokiej ochrony (OWO).
• zbiornik czwartorzędowy sandrowy – QS (nr 148, głębokość zalegania wód 35 m), obszar
najwyŜszej ochrony – obszar najwyŜej ochrony (ONO).
W Polsce takich zbiorników wydzielono - 180 (Kleczkowski 1990). Są to zbiorniki
czwartorzędowe dolin kopalnych - (QK) i sandrowe – (QS) połoŜone na obszarze wymagającym
wysokiej i najwyŜszej ochrony. Posiadają one wody przeznaczone do uŜytku bez uzdatniania. W
związku z tym, ta część Nadleśnictwa wraz z terenami bezpośrednio przyległymi uznana została za
lasy wodochronne. Celem ustanawiania lasów wodochronnych jest powstrzymanie degradacji
środowiska oraz zachowanie zasobów wodnych co wynika z Ustawy o lasach z 28.09. 1991.
MAPA OBSZARÓW GŁÓWNYCH ZBIORNIKÓW WÓD PODZIEMNYCH W
POLSCE WYMAGAJĄCYCH OCHRONY
Skala 1 : 500000
- zasięg zbiornika wód podziemnych.
- zasięg terytorialny Nadleśnictwa Torzym.
3. Flora.
W umiarkowanej strefie klimatycznej lasy obok innych typów zbiorowisk stanowią
najbardziej zróŜnicowany ekosystem o stosunkowo wysokim poziomie organizacyjnym. Cechuje go
wiele współzaleŜności między poszczególnymi jego komponentami jakimi są świat roślinny, świat
zwierzęcy oraz biotop. Jest to zarazem końcowy efekt sukcesji gdzie roślinność drzewiasta stanowi
główne tło wszelkich procesów w nim zachodzących, warunkuje je a jednocześnie podlega
wywołanym przez nie zmianom.

58
Roślinność omawianego obszaru jest bardzo bogatym obszarem przyrodniczym, zwłaszcza
pod względem flory roślin naczyniowych. Wpłynęła na to szata Puszczy Lubuskiej i lasów „Doliny
Ilanki”, a takŜe duŜa ilość ekosystemów torfowiskowo – wodnych, wodnych oraz róŜnorodność
fitocenoz sandrów i moren.
Na obecne rozpoznanie flory i zbiorowisk Nadleśnictwa, zwłaszcza jego obszarów
chronionych, znaczący wpływ miało sąsiedztwo istniejącego
rezerwatu „Dolina Ilanki”,
dokumentacja przyrodnicza projektowanych rezerwatów „Jezioro Ratno”, „Torfowiska Pliszka”
i „Mechowisko Kosobudki” (LKP ze Świebodzina 2001). Dane o cennej florze i roślinności zebrano
takŜe w trakcie prac glebowo – siedliskowyh (BULiGL O/Poznań 2004), prac urządzeniowych
(Konsorcjum „Taxus” 2005/6), inwentaryzacji szczegółowej do Programu Ochrony Przyrody (2005/6)
oraz informacji otrzymanych z RDLP (Maciantowicz M. 2006). Łącznie stwierdzono występowanie
350 taksonów, w tym 280 gatunków roślin naczyniowych i ponad 70 gatunków mszaków.
Pod kątem fitosocjologicznym wyróŜniono tu ponad 30 zespołów i zbiorowisk roślinnych,
roslinności leśnej, zaroślowej, szuwarowej i wodnej.
Określając potencjalną roślinność opierano się na Mapie Potencjalnej * Roślinności Naturalnej
Polski (Matuszkiewicz i in. 1995). Na tej podstawie dla zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa
określono 12 naturalnych zespołów leśnych. Stwierdza się rozbieŜność pomiędzy istniejącą
roślinnością a jej potencjalnym odpowiednikiem na siedliskach średnio Ŝyznych i Ŝyznych (BMśw,
LMśw, Lśw, Lw, OlJ). Nazewnictwo za J.M. Matuszkiewicz (2001).
Mapa Potencjalnej Roślinność Naturalnej Polski
Nadleśnictwo Torzym
Skala 1: 300000
- zasięg terytorialny Nadleśnictwa Torzym.
* Potencjalna roślinność naturalna jest hipotetycznym stanem roślinności, który został by osiągnięty, gdyby tendencje rozwojowe istniejącej
roślinności mogły się realizować natychmiast i bez ograniczeń, nie zakłócane lub hamowane np. przez człowieka. Roślinność ta byłaby
wyrazem potencjału ekologicznego środowiska fizyczno – geograficznego.

59
Ribeso nigri - Alnetum (1) – ols porzeczkowy. Zespół w typie siedliskowym olesu typowego – Ol.
Sphagno squarrosi - Alnetum (1) - ols torfowcowy. Zespół w typie sied. lasu mieszanego bagiennego – LMb.
Fraxino - Alnetum (5) – łęg jesionowo–olszowy. Zespół w typie siedliskowym – OlJ .
Galio silvatici- Carpinetum (10)- grąd środkowoeuropejski. Zespół w typie siedliskowym lasu mieszanego
świeŜego – LMśw, lasu świeŜego – Lśw.
Luzulo pilosae - Fagetum (37) – kwaśna buczyna niŜowa. Zespół w typie siedliskowym – LMśw, LMw, Lśw.
Galio-odorati - Fagetum (29) - Ŝyzna buczyna niŜowa. Zespół w typie siedliskowym – Lśw.
Fago - Quercetum petrae (44) – pomorski las bukowo – dębowy. Zespół w typie siedliskowym – BMśw.
Querco roboris - Pinetum (47) – kontynentalny bór mieszany. Zespół w typie siedliskowym – BMśw
i częściowo – BMw.
Leucobryo- Pinetum (49) - suboceaniczny bór świeŜy. Zespół roślinny w typie boru świeŜego– Bśw.
Vaccinio uliginosi - Betuletum pubescentis – brzezina bagienna. Zespół w typie siedliskowym boru mieszanego
bagiennego – BMb, związana takŜe z lasem mieszanym bagiennym – LMb.
Vaccinio uliginosi - Pinetum – kontynentalny bagienny bór sosnowy. Zespół w typie siedliskowym – Bb.
4. Świat zwierzęcy.
Fauna terytorialnego zasięgu Nadleśnictwa Torzym nie jest w pełni rozpoznana. Z rzadszych
lub okazałych gatunków poza chronionymi, występują na tym terenie /dokumentacja przyrodnicza
projektowanych rezerwatów „Jezioro Ratno”, „Torfowisko Pliszka”, „Mechowisko Kosobudki”, „Dolina Ilanki”
– gł. źródło informacji.
Bezkręgowce
1. Glossiphonia complanata .f. typica
2. Glossiphonia complanata f. concolor
3. Glossiphonia complanata f. nebulosa
4. Glossiphonia heteroclita
5. Glossiphonia heteroclita f. papillosa
6. Glossiphonia heteroclita f. hyalina
7. Hemiclepsis marginata
8. Batracobdella paludosa
9. Boreobdella verrucata
Motyle
1. Aethes rubigana
2. Paramesia gnomana
3. Archips oporana
4. Metendothenia atropunctana
5. Celypha tiedemanniana
6. Celypa rivulana
7. Phiaris turfosana
8. Phiaris micana
9. Phiaris palustrana
10. Spilonota ocellana
11. Epinotia tenerana
12. Eucosma cana
13. Gypsonoma dealbana
14. Epiblema scutulana
15. Cydia compositella
16. Phragmatoecia castaneae
17. Elophila nympaeata
18. Hyloicus pinastri
19. Smerinthus ocellata
20. Ochlodes faunus
21. Piersi brassicae Linnaeus
22. Piersi rapae
23. Piersi napi
24. Genepteryx rhamni
25. Lycaena dispar
26. Polymmatus amandus
27. Brenthis ino
• Pijawki
• Owady

60
28. Inachis io
29. Polygonia c-album
30. Melitaea diamina
31. Coenonympha arcania
32. Coenonympha gliceryn
33. Aphantopus hyperantus
34. Moniola jurtinia
35. Drepana falcataria
36. Macaria notata
37. Boston betularia
38. Enaturga atomaria
39. Cabera pusaria
40. Geometra papilionaria
41. Timandra comae
42. Idaea muricata
43. Idea aversata
44. Eupitecia centaureata
45. Phalera bucephala
46. Acronicta leporina
47. Rivula sericealis
48. Trachaeta atriplicis
49. Cosmia trapezina
50. Arenostola phragmitidis
51. Cerapteryx graminis
52. Ochropleura plecta
53. Noctua pronuba
54. Noctua janthina
55. Noctua interjecta
56. Earias chlorana
57. Cybosia mesomella
58. Pelosia muscerda
59. Eilema complana
60. Eilema lutarella
61. Diacrisie sannio
62. Callimorpha dominula
63. Lithosia deptana
64. Spilosoma menthastri
WaŜki
65. Świtezianka błyszcząca - Calopteryx splendens
66. Świtezianka dziewica - Calopteryx virgo
67. Pałątka pospolita - Lestes sponsa
68. Nimfa stawowa - Enallagma cyathigerum
69. Łątka dzieweczka - Coenagrion puella
70. Husarz władca - Anax imperator
71. Szklarka zielona - Cordulia aenea
Chrząszcze
72. Cyphon padi
73. Heterocerus fenestratus
74. Heterocerus fusculus
75. Heterocerus obsoletus
76. Leanidea aenea
77. Plateumarius affinis
78. Nanophyes marmoratus
79. Zacladus geranii
80. Phalacrus caricis
81. Asiorestia motschulskii
82. Crytocephalus janthinus
83. Lixus bardanae
84. Cicindella campestris

61
85. Cicindela hybrida
86. Nicrophorus humator
87. Nicrophorus vespillo
88. Onthophagus nuchicornis
89. Anoplotrupes stercorosus
90. Trypocopris vernalis
91. Aphodius subterraneus
92. Aphodius distnictus
93. Aphodius sticticus
94. Aphodius prodromus
95. Aphodius fimetarius
96. Melolontha melolontha
97. Amphimallon solstitialis
98. Phylloperta horticola
99. Anomala dubia
100. Cetonia aurata
101. Wykarczak sosnowiec - Arhopalus rusticus
102. Wonnica piŜmówka - Aromia moschata
103. Szczapówka bruzdkowana - Asemum striatum
104. Tryk dębowiec - Clytus arietis
105. Zmorsznik czerwony - Corymbid ruhra
106. Capoń mglisty - Leiopus nebulosus
107. Średzinka - Mesosa nebulosa
108. Kurtek mniejszy - Molorchus minor
109. Ostrokrywka - Oxymirus cursor
110. Paśnik pałączasty - Plagionotus arcuatus
111. Kozulka - Pogonocherus hispidus
112. DyląŜ garbarz - Prionus coriarius
113. Rębacz pstry - Rhagium inquisitor
114. Rębacz szary - Rhagium mordax
115. Rzemlik - Saperda perlarata
116. Rzemlik osinowiec - Saperda populnea
117. Rzemlik plamisty - Saperda scalaris
118. Ściga lśniąca - Tetropium castaneum
119. Zakorek czarny - Hylastes afer
120. Bielojad olbrzymi - Dendroctonus micans
121. Cetyniec większy - Tomicus piniperda
122. Drzewisz owłosiony - Hylurgus ligniperda
123. Drwalnik paskowany - Trypodendron lineatum
124. Nieparek pospolity - Xyleborus dispar
• Mięczaki
Ślimaki
1. Bursztynka pospolita - Succinea putris
2. Bursztynka Pfeiffera - Succinea pfeiifferi
3. KrąŜałek plamisty - Goniodiscus rotundatus
4. Ślimak ogrodowy - Cepea hortensis
5. Ślimak pagórkowy - Euomphalia strigella
6. Ślimak zaroślowy - Helicigona arbustorum
7. Błotniarka jajowata - Radix limosa
8. Błotniarka moczarowa - Galba truncatula
9. Błotniarka stawowa - Lymnea stagnalis
10. Błotniarka uszata - Radix auricularia
11. Błotniarka pospolita - Galba palustris
12. Błotniarka otułka - Myxas glutinosa
13. Zagrzebka pospolita - Bithynia tentaculata
14. Zatoczek ostrokrawędzisty - Anisus vortex
15. Zatoczek pospolity - Planorbis planorbis
16. Zatoczek rogowy - Planorbarius corneus
17. Ztoczek skręcony - Bathyomphalus contortus
18. Zatoczek spłaszczony - Segmentina complanata

62
19. Rozdętka pospolita - Physa fontinalis
20. śyworódka jeziorowa - Viviparus contectus
21. śyworódka rzeczna - Viviparus viviparus
22. Zawójka pospolita f. Jeziorna - Valvapiscinalis f. antiqua
Kręgowce
• Ryby
1. Pstrąg potokowy - Salmo trufla morpha fario
2. Sieja - Coregonus lavaretus
3. Szczupak - Esox lucius
4. Karaś - Carassius carassius
5. Lin - Rinca tinca
6. Karp - Cyprinus carpio
7. RóŜanka - Rhodeus sericeus amarus
8. Krąp - Blicca bjoerkna
9. Leszcz - Abramis brama
10. Kiełb - Gobio gobio
11. Amur biały - Ctenopharyngodon idella
12. Tołpyga biała - Hypophthalmichthys molitrix
13. Słonecznica - Leucaspius delinaetus
14. Ukleja - Alburnus alburnu
15. Wzdręga - Scardinius erythrophthalmus
16. Płoć - Rutilus rutilus
17. Piskorz - Misgurnus fossilis
18. Sum - Silurus glanis
19. Węgorz - Anguilla anguilla
20. Miętus - Lota lata
21. Sandacz - Stizostedion lucioperca
22. Okoń - Perca fluviiatilis
23. Jazgarz - Acerina cernua
24. Ciernik - Gasterosteus aculeatus
25. Cierniczek - Pungitius pungitius
26. Sielawa - Coregonus albula
• Ptaki
1. Czapla siwa - Ardea cinerea
2. KrzyŜówka - Anas platyrhynochos
3. Cyraneczka - Anas crecca
4. Głowienka - Aythya ferina
5. Czernica - Aythya fuligula
6. Gęś gęgawa - Anser anser
7. Gęś zboŜowa - Anser fabalis
8. Gęś białoczelna - Anser albifrons
9. Łyska - Fulica atra
10. Słonka - Scolopax rusticola
11. Kuropatwa - Perdix perdix
12. BaŜant - Phasianus colchicus
13. Gołąb grzywacz - Columba palumbus
14. Kormoran czarny - Phalacroccorax carbo
• Ssaki
1. Karczownik ziemnowodny - Arvicola terestris
2. Badylarka - Micromys minutus
3. Kret - Talpa europaea
4. Mysz leśna - Apodemus flavicolls
5. Nornica ruda - Clethrionomys glareolus
6. PiŜmak - Ondatra zibethicus
7. Zając szarak - Lepus europeus
8. Kuna leśna (tumak) - Martes martes
9. Kuna domowa (kamionka) - Martes foina
10. Tchórz zwyczajny - Mustela putorius
11. Borsuk - Meles meles

63
12. Jenot - Nyctereutes procyonoides
13. Lis - Vulpes vulpes
14. Jeleń szlachetny - Cervus elaphus
15. Sarna - Capreolus capreolus
16. Dzik - Sus scrofa
5. Typy siedliskowe lasu.
Szczegółowe zestawienie typów siedliskowych lasu wraz z porównaniem poprzedniej rewizji
u. l. i omówienie zawiera elaborat obecny rewizji urządzenia lasu Tom I. Ogólna Charakterystyka
Lasów, rozdział 4. Charakterystyka przyrodniczych warunków produkcji leśnej.
W Nadleśnictwie zdecydowanie przewaŜają siedliska BMśw – 45,7%, Bśw-26,5%, LMśw –
22,4%, Lśw – 3,0%, Ol – 1,0%, LMw – 0,6%, OlJ-0,2%. Pozostałe typy siedliskowe łącznie nie
przekraczają 0,6% powierzchni.
Typy siedliskowe lasu N-ctwa Torzym
BMśw
45,7%
Bśw
26,5%
LMśw
22,4%
0lJ
0,2%
Ol
1,0%
BMb
0,0%
LMb
0,0%
Bb Lw
0,0% 0,5%
LMw
0,6%
Lśw
3,0%
BMw
0,1%
6. Drzewostany.
Drzewostany stanowią jedno z kluczowych ogniw ekosystemu leśnego, dlatego teŜ w
„Programie” przedstawiono je pod kątem:
bogactwa gatunkowego,
budowy pionowej,
pochodzenia.
• Bogactwo gatunkowe.
Bogactwo gatunkowe analizowano pod względem ilości gatunków w składzie gatunkowym I i II
piętra. Gatunków występujących w formie domieszek w tych warstwach nie brano pod uwagę (ich
udział powierzchniowy lub masowy nie przekracza 5 %).
Wzór nr 13. Zestawienie powierzchni [ha] drzewostanów wg bogactwa gatunkowego.
NADLEŚNICTWO: TORZYM
Nadleśnictwo Bogactwo gatunkowe
Obręb
drzewostanów
Ogółem w Ogółem w
[ha]
[%]
jednogatunkowe 4509,65 22,62
Obręb
Gądków Wielki
Obręb
Torzym
Obręb
Wystok
dwugatunkowe 1315,96 6,60
trzygatunkowe 708,14 3,55
cztero i więcej
gatunkowe
488,54 2,45
jednogatunkowe 3749,23 18,81
dwugatunkowe 1543,43 7,74
trzygatunkowe 1080,68 5,42
cztero i więcej
gatunkowe
663,56 3,33
jednogatunkowe 2820,39 14,15
dwugatunkowe 1358,51 6,81
trzygatunkowe 988,48 4,96
cztero i więcej
gatunkowe
710,57 3,56

64
Nadleśnictwo
Torzym
jednogatunkowe 11079,27 55,57
dwugatunkowe 4217,90 21,16
trzygatunkowe 2777,30 13,93
cztero i więcej
gatunkowe
1862,67 9,34
W skali Nadleśnictwa przewaŜają drzewostany jednogatunkowe, stanowią one ponad 55 %
powierzchni ogólnej drzewostanów. Przewaga tych drzewostanów zaznacza się wyraźnie w Obrębie
Gądków (22,62%). Jest to wynik w przeszłości zalesiania sosną duŜych połaci gruntów porolnych.
Obowiązujące typy gospodarcze przewidują wzbogacenie składu drzewostanów, jest to szczególnie
waŜne przy odnowieniu i przebudowie lasu. MoŜna mieć nadzieję Ŝe stopniowo udział monokultur
będzie
malał.
Bogactwo gatunkowe
w Nadleśnictwie Torzym
% pow.
60
50
40
30
20
10
0
Nadleśnictwo
jednogatunkowe
dwugatunkowe
trzygatunkowe
cztero i więcej
• Budowa pionowa.
W drzewostanach jednopiętrowych drzewa tworzą jeden pułap wysokości.
W drzewostanach dwupiętrowych warstwa drzew składa się z dwóch wyraźnych pięter róŜnej
wysokości. Do piętra dolnego zalicza się drzewa, których korony nie przenikają do piętra górnego, nie
są teŜ zaliczone do warstwy podrostu lub podszytu, a jednocześnie wskaźnik ich zwarcia wynosi co
najmniej 3b (zwarcie przerywane, zagęszczenie przerywane miejscami luźne). W razie wątpliwości
dotyczących kwalifikacji drzewa do danego piętra, naleŜy przyjąć, Ŝe drzewo piętra górnego nie
powinno wykazywać wysokości niŜszej niŜ 2/3 średniej wysokości gatunku panującego w piętrze
górnym. Drzewostany w klasie odnowienia (KO) to drzewostany uŜytkowane rębniami częściowymi
gdzie uŜytkowanie i odnowienie lasu przebiega równocześnie. Drzewostany w klasie do odnowienia
(KDO) to drzewostany uŜytkowane rębniami częściowymi, gdzie ilość młodego pokolenia jest
niedostateczna lub go brak.
Wzór nr 14. Zestawienie powierzchni [ha] drzewostanów wg struktury.
NADLEŚNICTWO: TORZYM
Nadleśnictwo
Obręb
Struktura
drzewostanów
Ogółem w
[ha]
Ogółem w
[%]
Obręb
Gądków Wielki
jednopiętrowe 6797,55 34,09
dwupiętrowe 4,32 0,02
w KO i KDO 220,42 1,11
Obręb
Torzym
Obręb
Wystok
Nadleśnictwo
Torzym
jednopiętrowe 6432,47 32,26
dwupiętrowe 32,28 0,16
w KO i KDO 572,12 2,87
jednopiętrowe 5502,08 27,60
dwupiętrowe 21,58 0,11
w KO i KDO 354,29 1,78
jednopiętrowe 18732,1 93,96
dwupiętrowe 58,18 0,29
w KO i KDO 1146,86 5,75

65
Budowa pionowa
w Nadleśnictwie Torzym
% pow.
100
80
60
40
20
0
Nadleśnictwo
jednopiętrowe
dwupiętrowe
w KO i KDO
Większość drzewostanów w Nadleśnictwie to drzewostany jednopiętrowe, ponad 93 %
powierzchni, co w znacznej mierze jest wynikiem hodowli drzewostanów sosnowych na średnio
zasobnych glebach porolnych. Ze względu na stosunkowo duŜy udział siedlisk lasowych, ich udział
powinien być niŜszy. W przyszłości udział drzewostanów dwupiętrowych będzie się zwiększać,
głównie w wyniku wzrostu istniejących i projektowanych podsadzeń najczęściej bukowych w
drzewostanach sosnowych i sosnowo-brzozowych. W istniejących drzewostanach dwupiętrowych
górne piętro tworzy sosna, miejscami dąb szypułkowy. W dolnym piętrze występuje buk, dąb
szypułkowy, jawor. Są to siedliska bogatsze, gdzie sosna będzie usuwana sukcesywnie rębniami
złoŜonymi z korzyścią dla piętra dolnego.
• Pochodzenie.
Określając pochodzenie drzewostanów opierano się na informacjach zawartych
w operatach urządzenia lasu z poprzednich okresów gospodarczych Nadleśnictw, z których powstało
Nadleśnictwo Tozrym. Pochodzenie najmłodszego pokolenia lasu, ustalono na gruncie w czasie prac
terenowych oraz wykorzystując informacje otrzymane od pracowników Nadleśnictwa Torzym.
Wzór nr 15. Zestawienie powierzchni [ha] drzewostanów wg rodzajów i pochodzenia.
NADLEŚNICTWO: TORZYM
Nadleśnictwo
Obręb
Rodzaj i pochodzenie
drzewostanów
Ogółem w
[ha]
Ogółem w
[%]
odroślowe 26,78 0,13
Obręb
Gądków Wielki
naturalne 85,22 0,43
sztuczne 6909,59 34,68
Obręb
Torzym
Obręb
Wystok
Nadleśnictwo
Torzym
odroślowe - -
naturalne 44,80 0,22
sztuczne 6978,19 35,03
odroślowe 21,99 0,11
naturalne 127,22 0,64
sztuczne 5724,75 28,74
odroślowe 48,77 0,24
naturalne 257,24 1,29
sztuczne 19612,53 98,46

66
Pochodzenie drzewostanów
w Nadleśnictwie Torzym
% pow.
100
80
60
40
20
odroślowe
naturalne
sztuczne
0
Nadleśnictwo
Ponad 98 % drzewostanów Nadleśnictwa pochodzi z odnawiane sztucznego. Przed wojną
jak i po wojnie las odnowiono siewem lub sadzeniem. Mimo wielu korzyści jakie przynosi
odnowienie naturalne (niskie koszty, zachowanie miejscowych ekotypów, dostosowanie do siedliska)
stanowi ono niewielki procent (1,29%) i dotyczy głównie młodego pokolenia bukowego, rzadziej
dębowego i sosnowego. Zgodnie z proekologicznym nastawieniem do uŜytkowania i hodowli lasu
naleŜy wykorzystywać wszelkie moŜliwości by uzyskać i promować nawet niewielkie naturalne
odnowienie, byleby było zgodne z siedliskiem.
7. Ekologiczna ocena stanu lasu.
Na ekologiczną ocenę stanu lasu składa się:
- ocena zgodności składu gatunkowego drzewostanów z typem siedliskowym lasu,
- określenie formy aktualnego stanu siedliska,
- określenie formy degeneracji lasu.
• Ocena zgodności składu gatunkowego drzewostanów z siedliskiem.
Ocena zgodności składu gatunkowego drzewostanów z siedliskowym typem lasu jest jednym
z waŜniejszych wskaźników wykorzystania zdolności produkcyjnej siedlisk. Jest to takŜe wskaźnik
naturalności ekosystemów leśnych. Ocenę zgodności składu gatunkowego drzewostanów z
siedliskiem dokonano zgodnie z Instrukcją urządzania lasu (2003).
Powierzchnie drzewostanów w rozbiciu na stopnie zgodności składu gatunkowego w poszczególnych
typach siedliskowych lasu zestawiono w poniŜszej tabeli:
Wzór nr 20. Zestawienie powierzchniowe wg zgodności składu gatunkowego z siedliskiem.
OBRĘB
TSL
GTD
Gądków Wielki Torzym Wystok
ZG CZ ZG NIEZG ZG CZ ZG NIEZG ZG CZ ZG NIEZG
BŚW So 3114,94 26,37 3,23 1157,35 20,12 2,90 936,79 5,68 1,60
BMŚW
So
Db-So 516,29 2379,11 10,44 724,72 2660,13 10,57 553,26 2280,72 28,69
Bk-So
BMW Św-So 0,73 10,71 1,15 - 1,01 - - - -
LMŚW
Db-So
Bk-So
So-Db-Bk
So-Bk-Db 196,01 400,37 52,08 702,89 1338,98 32,89 367,50 1294,61 102,90
Św-Db-So
Św-SoDb
LMW
So-Db
Św-So
- 32,54 23,63 4,39 3,72 1,18 16,58 34,49 5,46
LMb Brz-Ol 4,95 0,59 - - 1,93 - - - -

67
OBRĘB
TSL
GTD
Gądków Wielki Torzym Wystok
ZG CZ ZG NIEZG ZG CZ ZG NIEZG ZG CZ ZG NIEZG
LŚW
Db
Bk
Bk-Db
52,93 21,34 12,90 240,27 52,59 44,71 32,37 57,64 35,65
Db-Bk
LW
Db
Js-Db
- 9,93 8,76 - 3,11 9,28 - 25,37 33,36
OL Ol 97,93 29,67 - 12,56 1,54 - 41,81 2,53 0,88
OLJ Ol-Js - 15,69 - - 10,06 - - 20,06 -
Ogólem
ha 3983,78 2926,32 112,19 2842,18 4093,19 101,53 1948,31 3721,10 208,54
% 19,98 14,68 0,56 14,26 20,53 0,51 9,77 18,66 1,05
Ocena zgodności skałdu gatunkowego z siedliskiem w N-ctwie Torzym
422,26; [2%]
zgodny
częściowo zgodny
niezgodny
10740,61;
[54%]
8774,27;
[44%]
Największą powierzchnię zajmują w Nadleśnictwie drzewostany częściowo zgodne z siedliskiem -
blisko 54%, drzewostany zgodne stanowią ponad 44% powierzchni oraz drzewostany niezgodne tylko
2,12%. Za najbardziej niezgodne trzeba uznać drzewostany na siedliskach LMśw i Lśw. Część
drzewostanów (ze względów hodowlanych i ekonomicznych) niezgodnych z typem siedliskowym
lasu, zostanie poddana przebudowie częściowej (uzupełnienia, dolesienia, podsadzenia – młodsze
klasy wieku) i całkowitej (rębnie zupełne i częściowe – drzewostany bliskorębne, rębne
i przeszłorębne).
• Formy aktualnego stanu siedliska.
Na podstawie prac glebowo - siedliskowych wykonanych na terenie Nadleśnictwa Torzym
określono formy stanu siedliska. PoniŜsze zestawienia przedstawiają poszczególne formy z podziałem
na typy siedliskowe lasu:

68
Formy aktualnego stanu siedliska
w Nadleśnictwie Torzym
40
naturalne (N1)
35
zbliŜone do naturalnych (N2)
30
25
zniekształcone (Z1)
20
15
10
5
0
Nadleśnictwo
zniekształcone (Z2)
zdegradowane (D1)
Wzór nr 21. Zestawienie powierzchni [ha] wg grup typów siedliskowych lasu i stanu lasu.
Nadleśnictwo
Obręb
Obręb
Gądków Wielki
Obręb
Torzym
Obręb
Wystok
Grupa siedlisk Forma stanu siedliska Ogółem w
[ha]
Bory
Bory mieszane
Lasy mieszane
Lasy
Bory
Bory mieszane
Lasy mieszane
Lasy
Bory
Bory mieszane
Ogółem w
[%]
naturalne (N1) 3083,39 15,09
zbliŜone do naturalnych (N2) 29,59 0,14
zniekształcone (Z1) 100,35 0,49
naturalne (N1) 390,06 1,91
zbliŜone do naturalnych (N2) 1083,90 5,31
zniekształcone (Z1) 1498,45 7,33
zniekształcone (Z2) 1,97 0,01
naturalne (N1) 136,61 0,67
zbliŜone do naturalnych (N2) 209,98 1,03
zniekształcone (Z1) 378,34 1,85
naturalne (N1) 159,67 0,78
zbliŜone do naturalnych (N2) 78,61 0,38
zniekształcone (Z1) 28,58 0,14
naturalne (N1) 1115,34 5,46
zbliŜone do naturalnych (N2) 16,32 0,08
zniekształcone (Z1) 82,84 0,41
naturalne (N1) 568,24 2,78
zbliŜone do naturalnych (N2) 1244,47 6,09
zniekształcone (Z1) 1624,35 7,95
zniekształcone (Z2) 17,69 0,09
naturalne (N1) 503,54 2,46
zbliŜone do naturalnych (N2) 582,42 2,85
zniekształcone (Z1) 1029,72 5,04
naturalne (N1) 246,28 1,21
zbliŜone do naturalnych (N2) 73,95 0,36
zniekształcone (Z1) 50,78 0,25
zdegradowane (D1) 4,72 0,02
naturalne (N1) 898,47 4,40
zbliŜone do naturalnych (N2) 32,44 0,16
zniekształcone (Z1) 49,16 0,24
naturalne (N1) 377,29 1,85
zbliŜone do naturalnych (N2) 1147,78 5,62
zniekształcone (Z1) 1389,74 6,80

69
Nadleśnictwo
Torzym
Lasy mieszane
Lasy
Bory
Bory mieszane
Lasy mieszane
Lasy
N_ctwo ogółem
zniekształcone (Z2) 10,27 0,05
naturalne (N1) 260,12 1,27
zbliŜone do naturalnych (N2) 510,36 2,50
zniekształcone (Z1) 1092,66 5,35
naturalne (N1) 76,94 0,38
zbliŜone do naturalnych (N2) 102,61 0,50
zniekształcone (Z1) 141,45 0,69
naturalne (N1) 5097,20 24,95
zbliŜone do naturalnych (N2) 78,35 0,38
zniekształcone (Z1) 232,35 1,14
naturalne (N1) 1335,59 6,54
zbliŜone do naturalnych (N2) 3476,15 17,02
zniekształcone (Z1) 4512,54 22,09
zniekształcone (Z2) 29,93 0,15
naturalne (N1) 900,27 4,41
zbliŜone do naturalnych (N2) 1302,76 6,38
zniekształcone (Z1) 2500,72 12,24
naturalne (N1) 482,89 2,36
zbliŜone do naturalnych (N2) 255,17 1,25
zniekształcone (Z1) 220,81 1,08
zdegradowane (D1) 4,72 0,02
naturalne (N1) 7815,95 38,26
zbliŜone do naturalnych (N2) 5112,43 25,02
zniekształcone (Z1) 7466,42 36,55
zniekształcone (Z2) 29,93 0,15
zdegradowane (D1) 4,72 0,02
W Nadleśnictwie Torzym przewaŜają siedliska naturalne i w stanie zbliŜonym do naturalnego tzn.
odpowiadające potencjalnym moŜliwościom produkcyjnym, drzewostan i runo jest zbliŜone do postaci
naturalnej w dowolnym stadium wzrostu. W typie borów stanowią prawie całość. Na pozostałych
typach siedliskowych zauwaŜa się większy udział siedlisk zniekształconych (36,70%), oraz znikomy
słabo zdegradowanych ( 0,02 %). Są to siedliska, gdzie forma próchnicy oraz runo zostało obniŜone o
ok. jeden stopień (w przypadku słabo zdegradowanych o dwa stopnie). Jest to wynik protegowania
sosny oraz gdzie przygotowano glebę pod odnowienia przez zdarcie wierzchniej warstwy (tzw.
powierzchnie spychane), w przyszłości naleŜy unikać odnowień przy uŜyciu jednego gatunku oraz tak
drastycznych metod przygotowania gleby.
• Formy degeneracji lasu.
Dokonując oceny form degeneracji ekosystemów leśnych, brano pod uwagę trzy
elementy:
- borowacenie,
- monotypizację,
- neofityzację.
Borowacenie (pinetyzacja, od rodzaju sosna - Pinus sp.) wyróŜnia się na siedliskach borów
mieszanych, lasów mieszanych i lasów. W zaleŜności od udziału sosny i świerka w górnej warstwie
drzew wyróŜnia się:
- słabe, jeŜeli udział sosny i świerka w składzie gatunkowym drzewostanu wynosi:
- ponad 80 % na siedliskach borów mieszanych
- 50 - 80 % na siedliskach lasów mieszanych
- 10 - 30 % na siedliskach lasowych
- średnie, jeŜeli udział sosny lub świerka wynosi:
- ponad 80 % na siedliskach lasów mieszanych
- 30 - 60 % na siedliskach lasowych.
- mocne, jeŜeli udział sosny i świerka w składzie gatunkowym wynosi na siedliskach

70
lasowych ponad 60 %.
Stopień borowacenia i powierzchnia zostały przedstawione w tabeli:
Wzór nr 22. Zestawienie powierzchni [ha] wg form degeneracji lasu - borowacenie.
NADLEŚNICTWO: TORZYM
Nadleśnictwo
Ogółem w Ogółem w
Stopień borowacenia
Obręb
[ha]
[%]
brak 3950,99 19,82
Obręb
Gądków Wielki
słabe 2736,70 13,73
średnie 316,36 1,59
mocne 18,24 0,09
brak 5848,23 29,33
Obręb
Torzym
słabe 3544,73 17,78
średnie 1123,32 5,63
mocne 65,35 0,33
brak 2092,48 10,50
Obręb
Wystok
słabe 2566,32 12,87
średnie 1163,94 5,84
mocne 55,21 0,28
brak 8346,97 41,87
Nadleśnictwo
Torzym
słabe 8847,75 44,38
średnie 2603,62 13,06
mocne 138,80 0,70
Borowacenie w Nadleśnictwie Torzym
% pow.
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Nadleśnictwo
brak
słabe
średnie
mocne
W Nadleśnictwie dominują drzewostany, w których stwierdzono brak borowacenia (41,87%).
Borowacenie średnie występuje na (13,06%) powierzchni drzewostanów Nadleśnictwa, dotyczy to
siedlisk średnio Ŝyznych i Ŝyznych i jest konsekwencją protegowania w przeszłości sosny na tych
siedliskach (zaniŜone typy siedliskowe lasu). Na uwagę zasługuje stosunkowo niewielki udział
borowacenia mocnego (0,70%). Obecnie określone typów siedliskowych lasu pozwoli na
doskonalenie składu gatunkowego przyszłych drzewostanów. Drzewostany wykazujące borowacenie
mocne przedstawiono na mapie „Mapa zagroŜeń przyrody”
Monotypizacja polega na ujednoliceniu składu gatunkowego lub struktury wiekowej. Jest
jedną z głównych form degeneracji ekosystemów leśnych. Monotypizację określa się dla kompleksów
powyŜej 200 ha z uwzględnieniem grup wiekowych drzewostanów: 1- 40 lat, 41 - 80 lat, powyŜej 80
lat oraz podziału drzewostanów na sosnowe + świerkowe i pozostałe. Monotypizację wyróŜnia się gdy

71
drzewostany jednogatunkowe lub jednowiekowe występują w zasadzie na zwartych powierzchniach
(ok. 100 ha). Formę tą naleŜy wyróŜniać głównie dla sosny i świerka oraz rozdzielać na:
a) monotypizację częściową gdy:
- udział drzewostanów jednego gatunku i jednej (20-letniej) klasy wieku
wynosi 50 – 80 %,
- udział jednej klasy wieku drzewostanów róŜnych gatunków w jednej klasie wieku
przekracza 80 %,
b) monotypizację pełną gdy udział drzewostanów jednego gatunku i jednej klasy wieku wynosi
ponad 80 %.
Na terenie Nadleśnictwa Torzym monotypizacja nie występuje. Teren nadleśnictwa pokryty
jest monokulturą sosnową lecz zróŜnicowaną pod względem wiekowym.
Neofityzacja - sztuczna uprawa lub samoistne wnikanie gatunków drzew i krzewów obcych
(poza zasięgiem naturalnego występowania). Na terenie Nadleśnictwa stwierdzono w udziale
drzewostanów 13 gatunków (rodzajów) drzew i krzewów obcych (poza świerkiem pospolitym i
modrzewiem europejskim), neofityzacja występuje w warstwie podszytu i warstwie drzew gdy udział
gatunku w d-stanie stanowi ponad 5% powierzchni lub 5% zasobności.
Wzór 24a. Zestawienie powierzchni wg form degeneracji lasu - neofityzacja warstwy drzew.
Obręb
Nadleśnictwo
Gądków Wielki
Torzym
Wystok
Nadleśnictwo
Gatunek
obcy
Ogółem
[ha]
%
pow.
robinia akacjowa 192,83 19,55
dąb czerwony 38,21 3,87
daglezja zielona 15,24 1,55
sosna czarna - 0,00
robinia akacjowa 163,05 16,53
dąb czerwony 11,75 1,19
daglezja zielona 28,24 2,86
sosna czarna - 0,00
robinia akacjowa 510,14 51,73
dąb czerwony 13,99 1,42
daglezja zielona 10,74 1,09
sosna czarna 2,02 0,20
robinia akacjowa 866,02 87,81
dąb czerwony 63,95 6,48
daglezja zielona 54,22 5,50
sosna czarna 2,02 0,20
Razem 986,21 100,00
Wzór 24b. Zestawienie powierzchni wg form degeneracji lasu - neofityzacja warstwy podszytu.
Obręb
Nadleśnictwo
Gatunek
obcy
Ogółem
[ha]
%
pow.
robinia akacjowa 421,77 7,28
Czeremcha amerykańska 390,80 6,74
Gądków Wielki
dąb czerwony 122,38 2,11
daglezja zielona 17,97 0,31
śnieguliczka 20,90 0,36
robinia akacjowa 704,46 12,16
czeremcha amerykańska 656,62 11,33
Torzym
dąb czerwony 23,86 0,41
daglezja zielona 25,20 0,43
śnieguliczka 10,90 0,19
robinia akacjowa 1367,61 23,60
czeremcha amerykańska 1804,36 31,14
Wystok
dąb czerwony 194,32 3,35
daglezja zielona 18,99 0,33
śnieguliczka 15,32 0,26
robinia akacjowa 2493,84 43,04
czeremcha amerykańska 2851,78 49,21
Nadleśnictwo
dąb czerwony 340,56 5,88
daglezja zielona 62,16 1,07
śnieguliczka 46,31 0,80
Razem 5794,65 100,00
Dominującym gatunkiem obcym jest czeremcha amerykańska, szczególnie w średnich klasach
wieku gdzie w przeszłości była sztucznie wprowadzana, skąd rozprzestrzeniła się do innych
drzewostanów. Gatunek wyłącznie podszytowy. Wbrew oczekiwaniom gatunek nie sprawdził się jako
domieszka biocenotyczna, a na odnawianych powierzchniach stanowi konkurencję dla poŜądanych
gatunków. Robinia akacjowa (akacja) to gatunek który, ma swój udział zarówno w warstwie drzew

72
(866,02 ha) jak i w podszycie (2493,84 ha). Stosunkowo duŜy udział akacji wiązać moŜna z łatwością
jaką się rozmnaŜa. Gatunki w/w mogą stanowić utrudnienie w hodowli lasu. Pozostałe gatunki obce,
wprowadzone sztucznie do drzewostanu nie są ekspansywne, przez co nie stanowią zagroŜenia w
gospodarce leśnej. Gatunki obce ekspansywne (czeremcha, akacja) stopniowo powinny być
eliminowane z drzewostanów. Przy odnowieniach, dolesieniach naleŜy rezygnować z gatunków
obcych, dobór gatunków rodzimej flory pozwala optymalizować składy drzewostanów co jest zgodne
z półnaturalną hodowlą lasu. PoniŜej przedstawiono wykaz drzewostanów, w których stwierdzono
drzewa i krzewy obcego pochodzenia:
Lp. Gatunek obcy Obręb Gądków Wielki Obręb Torzym Obręb Wystok
1.
Świerk kłujący
Picea pungens
327a - -
2.
Dąb czerwony 18k, 21m, 31a, 50b, 86f, 92a, 14h, 33a, 48b,c, 55i, 64h, 9i, 22g, 28d, 83n, 97j, 98j,
Quercus rubra 100k, 130b, 191k, 204d, 322p 105c, 106b,c, 135t, 166a 125g, 179a, 200d, 213c,g
3.
Orzech szary
Juglans cinerea
32d, 198a, 326g,h, - 76j, 258w
4.
Kasztanowiec zwyczajny 17f, 22g, 104i, 107k, 137p, 23h, 131h,o, 134m, 144a, 64b, 91n, 101b, 110c, 180m,n,
Aesculus hippocastanum 154g,i, 157g, 288c, 327a, 156g,k, 186a, 224g,h, 195n, 199a, 203k
5.
Kasztan jadalny
Castanea sativa
21j, 132j, -
6.
Jaśminowiec wonny
Philadelphus coronarius
- 135t, -
7.
Sosna Banksa
Pinus banksiana
189b, 230f 6a, 48b, 53d 227b
8.
Sosna czarna
Pinus nigra
27f, 326h, - 50i, 106o, 122h
9.
Sosna wejmutka
22g, 44a,c, 107r, 195n,
326h, 76h, 91m, 256a,
Pinus strobus
203b,k,l
10.
Sosna smołowa
Pinus rigida
262c, - -
11.
Kragana syberyjska
Caragana arborescens
- 38c, -
12.
Śnieguliczka biała
66c, 191r, 203c,d,o, 251l,
21h,j, 261g,i, 51h, 195g,
Symphoricarpos albus
252r,
13.
Cyprysik błotny
Chamaecyparis
21j, - -
14.
śywotnik zachodni
Thuja occidentalis
165m, 258f, 327a, 135t, -
Daglezja zielona 21m,n, 29d, 30f,g, 93i, 183b, 12j, 13g,h,i,k, 14f, 16b,f,g, 22g, 23a, 36g, 40o, 49h, 80h,
15.
Pseudocuga meneziesii Fastig 293p, 298c,f,h, 319n, 328d 29a, 55c, 70d, 88f, 147j,l 107r, 179b, 195c, 214c
16.
Jodła pospolita
Abies alba
- 19i, 31f 22b
8. Cenne obiekty przyrodnicze na terenie Nadleśnictwa Torzym.
• Drzewostany cenne przyrodniczo.
Na terenie Nadleśnictwa Torzym w trakcie prac urządzeniowych wytypowano drzewostany,
w większości starodrzewia, które wyróŜniały się składem gatunkowym, stanem zachowania, wiekiem,
strukturą wewnętrzną, dynamiką rozwoju, a takŜe wysokimi walorami krajobrazowymi i propozycje
tych drzewostanów przedstawiono ponŜej.
Wykaz drzewostanów cennych przyrodniczo.
Leśnictwo pow.
Lp.
oddz.
[ha]
1.
2.
Środkowo
17k
Środkowo
18a
1,76
1,05
Ogólny opis,
walory przyrodnicze.
Obręb Gądków Wielki
Starodrzew bukowy o fizjonomii Ŝyznej buczyny niŜowej–
Galio-odorati – Fagetum, o składzie (6Bk, 150, 2Bk 80, 2Bk50
lat). Starodrzew połoŜony w głębokim wąwozie na siedlisku
Lśw, miejsc. Ol 50 la t. Podrost buka w wieku 6-30 lat na 40%
pow. Podszyt – 30% grab,buk, świerk. Źródła liczne.
Obiekt o wysokich walorach krajobrazowo - przyrodniczych.
Starodrzew olchowy połoŜony na skarpie do jez. Wielkiego w
wieku 92 lat, w składzie d-stanu takŜe Dbb 140 lat, Bk, Js, Brz
92 lat. Podszyt – 50% buk, bez czarny, świerk, głóg.
Naturalne wycieki wodne – źródła. W d-stanie liczne
proponowane pomniki przyrody.
Obiekt o wysokich walorach krajobrazowo - przyrodniczych.
Uwagi.
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów glebowodochonnych
Bez zabiegu
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów glebowodochonnych
Bez zabiegu
3. Drzewce 0,87 Oles źródliskowy (jesionowo-olszowy Fraxinus Alnetum) Teren Ochk

73
Lp.
4.
5.
6.
7.
8.
Leśnictwo
oddz.
291f
Drzewce
306c
Dębrznica
197f
Dębrznica
250f
Dębrznica
271c
Dębrznica
272f
pow.
[ha]
0,94
1,20
0,61
2,41
0,75
Ogólny opis,
walory przyrodnicze.
wykształcony na siedlisku OlJ. D-stan połoŜony w głębokiej
niecce u podstawy której bierze początek ciek wodny,
uchodzący do rz. Pliszki. D-stan buduje Olcz., w wieku 112 lat
(6Ol, 1Jw 112, 1Dbs,1 Bk 120, 1Gb 90 lat ), miejsc. So 90 lat.
Podszyt leszczyna, czeremcha, jawor na 30% pow. Stanowiska
roślin chronionych i rzadkich: przylaszczka pospolita, marzanka
wonna, przytulia leśna, miodunka plamista..
Obiekt o wysokich walorach krajobrazowo - przyrodniczych.
Oles źródliskowy (jesionowo-olszowy Fraxinus Alnetum)
wykształcony na siedlisku OlJ. D-stan połoŜony w głębokiej
niecce u podstawy której bierze początek ciek wodny.
D-stan buduje Olcz., w wieku 75-85 lat (7Ol 75l, 1 Dbs 140l, 3
Ol 45lat ), miejsc. Gb, Oś 50 lat. Podszyt czeremcha,
leszczyna, bez, olcha na 50% pow. Stanowiska roślin
chronionych i rzadkich: Miodunka plamista, bluszcz pospolity.
Obiekt o wysokich walorach krajobrazowo - przyrodniczych.
Wielogatunkowy las liściasty o cechach grądu (fr. Olsu
źródliskowego), w wieku 60-140 lat, o składzie (5Dbs 140,
1Ol, 1Brz 102, 1Gb 60, 1Gb 50lat), połoŜony w kompleksie
źródliskowym, na siedlisku Lśw, miejsc. Wz 140lat, Js, Jw.
102lat. Podszyt grab, leszczyna, jawor, czeremcha, jarząb na
70% pow. Obiekt o walorach krajobrazowo - przyrodniczych
Oles z cechami łegu źródliskowgo (jesionowo-olszowego
Fraxinus Alnetum) bezpośrednio przylegający do rzeki Pliszki
i proj. rezerwatu „Jezioro Ratno”. D-stan buduje Olcz., w
wieku 87 lat (6Ol, 2Brz 87, 1Ol, 1Brz 50lat). Podszyt jarząb,
kruszyna na 60% pow.
Obiekt o walorach krajobrazowo - przyrodniczych.
Starodrzew sosnowo-bukowo-dębowy w wieku 102 lat,
wykształcony na siedlisku BMśw, połoŜony w wąwozie, miejsc.
Ol,Gb 102l., Brz 80 lat. Podszyt grab, buk na 20% pow.
D-stan stanowi naturalną osłonę cieku śródleśnego uchodzącego
do rzeki Pliszki. Obiekt o walorach krajobrazowo -
przyrodniczych.
Wielogatunkowy las liściasty o cechach grądu , w wieku 102
lat, o składzie (3Bk, 3Dbs, 1Gb 102l., 1Ol, 1Brz 80l, 1Brz 40
lat), połoŜony w wąwozie. D-stan wykształcony na siedlisku
LMśw. Podszyt grab, świerk na 30% pow. Obiekt o walorach
krajobrazowo – przyrodniczych
Uwagi.
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów wodochonnych
Bez zabiegu
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów wodochonnych
Bez zabiegu
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów wodochonnych
Bez zabiegu
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów wodochonnych
Bez zabiegu
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów wodochonnych
Bez zabiegu
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów wodochonnych
Bez zabiegu
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Gądków
164m
Gądków
192i
Gądków
202k
Gądków
202l
Gądków
206d
Gądków
231ax
Razem Obręb Gądków
Wielki
0,49
1,64
1,41
1,35
0,67
0,98
16,13
Oles z cechami łegu źródliskowgo (jesionowo-olszowego
Fraxinus Alnetum) na siedlisku Lw. D-stan buduje Olcz., w
wieku 72 lat, miejsc. Dbs 100lat. Podszyt czeremcha, kruszyna,
jarząb na 50% pow. Liczne źródliska
Obiekt o walorach krajobrazowo - przyrodniczych.
Oles z cechami łegu źródliskowgo (jesionowo-olszowego
Fraxinus Alnetum) na siedlisku Lw. D-stan buduje Olcz., w
wieku 97 lat, miejsc. AK, So, Wz, Dbs, Św 97lat. Podszyt
kruszyna, leszczyna, jarząb na 70% pow. Liczne źródliska
Obiekt o walorach krajobrazowo - przyrodniczych.
Oles z cechami łegu źródliskowgo (jesionowo-olszowego
Fraxinus Alnetum) bezpośrednio przylegający do rzeki
Moskawy. D-stan buduje Olcz., w wieku 92 lat (9Ol 92, 1Ol
50lat), miejsc. Brz 50lat. Podszyt olcha, kruszyna, jarząb na
60% pow. Liczne źródliska
Obiekt o walorach krajobrazowo - przyrodniczych.
Oles z cechami łegu źródliskowgo (jesionowo-olszowego
Fraxinus Alnetum) bezpośrednio przylegający do rzeki
Moskawy. D-stan buduje Olcz., w wieku 92 lat (7Ol 92, 3Ol
50lat), miejsc. Brz 50lat. Podszyt olcha, kruszyna, jarząb na
60% pow. Źródliska
Obiekt o walorach krajobrazowo - przyrodniczych.
Oles źródliskowy (jesionowo-olszowy) na siedlisku olesu
bezpośrednio przylegający do rzeki Moskawy. D-stan buduje
Olcz., w wieku 82 lat. Liczne źródliska w całym pododdz.
Obiekt o walorach krajobrazowo - przyrodniczych.
Oles z cechami łegu źródliskowgo (jesionowo-olszowego
Fraxinus Alnetum.), wykształcony na siedlisku OlJ. D-stan
buduje Olcz., w wieku 72 lat. Podszyt czeremcha, olcha,
leszczyna na 80% pow. Liczne źródliska.
Obiekt o wysokich walorach krajobrazowo - przyrodniczych.
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów wodochonnych
Bez zabiegu
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów wodochonnych
Bez zabiegu
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów wodochonnych
Bez zabiegu
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów wodochonnych
Bez zabiegu
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów wodochonnych
Bez zabiegu
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów wodochonnych
Bez zabiegu

74
Lp.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
Leśnictwo
oddz.
Przęślice
46l
Przęślice
49b
Przęślice
58a
Przęślice
58b
Przęślice
58c
Przęślice
58f
Przęślice
63d
Przęślice
70f
Grabów
124z
Korytno
255l
Korytno
255o
Korytno
293c
pow.
[ha]
2,40
5,38
8,25
0,74
1,60
14,50
1,15
2,33
0,66
1,99
0,99
2,70
Ogólny opis,
walory przyrodnicze.
Obręb Torzym
Wielogatunkowy las liściasty o cechach grądu niskiego
(fr. Olsu źródliskowego), w wieku 60-115 lat, o składzie
(3Ol 80lat, 2Ol 60 lat, 2Gb, 2Bk, 1Dbs 115 lat), połoŜony w
kompleksie źródliskowym zasilającym rzekę Ilankę, na
siedlisku Lw, miejsc. Wz 115lat, Brz, Ak 80 lat.
Podszyt leszczyna, grab, lipa na 30% pow.
Stanowisko roślin chronionych i rzadkich: bluszcz pospolity.
Obiekt o walorach krajobrazowo - przyrodniczych
Starodrzew grabowo-bukowo-dębowy w wieku 90-140 lat,
wykształcony na siedlisku lasu świeŜego, połoŜony w wąwozie
uchodzącym w kierunku malowniczej doliny rzeki Ilanki.
Podszyt świerk, buk, grab, leszczyna, kruszyna na 30% pow.
Liczne źródliska.
Obiekt o walorach krajobrazowo - przyrodniczych
Malowniczo połoŜony na skarpie do doliny rzeki Ilanki d-stan
sosnowy, wykształcony na siedlisku LMśw, w wieku 87 lat.
Podszyt kruszyna, świek, buk, brzoza na 40% pow. W d-stanie
forma kołnierzykowata sosny posp. Drzewostan o lokalnych
wysokich walorach krajobrazowo-przyrodniczych.
Starodrzew dębowy w wieku 120 lat, wykształcony na siedlisku
lasu świeŜego, połoŜony w wąwozie uchodzącym w kierunku
malowniczej doliny rzeki Ilanki, obok Dbs 120 lat, miejsc.
Dg, Olcz, Gb, Św, Brz.
Obiekt o walorach krajobrazowo - przyrodniczych
Wielogatunkowy las liściasty wykształcony, na siedlisku lasu
mieszanego wilgotnego połoŜony w bezpośrednim sąsiedztwie
doliny rzeki Ilanki. D-stan buduje (3Bk, 2Sw, 2Ol, 2So, 1Md 77
lat), miejsc. Js, Brz 77 lat, Dbs, Wz 110 lat. Podszyt świerk,
leszczyna, buk na 40% pow. Drzewostan o lokalnych
walorach krajobrazowo-przyrodniczych.
Malowniczo połoŜony na skarpie do doliny rzeki Ilanki
starodrzew sosnowy w wieku 105 lat, wykształcony na
siedlisku BMśw, miejsc. Sw, Dbs 110 lat, Św, GB, Brz 50 lat.
Podszyt świerk, buk, kruszyna, leszczyna, dąb na 40% pow.
Drzewostan o lokalnych wysokich walorach krajobrazowoprzyrodniczych.
Starodrzew bukowo-dębowy o cechach grądu wykształcony, na
siedlisku lasu świeŜego połoŜony w wąwozie uchodzącym w
kierunku doliny rzeki Ilanki. D-stan buduje (8Ds, 2Bk 105 lat),
miejsc. Ol, Gb 105 lat, Dbs, Bk 50 lat. Podszyt leszczyna, buk,
dąb na 30% pow. Drzewostan o lokalnych walorach
krajobrazowo-przyrodniczych.
Oles z cechami łęgu jesionowo-olszowego, na siedlisku olsu
jesionowego połoŜony w dolinie rzeki Ilanki. D-stan buduje
Olcz w wieku 95 lat, miejsc. Ol 40 lat, Dbs 140 lat. Podszyt
czeremcha, olcha, świerk na 60% pow. Ostoja bobrów.
Drzewostan o lokalnych walorach przyrodniczych.
Oles z cechami łęgu jesionowo-olszowego, na siedlisku olsu
połoŜony w bezpośrednim sąsiedztwie jez. Ilno (otulina jez.).
D-stan buduje Olcz w wieku 72 lat, (4Ol72, 4Dbs130, 1Dbs90,
1Św120), miejsc. Gb72, So120 lat. Podszyt czeremcha, jarząb ,
buk ,olcha na 100% pow. Drzewostan o lokalnych walorach
krajobrazowo-przyrodniczych.
Wielogatunkowy las liściasty wykształcony, na siedlisku lasu
mieszanego świeŜego połoŜony w strefie ścisłej bociana
czarnego. D-stan buduje (7Dbb, 2So,1Bk 102 lat), miejsc. Dbb
140 lat, Bk 50 lat. Podszyt buk, grab na 20% pow.
Drzewostan o lokalnych walorach
krajobrazowo-przyrodniczych.
Wielogatunkowy las liściasty wykształcony, na siedlisku lasu
mieszanego świeŜego połoŜony w strefie ścisłej bociana
czarnego. D-stan buduje (5Bk 107, 2Dbb, 1Bk 160, 2Bk 70lat),
miejsc. Dbb 107 lat. Podszyt buk, grab, dąb na 20% pow.
Drzewostan o lokalnych walorach
krajobrazowo-przyrodniczych.
Wielogatunkowy las liściasty wykształcony, na siedlisku lasu
świeŜego połoŜony w sąsiedztwie osady leśnej L-ctwa Korytno.
D-stan buduje buk w wieku 50 lat (5Bk, 2So50, 2Bk70,
1Bk100), miejsc. Gb 70 lat. Podszyt buk, grab na 20% pow. D-
stan wzbogacają przestoje Dbs w wieku 210 lat o wymiarach
pomnikowych. Drzewostan o lokalnych walorach
krajobrazowo-przyrodniczych.
Uwagi.
Teren prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
rezerwat „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
rezerwat „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
rezerwat „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
rezerwat „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
rezerwat „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
rezerwat „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
rezerwat „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren rezerwatu i prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
w kom. lasów wodochronnych
TrzebieŜ późna
Bez zabiegu
Bez zabiegu
TrzebieŜ późna

75
Lp.
27.
Leśnictwo
oddz.
Torzym
135o
pow.
[ha]
2,00
Ogólny opis,
walory przyrodnicze.
Malowniczo połoŜony na skarpie do jez. Wilcze starodrzew
sosnowo-dębowy, wykształcony na siedlisku BMśw, o składzie
(3Dbb,2So 130, 2Ol,1Brz,1Dbs 60, 1Oś 40 lat). Podszyt
kruszyna, bez cz., czeremcha, jarząb, dąb na 60% pow.
Drzewostan o lokalnych walorach krajobrazowoprzyrodniczych.
Uwagi.
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
28.
29.
30.
31.
32.
Torzym
137k
Torzym
137l
Torzym
140c
Torzym
141a
Torzym
142a
0,47
0,51
1,90
2,28
2,08
Drzewostan brzozowo-sosnowy o fizjonomii lasu bagiennego w
wieku 40 lat, połoŜony w niecce bezodpływowej, wykształcony
na siedlisku LMb. Podszyt na 10% pow.-kruszyna, sosna.
Stanowiska chronionych i rzadkich gat.: bagno zwyczajne,
Ŝurawina błotna. Drzewostan o lokalnych walorach
przyrodniczych.
Starodrzew sosnowy w wieku 160 lat, wykształcony na siedlisku
boru mieszango świeŜego, o składzie (9So, 1Bk 160 lat), podrost
buka 8 lat na 10% pow. Podszyt brzozy, kruszyny, sosny na
30% pow. Drzewostan o lokalnych walorach przyrodniczych.
Starodrzew sosnowo-świerkowy w wieku 112 lat, wykształcony
na siedlisku lasu mieszango świeŜego, połoŜony na skarpie do
jez. Wilcze, o składzie (6Św, 4So 112 lat), miejsc. Dbs, Bk 112
lat. Podszyt świerk, dąb, buk na 30% pow. Drzewostan o
lokalnych walorach przyrodniczych.
Starodrzew świerkowo-sosnowy w wieku 112 lat, wykształcony
na siedlisku lasu mieszango świeŜego, połoŜony na skarpie do
jez. Karsienko, o składzie (6So, 4Św 112 lat), miejsc. Dbb, Bk
70 lat. Podszyt świerk, buk, jarząb na 50% pow. Drzewostan o
lokalnych walorach przyrodniczych.
Starodrzew sosnowo-świerkowy w wieku 112 lat, wykształcony
na siedlisku lasu mieszango świeŜego, połoŜony na skarpie do
jez. Karsienko, o składzie (7Św, 2So 112 lat, 1Bk 110 lat),
miejsc. Św, Bk, Dbb 60 lat. Podrost o charakterze IIp Sw 25 lat
na 20% pow. Podszyt świerk na 50% pow. Stanowisko paprotki
zwyczajnej.Drzewostan o lokalnych walorach przyrodniczych.
w kom. lasów wodoglebochronnych
Bez zabiegu
w kom. lasów wodoglebochronnych
Bez zabiegu
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów wodochronnych
TrzebieŜ późna
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów wodoglebochronnych
TrzebieŜ późna
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów wodoglebochronnych
TrzebieŜ późna
Razem Obręb Gądków
Wielki
51,93
Obręb Wystok
Oles źródliskowy z cechami łęgu jesionowo-olszowego,
połoŜony wzdłuŜ strumienia Bobrowa struga. D-stan buduje Teren prop. Obszaru
33.
Bobrówka
Olcz, Wz, Jw. w wieku 83 lat. W podszycie czeremcha, Natura 2000 „Dolina Ilanki”
2,55
46g
leszczyna , kruszyna, jawor na 90% pow. śeremie bobra. w kom. lasów wodochronnych
Stanowisko roślin chronionych i rzadkich: bluszcz pospolity,
Bez zabiegu
barwinek. Drzewostan o walorach przyrodniczych.
Wielogatunkowy las liściasty o cechach grądu niskiego, w
34.
wieku 85-107 lat, o składzie (8Dbs 107 lat, 2 Ol 85 lat),
Teren prop. Obszaru
połoŜony bezpośrednio wzdłuŜ rzeki Bobrowa Struga - (prawy
Bobrówka
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
0,54 dopływ rzeki Ilanki), na siedlisku Lw. Podszyt leszczyna, buk,
56n
w kom. lasów wodochronnych
czeremcha na 70% pow. Na rzece Ŝeremie bobrowe – naturalne
Bez zabiegu
podtopienie d-stanu na ok. 0,10 ha.
Obiekt o lokalnych walorach przyrodniczych
Oles źródliskowy z cechami łęgu jesionowo-olszowego,
Teren prop. Obszaru
35.
Bobrówka
połoŜony w dolinie rzeki Ilanki. D-stan buduje Olcz w wieku Natura 2000 „Dolina Ilanki”
0,68
63c
35-70 lat. Liczne źródła.
w kom. lasów wodochronnych
Drzewostan o walorach przyrodniczych.
Bez zabiegu
36.
Oles z cechami łęgu jesionowo-olszowego, na siedlisku olsu
Teren rezerwatu i prop. Obszaru
połoŜony w dolinie rzeki Ilanki. D-stan buduje Olcz w wieku 82
Bobrówka
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
0,83 lat, (7Ol82, 3Ol50 lat), miejsc. So, Brz, Jw. 82 lat, Oś, Ak 50 lat.
64i
w kom. lasów wodochronnych
W podszycie jawor, jesion, głóg na 20% pow.
Bez zabiegu
Drzewostan o walorach przyrodniczych.
37.
Malowniczo połoŜony na skarpie do rzeki Ilanki, starodrzew
Teren rezerwatu i prop. Obszaru
sosnowy , wykształcony na siedl. boru mieszanego świeŜego.
Pniów
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
1,02 D-stan buduje sosna w wieku 92 lat, miejsc. Św,Brz, Dbs 92 lat,
72a
w kom. lasów wodochronnych
Ol 65 lat. W podszycie świerk, jalowiec, leszczyna na 30% .
Bez zabiegu
Drzewostan o walorach krajobrazowych i przyrodniczych .
38.
Oles z cechami łęgu jesionowo-olszowego, na siedlisku olsu
Teren rezerwatu i prop. Obszaru
połoŜony w dolinie rzeki Ilanki. D-stan buduje Olcz w wieku 45
Pniów
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
1,58 lat, (9Ol45, 1Ol70 lat), miejsc. Bk, Brz 70 lat. W podszycie
72j
w kom. lasów wodochronnych
kruszyna, świerk, buk, grab na 20% pow.
Bez zabiegu
Drzewostan o lokalnych walorach przyrodniczych.
Oles z cechami łęgu jesionowo-olszowego, na siedlisku olsu Teren rezerwatu i prop. Obszaru
39.
Pniów
połoŜony w rynnie uchodzącej do rzeki Ilanki. D-stan buduje Natura 2000 „Dolina Ilanki”
0,65
74f
Olcz w wieku 92 lat, miejsc. Brz 92 lat, Ol 55 lat. w kom. lasów wodochronnych
Drzewostan o lokalnych walorach przyrodniczych.
Bez zabiegu
40. Pniów 0,94 Oles źródliskowy z cechami łęgu jesionowo-olszowego, Teren prop. Obszaru

76
Lp.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
Leśnictwo
oddz.
77b
Pniów
79c
Pniów
79p
Pniów
80a
Pniów
80h
Pniów
80j
Pniów
81a
Pniów
81g
Pniów
81h
Pniów
83h
Pniów
89m
Pniów
90Ac
Pniów
259f
Pniów
259g
pow.
[ha]
1,93
0,51
2,61
0,52
1,04
0,79
3,19
0,75
0,66
0,71
1,40
1,18
1,27
Ogólny opis,
walory przyrodnicze.
połoŜony w dolinie rzeki Ilanka, na siedlisku olsu. D-stan
buduje Olcz w wieku 36 lat, miejsc. Wzsz, Dbs 50 lat.
W podszycie leszczyna , kruszyna, tarnina na 50% pow.
Liczne źródliska.
Drzewostan o walorach przyrodniczych.
Oles źródliskowy z cechami łęgu jesionowo-olszowego,
połoŜony w dolinie rzeki Ilanka, na siedlisku olsu. D-stan
buduje Olcz w wieku 92 lat (8Olcz 92lata, 2Ol 50 lat), miejsc.
Brz 50 lat. W podszycie wierzby, czeremcha, jawor, kruszyna,
na 20% pow. Drzewostan o walorach przyrodniczych.
Oles źródliskowy z cechami łęgu jesionowo-olszowego,
połoŜony w dolinie rzeki Ilanka, na siedlisku lasu wilgotnego.
D-stan buduje Olcz w wieku 46 lat, miejsc. Jw., Brz 46 lat.
W podszycie jawor, bez czarny, tarnina na 50% pow. Liczne
źródliska. Drzewostan o walorach przyrodniczych.
Wielogatunkowy las liściasty wykształcony, na siedlisku lasu
wilgotnego połoŜony na skarpie do jez. Pniów. D-stan buduje
Olcz w wieku 65 lat (5Ol65, 3Ol85, 1Tp,1 Brz65), miejsc. Dbs
85 lat, Ol 45 lat. Podrost jawor, buk, grab, jesion w wieku 25 lat,
na 40% pow., podszyt leszczyna, bez cz., tarnina, grab – 30%
pow. Drzewostan o lokalnych walorach przyrodniczych.
Oles z cechami łęgu jesionowo-olszowego, na siedlisku lasu
silnie wilgotnego połoŜony w dolinie rzeki Ilanki. D-stan buduje
Olcz w wieku 87 lat, miejsc. Gb, Dg, Brz, Dbs 87lat. Podszyt
leszczyna, grab, świerk na 40% pow.
Drzewostan o lokalnych walorach przyrodniczych.
Malowniczo połoŜony na skarpie do rzeki Ilanki, starodrzew
bukowo-dębowo-sosnowy, w wieku 112 lat, wykształcony na
siedlisku Lśw, o składzie (7So, 1Dbs, 1Bk 112 lat, 1Bk 70 lat),
miejsc. Gb 70 lat, Brz 112 lat. Podszyt leszczyna , grab, buk na
20% pow. Obiekt o walorach przyrodniczo-krajobrazowych.
Oles z cechami łęgu jesionowo-olszowego, na siedlisku olsu
jesionowego połoŜony w dolinie rzeki Ilanki. D-stan buduje
Olcz w wieku 67 lat, miejsc. Brz, Gb, Bk 67 lat. Podszyt
leszczyna, grab, bez czarny na 30% pow.
Drzewostan o lokalnych walorach przyrodniczych.
Malowniczo połoŜony w rynnie uchodzącej do rzeki Ilanki,
starodrzew dębowo-sosnowy , wykształcony na siedlisku lasu
świeŜego. D-stan buduje sosna w wieku 112 lat (3So,1Dbs 112
lat, 2Ak, 2Ol, 1Bk 8 lat, 1 Gb 55lat), miejsc. Gb 60 lat, Bk 70
lat, Bk 114lat. W podszycie leszczyna, grab, buk na 50% pow.
Liczne źródła. Drzewostan o lokalnych walorach
krajobrazowych i przyrodniczych .
Oles z cechami łęgu jesionowo-olszowego, na siedlisku olsu
jesionowego połoŜony w dolinie rzeki Ilanki. D-stan buduje
Olcz w wieku 92 lat (6Ol92, 2Ol35, 2Ol65), miejsc. Brz 65lat.
Podszyt leszczyna, grab, buk na 30% pow.
Drzewostan o walorach krajobrazowych i przyrodniczych .
Wielogatunkowy las liściasty o cechach grądu, połoŜony na
skarpie do rz. Ilanki, d-stan buduje grab w wieku 55 lat, o
składzie (4Gb55, 3Ol, 1 Brz75, 1Gb40lat, 1Ol35 lat),
wykształcony na siedlisku Lśw. Podszyt buk, grab, kruszyna na
20% pow. Obiekt o lokalnych walorach przyrodniczokrajobrazowych
Wielogatunkowy las liściasty o cechach grądu, d-stan buduje
dąb w wieku 130 lat, o składzie (7Dbs, 1 So 130 lat, 2 Dbs 60
lat), wykształcony na siedlisku Lśw. Podszyt grab, głóg,
tarnina, bez czarny na 60% pow. Obiekt o walorach
przyrodniczo-krajobrazowych
Oles z cechami łęgu jesionowo-olszowego, na siedlisku olsu
jesionowego połoŜony w dolinie rzeki Ilanki. D-stan buduje
Olcz w wieku 92 lat (8Ol92, 2Ol45lat), miejsc. Brz , Sw 45lat.
Podszyt olcha, wierzby na 20% pow. Ostoja bobrów.
Drzewostan o walorach krajobrazowych i przyrodniczych .
Wielogatunkowy las liściasty o cechach grądu, połoŜony na
skarpie do jez. Wielkiego, o składzie (3Lp, 2Ak, 2Dbs, 1Kl
100, 2 Ol 80 lat), miejsc. Js, Bk 100, Św, Lp 80 lat. Grąd
wykształcony na siedlisku lasu świeŜego. Podszyt lipa, bez,
buk na 30% pow. Drzewostan o wysokich walorach
krajobrazowo-przyrodniczych .
Starodrzew bukowo-dębowy , malowniczo połoŜony na skarpie
do jez. Wielkiego, o składzie (5Dbs, 5Bk 170 lat), miejsc. So
100 lat, na siedlisku lasu świeŜego. Podrost buka, dęba w
Uwagi.
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren rezerwatu i prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren rezerwatu i prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren rezerwatu i prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren rezerwatu i prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren rezerwatu i prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren rezerwatu i prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren rezerwatu i prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren rezerwatu i prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów glebowodochronnych
Bez zabiegu
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów glebo-

77
Lp.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
Leśnictwo
oddz.
Pniów
259j
Pniów
259k
Tarnawa
119l
Tarnawa
121f
Tarnawa
124j
Tarnawa
126b
Tarnawa
126c
Tarnawa
126h
Tarnawa
126i
Tarnawa
138c
Tarnawa
139c
Tarnawa
139i
pow.
[ha]
3,04
0,77
1,92
0,67
0,81
4,01
1,05
2,70
0,64
1,37
2,90
1,00
Ogólny opis,
walory przyrodnicze.
wieku 7-15 lat na 40% pow. Podszyt leszczyna, buk, czeremcha,
jarząb na 50% pow. Drzewostan o wysokich walorach
krajobrazowo-przyrodniczych .
Starodrzew bukowo-dębowy , malowniczo połoŜony na skarpie
do jez. Wielkiego, o składzie (5Bk, 3Dbs 160 lat, 2Bk 90 lat),
miejsc. Kl 120, Lp 85 lat, na siedlisku lasu świeŜego. Podrost
buka, dęba w wieku 15-25 lat na 60% pow. Podszyt leszczyna,
jarząb, jawor na 20% pow. Drzewostan o wysokich walorach
krajobrazowo-przyrodniczych .
Starodrzew –matecznik dębowy , malowniczo połoŜony
opodal ośrodka wypoczynkowego, o składzie (8Dbs 330 lat,
1Bk170, 1Gb 100 lat), miejsc. Gb 50 lat, na siedlisku lasu
świeŜego. Nalot buka na 20% pow. Podszyt akacji na 20% pow.
Stanowisko bluszczu pospolitego. W d-stanie istniejący pomnik
przyrody dęba szyp. w wieku 330 lat. Drzewostan o
wybitnych walorach krajobrazowo-przyrodniczych .
Wielogatunkowy las liściasty o cechach grądu, w wieku 92-110
lat, o składzie (4Ol,2Gb, 1Brz 92 lat, 1Dbs 110lat, 2 Gb 70 lat),
połoŜony bezpośrednio wzdłuŜ śródleśnego strumienia – (prawy
dopływ rzeki Ilanki), na siedlisku Lw, miejsc. So 110lat, Oś 70
lat, Dbs 70 lat. Podszyt grab, leszczyna, brzoza na 50% pow.
Stanowisko roślin chronionych i rzadkich: marzanka wonna,
czworolist, miodunka plamista.
Obiekt o walorach krajobrazowo - przyrodniczych
Oles typowy okresowo zalewany z napowierzchniowym lustrem
wody. D-stan buduje Olcz w wieku 39-50 lat, miejsc.
Brz 50 lat. Podszyt wierzby, bzu czarnego na 20% pow.
D-stan o walorach lokalnych
Malowniczo połoŜony , bezpośrednio wzdłuŜ śródleśnego
strumienia – (prawy dopływ rzeki Ilanki), wielogatunkowy las
liściasty o cechach grądu, w wieku 50-95 lat, o składzie
(5Gb 70 lat, 2Gb,1Ol 50 lat, 2 Gb 95 lat), miejsc. Brz 95lat,
na siedlisku Lw, Podrost buka na 10% pow.
Podszyt graba na 30% pow. Stanowisko roślin
chronionych i rzadkich: marzanka wonna.
Obiekt o walorach krajobrazowo - przyrodniczych
Oles źródliskowy z cechami łęgu jesionowo-olszowego,
połoŜony wzdłuŜ śródleśnego bagna bezpośrednio
przylegającego do rzeki Ilanki. D-stan buduje Olcz. w wieku
60-92 lata. W podszycie czeremcha, wierzby, bez czarny,
leszczyna na 40% pow. Wycieki wodne.
Drzewostan o walorach przyrodniczych.
Malowniczo połoŜony na skarpie 35 o , starodrzew sosnowodębowy
, wykształcony na siedlisku lasu świeŜego. D-stan
buduje (8Dbs,2So 107 lat), miejsc. Brz, Gb 90 lat, Js 107 lat.
W podszycie leszczyna , grab, bez czarny na 60% pow.
U podstawy skarpy naturalne wycieki wodne.
Drzewostan o walorach krajobrazowych i przyrodniczych .
Malowniczo połoŜony na półwyspie wcinającym się w dolinę
rzeki Ilanki, starodrzew sosnowy w wieku 100 lat,
wykształcony na siedlisku lasu mieszango świeŜego, miejsc.
Lp, Brz, Ol w wieku 100 lat. W podszycie leszczyna, brzoza,
grab na 50% pow. Stanowisko roślin chronionych i rzadkich:
bluszcz pospolity – forma pnąca na drzewach.
Drzewostan o wysokich walorach krajobrazowych .
Wielogatunkowy las liściasty o cechach grądu wysokiego, w
wieku 97 lat, o składzie (3Lp, 2Gb, 2Ol 97 lat, 2Gb 60 lat,
1Brz 80 lat), połoŜony bezpośrednio wzdłuŜ śródleśnego
strumienia – (prawy dopływ rzeki Ilanki), na siedlisku Lśw.
Podszyt leszczyna, grab na 40% pow.
Obiekt o walorach krajobrazowo - przyrodniczych
Starodrzew sosnowy połoŜony w strefie ścisłej bielika, d-stan
buduje So w wieku 97 lat. Starodrzew wykształcony na
siedlisku boru mieszanego świeŜego.
Podszyt sosna,brzoza, kruszyna na 20% pow.
Drzewostan o walorach krajobrazowych i przyrodniczych.
Malowniczo połoŜony starodrzew sosnowy w strefie ścisłej
bielika, d-stan buduje So w wieku 112 lat. Starodrzew
wykształcony na siedlisku boru mieszanego świeŜego.
Podszyt sosna,brzoza, kruszyna na 10% pow.
Drzewostan o walorach krajobrazowych i przyrodniczych.
Drzewostan brzozowy o fizjonomii lasu bagiennego w wieku 57
lat, połoŜony w niecce bezodpływowej, wykształcony na
Uwagi.
wodochronnych
Bez zabiegu
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów glebowodochronnych
CP w młodym pokoleniu
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów glebowodochronnych
Prop. objęcia całego pododdz.
formą pomnika powierzchniowego
Bez zabiegu
Teren Ochk
„Puszcza nad Pliszką”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren Ochk
„Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
TrzebieŜ w brzozie i olszy
Teren prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
TrzebieŜ późna
Teren prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”

78
Lp.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
72.
73.
74.
Leśnictwo
oddz.
Tarnawa
140b
Tarnawa
140c
Tarnawa
151a
Mierczany
184c
Mierczany
191k
Mierczany
191p
Mierczany
191r
Mierczany
203b
Mierczany
203l
pow.
[ha]
0,24
1,29
0,84
2,73
0,51
0,93
2,13
1,41
1,39
Ogólny opis,
walory przyrodnicze.
siedlisku olsu z napowierzchniowym lustrem wody. Podszyt
kruszyna, brzoza, olcha na 40% pow. Strefa częściowa bielika.
Drzewostan o walorach przyrodniczych.
Drzewostan brzozowy o fizjonomii lasu bagiennego w wieku 57
lat, połoŜony w niecce bezodpływowej, wykształcony na
siedlisku olsu z napowierzchniowym lustrem wody.
Strefa częściowa bielika.
Drzewostan o walorach przyrodniczych.
Drzewostan brzozowy o fizjonomii lasu bagiennego w wieku 57
lat, połoŜony w niecce bezodpływowej, wykształcony na
siedlisku olsu z napowierzchniowym lustrem wody. Podszyt
kruszyna, olcha na 30% pow. Strefa częściowa bielika.
Drzewostan o walorach przyrodniczych.
Malowniczo połoŜony na skarpie do śródleśnego
mezotroficznego jeziora – bez nazwy- starodrzew sosnowoświerkowy
o składzie (5Św,1So 107l, 2Ak,1So 70 l), miejsc.
Brz, Dbs 107 lat, wykształcony na siedlisku lasu mieszango
świeŜego. Podrost o charakterze IIp na 20% Św 20 lat. Podszyt
kruszyna, czeremcha, dąb, świerk, jarząb.
Drzewostan o walorach krajobrazowych .
Oles źródliskowy z cechami łęgu jesionowo-olszowego,
połoŜony wzdłuŜ śródleśnego strumienia. D-stan buduje Olcz w
wieku 60-80 lat, miejsc. Js, Dbs, Św, Ak 80 lat, Brz, Wś, Js 60
lat. W podszycie czeremcha, kruszyna, bez czarny na
90% pow. W cz. - W – ruiny po starej osadzie.
Drzewostan o walorach przyrodniczych.
Malowniczo połoŜony na skarpie do jez. Lubieńskiego,
starodrzew sosnowy w wieku 94 lat, (7So, 2 Ol, 1 Js)
wykształcony na siedlisku lasu mieszango silnie świeŜego.
Podszyt czeremcha, jesion, olcha, akacja.
Drzewostan o walorach krajobrazowych .
Malowniczo połoŜony na skarpie do jez. Lubieńskiego,
starodrzew jesionowo-dębowy w wieku 120 lat, poj. So, Ol, Lp
120 lat, wykształcony na siedlisku lasu mieszango świeŜego.
Podszyt leszczyna, klon, dąb, bez czarny na 70% pow..
Drzewostan o wysokich walorach krajobrazowych .
Malowniczo połoŜony na skarpie do jez. Lubieńskiego,
starodrzew dębowo-świerkowo-sosnowo-jesionowy w wieku
115 lat, (6Js,1So,1św,1Dbs 115 lat, 1Kl 80lat) wykształcony na
siedlisku lasu świeŜego. Podszyt jesion, akacja, klon,
śnieguliczka na 70% pow. Drzewostan o walorach
przyrodniczo-krajobrazowych .
Wielogatunkowy las liściasty połoŜony na skarpie do jez.
Rzepinka, starodrzew dębowo-bukowy w wieku 100 lat, (6Bk,
1Dbs 100 lat, 3 Bk 70 lat), miejsc. Św, GB 70 lat, wykształcony
na siedlisku lasu mieszango świeŜego. Podszyt buk, klon, głóg,
akacja, grab na 70% pow..
Drzewostan o wysokich walorach krajobrazowych .
Wielogatunkowy las liściasty będący otuliną jez. Rzepinka, z
zróŜnicowanej budowie i składzie (2Dbs, 2Kl, 1Brz, 1Ak 80,
1Bk 60, 2Dbs 1Św 100 lat), miejsc. Śo, Ksz 100 lat,
wykształcony na siedlisku lasu mieszango świeŜego. Podszyt
buk, klon, akacja, grab, czeremcha na 70% pow..
Drzewostan o wysokich walorach krajobrazowych .
Uwagi.
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Teren prop. Obszaru
Natura 2000 „Dolina Ilanki”
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
w kom. lasów wodochronnych
TrzebieŜ późna
w kom. lasów wodochronnych
TrzebieŜ w brzozie i akacji
w kom. lasów wodochronnych
TrzebieŜ późna
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
w kom. lasów wodochronnych
Bez zabiegu
Razem Obręb Wystok 57,70
Ogółem N-ctwo Torzym 125,76
Poza wyŜej wymienionymi drzewostanami na terenie Nadleśnictwa Torzym znajdują się inne,
których nie sposób wymienić, a które mają duŜe znaczenie przyrodnicze, są to w szczególności
pozostałe siedliska bagienne. Są teŜ drzewostany pozostawione jako pasy ochronne nad brzegami
wód, drogami publicznymi, które mają waŜne znaczenie przyrodnicze i krajobrazowe.
• Drzewostany o charakterze parkowym.
Na terenie Nadleśnictwa stwierdzono podczas prac urządzeniowych 5 drzewostany mające
fizjonomię parku, tzn.: okazałe i wiekowe drzewa, krzewy - często obcego pochodzenia; rozluźnione
zwarcie; zaplanowany układ przestrzenny; wyraźna odrębność od otoczenia, często połoŜenie w
sąsiedztwie ruin. W przeszłości był to parki jednak w wyninku złoŜonych koleii losu /II wojna
światowa, opuszczenie siedzib ludzkich, zalesienie sąsiednich terenów, zmiany kategorii gruntu itp./
doprowadziły do zatracenia charakteru parku. Pomimo tego drzewostan ten zasługuja na uwagę i
opiekę. Drzewostany o charakterze parkowym zaliczono do gospodarstwa specjalnego, nie projektuje

79
się w nich, w najbliŜszym dziesięcioleciu uŜytkowania rębnego; ich wykaz przedstawiono w tabeli
poniŜej.
Wykaz drzewostanów o charakterze parkowym.
Leśnictwo. Pow.
Lp.
Oddział. [ha].
1.
2.
3.
4.
5.
Drzewce
309d
Grabów
144a
Mierczany
195n
Mierczany
203c
Mierczany
203o
0,41
Opis ogólny, gatunki, walory. Zabiegi. Uwagi, zagroŜenia.
Obręb Gądków Wielki
D-stan połoŜony we wsi Drzewce o wielogatunkowym składzie
(4Kl 95, 2Ak 75, 2 Gb 95, 1 Dbs 95, 1 Bk65 lat), wykształcony na
siedlisku LMśw. Podszyt akacji, leszczyny, śnieguliczki, jaworu
na 40%. pow. Stanowiska roślin chronionych: bluszcz pospolity,
barwinek pospolity, konwalia majowa. W centrum d-stanu
zniszczone nagrobki, najstarszy z 1810r.
Obiekt o walorach krajobrazowowo – historycznych.
Bez zabiegu
Obręb Torzym
D-stan połoŜony na E od M. Torzym o wielogatunkowym składzie
(4Ak, 3Kl, 3Dbb 92 lat), miejsc. Ksz 92 lat, wykształcony na
1,09 siedlisku LMśw. Podszyt akacji, głogu, bzu czarnego, klona , graba Bez zabiegu
na 70%. pow. Stanowisko rośliny chronionej: bluszczu pospolitego
Obiekt o walorach krajobrazowowo – historycznych.
Obręb Wystok
D-stan połoŜony we wsi Lubin o wielogatunkowym składzie (8Dbs
130 lat, Ak 112 lat, Jw. 80lat), miejsc. Bk, Md, So 112 lat, So w, Js,
2,16
Św, Ksz 60 lat, wykształcony na siedlisku LMśw. Podszyt jaworu,
czeremchy, akacji, bzu czarnego na 70%. pow. Stanowisko rośliny
Bez zabiegu
chronionej: bluszczu pospolitego
Obiekt o walorach krajobrazowowo – historycznych.
D-stan połoŜony na S od wsi Boczów o wielogatunkowym składzie
(8Dbs 130 lat, 1Ak, 1Ol 70 lat), miejsc. Jw., Wz , Sw, Lp 130 lat,
1,70
wykształcony na siedlisku LMśw. Podszyt śnieguliczka, klon,
jawor, buk, akacja na 70%. pow. Stanowisko rośliny chronionych:
Bez zabiegu
bluszcz pospolity.
Obiekt o walorach krajobrazowowo – historycznych.
D-stan połoŜony na S od wsi Boczów o wielogatunkowym składzie
(5Dbs, 1Ak, 1Lp, 1Wz, 1Bk 130 lat, 1Św 80 lat), miejsc. Md 80 lat,
4,01 Jw., So 130 lat, wykształcony na siedlisku Lśw. Podszyt jawor, Bez zabiegu
klon, buk, bez czarny, śnieguliczka na 70%. pow.
Obiekt o walorach krajobrazowowo – historycznych.
Wyeksponować
Otoczyć ochroną
Wyeksponować
Wyeksponować
Wyeksponować
Wyeksponować
Razem 9,37
• Zadrzewienia i remizy.
W Nadleśnictwie Torzym stwierdzono 16 zadrzewień oraz 16 remiz o łącznej powierzchni 39,76 ha.
Wzór nr 17. Zestawienie zbiorcze zadrzewień i remiz.
Leśnictwo Pow.
Lp.
Oddział [ha]
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Gadków
170m
1,06
Gadków
170o
0,34
R-m 1,40
Przęślice
47k
Przęślice
49d
Przęślice
50f
1,25
1,23
8,95
Grabów
91n
0,20
Grabów
144j
0,16
Grabów
173o
0,86
Grabów
194a
1,46
Torzym
147m
0,24
R-m 14,35
Bobrówka
40Aa
1,40
Zadrzewienia
Opis obiektu
Obręb Gądków Wielki
Zadrzewienie śródleśne połoŜone na –W- brzegu jez. Wielicko,
porśnięte olchą, sosną, brzozą, topolą w wieku 65 lat, na 70% pow. zakrzewienie wierzb, kruszyny.
Zadrzewienie śródleśne połoŜone na –W- brzegu jez. Wielicko,
porśnięte olchą, sosną, brzozą, akacją, dębem szyp. w wieku 40-72 lat.
Obręb Torzym
Zadrzewienie śródleśne połoŜone w dolinie rzeki Ilanki – teren rezerwatu „Dolina Ilanki”,
porśnięte olchą, sosną, osiką i dębem w wieku 45-90 lat, na 10% pow. zakrzewienie wierzb.
Zadrzewienie śródleśne połoŜone w dolinie rzeki Ilanki – teren rezerwatu „Dolina Ilanki”,
porśnięte olchą, sosną w wieku 45-50 lat, na 20% pow. zakrzewienie wierzb.
Zadrzewienie śródleśne połoŜone w dolinie rzeki Ilanki – teren rezerwatu „Dolina Ilanki”,
porśnięte olchą, sosną, brzozą w wieku 30-60 lat, wiązem szyp., w wieku 120 lat, a takŜe gruszą dziką
w wieku ok. 100 lat, na 20% pow. zakrzewienie wierzb.
Zadrzewienie śródpolne połoŜone na S od miejscowości Grabów,
porśnięte sosną, brzozą, olcha na 10% powierzchni.
Zadrzewienie śródleśne połoŜone przy rowie przechodzącym przez bagno, na S od M. Torzym,
porśnięte wierzbą, osiką, lipą, dębem, brzozą w wieku 25-35 lat.
Zadrzewienie śródleśne połoŜone na W od miejscowości Koryta,
porśnięte sosną w wieku 75 lat, krzewami sosny, brzozy, jałowca na 70%.
Zadrzewienie śródleśne połoŜone na W od miejscowości Koryta,
porśnięte sosną w wieku 75 lat, krzewami sosny, brzozy 80%.
Zadrzewienie śródleśne połoŜone na W od M. Torzym,
porśnięte świerkiem, wierzbą w wieku 75 lat. Leszczyna na 40% powierzchni.
Obręb Wystok
Zadrzewienie śródleśne połoŜone na NW od miejscowości Bobrówko,
porśnięte sosną, akacją w wieku 46 lat, brzozą w wieku 55 lat, krzewy tarniny, głogu, buka na 30%

80
Lp.
12.
13.
14.
15.
16.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Leśnictwo
Oddział
Bobrówka
40Ba
Pniów
79s
Pniów
271h
Pow.
[ha]
8,38
1,71
1,72
Tarnawa
152l
1,57
Tarnawa
153f
2,54
R-m 17,32
Ogółem 33,07
Środkowo
21h
0,21
Drzewce
326h
0,36
Gądków
98i
0,34
Gądków
165m
0,30
Gądków
256c
0,55
R-m 1,76
Przęślice
46h
Przęślice
51h
Przęślice
63m
0,43
0,68
0,46
Grabów
88n
0,28
Grabów
92c
0,40
Korytno
259d
0,39
Torzym
183h
0,30
Torzym
184d
0,45
R-m 3,39
Bobrówka
30g
Pniów
90Ad
Pniów
96b
0,50
0,32
0,72
Opis obiektu
Zadrzewienie śródleśne połoŜone na NW od miejscowości Bobrówko,
porśnięte brzozą, akacją w wieku 60 lat, sosną w wieku 75 lat, krzewy tarniny, głogu, buka na 50%
Zadrzewienie śródleśne połoŜone na E od miejscowości Kolonia Bielice,
porśnięte akacją, olchą w wieku 30-95 lat, na 50% pow. zakrzewienie wierzb, osiki, olchy.
Zadrzewienie śródleśne połoŜone na SE od miejscowości Garbicz,
porśnięte brzozą, sosną, na obrzeŜach klonem, jaworem, dębem szyp., w wieku 50-100 lat, na 80%
pow. samosiew brzozy w wieku 10 lat. Zadrzewienie posiada charakter mszaru śródleśnego.
Zadrzewienie na roli, połoŜone na W od miejscowości Bielice,
porśnięte brzozą w wieku 55 lat, na 70% pow. zakrzewienie wierzb, czeremch, bzu czarnego.
Zadrzewienie na roli, połoŜone na W od miejscowości Bielice,
porśnięte brzozą w wieku 55 lat, na 70% pow. zakrzewienie wierzb, czeremch, bzu czarnego.
Remizy
Obręb Gądków Wielki
Remiza śródleśna połoŜona w strefie ekotonowej, granica polno-leśna, porośnięta krzewami
śnieguliczki, leszczyny, bzu czarnego na 50 % pow., kilka, kilkanaście drzew Brz, Os, Lp, AK
w wieku ok.50-92 lat. W cz. C ruiny zabudowań., łanowo przebiśnieg, barwinek.
Remiza śródleśna połoŜona w dolinie Pliszki, porośnięta krzewami czeremchy, kruszyny na 90 %
pow., kilka, kilkanaście drzew Ak, Lp, Św, Dbb, So, So w., So c., w wieku ok. 65-95 lat.
Remiza śródleśna na –E - od m. Bargów, porośnięta krzewami bzu czarnego,, jarzębu, wierzby
na 30 % pow., kilka, kilkanaście drzew Brz b., Dbs w wieku 65-80 lat.
Remiza śródleśna na –S - od m. Gądków Wielki, porośnięta krzewami głogu, rózy, jabłoni, gruszy na
20 % pow., kilka, kilkanaście drzew Brz b., śywot. Zach., Dbc w wieku 25-60 lat.
Remiza śródleśna na –E - od jez. Ratno, porośnięta krzewami czeremchy, kruszyny na 40 % pow.,
kilka, kilkanaście drzew Brz b., Dbs, So, Wb w wieku 50-120 lat.
Obręb Torzym
Remiza połoŜona na -E- od rezerwatu „Dolina Ilanki” , porośnięta krzewami buka , brzozy
na 20 % pow., kilka drzew Brzb. - 35 lat, Kl – 50 lat. Ruiny po starej osadzie.
Remiza połoŜona na -E- od rezerwatu „Dolina Ilanki” , porośnięta krzewami śnieguliczki
na 50 % pow., kilka, kilkanaście drzew Św, Brzb. - 90 lat, Js, Brzb – 50 lat, Dbs - 110 lat.
Ruiny po starej osadzie.
Remiza połoŜona w rezerwacie „Dolina Ilanki” , porośnięta krzewami śnieguliczki, tarniny, bzu
czarnego, głogu na 30 % pow., kilka, kilkanaście drzew Brzb, Wb, Oś 35 lat.
Ruiny po starym młynie. Miejsce do odpoczynku-pole biwakowe.
Remiza połoŜona na -E- od miejsc. Kownaty, porośnięta krzewami bzu, głogu, kruszyny, tarniny
na 80 % pow., kilka, kilkanaście drzew Kl, Brz b. w wieku 70-95 lat.
Remiza połoŜona na –NE od M. Torzym, porośnięta krzewami śnieguliczki, bzu, tarniny, śwudwy
na 50 % pow., kilka, kilkanaście drzew Bk, Db, Oś, Wz w wieku 30-90 lat.
Remiza połoŜona na -Sw- od miejsc. Koryta, porośnięta krzewami leszczyny na 40 % pow., kilka,
kilkanaście drzew Oś, Brz b. w wieku 50 lat, So 28 lat.
Remiza połoŜona na –S od M. Torzym, porośnięta krzewami leszczyny na 20%, kilka, kilkanaście
drzew Ak, Lp, So w wieku 80 lat.
Remiza połoŜona na –S od M. Torzym, porośnięta krzewami śnieguliczki na 80% pow. kilka,
kilkanaście drzew Św, AK, Lp w wieku 100lat.
Obręb Wystok
Remiza połoŜona na -NW- od miejsc. Bobrówko, porośnięta krzewami tarniny i bzu czarnego
na 90 % pow., kilka, kilkanaście drzew Brz b., Oś w wieku 30 lat.
Remiza połoŜona w rezerwacie „Dolina Ilanki” , porośnięta krzewami śnieguliczki, tarniny, głogu na
30 % pow., kilka, kilkanaście drzew Brzb, Wb, Oś 35 lat.
Ruiny po starym młynie.
Remiza połoŜona w rezerwacie „Dolina Ilanki” , porośnięta krzewami tarniny, głogu na 10 % pow.,
kilka, kilkanaście drzew Oś, Brzb, Św, Md 35- 85 lat. Ruiny po starej osadzie.
R-m 1,54
Ogółem 6,69
Zadrzewienia i remizy pełnią waŜną funkcję biocenotyczną, będąc jednocześnie miejscem
bytowania lokalnej awifauny, zalecana jest ich ochrona oraz nieingerowanie.
• Grunty pozostawione do naturalnej sukcesji.
Na terenie Nadleśnictwa Torzym występują grunty leśne nie zalesione przeznaczone do
naturalnej sukcesji tzn. takie, w których nie projektuje się Ŝadnych zabiegów hodowlanych z uwagi na
stosunkowo duŜe utrudnienia terenowe (wtórne zabagnienie, zachwaszczenie itp.). Powierzchnie takie
stanowią miejsca /biotopy/, na których często stwierdza się zawansowaną sukcesję przez co mają one
duŜe znaczenie przyrodnicze. Wykaz takich powierzchni przedstawia poniŜej tabela.

81
Wykaz gruntów przeznaczonych do naturalnej sukcesji w Nadleśnictwie Torzym.
Leśnictwo pow.
Ogólny opis,
Lp.
oddz. [ha]
walory przyrodnicze
Obręb Gądków Wielki
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19
20
Dębrznica
222o
Gądków
229i
Dębrznica
250l
Dębrznica
250m
Dębrznica
251i
Dębrznica
275h
Dębrznica
276k
Dębrznica
293f
Dębrznica
293l
Gądków
113n
Gądków
114h
Gądków
170f
Gądków
171b
Gądków
172a
Gądków
256p
Gądków
256r
Gądków
257i
Gądków
257k
Razem Obręb Gądków
Wielki
Bobrówka
63d
Pniów
111l
1,60
0,67
0,82
0,96
0,96
0,53
0,60
0,67
0,68
2,26
0,48
0,93
4,40
0,36
0,79
0,85
0,13
0,39
18,08
0,35
0,49
Grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji na siedlisku olsu, z
napowierzchniowym lustrem wody, porośnięty olchą, brzozą
w wieku 67 lat. Biotop bobra.
Grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji na siedlisku olsu,
porośnięty olchą w wieku 66lat, krzewami leszczyny,
kruszyny, bzu na 30%, w sąsiedztwie jez. Ratno- okresowo
wtórnie zabagniony. Biotop Ŝurawia i bobra.
Grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji na siedlisku olsu, z
napowierzchniowym lustrem wody, „porośnięty” świerkiem i
olchą w wieku 35 lat- zamarłymi w wyniku działalności
bobrów.
Grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji na siedlisku olsu, z
napowierzchniowym lustrem wody, „porośnięty” zamarłymi
olchami w wieku 45-65 lat. Biotop bobra.
Grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji na siedlisku olsu, z
napowierzchniowym lustrem wody, porośnięty Ol, Brz w
wieku 47 lat. Biotop bobra.
Grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji na siedlisku Ol,
porośnięty krzewami olchy i wierzby na 20%. W
śródleśnego mezotroficznego jeziora. Biotop bobra –
okresowo wtórnie zabagniony.
Grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji na siedlisku Ol,
porośnięty krzewami Ol, Brz w wieku 45 lat. W sąsiedztwie
jez. Futery. Biotop bobra – okresowo wtórnie zabagniony.
Grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji na siedlisku LMw,
porośnięty So, Św, Brz 48 lat, Bk, Dbb, Św 70 lat, krzewami
świerka, jarzęba , buka na 40%. Teren wtórnie zabagniony.
Grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji na siedlisku LMw,
porośnięty krzewami brzozy na 10%. Teren wtórnie
zabagniony. Miejsce bytowania płazów.
Grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji na siedlisku olsu,
porośnięty Ol w wieku 45 lat, w cz. C. - krzewy sosny,
brzozy, olchy na 60%. Biotop Ŝurawia.
Grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji na siedlisku olsu,
porośnięty krzewami sosny, brzozy na 40%. Biotop
Ŝurawia.
Grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji na siedlisku boru
mieszanego, połoŜony na skarpie do jez. Wielickie, miejsce
bytowania bobrów, porośnięty So w wieku 26 i 16 lat, a
takŜe krzewami kruszyny na 30%.
Grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji na siedlisku olsu,
porośnięty Ol, So, Brz w wieku 57 lat, krzewami czeremchy,
kruszyny na 60%. Biotop bobra. Teren silnie wtórnie
zabagniony w wyniku działalności bobrów.
Grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji na siedlisku LMw,
porośnięty krzewami olchy i świerka na 70%. Biotop bobra,
teren wtórnie zabogniony w wyniku działalności bobrów.
Grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji na siedlisku
LMśw, porośnięty So, Brz, Ol w wieku 52 lat, krzewami
jarzęba i czeremchy na 30% w sąsiedztwie jez. Zarośniętego.
Biotop bobra – okresowo wtórnie zabagniony.
Grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji na siedlisku olsu,
porośnięty olchą w wieku 67lat, w bezpośrednim sąsiedztwie
rzeki Pliszki. Biotop bobra.
Grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji na siedlisku
LMśw, porośnięty So, Brz w wieku 52 lat, krzewami jarzęba
i czeremchy na 50% w sąsiedztwie jez. Zarośniętego. Biotop
bobra – okresowo wtórnie zabagniony.
Grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji na siedlisku Ol,
porośnięty Ol w wieku 67 i 25 lat. Biotop bobra – okresowo
wtórnie zabagniony.
Obręb Wystok
Grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji na siedlisku olsu,
połoŜony w dolinie rzeki Ilanki. Stanowiący naturalną ostoję
duŜych ssaków kopytnych. Porośnięty Oś 35 lat, Ol 65l.
Śródleśna enklawa pozbawiona d-stanu, w części C- miejsce
po poborze kruszywa. Spontaniczna sukcesja krzewów akacji,
Uwagi
w kompleksie lasów
wodochronnych
w kompleksie lasów
wodochronnych
w kompleksie lasów
wodochronnych
w kompleksie lasów
wodochronnych
w kompleksie lasów
wodochronnych
Proj. rez. „Jezioro Ratno”
w kompleksie lasów
wodochronnych
w kompleksie lasów
wodochronnych
w kompleksie lasów
wodochronnych
w kompleksie lasów
wodochronnych
w kompleksie lasów
wodochronnych
w kompleksie lasów
wodochronnych
w kompleksie lasów
wodochronnych
w kompleksie lasów
wodochronnych
w kompleksie lasów
wodochronnych
w kompleksie lasów
wodochronnych
w kompleksie lasów
wodochronnych
w kompleksie lasów
wodochronnych
w kompleksie lasów
wodochronnych
w kompleksie lasów
wodochronnych
w kompleksie lasów
uzdrowiskowych

82
Lp.
21
Leśnictwo
oddz.
Tarnawa
141g
pow.
[ha]
1,23
Ogólny opis,
walory przyrodnicze
przestoje AK, Kl, Brz w wieku 20-30 lat.
Grunt przeznaczony do naturalnej sukcesji na siedlisku Ol.
Śródleśna enklawa pozbawiona d-stanu, w części C- miejsce
po poborze kruszywa. Spontaniczna sukcesja krzewów sosny i
brzozy.Grunt przeznaczony do nat. sukcesji na siedl. BMśw.
Uwagi
w kompleksie lasów
wodochronnych
Razem Obręb Wystok 2,07
Ogółem N-ctwo Torzym 20,15
• Grunty do szczególnej ochrony.
Na terenie Nadleśnictwa Torzym występują grunty leśne nie zalesione przeznaczone do
szczególnej ochrony, w których nie projektuje się Ŝadnych zabiegów hodowlanych z uwagi na
stosunkowo duŜe utrudnienia terenowe (wtórne zabagnienie, zachwaszczenie itp.). Powierzchnie te w
skali nadleśnictwa stanowią refugia naturalnych ekosystemów – siedlisk, jak i biotopów
występowania chronionych, a takŜe rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Ekosystemy te
stanowią unikalne w skali nadleśnictwa siedliska borów bagiennych i borów mieszanych
bagiennych.
Wykaz gruntów przeznaczonych do szczególnej ochrony w Nadleśnictwie Torzym.
Leśnictwo pow.
Ogólny opis,
Lp.
oddz. [ha]
walory przyrodnicze
Obręb Torzym
1.
2.
3.
4.
Torzym
150i
Torzym
161p
Torzym
203d
Pniów
83f
1,71
2,32
1,60
1,05
Grunt przeznaczony do szczególnej ochrony na siedlisku boru
mieszanego bagiennego, o fizjonomii brzeziny bagiennej,
porośnięty Brz, Ol w wielu 20-30 lat, podszyt kruszyny i
wierzby na 30% powierzchni. Miejsce bytowania duŜych
ssaków kopytnych, płazów.
Grunt przeznaczony do szczególnej ochrony na siedlisku boru
mieszanego bagiennego, o fizjonomii brzeziny bagiennej,
porośnięty samosiewem brzozowo-olchowym w wieku 10 lat
na 60 % powierzchni. Miejsce bytowania duŜych ssaków
kopytnych, płazów.
Grunt przeznaczony do szczególnej ochrony na siedlisku boru
mieszanego bagiennego, o fizjonomii brzeziny bagiennej,
porośnięty Brz, So, Ol w wieku 38 lat, podszyt sosnowy na
30% powierzchni. Miejsce bytowania duŜych ssaków
kopytnych, płazów.
Obręb Wystok
Grunt przeznaczony do szczególnej ochrony na siedlisku boru
bagiennego, o fizjonomii boru bagiennego, porośnięty So, Brz
w wieku 60-90 lat, chronione i rzadkie gat. roślin: rosiczka,
modrzewnica, bagno zwyczajne, torfowce. Biotop unikalny w
skali nadleśnictwa o walorach ponad regionalnych.
Uwagi
w kompleksie lasów
wodochronnych
w kompleksie lasów
wodochronnych
-
w kompleksie lasów
wodochronnych
Ogółem N-ctwo Torzym 6,68
• Bagna.
Na terenie Nadleśnictwa Torzym tereny bagienne zajmują ogólną powierzchnię 288,25 ha co
stanowi 1,32 % ogólnej pow.; w Obrębie Gądków Wielki 70,52 ha co stanowi 0,32 %; w Obrębie
Torzym 81,81 ha – 0,38%, %; w Obrębie Wystok 135,92 ha – 0,62%. Jest to stosunkowo niewielka
powierzchnia, jednak waŜność tych biotopów i ich znaczenie dla ekosystemu jest wręcz niezastąpiona.
Bagna-mokradła najczęściej połoŜone są w nieckach terenowych, w przedłuŜeniach rynien jeziornych
itp. Stanową enklawy wśród leśnych siedlisk świeŜych.
Wskazania ochronne:
- bagna wyłączone są z prowadzenia zabiegów hodowlanych (zalesienia, melioracje wodne);
- nie udraŜniać rowów melioracyjnych;
- wokół bagien i siedlisk bagiennych naleŜy pozostawiać 30 m pas ochronny w drzewostanach
przeznaczonych do uŜytkowania rębnego.
Na mapie walorów przyrodniczych Nadleśnictwa przestawiono szczegółową lokalizację bagien.
Wykaz bagien stanowiących odrębne wydzielenia w skali nadleśnictwa
14-13-1-01-39 -a -00 0,57 BAGNO
14-13-1-01-45 -f -00 0,3 BAGNO
14-13-1-01-64 -g -00 0,29 BAGNO
14-13-1-01-67 -g -00 0,43 BAGNO
14-13-1-01-67 -h -00 3 BAGNO
14-13-1-01-76 -f -00 0,36 BAGNO
14-13-1-01-76 -l -00 0,6 BAGNO
14-13-1-01-77 -h -00 0,3 BAGNO
14-13-1-01-90 -c -00 0,92 BAGNO
14-13-1-02-296 -o -00 0,44 BAGNO
14-13-1-02-305 -c -00 1,22 BAGNO
14-13-1-02-306 -g -00 0,66 BAGNO
14-13-1-02-326 -f -00 0,24 BAGNO
14-13-1-02-327 -h -00 0,25 BAGNO

83
14-13-1-03-133 -d -00 0,86 BAGNO
14-13-1-03-179 -i -00 0,4 BAGNO
14-13-1-03-180 -f -00 1,93 BAGNO
14-13-1-03-198 -w -00 1,21 BAGNO
14-13-1-03-200 -f -00 0,5 BAGNO
14-13-1-03-222 -j -00 0,32 BAGNO
14-13-1-03-222 -p -00 0,6 BAGNO
14-13-1-03-223 -i -00 0,53 BAGNO
14-13-1-03-224 -b -00 1,13 BAGNO
14-13-1-03-250 -g -00 1,71 BAGNO
14-13-1-03-250 -p -00 3,36 BAGNO
14-13-1-03-251 -j -00 4 BAGNO
14-13-1-03-253 -f -00 0,18 BAGNO
14-13-1-03-271 -r -00 4,77 BAGNO
14-13-1-03-272 -i -00 0,35 BAGNO
14-13-1-03-272 -l -00 0,18 BAGNO
14-13-1-03-273 -k -00 0,57 BAGNO
14-13-1-03-278 -h -00 0,76 BAGNO
14-13-1-03-292 -f -00 0,6 BAGNO
14-13-1-03-293 -g -00 1,35 BAGNO
14-13-1-03-293 -m -00 0,41 BAGNO
14-13-1-03-295 -i -00 0,74 BAGNO
14-13-1-03-309 -dx -00 0,14 BAGNO
14-13-1-03-309 -hx -00 0,42 BAGNO
14-13-1-03-311 -f -00 0,28 BAGNO
14-13-1-03-312 -a -00 1,12 BAGNO
14-13-1-04-104 -m -00 1,25 BAGNO
14-13-1-04-105 -i -00 1,81 BAGNO
14-13-1-04-107 -j -00 0,28 BAGNO
14-13-1-04-109 -g -00 0,47 BAGNO
14-13-1-04-111 -d -00 2,59 BAGNO
14-13-1-04-111 -h -00 0,72 BAGNO
14-13-1-04-113 -b -00 0,83 BAGNO
14-13-1-04-113 -g -00 1,32 BAGNO
14-13-1-04-114 -j -00 1,08 BAGNO
14-13-1-04-123 -b -00 0,48 BAGNO
14-13-1-04-123 -f -00 2,34 BAGNO
14-13-1-04-143 -j -00 1,72 BAGNO
14-13-1-04-144 -d -00 0,59 BAGNO
14-13-1-04-225 -h -00 0,42 BAGNO
14-13-1-04-225 -j -00 3,71 BAGNO
14-13-1-04-226 -k -00 3,73 BAGNO
14-13-1-04-227 -n -00 0,9 BAGNO
14-13-1-04-227 -s -00 0,19 BAGNO
14-13-1-04-228 -h -00 0,77 BAGNO
14-13-1-04-228 -i -00 0,2 BAGNO
14-13-1-04-230 -j -00 0,47 BAGNO
14-13-1-04-231 -t -00 0,53 BAGNO
14-13-1-04-232 -p -00 2,6 BAGNO
14-13-1-04-254 -a -00 2,05 BAGNO
14-13-1-04-257 -b -00 1,13 BAGNO
14-13-1-04-99 -i -00 0,34 BAGNO
14-13-2-05-11 -c -00 0,56 BAGNO
14-13-2-05-14 -n -00 0,25 BAGNO
14-13-2-05-23 -i -00 1,08 BAGNO
14-13-2-05-27 -c -00 2,4 BAGNO
14-13-2-05-4 -k -00 0,7 BAGNO
14-13-2-05-46 -d -00 0,64 BAGNO
14-13-2-05-59 -b -00 5,06 BAGNO
14-13-2-05-63 -l -00 1,42 BAGNO
14-13-2-06-101 -f -00 0,36 BAGNO
14-13-2-06-101 -g -00 0,52 BAGNO
14-13-2-06-102 -i -00 0,26 BAGNO
14-13-2-06-108 -b -00 1,93 BAGNO
14-13-2-06-108 -h -00 1 BAGNO
14-13-2-06-120 -h -00 0,75 BAGNO
14-13-2-06-121 -h -00 0,3 BAGNO
14-13-2-06-121 -k -00 0,79 BAGNO
14-13-2-06-121 -m -00 2,13 BAGNO
14-13-2-06-124 -w -00 0,84 BAGNO
14-13-2-06-131 -c -00 0,12 BAGNO
14-13-2-06-144 -m -00 3,3 BAGNO
14-13-2-06-145 -h -00 3,7 BAGNO
14-13-2-06-146 -b -00 2,42 BAGNO
14-13-2-06-146 -k -00 0,3 BAGNO
14-13-2-06-157 -t -00 1,24 BAGNO
14-13-2-06-158 -i -00 1,6 BAGNO
14-13-2-06-171 -d -00 0,55 BAGNO
14-13-2-06-171 -g -00 0,75 BAGNO
14-13-2-06-177 -c -00 1,88 BAGNO
14-13-2-06-177 -h -00 0,5 BAGNO
14-13-2-06-178 -a -00 3,23 BAGNO
14-13-2-06-193 -c -00 0,53 BAGNO
14-13-2-06-88 -c -00 0,52 BAGNO
14-13-2-06-91 -c -00 1,74 BAGNO
14-13-2-06-91 -k -00 1,77 BAGNO
14-13-2-06-91 -o -00 0,57 BAGNO
14-13-2-06-91 -t -00 0,19 BAGNO
14-13-2-06-95 -m -00 0,4 BAGNO
14-13-2-06-96 -g -00 0,27 BAGNO
14-13-2-06-96 -j -00 0,37 BAGNO
14-13-2-06-96 -o -00 0,31 BAGNO
14-13-2-06-97 -l -00 1,51 BAGNO
14-13-2-07-195 -i -00 0,69 BAGNO
14-13-2-07-195 -j -00 3,53 BAGNO
14-13-2-07-218 -d -00 1,1 BAGNO
14-13-2-07-221 -j -00 0,43 BAGNO
14-13-2-07-238 -n -00 0,9 BAGNO
14-13-2-07-259 -f -00 1,2 BAGNO
14-13-2-07-271 -h -00 0,54 BAGNO
14-13-2-07-272 -i -00 0,83 BAGNO
14-13-2-07-283 -f -00 0,46 BAGNO
14-13-2-07-284 -b -00 0,45 BAGNO
14-13-2-07-284 -d -00 0,24 BAGNO
14-13-2-07-290 -n -00 0,06 BAGNO
14-13-2-07-291 -j -00 0,9 BAGNO
14-13-2-07-292 -f -00 1,95 BAGNO
14-13-2-07-293 -j -00 1,54 BAGNO
14-13-2-08-133 -k -00 0,24 BAGNO
14-13-2-08-135 -w -00 0,1 BAGNO
14-13-2-08-137 -j -00 2,85 BAGNO
14-13-2-08-139A -f -00 2,23 BAGNO
14-13-2-08-151 -g -00 0,3 BAGNO
14-13-2-08-151 -i -00 0,47 BAGNO
14-13-2-08-152 -b -00 0,31 BAGNO
14-13-2-08-152 -g -00 0,33 BAGNO
14-13-2-08-182 -b -00 0,63 BAGNO
14-13-2-08-184 -g -00 1,62 BAGNO
14-13-2-08-185 -h -00 0,25 BAGNO
14-13-2-08-186 -g -00 0,88 BAGNO

84
14-13-2-08-187 -f -00 0,25 BAGNO
14-13-2-08-203 -f -00 2,6 BAGNO
14-13-2-08-203 -m -00 1 BAGNO
14-13-2-08-222 -c -00 0,37 BAGNO
14-13-2-08-222 -f -00 1,04 BAGNO
14-13-2-08-223 -f -00 1,1 BAGNO
14-13-2-08-223 -h -00 1,31 BAGNO
14-13-2-08-241 -b -00 0,35 BAGNO
14-13-3-09-19 -b -00 0,15 BAGNO
14-13-3-09-37 -g -00 1,07 BAGNO
14-13-3-09-40A -i -00 0,08 BAGNO
14-13-3-09-46 -h -00 1,32 BAGNO
14-13-3-09-56 -h -00 0,85 BAGNO
14-13-3-09-56 -i -00 1,32 BAGNO
14-13-3-09-58 -d -00 0,28 BAGNO
14-13-3-09-62 -h -00 0,3 BAGNO
14-13-3-10-107 -n -00 0,3 BAGNO
14-13-3-10-107A -f -00 0,62 BAGNO
14-13-3-10-108 -n -00 2,69 BAGNO
14-13-3-10-260 -f -00 3,14 BAGNO
14-13-3-10-260 -j -00 2,2 BAGNO
14-13-3-10-261 -c -00 0,96 BAGNO
14-13-3-10-261 -f -00 0,33 BAGNO
14-13-3-10-266 -b -00 0,38 BAGNO
14-13-3-10-266 -c -00 0,34 BAGNO
14-13-3-10-266 -f -00 0,29 BAGNO
14-13-3-10-266 -n -00 0,5 BAGNO
14-13-3-10-266 -p -00 1,2 BAGNO
14-13-3-10-267 -g -00 0,28 BAGNO
14-13-3-10-271 -b -00 1,25 BAGNO
14-13-3-10-274 -m -00 2,15 BAGNO
14-13-3-10-75 -a -00 0,62 BAGNO
14-13-3-10-75 -i -00 1,2 BAGNO
14-13-3-10-76 -h -00 0,49 BAGNO
14-13-3-10-79 -a -00 0,34 BAGNO
14-13-3-10-79 -b -00 0,42 BAGNO
14-13-3-10-79 -d -00 0,36 BAGNO
14-13-3-10-79 -f -00 1,06 BAGNO
14-13-3-10-80 -f -00 0,11 BAGNO
14-13-3-10-80 -g -00 0,39 BAGNO
14-13-3-10-82 -f -00 0,34 BAGNO
14-13-3-10-82 -o -00 2,2 BAGNO
14-13-3-10-83 -k -00 0,65 BAGNO
14-13-3-10-83 -m -00 3,25 BAGNO
14-13-3-10-85 -n -00 0,46 BAGNO
14-13-3-10-90A -a -00 13,55 BAGNO
14-13-3-10-96A -a -00 1,6 BAGNO
14-13-3-11-118 -m -00 0,56 BAGNO
14-13-3-11-118 -o -00 0,28 BAGNO
14-13-3-11-120 -g -00 2,81 BAGNO
14-13-3-11-121 -c -00 1 BAGNO
14-13-3-11-121 -d -00 0,3 BAGNO
14-13-3-11-122 -c -00 0,24 BAGNO
14-13-3-11-123 -c -00 0,3 BAGNO
14-13-3-11-123 -f -00 0,5 BAGNO
14-13-3-11-125 -k -00 1,01 BAGNO
14-13-3-11-126 -a -00 10,27 BAGNO
14-13-3-11-129 -c -00 0,41 BAGNO
14-13-3-11-131 -a -00 2,32 BAGNO
14-13-3-11-131 -m -00 1 BAGNO
14-13-3-11-132 -a -00 11,7 BAGNO
14-13-3-11-133 -a -00 4,91 BAGNO
14-13-3-11-134 -a -00 1,97 BAGNO
14-13-3-11-135 -a -00 4,65 BAGNO
14-13-3-11-136 -a -00 3,11 BAGNO
14-13-3-11-137 -a -00 2,88 BAGNO
14-13-3-11-138 -a -00 5,84 BAGNO
14-13-3-11-138 -d -00 3,21 BAGNO
14-13-3-11-138 -r -00 0,22 BAGNO
14-13-3-11-139 -a -00 1,89 BAGNO
14-13-3-11-139 -h -00 4,36 BAGNO
14-13-3-11-140 -a -00 6,77 BAGNO
14-13-3-11-140 -d -00 9,58 BAGNO
14-13-3-11-151 -c -00 0,77 BAGNO
14-13-3-12-190 -g -00 0,37 BAGNO
14-13-3-12-196 -o -00 0,03 BAGNO
14-13-3-12-203 -n -00 0,8 BAGNO
14-13-3-12-232 -b -00 1,67 BAGNO
14-13-3-12-245 -g -00 1,15 BAGNO
Ogółem pow. bagien 288,25
Wykaz bagien nie stanowiących odrębne wydzielenia w skali nadleśnictwa
Adres leśny pow. liczba
14-13-1-04-109 -c -00 0,1 1 BAGNO
14-13-3-10-255 -a -00 0,03 1 BAGNO
14-13-1-04-109 -i -00 0,05 2 BAGNO
14-13-1-01-36 -b -00 0,05 1 BAGNO
14-13-1-04-115 -b -00 0,02 1 BAGNO
14-13-1-01-46 -a -00 0,15 1 BAGNO
14-13-1-04-123 -d -00 0,05 1 BAGNO
14-13-1-01-51 -h -00 0,05 1 BAGNO
14-13-1-04-192 -d -00 0,05 2 BAGNO
14-13-1-01-67 -a -00 0,1 1 BAGNO
14-13-2-05-12 -i -00 0,05 1 BAGNO
14-13-1-01-76 -c -00 0,1 2 BAGNO
14-13-2-05-12 -k -00 0,15 1 BAGNO
14-13-1-03-135 -k -00 0,03 2 BAGNO
14-13-2-05-47 -o -00 0,06 1 BAGNO
14-13-1-02-328 -g -00 0,05 1 BAGNO
14-13-2-05-74 -i -00 0,07 1 BAGNO
14-13-1-03-271 -j -00 0,35 1 BAGNO
14-13-3-10-97A -a -00 0,1 1 BAGNO
14-13-1-03-272 -g -00 0,45 1 BAGNO
14-13-2-06-95 -l -00 0,15 1 BAGNO
14-13-1-03-275 -n -00 0,11 2 BAGNO
14-13-2-06-111 -g -00 0,16 1 BAGNO
14-13-1-03-275 -p -00 0,1 2 BAGNO
14-13-2-06-97 -h -00 0,11 1 BAGNO
14-13-1-03-149 -h -00 0,07 1 BAGNO
14-13-2-06-107 -l -00 0,1 1 BAGNO
14-13-1-03-222 -m -00 0,2 2 BAGNO
14-13-2-07-195 -g -00 0,05 2 BAGNO
14-13-1-03-223 -t -00 0,25 1 BAGNO
14-13-2-06-175 -j -00 0,1 1 BAGNO
14-13-1-04-225 -d -00 0,05 1 BAGNO
14-13-2-07-218 -a -00 0,03 1 BAGNO

85
14-13-2-07-272 -b -00 0,2 1 BAGNO
14-13-2-07-220 -f -00 0,02 1 BAGNO
14-13-2-08-222 -d -00 0,15 1 BAGNO
14-13-2-08-241 -a -00 0,05 1 BAGNO
14-13-2-08-222 -k -00 0,04 2 BAGNO
14-13-2-08-222 -k -00 0,12 1 BAGNO
14-13-2-08-222 -k -00 0,04 3 BAGNO
14-13-2-08-126 -c -00 0,1 1 BAGNO
14-13-2-08-138 -d -00 0,08 1 BAGNO
14-13-2-07-291 -d -00 0,02 1 BAGNO
14-13-3-10-127 -h -00 0,2 1 BAGNO
14-13-3-11-122 -a -00 0,1 1 BAGNO
14-13-2-08-162 -d -00 0,15 1 BAGNO
14-13-3-09-19 -a -00 0,1 1 BAGNO
14-13-3-09-39 -g -00 0,17 2 BAGNO
14-13-3-09-51 -i -00 0,1 1 BAGNO
14-13-3-10-107 -h -00 0,04 1 BAGNO
14-13-3-11-130 -c -00 0,05 1 BAGNO
14-13-3-11-130 -b -00 0,1 1 BAGNO
14-13-3-11-131 -r -00 0,1 1 BAGNO
14-13-3-11-136 -c -00 0,02 1 BAGNO
14-13-3-12-183 -f -00 0,04 1 BAGNO
14-13-3-12-183 -g -00 0,2 1 BAGNO
14-13-3-12-184 -c -00 0,1 2 BAGNO
14-13-3-12-186 -a -00 0,07 1 BAGNO
14-13-3-12-205 -a -00 0,15 1 BAGNO
14-13-3-12-245 -i -00 0,05 1 BAGNO
14-13-3-12-247 -f -00 0,02 1 BAGNO
14-13-3-12-244 -o -00 0,1 1 BAGNO
14-13-1-01-65 -a -00 0,02 1 BAGNO
14-13-1-04-111 -c -00 0,05 1 BAGNO
14-13-1-04-123 -a -00 0,05 1 BAGNO
14-13-1-04-192 -l -00 0,1 1 BAGNO
14-13-2-07-238 -f -00 0,15 1 BAGNO
14-13-2-08-152 -a -00 0,04 1 BAGNO
14-13-2-08-185 -f -00 0,15 3 BAGNO
14-13-2-08-186 -f -00 0,06 1 BAGNO
14-13-3-09-22 -d -00 0,01 1 BAGNO
14-13-3-12-203 -g -00 0,13 3 BAGNO
14-13-3-11-124 -c -00 0,05 2 BAGNO
14-13-3-11-124 -c -00 0,15 1 BAGNO
14-13-2-07-289 -f -00 0,2 2 BAGNO
14-13-2-06-145 -f -00 0,13 1 BAGNO
14-13-2-06-146 -h -00 0,06 3 BAGNO
14-13-2-07-292 -c -00 0,1 1 BAGNO
14-13-1-04-106 -c -00 0,2 2 BAGNO
14-13-3-11-152 -c -00 0,05 1 BAGNO
14-13-3-11-138 -s -00 0,04 1 BAGNO
14-13-2-06-88 -j -00 0,12 1 BAGNO
14-13-2-06-88 -j -00 0,07 2 BAGNO
14-13-2-06-89 -g -00 0,1 1 BAGNO
14-13-3-11-118 -l -00 0,1 1 BAGNO
14-13-3-11-119 -h -00 0,05 3 BAGNO
14-13-3-11-120 -d -00 0,15 2 BAGNO
14-13-3-11-114 -c -00 0,1 1 BAGNO
14-13-3-11-121 -h -00 0,2 1 BAGNO
14-13-3-11-121 -h -00 0,2 2 BAGNO
14-13-3-11-125 -a -00 0,05 1 BAGNO
14-13-3-11-125 -a -00 0,05 2 BAGNO
14-13-3-11-126 -f -00 0,1 1 BAGNO
14-13-3-09-25 -i -00 0,1 1 BAGNO
14-13-3-11-131 -o -00 0,1 1 BAGNO
14-13-3-11-131 -s -00 0,24 1 BAGNO
14-13-3-10-198 -h -00 0,06 1 BAGNO
14-13-3-09-51 -f -00 0,1 2 BAGNO
14-13-3-09-52 -h -00 0,1 1 BAGNO
14-13-3-09-56 -n -00 0,18 1 BAGNO
14-13-3-09-57 -h -00 0,1 1 BAGNO
14-13-3-11-129 -i -00 0,1 1 BAGNO
14-13-3-11-129 -j -00 0,05 1 BAGNO
14-13-2-07-273 -d -00 0,1 1 BAGNO
14-13-2-07-291 -g -00 0,05 1 BAGNO
14-13-2-06-95 -h -00 0,1 1 BAGNO
14-13-2-07-271 -g -00 0,1 1 BAGNO
14-13-2-07-296 -b -00 0,03 1 BAGNO
14-13-2-06-145 -j -00 0,06 1 BAGNO
14-13-2-06-145 -k -00 0,03 1 BAGNO
14-13-2-07-282 -f -00 0,1 1 BAGNO
14-13-2-08-151 -f -00 0,08 1 BAGNO
14-13-2-08-151 -k -00 0,12 1 BAGNO
14-13-2-06-156 -c -00 0,04 1 BAGNO
14-13-2-06-157 -j -00 0,04 2 BAGNO
14-13-2-08-163 -a -00 0,06 1 BAGNO
14-13-2-08-250 -j -00 0,05 1 BAGNO
14-13-2-08-141 -h -00 0,08 1 BAGNO
14-13-2-08-152 -f -00 0,05 1 BAGNO
14-13-2-08-209 -h -00 0,03 1 BAGNO
14-13-2-06-122 -h -00 0,2 1 BAGNO
14-13-2-08-165 -a -00 0,05 2 BAGNO
14-13-2-06-171 -a -00 0,1 2 BAGNO
14-13-2-05-67 -d -00 0,15 1 BAGNO
14-13-1-02-207B -a -00 0,15 1 BAGNO
14-13-2-06-177 -g -00 0,05 2 BAGNO
14-13-2-06-177 -g -00 0,07 1 BAGNO
14-13-2-08-224 -a -00 0,15 1 BAGNO
14-13-3-10-272 -c -00 0,13 1 BAGNO
14-13-1-03-224 -h -00 0,12 1 BAGNO
14-13-1-03-251 -m -00 0,05 1 BAGNO
14-13-1-03-251 -h -00 0,1 1 BAGNO
14-13-1-03-293 -h -00 0,03 1 BAGNO
14-13-1-01-95 -f -00 0,05 1 BAGNO
14-13-1-01-77 -m -00 0,1 1 BAGNO
14-13-1-03-180 -i -00 0,03 1 BAGNO
14-13-1-03-275 -g -00 0,05 1 BAGNO
14-13-1-01-62 -g -00 0,05 1 BAGNO
14-13-1-01-63 -i -00 0,05 2 BAGNO
14-13-1-01-21 -j -00 0,05 1 BAGNO
14-13-1-04-164 -t -00 0,1 1 BAGNO
14-13-1-04-100 -r -00 0,18 1 BAGNO
14-13-1-04-111 -g -00 0,15 1 BAGNO
14-13-1-04-111 -i -00 0,05 1 BAGNO
14-13-1-04-191 -k -00 0,08 1 BAGNO
14-13-1-04-123 -c -00 0,02 1 BAGNO
Ogółem pow. bagien 13,81

86
• Źródliska.
Źródliska, naturalne wycieki wodne występują w formie enklaw na olsach, olsach
jesionowych, lasach wilgotnych, na zboczach, skarpach itp.
Wykaz źródlisk w Nadleśnictwie Torzym.
Leśnictwo
Lp.
oddz.
Uwagi.
Obręb Gądków Wielki
1.
Środkowo PołoŜone w d-stanie bukowym w wieku 150 lat, na siedlisku Lśw,
17k
w cz. C pododdz.
2.
Środkowo PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 92 lat, na siedlisku LMśw,
18a
w cz. E pododdz.
3.
Środkowo PołoŜone w młodniku bukowym w wieku 13 lat, na siedlisku Lśw,
18h
w cz. C pododdz.
4.
Środkowo
PołoŜone w młodniku olchowym w wieku 15 lat,
22f
w cz. C pododdz.
5.
Środkowo PołoŜone w d-stanie bukowym w wieku 47 lat, na siedlisku Lśw,
28b
w cz. C pododdz.
6.
Środkowo PołoŜone w d-stanie brzozowym w wieku 45 lat, na siedlisku LMśw,
28c
w cz. C pododdz.
7.
Środkowo
PołoŜone w d-stanie brzozowo-olchowym w wieku 39 lat,
33d
w cz. C pododdz.
8.
Środkowo PołoŜone w d-stanie brzozowym w wieku 30 lat, na siedlisku LMśw,
36a
w cz. C pododdz.
9.
Środkowo
36g
PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 25 lat, na siedlisku Lw.
10.
Środkowo PołoŜone w d-stanie świerkowym w wieku 50 lat, na siedlisku LMśw,
39b
w cz. C pododdz.
11.
Środkowo
50f
PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 40 lat, na siedlisku Lw.
12.
Środkowo PołoŜone w d-stanie sosnowym w wieku 82 lat, na siedlisku LMw,
51g
w cz. NW pododdz.
13.
Środkowo
52g
PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 72 lat, na siedlisku Ol.
14.
Środkowo
66c
PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 87 lat, na siedlisku Ol.
15.
Środkowo
66k
PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 67 lat, na siedlisku LMw.
16.
Środkowo PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 67 lat, na siedlisku LMśw,
76j
w cz. C pododdz.
17.
Środkowo PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 87 lat, na siedlisku LMw,
80h
w cz. C pododdz.
18.
Drzewce PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 52 lat, na siedlisku Lw ,
305i
w cz. C pododdz.
19.
Drzewce
PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 65 lat, na siedlisku Ol ,
317o
w cz. N pododdz.
20.
Dębrznica PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 24 lat, na siedlisku Ol ,
158b
w cz. E pododdz.
21.
Dębrznica
196d
PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 102 lat.
22.
Dębrznica
197f
PołoŜone w d-stanie dębowym w wieku 140 lat.
23.
Dębrznica
198l
PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 45 lat.
24.
Dębrznica
201a
PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 63 lat.
25.
Gądków
164n
PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 72 lat, na siedlisku Lw.
26.
Gądków
164o
PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 87 lat, na siedlisku Lw.
27.
Gądków
192i
PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 92 lat, na siedlisku Lw.
28.
Gądków
PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 92 lat, na siedlisku Ol ,
202k
w cz. C pododdz.
29.
Gądków
PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 82 lat, na siedlisku Ol ,
206d
rozproszone w całym pododdz.
Obręb Torzym
30.
Przęślice PołoŜone w sąsiedztwie zadrzewienia śródleśnego, w cz. S, NW pododdz.
46i
/naturalne wysiąki/.
31.
Przęślice PołoŜone w starodrzewiu dębowym - porastający malowniczy wąwóz
49b
/naturalne wysiąki/.
32. Przęślice PołoŜone w d-stanie świerkowo-akacjowo-brzozowo-sosnowym w wieku

87
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
74a
Przęślice
74b
Przęślice
74i
Torzym
139Aj
Bobrówka
63c
Pniów
74c
Pniów
77b
Pniów
78g
Pniów
79p
Pniów
80a
Pniów
81g
Pniów
81h
Pniów
82o
Pniów
83m
Pniów
83n
Pniów
83s
Pniów
84g
Pniów
90m
Pniów
92g
Pniów
127d
Tarnawa
121h
Tarnawa
126b
Tarnawa
126c
Tarnawa
135a
Tarnawa
163f
Mierczany
191o
24 lat, opodal strumienia uchodzącego do rz. Ilanki /naturalne wysiąki/.
PołoŜone w d-stanie plchowym w wieku 25 lat – wzdłuŜ strumienia
uchodzącego do rzeki Ilanki /naturalne wysiąki/.
PołoŜone w d-stanie brzozowo-świerkowo-sosnowym w wieku 37 lat, w
dolinie rzeki Ilanki /naturalne wysiąki/.
PołoŜone w d-stanie bukowym w wieku 130 lat, na siedlisku LMśw w cz. C
pododdz. /naturalne wysiąki/.
Obręb Wystok
PołoŜone w dolinie rzeki Ilanka w olsie typowym , w d-stanie olchowym
w wieku 35, 90 lat, /naturalne wysiąki/.
PołoŜone w dolinie rzeki Ilanka w olsie typowym , w d-stanie olchowym
w wieku 35 lat, /naturalne wysiąki/.
PołoŜone w dolinie rzeki Ilanka w olsie typowym , w d-stanie olchowym
w wieku 36 lat, /naturalne wysiąki/.
PołoŜone w dolinie rzeki Ilanka na siedlisku Lw, w d-stanie olchowym w
wieku 18 lat, /naturalne wysiąki/.
PołoŜone w dolinie rzeki Ilanka na siedlisku Lw, w d-stanie olchowym w
wieku 46 lat, /naturalne wysiąki/.
PołoŜone w dolinie rzeki Ilanka na siedlisku Lw, otulina jez. Pniew,
w d-stanie olchowym w wieku 65 lat, /naturalne wysiąki/.
PołoŜone w rezerwacie, w d-stanie dębowo-sosnowym w wieku 112 lat,
/naturalne wysiąki/.
PołoŜone w rezerwacie, w d-stanie olchowym w wieku 92 lat i 35 lat,
/naturalne wysiąki/.
PołoŜone w ewidencyjnym bagnie, porośniętym olchą w wieku 45-65 lat.
/naturalne wysiąki/.
PołoŜone w ewidencyjnym bagnie, porośniętym olchą w wieku 45-65 lat.
/naturalne wysiąki/.
PołoŜone w d-stanie sosnowym w wieku 90 lat – u podstawy skarpy.
/naturalne wysiąki/.
PołoŜone w d-stanie sosnowo-bukowo-grabowym w wieku 62 lat – w
rynnie uchodzącej do rz. Ilanki. /naturalne wysiąki/.
PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 45 i 35 lat. /naturalne wysiąki/.
PołoŜone w rezerwacie, w d-stanie sosnowym w wieku 92 lat,
u podstawy stoku /naturalne wysiąki/.
PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 80 lat, /naturalne wysiąki/.
PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 62 lat, na siedlisku Lw
/naturalne wysiąki/.
PołoŜone w sąsiedztwie olsu typowego z napowierzchniowym lustrem
wody, w d-stanie brzozowo-sosnowym w wieku 45 lat, /naturalne wysiąki/.
PołoŜone w olsie źródliskowym bezpośrednio przylegającym do bagna.
D-stan buduje olcha w wieku 70-92 lat, /naturalne wysiąki/.
PołoŜone w starodrzewiu dębowym u podstawy skarpy, /naturalne wysiąki/.
PołoŜone w części - S - śródleśnego bagna - dolina rzeki Ilanka
/naturalne wysiąki/.
PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 92 lat, na siedlisku LMw.
/naturalne wysiąki/.
PołoŜone w d-stanie olchowym w wieku 110 lat, w sąsiedztwie jez.
Lubieńskiego, /naturalne wysiąki/.
Wskazana ochronne dla źródlisk :
- na powierzchniach, gdzie występują źródliska rezygnować z zabiegów hodowlanych;
- wokół źródlisk pozostawiać pas ochronny szer. ok. 30-40 m w przypadku drzewostanów
zakwalifikowanych do uŜytkowania rębnego;
- ochrona w czasie zrywki drewna.
• Aleje.
Na terenie Nadleśnictwa zlokalizowano n/w aleje drzew:
Wykaz alei w Nadleśnictwie Torzym.
Leśnictwo
Lp.
oddz.
1.
2.
3.
Środkowo
34c
Drzewce
280-281
Drzewce
309
Opis
Obręb Gądków Wielki
Aleja dęba szyp. (130 lat) wzdłuŜ drogi leśnej – na -SW- od wsi Garbicz. -
Aleja jawora, klonu (100 lat) wzdłuŜ drogi leśnej – na -W- od wsi Kolonia
Drzewce.
Aleja lipy drobnolistnej (110 lat) wzdłuŜ drogi publicznej we wsi Drzewce. -
Uwagi
-

88
Obręb Torzym
4.
Przęślice Aleja dębu czerwonego (95 lat) wzdłuŜ drogi leśnej – na E od rezerwatu
48/55,56
„Dolina Ilanki”.
-
5.
Grabów
156a
Aleja akacji (100 lat) wzdłuŜ drogi leśnej – na S od M. Torzym. -
6.
Grabów
157x/158g,j,k,
Aleja akacji (100 lat) wzdłuŜ drogi publicznej – na S od M. Torzym.
7.
Korytno
288h/i
Aleja dęba (100 lat) wzdłuŜ drogi leśnej. -
Obręb Wystok
8.
Bobrówka Aleja klonu, jaworu w wieku 100 lat, wzdłuŜ drogi Bobrówko-Lubień, na
14-15/26-27
wysokości oddz. 15, 27.
-
9.
Bobrówka
Aleja kasztanowca, buka i graba w wieku ok. 100 lat, wzdłuŜ drogi
26-27
Bobrówko-Lubień, na wysokości oddz. 27.
-
10.
Bobrówka Aleja daglezji i akacji w wieku 100 lat, wzdłuŜ drogi leśnej - urokliwa o kaŜdej
28h/i
porze roku.
-
11.
Bobrówka Aleja akacji w wieku ok. 100 lat, wzdłuŜ drogi Bobrówko-Lubów, na wysokości
29/30
oddz. 29,30.
-
12.
Bobrówka
55b
Aleja akacji w wieku ok. 100 lat, wzdłuŜ drogi leśnej. -
13.
Bobrówka Aleja dęba szypułkowego, kasztanowca w wieku ok. 160 lat, wzdłuŜ drogi -
24i/25j
urokliwa o kaŜdej porze roku.
-
14.
Bobrówka Aleja dęba szypułkowego w wieku ok. 120 lat, wzdłuŜ drogi - urokliwa o kaŜdej
14b
porze roku.
-
15.
Bobrówka Aleja dęba szypułkowego, brzozy w wieku ok. 100 lat, wzdłuŜ drogi - urokliwa
51/50
o kaŜdej porze roku.
-
16.
Bobrówka Aleja dęba szypułkowego, jaworu w wieku ok. 100 lat, wzdłuŜ drogi -
55/56
Bobrówko-Pniów.
-
17.
Pniów Aleja akacji (100 lat) przy drodze leśnej, połoŜonej na granicy polno-leśnej – na
260a
E od wsi Garbicz.
-
• na podstawie Waloryzacji Nadleśnictwa Torzym (2005).
• Drzewa doborowe.
Realizacjąc selekcję indywidualną drzew leśnych, w Nadleśnictwie Torzym wybrano 5 drzew
doborowych, typując je kierowano się głównie ich wysoką jakością. Są to:
- Obręb Torzym – 5 szt. – So;
• Wyłączone drzewostany nasienne.
Realizacjąc selekcję populacyjną drzew leśnych, w Nadleśnictwie Torzym wyznaczono m.in. 3
wyłączone drzewostany nasienne (WDN) o łącznej powierzchni 36,24ha. Wybierając je komisja
kierowała się m.in. rodzimym pochodzeniem d-stanu, odpowiednim wiekiem, wysoką jakością,
zdrowotnością i otoczeniem. Drzewostany zaliczono do gospodarstwa specjalnego. Są to:
- Obręb Torzym – 3 drzewostany; sosnowy (So) - oddz. 268f – 9,25 ha, dębowy (Dbb)- oddz.
236d – 11,66 ha, oddz. 256a – 15,33 ha.
9. Cenne obiekty kultury materialnej na terenie Nadleśnictwa Torzym.
Wzór nr 19. Wykaz obiektów kultury materialnej.
Lp
.
Nazwa obiektu
Leśnictwo
Oddz.
pow
[ha]
Ogólny opis obiektu, rok powstania, walory
ZagroŜenia
Proponowane
zabiegi
Uwagi
1.
Drogowskazy
i słupki
oddziałowe
2. Stare
cmentarze
Rozmieszczone
miejscami na
terenie całego
Obrębu m.in.
,
Drzewce
258f
-
0,25
Obręb Gądków Wielki
Granitowe przedwojenne drogowskazy przydroŜne
oraz kamienne słupki oddziałowe.
Przedwojenny cmentarz ewangelicki połoŜony we
wsi Kolonia Drzewce. Granice nieczytelne,
nagrobki zniszczone. Zadzrewienie So, Dbs, śyw.
zach., w wieku 45-65 lat. Krzewy buka, dęba na
40% pow. Najstarszy nagrobek nagrobek 1873r.
Stanowisko roślin chronionych: bluszcz pospolity,
barwinek pospolity.
Potencjalne wywrócenie
i uszkodzenie w czasie
prac związanych z
transportem i wywozem
drewna.
Dewastacja.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
-
-

89
Lp
.
Nazwa obiektu
3. Miejsce pamięci
4.
5.
Grodzisko
wczesnośrednio
wieczne
Cmentarzysko
kultury
łuŜyckiej
6. Osada obronna
7.
9.
Drogi
brukowane
Miejsce po
dawnych
osadach
Leśnictwo
Oddz.
Drzewce
309d
Drzewce
309z
Dębrznica
198r
Gądków
232f
Środkowo
28d
Gądków
168c
Gądków
169i
Drzewce
309
Gądków
163/164
Środkowo
21h
Środkowo
21j
Środkowo
37i
Drzewce
319l
Drzewce
319n
Drzewce
327a
Drzewce
328d
Drzewce
329c
Dębrznica
197k
Dębrznica
249f
pow
[ha]
-
0,14
-
Ogólny opis obiektu, rok powstania, walory
Przedwojenny cmentarz ewangelicki połoŜony w
cz. C d-stanu zlokalizowanego we wsi Drzewce.
Granice nieczytelne, nagrobki zniszczone. D-stan
buduje Kl, Ak, Gb, Dbs w wieku 120-50 lat.
Krzewy jawora, śnieguliczk, tawuły. Stanowisko
roślin chronionych: bluszcz pospolity, konwalja
majowa, barwinek pospolity
Przedwojenny cmentarz ewangelicki. Granice
cmentarza czytelne, nagrobki zniszczone,
zarośnięty. Zadrzewienie So, Dbb, śywotnika zach.
w wieku 50- 80 lat. Krzewy śnieguliczki – 30%
pow. Stanowisko roślin chronionych: bluszcz
pospolity, barwinek, konwalja majowa.
Przedwojenny cmentarz ewangelicki, połoŜony w
cz. S pododdz. wśród So 27 lat. Granice cmentarza
czytelne, nagrobki zniszczone, zarośnięty. Na
cmentarzu Św, Gb, Oś, Dbs w wieku 27 lat.
Krzewy akacji, śnieguliczki, czeremchy.
Stanowisko roślin chronionych i radkich: bluszcz
pospolity, barwinek, przebiśnieg, kokorycz drobna.
- Mogiła w cz. N
0,35
5,87
Grodzisko wczesnośredniowieczne VII-VIII wieku.
Owalny gród wewnętrzny typu wklęsłego.
Kotlinka i fosa zamknięte są wałem zewnętrznym
o wys. 4m. Powierzchnia grodu wewnętrznnego
40x50 – uznany zabytek – decyzja WKZ
z dn. 10.03.1966r., Nr 34. (zawiadomienie
uaktualniające L-36/C z dn. 15.03.2004r).
Cmentarzysko ciałopalne kultury łuŜyckiej z czasów
epoki brązu, 40 kurhanów, które w 1987 r. miały
wys. 50 cm. . Pagórki stanowiły miejsce
pochówków ludności kultury łuŜykiej.
1,76 Osada obronna wczesnośredniowieczna.
ZagroŜenia
Dewastacja.
Dewastacja.
Dewastacja.
Zwracać uwagę przy
wykonywaniu zabiegów
hodowlanych
Nie zaplanowano
zabiegów hodowlanych
Nie zaplanowano
zabiegów hodowlanych
Proponowane
zabiegi
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Uwagi
-
-
-
-
odnaleziono
15
fragmentów
ceramiki.
Stanowią historyczny,
- Droga brukowana z k. XIX wieku -
malowniczy element
przestrzennego Konserwować
- Droga brukowana z k. XIX wieku
zagospodarowania
-
terenu N-ctwa
-
-
-
-
-
-
-
-
Ruiny po dawnej osadzie, wśród remizy śródleśnej
połoŜonej w strefie ekotonwej, opodal malowniczej
aleji lipowej w wieku 0o. 120 lat.
Ruiny po dawnej osadzie, wśród d-stanu
świerkowego w wieku 6-11 lat, przy ruinach bez ,
śnieguliczka, leszczyna.
Ruiny po dawnej osadzie, wśród d-stanu olchowego
w wieku 80 lat, przy ruinach świerk, śnieguliczka,
mahoń.
Ruiny po dawnej osadzie, wśród d-stanu sosnowego
w wieku 28 lat, przy ruinach bez lilak.
Ruiny po dawnej osadzie, wśród d-stanu sosnowego
w wieku 47 lat, przy ruinach bez lilak.
Ruiny po dawnej osadzie, wśród d-stanu sosnowego
w wieku 32 lat, przy ruinach śliwy, bez lilak,
świerk, kasztanowiec, Ŝywotnik zach.
Ruiny po dawnej osadzie, wśród d-stanu sosnowego
w wieku 50 lat, przy ruinach bez lilak.
Ruiny po dawnej osadzie, wśród d-stanu sosnowego
w wieku 24 lat, przy ruinach śliwy, bez lilak.
- Ruiny po dawnej osadzie na roli. -
-
Ruiny po dawnej osadzie, wśród d-stanu sosnowego
w wieku 8 lat, przy ruinach śliwy, bez lilak.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-

90
Lp
.
1.
Nazwa obiektu
Drogowskazy
i słupki
oddziałowe
2. Stare
cmentarze
4.
5.
6.
7.
Grodzisko
wczesnośrednio
wieczne
Cmentarzysko
kultury
łuŜyckiej
Drogi
brukowane
Miejsce po
dawnych
osadach
Leśnictwo
Oddz.
Dębrznica
271o
Dębrznica
275m
Gądków
164n
Gądków
165m
Gądków
170o
Rozmieszczone
miejscami na
terenie całego
Obrębu m.in.
117j,
Przęślice
51l
Przęślice
75m
Przęślice
74d
Przęślice
74f
tzw. droga
Walewicka
107,
116,117,118
Przęslice
46h
Przęslice
46m
Przęslice
46l
Przęslice
51h
Przęslice
63m
Grabów
132j
pow
[ha]
-
-
-
-
-
-
0,12
-
2,58
2,13
Ogólny opis obiektu, rok powstania, walory
Ruiny po dawnej osadzie, wśród d-stanu brzozowoświerkowego
w wieku 11 lat, przy ruinach lilak,
śliwy.
Ruiny po dawnej osadzie, połoŜone w akacjach
w wieku 100 lat.
Ruiny po dawnej osadzie, połoŜone wśród d-stanu
sosnowego w wieku 27 lat.
Ruiny po dawnej osadzie, połoŜone w remizie
śródleśnej, kilka drzew Brz, Oś, krzewy róŜy, głogu,
gruszy, jabłoni.
Ruiny po dawnej osadzie, połoŜone w zadrzewieniu
śródleśnym, kilka kilkanaście drzew So, Brz, Ol,
Ak, Md.
Obręb Torzym
Granitowe przedwojenne drogowskazy przydroŜne
oraz kamienne słupki oddziałowe.
Przedwojenny cmentarz rodziny Lehmann
połoŜony w rezerwacie „Dolina Ilanki. Granice
czytelne, nagrobki zniszczone, tabliczka z napisem
Familie Lehmann 1.11.45. Zadrzewienie sosny,
akacji, świerka, krzewy bzu czarnego.
Cmentarz zdewastowany i zaniedbany.
Przedwojenny cmentarz poewangelicki połoŜony w
granicach M-sta Torzym, nieopodal cmentarza
komunalnego. Granice czytelne, nagrobki
zniszczone, najstarszy z 1785r. Stanowiska roslin
chronionych: bluszcz, barwinek - łanowo, konwalja
majowa, złoć Ŝółta, kokoryczka, mahoń.
Cmentarz zaniedbany.
Grodzisko późnośredniowieczne XIII-XV wieku,
ze śladami osadnictwa. Owalny gród wewnętrzny
typu wklęsłego. Kotlinka i fosa zamknięte są wałem
zewnętrznym o wys. 2m. Powierzchnia grodu
wewnętrznnego 60x50. Odnaleziono fragmenty
ceramiki, 5 kości z XIII/XIV w.
Cmentarzysko ciałopalne kultury łuŜyckiej z czasów
epoki brązu. Pagórek stanowi miejsce pochówków
ludności kultury łuŜykiej.
- Droga brukowana z k. XIX wieku
-
-
-
-
0,46
-
Ruiny po dawnej osadzie, wśród remizy śródleśnej
porośniętej krzewami buka i kilkoma drzewami
brzozy i klonu
Ruiny po dawnej elektrowni, wśród d-stanu
grabowo-bukowo-olchowego w wieku 60-115 lat,
w cz. C stanowisko bluszczu pospolitego
Ruiny po dawnej osadzie, wśród d-stanu olchowego
w wieku 40-70 lat, w cz. SE. Poszyt leszczyny,
swierka, tarniny na 10% pow.
Stanowisko bluszczu pospolitego
Ruiny po dawnej osadzie, wśród remizy śródleśnej
porośniętej krzewami śnieguliczki, kilka-kilkanaście
drzew brzozy, świerka, dęba, jesiona
Ruiny po dawnym młynie, wśród remizy śródleśnej
porośniętej krzewami śnieguliczki, tarniny, bzu,
kilka-kilkanaście drzew brzozy, osiki, wierzby.
Ruiny po dawnej osadzie, wśród d-stanu brzozowososnowego
w wieku 38lat, w cz. W. Poszyt
leszczyny, tarniny, brzozy na 20% pow.
Stanowisko bluszczu pospolitego, barwinka
i pierwiosnka lekarskiego
ZagroŜenia
-
-
-
-
-
Potencjalne wywrócenie
i uszkodzenie w czasie
prac związanych z
transportem i wywozem
drewna.
Dewastacja.
Dewastacja.
Nie zaplanowano
zabiegów hodowlanych
Stanowią historyczny,
malowniczy element
przestrzennego
zagospodarowania terenu
N-ctwa
Proponowane
zabiegi
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Otoczyć
ochroną.
Otoczyć
ochroną.
Otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
- -
- -
- -
- -
- -
Uwagi
-
-
-
-
-
-
-
-
Planowane
do wpisania
w rejestr
zabytków
WKZ
Delegatura
Gorzów
Konserwować -
-
Historyczna
nazwa
„koło pieca”
Rezerwat
„Dolina
Ilanki”
Rezerwat
„Dolina
Ilanki”
Rezerwat
„Dolina
Ilanki”
Rezerwat
„Dolina
Ilanki”
- - -

91
Lp
.
1.
Nazwa obiektu
Drogowskazy
i słupki
oddziałowe
2. Stare
cmentarze
Leśnictwo
Oddz.
Grabów
175j
Korytno
195g
Korytno
195l
Korytno
218a
Korytno
238j
Korytno
259c
Korytno
259d
Torzym
132j
Rozmieszczone
miejscami na
terenie całego
Obrębu m.in.
34c, 45g,
Pniów
259l
3. Miejsce pamięci Mierczany
217b
4.
5.
6.
Cmentarzysko
kultury
łuŜyckiej
Drogi
brukowane
Miejsce po
dawnych
osadach
Pniów
85d
Pniów
86a
Tarnawa
128b,c,g,h,
Bobrówka
39o
Bobrówka
50b
Pniów
66c
Pniów
80g
Pniów
90Ad
Pniów
96b
pow
[ha]
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Ogólny opis obiektu, rok powstania, walory
Ruiny po dawnej osadzie, wśród d-stanu
sosnowego w wieku 32lat, w cz. N.
Ruiny po dawnej osadzie, wśród d-stanu brzozowososnowego
w wieku 46-55 lat, w cz. N. Poszyt bzu
czarnego, świerk, dąb, śnieguliczka, leszczyna
na 20% pow. Stanowisko: mahoni.
Ruiny po dawnej osadzie, wśród d-stanu
świerkowo-sosnowego w wieku 36 lat, w cz. N.
Ruiny po dawnej osadzie, wśród d-stanu
sosnowego w wieku 44-57 lat, w cz. C.
Ruiny po dawnej osadzie, wśród d-stanu dębowososnowego
w wieku 82 lat, w cz. E.
Ruiny po dawnej osadzie, wśród d-stanu
świerkowego w wieku 18 lat, w cz. S.
Ruiny po dawnej osadzie, wśród śródleśnego
zadrzewienia porośniętego osiką, brzozą w wieku
50 lat, w cz. N. Stanowisko: mahoni.
Ruiny po dawnej osadzie, wśród So 38lat – kępa w
d-stanie sosnowym w wieku 14lat, w cz. W.
Stanowisko:pierwiosnki, barwinka,.
Obręb Wystok
Granitowe przedwojenne drogowskazy przydroŜne
oraz kamienne słupki oddziałowe.
Przedwojenny cmentarz ewangelicki połoŜony w
cz. C d-stanu zlokalizowanego na –E- od wsi
Garbicz. Granice nieczytelne, nagrobki zniszczone.
D-stan buduje Lp w wieku 110 lat.
- Grób połoŜony w N cz. pododdz. przy drodze leśnej
0,72
1,58
Cmentarzysko ciałopalne kultury łuŜyckiej z czasów
epoki brązu. Pagóreki stanowią miejsce pochówków
ludności kultury łuŜykiej.
Cmentarzysko ciałopalne kultury łuŜyckiej z czasów
epoki brązu. Pagóreki stanowią miejsce pochówków
ludności kultury łuŜykiej.
- Droga brukowana z k. XIX wieku
Ruiny po dawnej osadzie, w miejscowości
-
Bobrówko
Ruiny po dawnej osadzie, na S od miejscowości
- Bobrówko, w d-stanie Ol, Brz 26 lat, tuŜ przy rzece
Bobrowa Struga.
Ruiny po dawnej elektrowni, na E od miejscowości
Kolonia Bieice, w dolinie rzeki Ilanki, ewidencyjny
- nieuŜytek porośnięty Ol, Ak 40-70 lat, tuŜ przy
rzece. Stanowiska roślin chronionych rzadkich:
barwinek, śnieguliczka.
Ruiny po dawnym młynie tzw. czwarty młyn,
połoŜony na ewidencyjnym bagnie, porośniętym
-
krzewami leszczyny, dębu, olchy , kilka-kilkanaście
drzew olchy, osiki, dęba.
Ruiny po dawnym młynie, wśród remizy śródleśnej
0,32 porośniętej krzewami śnieguliczki, tarniny, bzu,
kilka-kilkanaście drzew brzozy, osiki, wierzby.
Ruiny po dawnej osadzie, połoŜone w rezerwacie
„Dolina Ilanki” , porośnięte krzewami tarniny,
0,72
głogu na 10 % pow., kilka, kilkanaście drzew
Oś, Brzb, Św, Md 35- 85 lat.
ZagroŜenia
Proponowane
zabiegi
Uwagi
- - -
- - -
- - -
- - -
- - -
- - -
- - -
- -
Potencjalne wywrócenie
i uszkodzenie w czasie
prac związanych z
transportem i wywozem
drewna.
Dewastacja.
Zwracać uwagę przy
wykonywaniu zabiegów
pielęgnacyjnych.
Nie zaplanowano
zabiegów hodowlanych
Nie zaplanowano
zabiegów hodowlanych
Stanowią historyczny,
malowniczy element
przestrzennego
zagospodarowania terenu
N-ctwa
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Wyeksponow.
otoczyć
ochroną.
Kasztan
jadalny
Często na
kamieniach
napisy np.:
„Biberteich
Chunwalde”
-
-
2 kopce
3 kopce
Konserwować -
- - -
- - -
- - -
- -
- -
Rezerwat
„Dolina
Ilanki”
Rezerwat
„Dolina
Ilanki”
- - -

92
Lp
.
Nazwa obiektu
Leśnictwo
Oddz.
Pniów
97Ad
Pniów
97Af
Mierczany
251l
Mierczany
252r
pow
[ha]
-
-
-
Ogólny opis obiektu, rok powstania, walory
Ruiny po dawnym młynie tzw. drugi młyn,
połoŜony w luce na obrzeŜach gr. leśnego i obcego
tuŜ przy rz. Ilance, porośniętym krzewami bzu,
tarniny, leszczyny, dębu, olchy , kilka-kilkanaście
drzew olchy, osiki, dęba.
Ruiny po dawnej osadzie, połoŜone w uprawie
buka, dęba 2 - letniego.
Ruiny po dawnej osadzie, na NE od miejscowości
Gądków Mały, w d-stanie So, Ak, Brz 35 lat,
krzewy śnieguliczki i bzu lilaka.
Ruiny po dawnej osadzie, na NE od miejscowości
Gądków Mały, w d-stanie AK, So, 82 lat, krzewy
śnieguliczki, forsycji.
- Obiekty opisane bez powierzchni nie stanowią osobnych pododdziałów.
- * - wg Waloryzacji Przyrodniczej Nadleśnictwa Torzym 2005.
-
ZagroŜenia
Proponowane
zabiegi
Uwagi
- - -
- - -
- - -
- - -
10. Obiekty kultury materialnej i inne przyrodnicze w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa
Torzym.
Kościół p.w. PodwyŜszenia KrzyŜa Św. w Torzymiu - na wschód od torzymskiego rynku,
na niewielkim wzniesieniu znajduje się kościół parafialny. Najprawdopodobniej istniał tu juŜ
w XIII wieku, jednak nieznany jest wygląd średniowiecznej świątyni. Wiadomo natomiast, Ŝe
bryła budowli w 1693 r. miała ryglową konstrukcję. Jednak w 1777 r. fara została rozebrana i
wybudowana ponownie. Niestety w 1823 r. kościół doszczętnie spłonął i świątynię
wzniesiono po raz kolejny w latach 1831-35. Efekty odbudowy moŜemy obserwować obecnie.
W projekcie miał swój udział berliński projektant Karl Friedrich Schinkel. Druga wojna
światowa poczyniła tak wiele zniszczeń, Ŝe doszło do ponownej odbudowy w 1958 r. W
chwili obecnej jest to budynek jednonawowy z trzykondygnacyjną wieŜą od zachodu oraz
dobudowaną zakrystią - uznany zabytek – rej. nr 1964 z 09.03.64r..
Panorama Torzymia z 1873r. – fot. archiwum M-sta Torzym
Zespół dworsko-folwarczny w Bielicach - zbudowany pod koniec XVIII – XIX w. dwór,
połoŜony jest równolegle do drogi Borówek – Boczów. Budowla o kubaturze 3300 m3 w XIX
w. została przebudowana. W wystroju architektonicznym budynku wykorzystano elementy
neobarokowe. Przed dworem rozciąga się podwórze gospodarcze. W 1996 roku odnowiono
elewację i wymieniono pokrycie dachu. Dwór jest podpiwniczony, dwukondygnacyjny z
poddaszem - uznany zabytek – rej. nr 1910 z 19.04.1971r..
Kościół p.w. Matki boskiej Królowej Polski w Boczowie - Neogotycki kościół w Boczowie
zbudowano w 1874r. Obecnie jest to kościół rzymskokatolicki. Na szczególną uwagę
zasługują, ufundowane w 1880 r., trzy witraŜe przedstawiające postaci : Chrystusa, św. Jana
oraz św. Pawła.
Kościół p.w. Macierzyństwa NMP w Dębrznicy - Kościół został zbudowany w 1853 r., w
stylu neoromańskim. Budowla była skromnie wyposaŜona. Na poczesnym miejscu stał w niej

93
ambonowy ołtarz. Po 1954r. świątynia została poświęcona i afiliowana do parafii rzymskokatolickiej
w Gądkowie Wielkim - uznany zabytek – rej. nr 1913 z19.04.1971r.
Kościół p.w. PodwyŜszenia KrzyŜa Św. w Bobrówce - wzniesiony w XV w. , w stylu
gotyckim. Otacza go, tylko w części zachowany, historyczny mur kamienny. Najbardziej
efektowna jest szczytowa ściana, ozdobiona dwoma rzędami blend okiennych. Jeśli chodzi
o dzwonnicę, to w 1814 roku drewnianą dzwonnicę zastąpiono inną, wolnostojącą.
W dzwonnicy wieŜowej umieszczono dwa dzwony z 1624 r. i z 1847 r - uznany zabytek –
rej. nr 267 z 10.04.1961r.
Kościół w Bobrówce – fot. Autor
Pałac w Garbiczu - powstał w drugiej połowie XVIII w. Wraz z parkiem i innymi budynkami
tworzy zespół folwarczny. PołoŜony jest w odległości 3 km od trasy A2 obok Boczowa,
25km. od przejścia granicznego w Świecku, pomiędzy dwoma jeziorami: jeziorem Głębokim i
Wielkim, w bezpośrednim sąsiedztwie kompleksów leśnych Puszczy Rzepińskiej. Na
przełomie XVIII i XIX w. właścicielem była rodzina von Winterfeldt. W 1919 r. dobra kupił
generał Fryderyk Wilhelm von Gaudi. 8 lat później dobra przeszły w ręce rodziny von
Risselman, która otrzymała szlachectwo w 1746 r. Majątek liczył wówczas 372 mieszkańców.
Po II wojnie światowej powstał tu Zespół PGR. Dzisiaj Pałac nosi nazwę „Magnat” i naleŜy
do prywatnych właścicieli. Tworzy kompleks hotelowo-rekreacyjny. Przy Pałacu jest park, w
którym znajdują się pomniki przyrody - uznany zabytek – rej. nr 993 z 09.03.1964r.
Pałac w Garbiczu – fot. archiwum M-sta Torzym
Zespół folwarczny w Gądkowie Małym - usytuowany jest w zachodniej części wsi po
południowej stronie drogi do Bargowa. Składa się z załoŜonego na planie czworoboku
podwórza folwarcznego z zabudowaniami gospodarczymi, inwentarskimi i mieszkalnymi oraz
z dworu, który przylega bezpośrednio do podwórza. Nie zachowała się kolonia mieszkaniowa
robotników folwarcznych. Sam dwór jest budynkiem wolnostojącym, parterowym o

94
szachulcowej konstrukcji ścian, nakryty dachem mansardowym. Przed ryzalitem elewacji
północnej rosną dwa wysokie stare cisy – pomniki przyrody. ZałoŜenie folwarczne zostało
prawdopodobnie wytyczone na przełomie XVIII i XIX wieku. Z tego okresu pochodzi
prawdopodobnie szachulcowy dwór oraz fragment muru otaczającego zespół. Pozostałością
starszej zabudowy podwórza folwarcznego jest częściowo zrujnowany budynek gołębnika
datowany na rok 1853. Zachowały się równieŜ niewielkie fragmenty muru. Powierzchnia
zespołu folwarcznego to około 1,5 ha - uznany zabytek – rej. nr 994 z 09.03.1964r.
Kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP w Gądkowie Małym - wzniesiony w 1780 r. o
kubaturze 780 m3 połoŜony jest w centralnej części wsi Gądków Mały, na niewielkim
wzniesieniu. Budowla w kształcie prostokąta oparta została na konstrukcji szachulcowej..
Elewacje zostały otynkowane i udekorowane rytymi w tynku motywami boniowania na
naroŜnikach oraz obramieniami wokół otworów okiennych i drzwiowych co nadało świątyni
charakter późnobarokowy. Budowla posiada połoŜone po stronie zach. wejście główne oraz
dodatkowe od strony południowej. Wewnątrz zachowała się oryginalna stolarka drzwiowa -
uznany zabytek – rej. nr 1914 z 19.04.1971r.
Kościół p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej w Grabowie - wybudowany został około 1860
r. Usytuowany jest w płn.-zach. części wsi, przy drodze głównej z Torzymia w kierunku
Sulęcina. Dawniej otaczał go cmentarz. Wzniesiony został w konstrukcji szachulcowej. Do
zach. ściany przylega drewniany chór wsparty na dwóch słupach z balustradą drewnianą,
aŜurową, wypełnioną stylizowanymi drewnianymi tralkami. Na wolnostojącej, drewnianej
wieŜy przy kościele znajduje się dzwon późnogotycki z 1530 r. Bryła kościoła uległa zmianie
w związku z dobudowaniem murowanego przedsionka. Kubatura budowli wynosi 810 m3 -
uznany zabytek – rej. nr 980 z 09.03.1964r.
Dwór w Kownatach - zbudowano w 1798 roku z fundacji rodu von Winnig. Jest to okryty
mansardowym dachem, murowany budynek parterowy. W wyniku poŜaru, który miał miejsce
ok. 1915 r. ucierpiała znaczna część budynku, w głównej mierze dach. Na szczęście, udało się
go odtworzyć w oryginalnej formie, łącznie z powiekowym oknem - uznany zabytek – rej.
nr 562 z 30.05.1963r.
Kościół p.w. BoŜego Ciała w Lubinie - wzniesiono w XV w. Świątynia murowana z
kamienia i cegły, której plan oparty został na prostokącie. Od zachodniej strony
umiejscowiono prostopadłościenną, trzykondygnacyjną wieŜę z namiotowym dachem, który
zwieńczono krzyŜem. W XVIII wieku z inicjatywy rodu von Ihlow nastąpiła przebudowa i
modernizacja kościoła - uznany zabytek – rej. nr 977 z 09.03.1964.
Kościół p.w. Michała Archanioła w Lubowie - budowla w stylu gotyckim wzniesiona w
1520 r. W latach 1621-1686 dokonano barokizacji wnętrza. Z ówczesnego wyposaŜenia
kościoła niewiele pozostało - uznany zabytek – rej. nr 272 z10.04.1961r.
Kościół p.w. MB RóŜańcowej w Pniowie - w 1755 roku wzniesiono świątynię- dzisiejszy
kościół filialny. Wnętrze kościoła zostało nakryte belkowym stropem, gdzie wprowadzono
część malowanego stropu ze sceną Ostatniej Wieczerzy. Wśród zabytkowych elementów na
uwagę zasługuje takŜe klasycystyczny ołtarz, neobarokowa chrzcielnica oraz empora
muzyczna - uznany zabytek – rej. nr 526 z 30.05.1963r.
Pałac w Pniowie - Powstał na przełomie XVIII i XIX wieku. Ustawiony elewacją frontową na
osi wschód – zachód prostopadle do drogi wiodącej w kierunku wsi Prześlice; na północ od
niego znajdowała się główna brama wjazdowa na podwórzec, za którą połoŜona jest obora
krów mlecznych; na wschód od niego stoi budynek inwentarski – stajnia z wozownią i obora.
Przez wiele lat naleŜał do rodziny von Winings z pobliskiego Torzymia, a następnie do rodu
von Rathenow i von Sydow. Rozbudowę siedziby właścicieli majątku przeprowadzono
prawdopodobnie dwukrotnie: początkowo dobudowano część zachodnią a następnie skrzydło
południowe z duŜą salą o charakterze reprezentacyjnym. Do wnętrza prowadziło pięć
otworów drzwiowych – główna klatka schodowa znajdowała się w pomieszczeniu
usytuowanym na osi holu. Budynek bez wyraźnych cech stylowych. W połowie lat 50-tych i
60-tych prowadzono niewielkie prace modernizacyjne; m.in. wymieniono część stolarki
budowlanej, rozebrano główne schody na piętro, zamurowano równieŜ dwa boczne otwory
wejściowe. W 1992 roku podjęto remont pałacu – wymieniono stolarkę budowlaną,

95
wydzielono w.c., wymalowano elewacje i przełoŜono pokrycie dachowe. Jego kubatura
wynosi ok. 4850 m3 - uznany zabytek – rej. nr 1917 z 19.04.1971r.
Kościół p.w. św. Stanisława Bp i Męczennika w Wystoku - usytuowany jest w centrum
miejscowości Wystok. Wzniesiony został w 1699 r. w miejscu poprzedniej średniowiecznej
świątyni. Ponowna modernizacja miała miejsce w 1855 r. i polegała na przemurowaniu
budowli łamanym kamieniem, z zachowaniem drewnianej wieŜy, która wzniesiona została w
1738 r. o czym świadczy inskrypcja umieszczona na zachowanej chorągwi. Do kościelnych
zabytków niewątpliwie zaliczyć trzeba barokowy ołtarz - uznany zabytek – rej. nr 1002 z
09.03.1964r.
Kościół p.w. św. Józefa Oblubieńca w Mierczanach - w 1747 r. Daniel August Stegmann
ufundował mieszkańcom Mierczan świątynię w stylu barokowym. Bryła budowli opiera się na
czworobocznym planie z kwadratową , dwukondygnacyjną wieŜą. Wnętrze świątyni wypełnia
m.in. klasycystyczny ołtarz, oko opatrzności BoŜej oraz empora muzyczna - uznany zabytek
– rej. nr 782 z15.02.1964r.
Obiekty zapisane w rejestrze Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków chroni Ustawa o ochronie
zabytków i opiece nad zabytkami z dn. 23.07.2003r. (Dz.U. Nr 162 z dn 17.09.2003r. poz. 1568).
D. ZAGROśENIA.
Lasy w Polsce naraŜone są na ujemne oddziaływanie wielu czynników, które ogólnie moŜna
podzielić na trzy grupy:
• biotyczne,
• abiotyczne,
• antropogeniczne.
1. Czynniki biotyczne.
Spośród czynników przyrody oŜywionej największe szkody wyrządzają:
grzyby,
szkodliwe owady,
zwierzyna płowa.
• Grzyby.
Całkowitą powierzchnię występowania chorób powodowanych przez grzyby patogeniczne na
terenie Nadleśnictwa oszacowano na powierzchni 2310,47ha. Są to głównie szkody powodowane
przez hubę korzeni i opieńkową zgniliznę korzeni. Huba korzeni jest szczególnie niebezpieczna na
gruntach porolnych porośniętych monokulturami sosnowymi. W przypadku Nadleśnictwa Torzym
problem ten odnosi się do ok. 25,6% powierzchni lasów.
W latach 80-tych (szczególnie w pierwszej połowie) w lasach północnej i północnozachodniej
Polski, takŜe i w Nadleśnictwie Torzym (jednostkowo) pojawiła się słabo rozpoznana
choroba gałęzi drzew iglastych nazwana: zamieraniem pędów sosny, wywoływana przez grzyba
Gremmeniella abietina i w mniejszym stopniu przez Cenangium ferruginosum.
Warto wspomnieć o innych grzybach patogenicznych powodujących choroby takich jak:
- Rhizoctonia solani - powoduje zgorzel siewek, ich najgroźniejszą chorobę;
- Fusarium sp. (j. w.);
- Cylindrocarpon destructans (j. w.);
- Phytowtora sp. (j. w.);
- Pythium sp. (j. w.);
- Lophodermium sp. – sprawca osutki sosny, szczególnie groźny patogen na szkółkach;
- Microsphaera alphitoides – powoduje mączniaka dębu, szczególnie groźnego dla młodych
drzew;
- Phellinus pini - powoduje hubę sosny - zgniliznę drewna iglastego, bardzo groźny
patogen;
- Heterobasidion annosum - powoduje hubę korzeni - zgniliznę drewna iglastego

96
oraz zamieranie sosny, bardzo groźny patogen, szczególnie na gruntach
porolnych);
- Armillaria sp. – sprawca opieńkowej zgnilizny korzeni drzew iglstych;
- Ceratocistis sp. (powoduje siniznę drewna iglastego, wadę drewna iglastego oraz
zamieranie dębów);
• Owady.
Największe zagroŜenie ze strony świata owadów miało miejsce w 1981-83r., kiedy to gradacja
brudnicy mniszki spowodowała znaczne szkody gospodarcze w Nadleśnictwie (praktycznie ze
składów gatunkowych d-stanów nadleśnictwa zniknął świerk). W trakcie prac związanych z IV
rewizją urządzania lasu szkody po Ŝerach owadzich stwierdzono na łącznej powierzchni 143,38 ha.
Do szkodników owadzich m.in. mających gospodarcze znaczenie dla nadleśnictwa naleŜy zaliczyć:
Szeliniak sosnowy – Hylobius abietis(szkodnik upraw sosnowych, ze względu na
przelegiwanie zrębów nie ma obecnie znaczenia);
Chrabąszcz majowy Melolontha melolontha (Ŝeruje na korzeniach, znaczenie na
gruntach zalesianych i szkółkach leśnych);
Chrabąszcz kasztanowiec – Melolontha hippocastani (j. w.);
Guniak czerwczyk - Amphimallon solstitialis (j. w.).
Cetyniec miejszy – Tomicus minor (szkodnik wtórny – kambiofag sosny);
Cetyniec większy – Tomicus piniperda (j. w.);
Smoliki – Pissodes sp. (szkodnik wtórny – kambiofag sosny);
Drwalnik paskowany – Trypodendron lineatum - (szkodnik techniczny drzew
iglastych).
Zwójka zieloneczka – Tortrix viridana (szkodnik pierwotny drzewostanów
lisciastych)
Szczotecznica szarawka – Dasychira pudibunda (j.w.)
• Jeleniowate.
Wśród zwierzyny płowej na terenie Nadleśnictwa najliczniej występuje jeleń i sarna. Gatunki
te „wyrządzają” szkody gospodarcze szczególnie w uprawach i młodnikach. Według inwentaryzacji
urządzeniowej przeprowadzonej w trakcie IV rewizji plan urządzania lasu, szkody te o róŜnej
intensywności stwierdzono na łącznej powierzchni 3181,28ha (w tym 2152,47ha szkody bez
znaczenia gospodarczego – do 20%, [25%] ). Rodzaj uszkodzenia, czyli spałowanie, zgryzanie i inne
uszkodzenia dokonane przez zwierzynę płową zestawiono łącznie. NaleŜy podkreślić, iŜ szkody
powodowane przez zwierzynę płową w nadleśnictwie systematycznie maleją z roku na rok.
Zwierzyna płowa jest nieodłącznym elementem środowiska leśnego jako ekosystemu w całości.
Dlatego teŜ jej obecność w środowisku powinna i w przypadku nadleśnictwa jest kontrolowana przez
administrację leśną jak i słuŜby do tego powołane. Jako formę ochrony przed negatywnym skutkiem
bytowania zwierząt łownych występujących w zbyt duŜej liczbie proponuje się:
• dostosowanie liczebności zwierzyny płowej do stanu umoŜliwiającego osiągnięcie załoŜonego
celu hodowlanego;
• zadbanie o właściwe zagospodarowanie leśno-łowieckie miejsc bytowania zwierzyny
(w sensie bazy osłonowej i pokarmowej);
• chemiczne zabezpieczenie upraw;
• indywidualne zabezpieczenie cennych gatunków drzew;
• grodzenie upraw najbardziej zagroŜonych;
• w przypadku masowych grodzeń upraw naleŜy pamiętać o pozostawianiu tzw. korytarzy
ekologicznych, którymi zwierzyna łowna przemieszcza się w ramach swojego areału osobniczego;
2. Czynniki abiotyczne.
Spośród czynników przyrody nieoŜywionej największe znaczenie mają zagroŜenia wywołane
zmianami stosunków wodnych, silnie wiejącymi wiatrami (huragany, trąby powietrzne), w mniejszym
stopniu zagroŜenia związane z ekstremami temperatur (przymrozki wczesne, późne, okiść, listwy
mrozowe ect.). Do tej grupy zagroŜeń zaliczono takŜe poŜary lasu.

97
• Opady.
Głównym czynnikiem kształtującym, jak i wpływającym na kondycję drzewostanów jest
ilość opadów. W krótkim okresie czasu ich brak powoduje suszę, w długim zmianę stosunków
wodnych. Susza szczególnie niebezpieczna jest na nowo zakładanych uprawach wiosną i wczesnym
latem, powodując znaczne ubytki wysadzanych drzew. W starszych drzewostanach susze letnie są
bardzo groźne ze względu na zwiększone zagroŜenie poŜarowe szczególnie w drzewostanach
iglastych.. Zmiana stosunków wodnych przyczynia się do osłabienia kondycji drzew szczególnie
starszych o mniejszych zdolnościach przystosowawczych, które stają się podatne na ataki ze strony
szkodników wtórnych oraz grzybów pasoŜytniczych. DąŜyć naleŜy do hamowania spływu i parowana
wody z ekosystemów leśnych przez unikanie duŜych powierzchni zrębów zupełnych, wprowadzanie
podszytów oraz drugiego piętra, pozostawianie pasów ochronnych przy jeziorach, rzekach, bagnach,
źródliskach.
• Wiatry.
W ostatnich latach jesteśmy świadkami wyraźnie wzrastającego (w sensie globalnym)
zagroŜenia od silnie wiejących wiatrów. Na pogodowe huśtawki i zawirowania ma wpływ nie tyle
większe ścieranie się klimatu morskiego i kontynentalnego, co zmiany klimatyczne będące
następstwem zakłócenia bilansu dwutlenku węgla w atmosferze. Zmiany te przyczyniają się do
powstania licznych fal huraganowych wiatrów, gwałtownych burz z bardzo silnymi wiatrami, gradem.
Skutki klęski Ŝywiołowej spowodowanej huraganowym wiatrem, moŜna na przestrzeni ostatnich lat
zaobserwować równieŜ na obszarze nadleśnictwa. W nadleśnictwie w 2002r. miały miejsce wiatry
huraganowe, które spowodowały wywrócenie 12842m 3 drewna. Oprócz szkód klęskowych
spowodowanych silnie wiejącym wiatrem w lasach nadleśnictwa występują takŜe szkody o mniejszym
nasileniu, a wywołane działalnością wiatru.
• Przymrozki.
Dość powaŜnym zagroŜeniem dla upraw, podrostów i szkółek są przymrozki późne
(wiosenne). Są przyczyną obumierania młodych pędów i liści, szczególnie dębów i buków. ZagroŜenie
te występuje corocznie, ale w ostatnich latach nasilają się w związku z przesuwaniem się w kierunku
późnej wiosny a nawet wczesnego lata terminów występowania pierwszych i ostatnich przymrozków
wiosennych. Do najbardziej wraŜliwych naleŜą dęby i buk. Okres występowania tych przymrozków
wypada średnio do 25 IV, a wyjątkowo do 25. VI. Przymrozki wczesne (jesienne) nie mają większego
znaczenia.
• Okiść.
Szkody od okiści dotyczą drzewostanów sosnowych w wieku 10 – 40 lat. Mają miejsce zimą
(czasami na przedwiośniu) wtedy gdy w wyniku silnych trzebieŜy dochodzi do rozluźnienia zwarcia, a
do igieł i gałęzi przykleja się gruba warstwa mokrego, cięŜkiego śniegu. Dochodzi wówczas do
obłamywania gałęzi, czasami powalania całych drzew. Osłabione drzewa stanowią dogodne warunki
rozwoju szkodników wtórnych, grzybów patogenicznych. Korystniej jest wykonywać trzebieŜe
częściej i o słabszym nasileniu.
• PoŜary.
PowaŜnym zagroŜeniem dla lasów są szkody wyrządzane przez poŜary. Problematykę tą
przedstawiono w elaboracie w rozdz. 8 - stanowiącym I tom planu IV rewizji urządzenia lasu, w
planie ochrony przeciwpoŜarowej. W minionych okresie ogólna powierzchnia poŜarów wyniosła
68,79 ha. Przeciętna powierzchnia jednego poŜaru wynosiła 0,24 ha Warto wspomnieć, Ŝe na
obszarach sąsiadujących z lasami dochodzi stosunkowo często, szczególnie w okresie przedwiośnia
do wypalania suchej roślinności trawiastej. Problem wypalania wprawdzie nie dotyczy terenów
leśnych lecz stanowi potencjalnie zagroŜenie poŜarem lasu.
3. Czynniki antropogeniczne.
• Zanieczyszczenie powietrza.
Zanieczyszczenie powietrza to występujące w dolnej warstwie atmosfery substancje stałe, ciekłe i
gazowe, obce jej naturalnemu składowi oraz występujące w ilościach zagraŜających zdrowiu człowieka,
szkodliwych dla roślin i zwierząt lub niekorzystnie oddziałujących na klimat. Według szacunków tylko 15- 20 %
globalnej emisji stanowi emisja antropogeniczna, jednak ona stanowi zagroŜenie. Od 1998 roku w Polsce
obowiązują nowe przepisy w zakresie dopuszczalnych stęŜeń zanieczyszczeń powietrza, a reguluje to
Rozporządzenie MOŚZN i L z dnia 28 kwietnia 1998 roku w sprawie dopuszczalnych wartości stęŜeń substancji
zanieczyszczających w powietrzu (Dz. U. Nr 55 poz. 355).

98
Dopuszczalne wartości stęŜeń zanieczyszczeń powietrza.
Lp. Zanieczyszczenie
Dopuszczalne stęŜenie zanieczyszczeń [ug/m 3 ]
rok 24 h 30 min.
1. Dwutlenek siarki 40(15) 1 150(75) 500(150)
2. Dwutlenek azotu 40(20) 150(50) 500(90)
4. Pył zawieszony ogółem 50 125 280
1 wartości w nawiasie dotyczą parków narodowych,
2 wielkości normowane tylko dla celów obliczeniowych.
PoniŜej przedstawiono wartości średnioroczne stęŜeń SO 2 , NO 2 w powietrzu w mierzone w
roku 2001 w wybranych miejscowościach powiatu sulęcińskiego, poza zasięgiem terytorialnym
N-ctwa Torzym (Stan środowiska w Województwie Lubuskim w 2001 roku. WIOŚ Zielona Góra –
Gorzów Wlkp. 2002).
Wyniki pomiarów zanieczyszczeń w powiecie sulęcińskim.
Lokalizacja punktu pomiarowego
Zanieczyszczenie
Wartość stęŜenia średniorocznego
SO 2 (µg/m 3 ).
Wartość stęŜenia średniorocznego
NO 2 (µg/m 3 ).
Glisno Sulęcin Trzemeszno
3,1 7,4 3,1
12,2 14,0 11,0
NajwyŜsze stęŜenia zanieczyszczeń, zarówno SO 2 i NO 2 notuje się w rejonie miast, znacznie
niŜsze stęŜenia rejestruje się w rejonach pozamiejskich. Średnie stęŜenie w Województwie Lubuskim
wyniosło dla:
- SO 2 – 4,6 µg/m 3 ,
- NO 2 – 14,2 µg/m 3 .
Jakość powietrza pogarsza się w okresach grzewczych roku (I –III, X – XII), dla dwutlenku
siarki było średnio 3,7 razy wyŜsze niŜ w okresie poza grzewczym (IV – IX), dla dwutlenku azotu 2,2
razy wyŜsze niŜ w okresie poza grzewczym (IV – IX). ZróŜnicowanie poziomu stęŜeń zanieczyszczeń
wskazuje Ŝe dominujący wpływ na stan powietrza w Województwie Lubuskim ma energetyczne
spalanie paliw. Mimo to nie przekroczono dopuszczalnych norm, a powiat sulęciński naleŜy do
jednych z najczystszych (Stan środowiska w Województwie Lubuskim w 2001 roku. WIOŚ Zielona
Góra – Gorzów Wlkp. 2002).
• Zanieczyszczenie wód.
W raportach o stanie środowiska w Województwie Lubuskim zamieszczono wyniki oceny
jakości wód powierzchniowych.
Jeziora.
Województwo Lubuskie - w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa poddano badaniu cztery jeziora.
PoniŜej przedstawiono wyniki badań jezior:
Ocena jakości wód – jeziora.
Nazwa jeziora Gmina Powiat Klasa czystości Rok badania
Wielicko Torzym Sulęciński III 1 2001
Garbicz Torzym Sulęciński II 1 2001
Trześniowskie Łagów Świebodzin II 1 2001
Malcz Torzym Sulęciński I 1 2001
1
Załącznik nr 1 do Rozporzadzenia MOŚZNiL z 5.11.1991 w sprawie klasfikacji wód...
Główną przyczyną niskiej jakości wody jest wysoka zawartość pierwiastków biogennych
(azot, fosfor) oraz skaŜenia sanitarne.
Rzeki.
Województwo Lubuskie - w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa Torzym poddano badaniu na
czystość rzekę Ilankę i Pliszkę. Wyniki badań przedstawiono poniŜej:
W 2000 roku rzeka Ilanka była kontrolowana w dwóch przekrojach pomiarowo kontrolnych :
• w rejonie Torzymia – poniŜej (44,5 km) i powyŜej Torzymia (48,7 km); w ramach
monitoringu lokalnego, zleconego przez Zakład Gospodarki Komunalnej w Torzymiu
• w Świecku - 0,5 km powyŜej ujścia do Odry w ramach monitoringu regionalnego

99
Wody Ilanki w przekrojach zlokalizowanych w rejonie Torzymia odpowiadały wówczas III klasie
czystości, a uchodząc do Odry, w przekroju pomiarowo-kontrolnym Świecko - nie odpowiadały
normom ze względu na wysoką zawartość chlorofilu "a". Badania wykazują wpływ ścieków
odprowadzanych z Torzymia na jakość wód rzeki Ilanki, tj. wzrost ich zanieczyszczenia związkami
organicznymi i biogennymi oraz pod względem bakteriologicznym. Na stan wód mają tu równieŜ
wpływ ścieki z Rzepina. W stosunku jednak do roku 1999 stwierdzono poprawę jakości wód Ilanki w
rejonie Torzymia, w zakresie zanieczyszczeń organicznych i biogennych. W 2001 roku badania
przeprowadzono juŜ tylko w Świecku 0,5 km powyŜej ujścia do Odry. W przekroju tym nastąpiła
poprawa stanu czystości rzeki pod względem stęŜenia chlorofilu „a” z poziomu ponadnormatywnego
do poziomu klasy III.
Rzeka Pliszka nie jest naraŜona na bezpośrednie oddziaływanie ścieków komunalnych. Pośrednio
natomiast - poprzez rzekę Łagowę, przyjmuje zanieczyszczenia z Łagowa, Gronowa, Toporowa oraz
Gądkowa Wielkiego. Na terenie nadleśnictwa nie prowadzi się monitoringu tej rzeki; jedynie w 5
punktach pomiarowo kontrolnych leŜących poza terenem nadleśnictwa:
• powyŜej ujścia Łagowej - w km 55,5
• poniŜej ujścia Łagowej w km 54,5
• w miejscowości Pliszka (powiat krośnieński, gmina Bytnica) – w km 40,0
• w miejscowości Sądów (powiat słubicki; gmina Cybinka)– w km 15,4
• ujście do Odry w miejscowości Urad (powiat słubicki, gmina Cybinka) – w km 0,3
W 2000 roku przeprowadzono badania we wszystkich 5 punktach pomiarowych. Woda mieściła się w
II, III klasie czystości (ocena ogólna) a w miejscowości PoŜrzadło – NON. W 2001 roku
przeprowadzono badania tylko w mieście Urad (przy ujściu do Odry). Woda w ocenie ogólnej została
zaklasyfikowana do I klasy czystości. Generalnie Pliszka - mimo występujących miejscami
przekroczeń wskaźników eutroficznych - naleŜy do najczystszych rzek województwa lubuskiego. Na
stan czystości wód rzeki mają wpływ niedostatecznie oczyszczone ścieki odprowadzane z
oczyszczalni w Gronowie oraz zanieczyszczenia wprowadzane do wód ze stawów rybnych,
zlokalizowanych w rejonie Sądowa, Koziczyna i m. Pliszka.
Główną przyczyną złej klasy czystości rzek na terenie województwa lubuskiego w tym Pliszki
jest zanieczyszczenie mikrobiologiczne oraz nadmierna eutrofizacja. Spowodowane jest to przez
zanieczyszczenie ściekami miejskimi. Ścieki z terenów wiejskich odprowadzane są często do
lokalnych cieków lub do gruntu.
Ocenie jakości poddawane są tylko największe rzeki i nielicznie jeziora. Nie bada się
niewielkich wód płynacych i stojących, często będącymi wodami śródleśnymi. Wody te są mniej
naraŜone na zanieczyszczenia i ich jakość jest wyŜsza.
• ZagroŜenia związane z przebiegiem szlaków komunikacyjnych, w tym projektowanej
autostrady A2.
Szczegółowa sieć dróg i linii kolejowych została opisana w elaboracie. Szlaki komunikacyjne oprócz
wysokiego poziomu hasła, wydzielania substancji szkodliwych (NO x, , CO 2, ), stanowią bariery
ekologiczne, utrudniające swobodną migrację róŜnych gatunków zwierząt. Stanowią takŜe zagroŜenie
poŜarowe. Projektowana autostrada A2 - (wylesiony pas) jej zagroŜenia, zostały dokładnie opisane w
aneksie do planu urzadzania lasu Nadleśnictwa Torzym wg. stanu na 01.01.2002r.
• Inne negatywne oddziaływanie człowieka na las.
Do waŜnych zagroŜeń bezpośredniego negatywnego oddziaływania człowieka na las
w Nadleśnictwie Torzym naleŜą:
- zaśmiecanie lasu (dzikie wysypiska, zanieczyszczenia poboczy dróg itp.);
- wzmoŜona penetracja lasu szczególnie w okresie letnim i przy zbiorze runa leśnego;
- nielegalne pozyskanie choinek;
- dzikie wyrobiska złóŜ mineralnych;
- niszczenie tablic i urządzeń;
- kradzieŜ drewna;
- kłusownictwo.

100
• Inne zagroŜenia dla środowiska przyrodniczego w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa
Torzym.
- istnienie i tworzenie barier ekologicznych, utrudniających migracje zwierząt: drogi
lokalne, powiatowe i krajowe;
- wypalanie ściernisk, poboczy dróg, łąk;
- znaczny spadek poziomu wód gruntowych (przesuszenie ekosystemów wilgotnych i
bagiennych);
- brak przygotowania właściwej infrastruktury dla miejscowości wypoczynkowych
(kanalizacja, zagospodarowanie odpadów);
- zwiększenie presji na jeziora w tym uŜyźnianie jezior przez wędkarzy (nęcenie ryb);
E. WYTYCZNE DO ORGANIZACJI GOSPODARSTWA LEŚNEGO ORAZ
WYKONYWANIA PRAC W NADLEŚNCTWIE .
1. Wytyczne do organizacji gospodarstwa leśnego.
Pełną charakterystykę podstaw gospodarki leśnej przedstawia się w opisie ogólnym planu u. l.
(tom I). Podobnie jak i we wcześniej sporządzanych „Programach”, tak i w tym przypadku
odstąpiono od sporządzenia tabel charakteryzujących gospodarstwa.
2. Wytyczne w sprawie wykonywania prac leśnych.
Tworzenie coraz większej liczby obszarów objętych róŜnymi formami ochrony, czy teŜ
ochrona gatunkowa jest tylko częścią działań zmierzających do poprawy stanu środowiska
przyrodniczego. Wraz z rozwojem form i metod ochrony przyrody muszą iść w parze działania, które
pozwalą korzystać z zasobów środowiska bez wyraźnych szkód, a jednocześnie poprawią jej stan.
Zachowanie ciągłości zasobów przyrody i poprawa jej stanu są warunkami determinującymi
gospodarkę leśną. W celu poprawy stanu środowiska przyrodniczego w trakcie wykonywania prac
leśnych szczególną uwagę naleŜy zwrócić na:
• wytyczanie i wykorzystywanie stałych szlaków zrywkowych;
• stosowanie maszyn i urządzeń napędzanych przez silniki spalinowe z katalizatorami;
• stosowanie bioolei jako smarów silnikowych;
• unikanie zniszczeń runa i ściółki leśnej m. in. poprzez wykonywanie zrywki zimą przy
pokrywie śnieŜnej lub przy uŜyciu urządzeń zabezpieczających;
• ochronę stanowisk gatunków chronionych, rzadkich i cennych podczas trzebieŜy i innych
zabiegów, m. in. poprzez zwracanie uwagi na miejsca obalania drzew, przebieg szlaków
zrywkowych, pozostawianie kęp starodzrzewi o szer./średnicy min. 30 m.
• pozostawienie pasa ochronnego o szer. ok. 2 wys. d-stanu wokół stanowisk widłaka
spłaszczonego w L-ctwie Gądków oddz. 168c,
• dostosowanie okresu pozyskania drewna do terminów najmniejszego zagroŜenia lasu od
owadów i patogenów grzybowych, wiatru i śniegu oraz moŜliwości wykorzystania przez
zwierzynę kopytną cienkiej kory na drzewach leŜących;
• stałe podnoszenie wiedzy przyrodniczej pracowników Nadleśnictwa, zwracając szczególną
uwagę na rozpoznawanie gatunków roślin, zwierząt oraz drzewostanów o wysokim stopniu
naturalności (buczyny, grądy itd.);
• prowadzenie ewidencji występowania nowych stanowisk gatunków chronionych, obiektów
cennych przyrodniczo;
• ochronę i pielęgnację niektórych elementów krajobrazu naturalnego i kulturowego (parki,
aleje, cmentarze, groby, itp.);
• otoczenie opieką istniejących i proponowanych do objęcia ochroną prawną obiektów
przyrodniczych
• podjęcie starań o uznanie proponowanych form ochrony przyrody.
F. PLAN DZIAŁAŃ – ZESTAWIENIE PRAC OBIĘTYCH PROGRAMEM
OCHRONY PRZYRODY.
1. Działania dotyczące prawnych form ochrony przyrody i obiektów kulturowych.

101
Zaleca się:
• otoczenie opieką istniejących i proponowanych do objęcia ochroną prawną obiektów
przyrodniczych;
• podjęcie starań o uznanie proponowanych form ochrony przyrody;
• przestrzegać wskazań ochroniarskich istniejących i proponowanych form prawnej ochrony;
• stale podnosić wiedzę przyrodniczą pracowników Nadleśnictwa, zwracając szczególną uwagę na
rozpoznawanie gatunków roślin, zwierząt oraz siedlisk o wysokim stopniu naturalności (grądy,
buczyny łęgi, mszary itd.);
• prowadzenie ewidencji występowania nowych stanowisk gatunków chronionych, siedlisk
chronionych, obiektów cennych przyrodniczo;
• pielęgnację niektórych elementów krajobrazu naturalnego i kulturowego – drzewostany o
charakterze parkowym, aleje, cmentarze, kamienie pamiątkowe, drogowskazy, stare słupy
oddziałowe.
• wszelkie formy ochrony przyrody powierzchniowe i punktowe, stanowiska chronionych gatunków
roślin i zwierząt na terenie nadleśnictwa zinwentaryzowane w trakcie prac urządzeniowych
i zapisane w niniejszym programie ochrony przyrody powinny podlegać ochronie na podstawie
przepisów prawa ochrony przyrody cytowanych w Programie.
2. Ochrona róŜnorodności biologicznej.
Ochrona róŜnorodności biologicznej w lasach realizowana jest na podstawie obowiązujących
w Lasach Państwowych zasad, zarządzeń i instrukcji. Do najwaŜniejszych z nich naleŜy Zarządzenie
Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych Nr 11A z 1999 r.
W celu ochrony róŜnorodności biologicznej w lasach Nadleśnictwa Torzym w oparciu o wyŜej
wymienione dokumenty zaleca się:
• pozyskiwać materiał siewny (głównie drzew i krzewów leśnych) z jak największej liczby
osobników oraz z róŜnych miejsc Nadleśnictwa (dla zachowania róŜnorodności genowej);
• dostosowywać skład gatunkowy upraw do typów siedliskowych lasu, waŜnym jest by gatunki
liściaste osiągały maksymalny udział;
• sadzić na większą skalę gatunki drzew owocowych, wiązów, klonów, lipy drobnolistnej, dęba
szypułkowego, cisa pospolitego, jarząbów w odnowieniach, uzupełnieniach, dolesieniach;
• pozostawienie w lesie jak największej biomasy (części stojących drzew martwych,
połamanych, wykrotów, gałęzi, igliwia i kory) o ile nie jest to sprzeczne z zasadami ochrony
lasu (zakaz palenia gałęzi na powierzchniach zrębowych);
• pozostawienie starych okazałych, często o ciekawych formach drzew lub kęp starodrzewi,
drzew owocowych, klonów, lipy drobnolistnej, topól rodzimych, jarząbów, drzewiastych
form: głogów, czeremchy zwyczajnej, jałowca, trzmielin, szakłaka;
• w maksymalnym stopniu wykorzystywać w odnowieniach dolne warstwy – naloty, podrosty,
niezaleŜnie od rozmiaru (grupy, kępy), takŜe na siedliskach uboŜszych;
• nie zalesiać śródleśnych łąk, bagien, skarp oraz niewielkich otwartych powierzchni
(zachowanie bogactwa i róŜnorodności krajobrazowej), granice lasów powinny mieć charakter
łagodny i w miarę moŜliwości nie załamywać się pod kątem prostym lub ostrym;
• poprawę stosunków wodnych na terenie Nadleśnictwa poprzez system małej retencji –
utrzymanie naturalnego poziomu wód gruntowych, nie udraŜnianie rowów melioracyjnych,
utrzymywanie naturalnego charakteru brzegów bagien, jezior, cieków, rzek itp.;
• otoczyć ochroną wypływy wód, źródliska, źródła poprzez nie ingerencję w najbliŜszym
otoczeniu (30 m) – ochrona siedliskowa;
• wyłącza się z uŜytkowania rębnego Bb, BMb, LMb, Ol 3;
• wywieszanie drewnianych budek (w tym typu B w starszych drzewostanach świerkowych dla
ochrony włochatki oraz nad brzegami jezior dla gągoła i traczy) dla ptaków i nietoperzy.
(Budki lęgowe betonowe proponowane przez prof. Graczyka nie sprawdziły się).
• stosować na szeroką skalę ogniskowo – kompleksową metodę ochrony lasu;
• udostępnienie wlotów i wejść do budynków dla sów, nietoperzy.
• w ramach zagospodarowania łowiska proponuje się wykaszanie łąk sródleśnych conajmniej
raz na 2 lata, stosując tzw. koszenie wczesnojesienne – ściółkowe, po 15 sierpnia w enklawie
Bargowskiej Obrębu Gądków .

102
3. Kształtowanie stosunków wodnych.
Zaleca się:
• poprawę stosunków wodnych na terenie Nadleśnictwa poprzez system małej retencji
- utrzymanie naturalnego poziomu wód gruntowych;
- nie udraŜnianie rowów melioracyjnych w przypadku torfowisk wysokich i przejściowych;
- utrzymywanie naturalnego charakteru brzegów bagien, jezior, cieków, rzek;
• pozostawienie w trakcie cięć rębnych 30 m pas starodrzewia wzdłuŜ bagien, zbiorników i cieków
wodnych oraz innych mokradeł;
• otoczyć ochroną wypływy wód, źródliska poprzez nie ingerencję w najbliŜszym otoczeniu (min.
30 m);
• wyłącza się z uŜytkowania rębnego Bb, BMb, LMb, Ol 3;
• nie projektuje się melioracji wodnych.
4. Kształtowanie strefy ekotonowej.
Ekoton - strefa przejściowa między róŜnymi biocenozami, odznaczająca się zdecydowanie
większym bogactwem flory i fauny niŜ sąsiadujące ze sobą ekosystemy. Szczególnie korzystne są
szerokie strefy ekotonowe będące miejscem bytowania wielu tzw. gatunków stykowych
charakterystycznych dla obu sąsiadujących biocenoz.
W lasach Nadleśnictwa w celu ochrony szerszej lub węŜszej strefy ekotonowej zaleca się
pozostawienie w trakcie cięć rębnych 30 m pas starodrzewia wzdłuŜ uŜytków rolnych, dróg
publicznych, bagien, zbiorników i cieków wodnych, granicy polno - leśnej. Ponadto naleŜy dąŜyć do
tego, aby strefy ekotonowe były maksymalnie wypełnione przez roślinność zielną, krzewy i drzewa w
układzie pionowym i poziomym (Zarządzeniu nr 11A Dyrektora GDLP, Wytyczne dotyczące
optymalizacji i składu gatunkowego pasów ochronnych – SGGW 1997). Ma to na celu wytworzenie
pełnej ściany lasu tzw. ściany okrajkowej ograniczającej wnikanie i penetrację wielu czynników
wnętrza lasu, szczególnie z przelotowych tras komunikacyjnych pól uprawnych oraz terenów
zabudowanych.
Lokalizację najwaŜniejszych pod względem przyrodniczym stref ekotonowych, przedstawia
mapa działań w zakresie ochrony przyrody i poprawy stanu lasu.
5. Zalesienia porolne.
Racjonalna gospodarka leśna i ochrona przyrody ściśle powiązana jest z wielkością
i kształtem kompleksu leśnego. Jednym ze sposobów ochrony szaty roślinnej jest planowanie w
studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz w miejscowych
planach zagospodarowania przestrzennego zalesień i zadrzewień. Ogólne załoŜenia przedstawia
równieŜ Krajowy Program Zwiększania Lesistości (uchwała Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 1995
roku). Łącznie planuje się zalesić 600 tys. ha, by w roku 2020 udział lasów wyniósł 30% powierzchni
kraju (obecnie blisko 28% ). Określono, Ŝe w Polsce maksymalnie moŜna zalesić 1,5 mln ha, by
lesistość wzrosła do 33% w roku 2050 jako optymalna.
Poprzez zalesienia powiększa się zasoby przyrodnicze i drzewne, racjonalnie wykorzystuje się
gleby o słabej bonitacji i rekultywuje tereny przekształcone a takŜe poprawia się stosunki wodne.
Grunty mało przydatne do produkcji rolniczej to:
• gleby rolniczo nieprzydatne i grunty orne niskich klas bonitacji (V i VI), zwłaszcza znajdujące
się w strefach alimentacji poziomu uŜytkowego wód podziemnych, w strefach
wododziałowych i na terenach zagroŜonych erozją;
• tereny słabych gleb przylegające bezpośrednio do kompleksów leśnych (wyrównanie granicy
polno-leśnej).
Tereny takie zostały przeznaczone wstępnie do zalesienia w zasięgu terytorialnym Nadleśnictwa na
powierzchni ok. 124 ha, w tym:
• Gmina Torzym – 124 ha;
Wyłącza się z zalesień:
• torfowiska, tereny podmokłe - wszelkie nieuŜytki naturalne;
• skarpy z roślinnością kserotermiczną;
• tereny udokumentowanych zasobów surowców mineralnych i tereny o pozytywnych
wynikach zwiadów geologicznych za kruszywem mineralnym;

103
• tereny przeznaczone dla przemysłu opartego na miejscowej bazie surowcowej, którego
działalność nie powoduje degradacji środowiska przyrodniczego (głównie dotyczy
zanieczyszczenia wód).
Przed przekwalifikowaniem gruntu na grunt przeznaczony do zalesienia konieczna jest ścisła
współpraca między organami zajmującymi się ochroną środowiska, poszczególnymi gminami i
Nadleśnictwem w celu przeprowadzenia ich z moŜliwie największą korzyścią dla przyrody (ochrona
ewentualnych stanowisk cennych i rzadkich roślin i zwierząt, cennych zbiorowisk) i gospodarki. Przy
realizacji zalesień niezbędne jest rozpoznanie typu siedliskowego lasu.
6. Promocja i edukacja ekologiczna.
Jednym z podstawowych warunków umoŜliwiających pełną realizację „Programu...” jest w
miarę szeroka jego prezentacja społeczeństwu.
Powinno odbywać się poprzez:
− publikacje naukowe i popularno-naukowe w czasopismach leśnych, przyrodniczych
i ogólnotematycznych,
− publikacje w prasie lokalnej,
− audycje w radiu i telewizji,
− wydawnictwa, gazetki, foldery publikowane przez nadleśnictwo i RDLP
Edukacja ekologiczna oraz propagowanie idei ochrony przyrody powinno odbywać się zgodnie z
aktualną wiedzą, a takŜe z lokalnymi tradycjami regionu. W tym celu naleŜałoby:
• wydawać okresowe informatory o walorach i zagroŜeniach lasów i środowiska
przyrodniczego na obszarze swojego działania,
• wydawać lokalne biuletyny ekologiczno-leśne,
• stawiać tablice w miejscach szczególnie uczęszczanych, na których powinny być umieszczone
informacje dotyczące walorów przyrodniczych oraz dozwolonych czynności (unikać stawiania
tablic wyłącznie z zakazami),
• urządzać miejsca do zajęć dydaktycznych
Wszystkie informacje winne być przekazywane językiem przystępnym, zawierającym jak najmniej
terminów fachowych, a jeśli takie znajdą się powinny być objaśnione.
Działalność edukacyjna będzie prowadzona przy współpracy z: miejscowymi Gminami,
Kuratorium Oświaty, Ligą Ochrony Przyrody, organizacjami ekologicznymi i środkami masowego
przekazu.
Ponadto w programie działania edukacyjnego naleŜy przewidzieć:
• organizację spotkań regionalnych, ponadregionalnych i ogólnopolskich o charakterze seminarium,
sympozjum, konferencji;
• działania promujące leśnictwo w środkach masowego przekazu, współpracę i wymianę
międzynarodową w zakresie organizacji, zarządzania i edukacji przyrodniczo - leśnej.
MAPY PROGRAMU OCHRONY PRZYRODY
a. mapa walorów przyrodniczych i funkcji lasu w skali 1:25000;
b. mapa rozmieszczenia gatunków chronionych i rzadkich roślin i zwierząt w skali 1:25000;
Program Ochrony Przyrody sporządzono w 3 egzemplarzach dla: DGLP, RDLP w Zielonej
Górze i Nadleśnictwa Torzym.
Program opracował: ............................................
Kierownik DruŜyny U.L.
mgr inŜ. Bogusław Borusiewicz

104
Sprawdził: ...........................................
Prezes Taxus SI w Warszawie
mgr inŜ. Adam Konieczny
LITERATURA
1. Alexandrowicz B.W., 1972r. : Typologiczna analiza lasu. PWN, Warszawa.
2. Barzdajn W., Ceitel J., Danielewicz W., Zientarski J., 1999r.: Leśnictwo Proekologiczne. Wydawnictwo
Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu.
3. Boiński M., i inni 1989r.: Dokumentacja Rezerwatu Przyrody „Bukowiec”. Wojewódzki Konserwator
Przyrody Wydział Ochrony Środowiska w Gorzowie Wlkp.
4. Borusiewicz B., 1995r.: Dokarmiajmy ptaki . Echa Barlinka Nr 11/95.
5. Borusiewicz B., 1995r.: Las Ŝycie my. Echa Barlinka Nr 12/95.
6. Borusiewicz B., 1996r.: Czynna ochrona ptaków. Echa Barlinka Nr 2/96.
7. Borusiewicz B., 1996r.: Naturalne gniazdowanie ptaków. Echa Barlinka Nr 4/96.
8. Borusiewicz B., 1996r.: BioróŜnorodność Nadleśnictwa Barlinek. Las Polski 96/3.
9. BULiGL O/Gorzów Wlkp., 1973r. : Plan I rewizji urządzania lasu Nadleśnictwa Torzym.
10. BULiGL O/Gorzów Wlkp., 1986r. : Plan II rewizji urządzenia lasu Nadleśnictwa Torzym.
11. RDLP Zielona Góra., 1995r. : Plan III rewizji urządzenia lasu Nadleśnictwa Torzym.
12. BUliGL O/Poznań., 2004r. : Operat glebowo-siedliskowy Nadleśnictwa Torzym.
13. Fukarek F., 1967r. : Fitosocjologia. PWRiL, Warszawa.
14. Głowaciński Z., 2001r. : Polska czerwona księga zwierząt. PWRiL, Warszawa.
15. GUS 2001r. : Leśnictwo 2000. Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
16. Graczyk R., 1992r. : Ochrona ptaków i nietoperzy w lasach. PWRiL, O/Poznań.
17. Hanzak J., 1974r. : Jaja i gniazda ptaków. PWRiL, Warszawa.
18. Inst. Bad. Leś., 1997r. : Ochrona leśnej róŜnorodności biologicznej. Warszawa.
19. Inst. Bot., Inst. Ochr. Roślin -PAN, 2001r. : Polska czerwona księga roślin. „IMPULS-TEXT”, Kraków.
20. Inst. Geogr. i Przestrzen. Zagosp. - PAN, 1994r. : Atlas zasobów, walorów i zagroŜeń środowiska
geograficznego Polski. Agencja Reklamowo - Wydawnicza A. Grzegorczyk, Warszawa.
21. Inst. Geologiczny, 1981r. : Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski .Wyd. Geol., Warszawa.
22. IMiGW, 1983r. : Podział hydrograficzny Polski. Warszawa.
23. Inst. Ochr. Środow. Siuda J., 1998r. : Rekultywacja gruntów. Wydawnictwo EKOINśYNIERIA, Warszawa.
24. Jermaczek A., 1995r. : Ptaki Ziemi Lubuskiej. Wydawnictwo, Lubuski Klub Przyrodników.
25. Juszczyk W, 1987r. : Płazy i gady krajowe. PWN, Warszawa.
26. Kat.Ochr.Lasu i Ekol.-SGGW, 1997r. : Wytyczne dotyczące optymalizacji i składu gatunkowego pasów
ochronnych. Maszynopis, Warszawa.
27. Kielczewski A., 1990r.: Objaśnienia Map Obszarów Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) w
Polsce wymagających szczególnej ochrony
28. Kierończyk P., 1998r. : Ochrona środowiska -zbiór przepisów. Wydawnictwo Prawnicze „LEX”, Sopot.
29. Kondracki J., 1988r. : Geografia fizyczna Polski. PWN, Warszawa 1965, 1978.

105
30. Kujawa-Pawalczyk J., Pawlaczyk P., 2003r: Ochrona Rzadkich i ZagroŜonych Roślin w Lasach. Wyd. LKP-
Świebodzin.
31. Liro A., i inni 1995r. : Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET-POLSKA. Fundacja IUCN Poland,
Warszawa.
32. Praca zbiorowa pod redakcją Liro A., 1998r. : Strategia wdraŜania krajowej sieci ekologicznej ECONET -
Polska. Fundacja IUCN Poland, Warszawa.
33. Maciantowicz M., 2005r.: Przyroda Ziemi Lubuskiej. Wydawnictwo Klub Przyrodników: 237-245
34. Maciantowicz M., 2005r.: Historia Ochrony Przyrody.
35. Matuszkiewicz W., 1984r. : Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. PWN, Warszawa.
36. Matuszkiewicz W., 1995r. : Potencjalna roślinność naturalna Polski. Mapa przeglądowa, PAN.
37. MOŚZNiL, 1996r. : Instrukcja sporządzania programu ochrony przyrody w nadleśnictwie.
38. MOŚZNiL, 1997r. : Polityka leśna państwa. „Wydawnictwo Świt”, Warszawa.
39. MRLiGś, NZLP, 1990r. : Siedliskowe podstawy hodowli lasu. PWRiL, Warszawa.
40. MRLiGś, NZLP, 1988r. : Zasady hodowli lasu. PWRiL, Warszawa.
41. Pacyniak C., 1992r.: Najstarsze drzewa w Polsce - przewodnik. Wydawnictwo PTTK "Kraj". Warszawa .
42. Pawlaczyk P., Jermaczek A., 2000r: Poradnik lokalnej ochrony przyrody. Wydawnictwo LKP-Świebodzin.
43. Pawlaczyk P., i inni, 2002r: Poradnik ochrony mokradeł. Wydawnictwo LKP-Świebodzin.
44. PIOŚ, 2001r. : Stan uszkodzenia lasów w Polsce w roku 2000 na podstawie badań monitoringowych.
Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa.
45. Pogrebniak P., 1961r. : Podstawy typologii leśnej. PWRiL, Warszawa
46. Program Ochrony Środowiska Powiatu Sulęcińskiego, 2004, Starostwo Powiatowe w Sulęcinie.
47. Program Ochrony Środowiska Gminy Torzym, 2004, Gmina Torzym w Torzymiu.
48. Puchniarski T. H., 2000r. : Krajowy program zwiększania lesistości. PWR i L, Warszawa.
49. Rostafiński J., Siedl O., 1972r. : Przewodnik do oznaczenia roślin. PWRiL, Warszawa.
50. Rozporządzenie MŚ z 11 września 2001 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin. Dz.U. Nr 99 poz. 1079 i
Nr 100 poz.1085.
51. Rozporządzenie MŚ z 26 września 2001 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Dz.U. Nr 130 poz.
1456.
52. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego w skali 1:10000 Gminy Torzym
(projekt).
53. Szafer W., 1932r. : Skarby Przyrody, Państwowa Rada Ochrony Przyrody, Warszawa 1932r..
54. Szafer W., Zarzycki K., 1977r. : Szata roślinna Polski, PWN, Warszawa.
55. Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B., 1969r. : Rośliny Polskie. PWN, Warszawa.
56. Szczęśny T., 1975r. : Ochrona przyrody i krajobrazu. PWN, Warszawa.
57. SGGW, MOŚZNiL, 1995r. : Kierunki ochrony przyrody w lasach zagospodarowanych. Fundacja „Rozwój
SGGW”.
58. Szymański S., 1986r. : Ekologiczne podstawy hodowli lasu. PWRiL, Warszawa.
59. Szukiel E., Misiewicz J., 1991r. : Ochrona lasu przed drobnymi gryzoniami. PPH „Sirpol - Ruch”, Łódź.
60. Tomanek J., 1997r. : Botanika leśna. PWRiL, Warszawa.
61. Tomiałojć L., 1990r. : Ptaki Polski - Rozmieszczenie i liczebność. PWN. Warszawa.

106
62. Wołejko L. i inni 2001r.: Waloryzacja Przyrodnicza i Dokumentacja Projektowa rezerwatu przyrody
„Jezioro Ratno”, „Torfowisko Pliszka”, „Mechowisko Kosobudki”. Lubuski klub Przyrodników,
Świebodzin.
63. WIOŚ Zielona Góra, 2001r. : Raport o stanie środowiska w województwie lubuskim w 2001r.
64. Zakł. Dendr. i Arboretum Kórnickie - PAN, 1974r. : Atlas rozmieszczenia drzew i krzewów w Polce.
Warszawa - Poznań.
65. Zaręba R., 1986r. : Puszcze bory i lasy Polski. PWRiL, Warszawa.
66. Zaręba R., 1980r. : Fitosocjologia i typologia leśna. SGGW, AR, Warszawa.
67. Zarzycki K., Kazimierczakowa B. (red) 1993.: Polska czerwona księga roślin. Inst. Bot. PAN.
68. Zielony R., i inni 1995: Kierunki Ochrony Przyrody w Lasach Zagospodarowanych, Warszawa SGGW.
69. śukowski W., Jackowiak B., 1995r.: Ginące i zagroŜone rośliny naczyniowe Pomorza Zachodniego i
Wielkopolski. UAM, Poznań.

107
KRONIKA

108

109

110

111
Wykaz zatwierdzonych pomników przyrody
Lp.
Akt
prawny
PołoŜenie
gmina
miejscowość
gat.
Przybi-
Ŝony
wiek
Obwód
[cm]
Wys.
[m]
Stan
zdrowotny
Uwagi

112
Lp.
Zestawienie stwierdzonych chronionych gatunków roślin roślin zwierząt na terenie N-ctwa
Leśnictwo
Opis obiektu,
Oddział Ogólny opis, sposób
Gatunek
walory przyrodnicze, zagroŜenia, zalecenia oraz
(stanowiska występ. ilość
zabiegi uzg. z Woj. Kons. Przyrody
zlokalizowane)