Republika e Kosovës STRATEGJI PËR ARRITJEN E NJOHJES SË ...

Republika e Kosovës
Republika Kosova - Republic of Kosovo
Qeveria –Vlada – Government
Ministria e Punëve të Jashtme / Ministarstvo Inostranih Poslova / Ministry of Foreign Affairs
STRATEGJI PËR ARRITJEN E NJOHJES SË PLOTË NDËRKOMBËTARE
TË REPUBLIKËS SË KOSOVËS

Qershor, 2011
Përmbajtja:
1. Hyrje
2. Sfondi
3. Konteksti i njohjes deri në shpalljen e Mendimit të GJND-së
4. Mësimet e nxjerra
5. Gjendja aktuale
6. Orientimet strategjike
7. Argumentet e përgjithshme për njohje
8. Qëndrimi i shteteve ndaj njohjes së Republikës së Kosovës
9. Pjesa operacionale
10. Shembull studimi
2

1. HYRJA
Fuqizimi i mëtejmë i pozitës ndërkombëtare të Republikës së Kosovës është prioritet i
lartë shtetëror. Thelbësore dhe vendimtare për të realizuar këtë aspiratë është
kompletimi i procesit të njohjes ndërkombëtare të shtetit të Kosovës.
Në përputhje me Kushtetutën dhe Ligjet e Kosovës, Presidenti i Republikës së Kosovës e
udhëheq politikën e jashtme, ndërsa Ministria e Punëve të Jashtme ka rol themelor në
formulimin dhe zbatimin e saj, si dhe në realizimin e këtij prioriteti.
Po ashtu, duke përcjellë edhe marrëveshjen politike për përzgjedhjen e Presidentes
Jahjaga dhe ndryshimet kushtetuese, Zëvendës Kryeministri Pacolli është caktuar të
mbulojë fushën e njohjeve dhe investimeve nga jashtë. Zëvendës Kryeministrja Edita
Tahiri dhe Ministria e Integrimeve Evropiane, po ashtu kanë rolin e vet specifik në
formulimin dhe implementimin e politikave, duke u fokusuar në dialogun me Serbinë,
përkatësisht procesin e integrimeve evropiane.
Kjo strategji në shumë nivele veprimi ka qëllim që ta rrumbullakojë njohjen
ndërkombëtare të Kosovës si një aktor i përgjegjshëm dhe aktiv në bashkëpunim dhe
komunikim ndërkombëtar dhe një shtet aspirues i kandidaturës për NATO dhe BE, do të
ketë nevojë për një koordinim të afërt dhe përdorim optimal të resurseve të reja dhe të
vlefshme të bashkëngjitura Politikës së Jashtme të Kosovës.
Strategjia për Arritjen e Njohjes së Plotë Ndërkombëtare të Republikës së Kosovës ka për
qëllim arritjen e synimit për integrim të plotë, dhe brenda një periudhe optimale, të
vendit si anëtar i barabartë në bashkësinë e shteteve të lira.
Strategjia për njohje është kornizë që mundëson mekanizma më të ndryshëm, më të
thellë dhe më të gjithanshëm për të arritur qëllimet strategjike të Kosovës në drejtim të
3

njohjes së plotë. Ky dokument përbëhet nga tri pjesë: pjesa e përgjithshme, plani
operacional dhe plani i veprimeve konkrete.
Pjesa e përgjithshme i identifikon pengesat dhe sfidat kryesore që janë konstatuar deri
më tani në procesin e avokimit për njohjen ndërkombëtare të shtetit të Kosovës. Më tej,
kjo pjesë shpërfaqë orientimet e përgjithshme të strategjisë që do të ndiqen nga
institucionet shtetërore të Republikës së Kosovës dhe akterët e tjerë relevantë dhe të
përfshirë në proces.
Pjesa operacionale përmban qëndrimet dhe argumentet e Republikës së Kosovës në
raport me vendet që nuk e kanë njohur vendin tonë, dhe një analizë të hollësishme të
qëndrimeve ndaj pavarësisë së Kosovës të të gjitha shteteve veç e veç. E mbështetur në
informacione të besueshme dhe të verifikuara objektivisht, si dhe në studim të
kujdesshëm dhe të thellë, kjo pjesë paraqet një udhërrëfyes të rëndësishëm për të
gjithë strukturën institucionale të përfshirë në proces.. Ajo e identifikon qëndrimin
relevant dhe të plotë të secilit prej vendeve që ende nuk e ka njohur shtetin e Kosovës,
dhe kundrejt kësaj, përcakton dhe projekton veprime, metoda dhe strategji ”mikrokozmike”,
pra, specifike, kontekstuale dhe të drejtuara ndaj secilit prej atyre vendeve.
Analizat janë konfidenciale dhe në përdorim vetëm për subjektet e përfshira në procesin
e evokimit për njohje, ndërsa plani i veprimit është bazë për aktivitetet e MPJ-së dhe të
Zyrës së ZKM për njohje si dhe aktorët tjerë institucionalë.
Plani i veprimeve konkrete: përshkrimin e strukturës dhe Grupit për Avokim dhe
akterëve që do të përfshihen në këtë proces, përshkrimin e hapave konkretë që do të
merren në drejtim të avokimit, si dhe në drejtim të fuqizimit, konsolidimit të mëtejmë
dhe ristrukturimit të shërbimit të jashtëm.
Lista e plotë e veprimeve konkrete dhe projekteve që synojnë përforcimin e njohjeve,
komunikimit diplomatik dhe mënyrat alternative të diplomacisë publike janë
përzgjedhur në bashkëpunim me partnerët ndërkombëtarë dhe po ashtu mbetet
konfidenciale për publikun për të minimizuar mundësitë që aktivitetet apo partnerët në
4

implementim të identifikohen, zbehen apo të pamundësohen nga pala tjetër në
përmbushje të synimeve.
2. SFONDI
Që nga shpallja e pavarësisë së Kosovës më 17 shkurt 2008, Republika e Kosovës ka
pasur dy synime themelore: shtet-ndërtimin e brendshëm dhe konsolidimin e shtetësisë
së Kosovës në rrafshin ndërkombëtar.
Në vitin e katërt të ekzistencës si shtet i pavarur, Republika e Kosovës ka arritur
përparime të konsiderueshme në të dyja synimet.
Sa i përket shtet-ndërtimit të brendshëm, disa nga arritjet kryesore janë: miratimi i
Kushtetutës dhe i një numri të madh të ligjeve, që kanë shënuar fillimin e përmbylljes
përfundimtare të zotimeve legjislative që dalin nga Pakoja e Ahtisaarit, përfundimi i
kornizës institucionale të shtetësisë së Kosovës, ku veçohet themelimi i institucioneve
që janë atribut i sovranitetit shtetëror, siç janë: Ministria e Punëve të Jashtme (duke
përfshirë edhe shërbimin diplomatik), Forca e Sigurisë së Kosovës, Agjencia Kosovare e
Inteligjencës, Gjykata Kushtetuese, etj.
Arritje të tjera të rëndësishme janë edhe ruajtja dhe forcimi i indit institucional dhe
stabiliteti i vazhdueshëm i brendshëm, progresi i arritur në forcimin i standardeve
demokratike dhe të drejtave të njeriut dhe të komuniteteve, integrimi pozitiv i
bashkësive pakicë, si dhe rritja e vazhdueshme ekonomike prej mbi 5% për vitet që nga
shpallja e pavarësisë , etj.
Rezultate të rëndësishme janë shënuar edhe sa i përket forcimit të pozitës
ndërkombëtare të Republikës së Kosovës.
Deri më sot, Republika e Kosovës është njohur formalisht nga 75 shtete anëtare të
Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB). Shtrirja gjeografike e njohjeve është me të
vërtetë globale. Pjesa dërmuese e shteteve të BE-së dhe NATO-s, anëtarësinë e të cilave
Kosova synon, sikurse edhe tre nga katër fqinjët e Kosovës, kanë njohur Kosovën si shtet
5

sovran, duke e bërë ekzistencën e shtetit të Kosovës një realitet të pakthyeshëm
gjeopolitik dhe faktor stabiliteti në rajon. Republika e Kosovës ka hapur dhe
funksionalizuar 20 Përfaqësi Diplomatike dhe 13 Përfaqësi Konsullore me shtrirje të
gjerë gjeografike.
Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë më 2010 ka dhënë një mendim të fuqishëm dhe të
padiskutueshëm, që pavarësia e Kosovës ishte në përputhje të plotë me të drejtën
ndërkombëtare dhe rezolutat relevante të OLB-së. Një kaptinë e re në shtetësinë e
Kosovës është hapur kur Asambleja e Përgjithshme e OKB-së ka aprovuar mendimin e
GJND-së dhe ka kërkuar nga Serbia dhe Kosova të angazhohen në zgjidhje të
problemeve praktike në mes tyre, si pjesë e proceseve integruese, duke mbyllur një herë
e përgjithmonë mundësinë që kufijtë dhe shtetësia e Kosovës të diskutohet me këdo.
Po ashtu, Republika e Kosovës ka forcuar subjektivitetin ndërkombëtar duke nënshkruar
rreth 50 marrëveshje ndërkombëtare në vitet e fundit. Një numër i madh nismash për
lidhje të marrëveshjeve të reja tashmë janë në proces të negocimit ose afër nënshkrimit.
Kosova kështu është duke u bërë pjesë esenciale e rrjetës së marrëveshjeve dhe
obligimeve multilaterale dhe bilaterale, duke përforcuar paqen dhe stabilitetin në
Ballkan.
Në vitin 2009, Republika e Kosovës është anëtarësuar në Fondin Monetar
Ndërkombëtar dhe Bankën Botërore. Rreth 100 shtete kanë votuar për anëtarësimin e
Kosovës në këto dy institucione. Republika e Kosovës është gjithashtu anëtare e Zonës
së Përbashkët Evropiane të Fluturimit (ECAA), si dhe anëtare e mekanizmave rajonalë,
siç janë: Central European Free Trade Agreement (CEFTA), International Road and
Transport Union (IRU), Energy Community South East Europe Treaty (ECSEE) dhe Forumi
Ekonomik i Vjenës.
Tutje, me dy rezoluta të veçanta, Parlamenti Evropian, si një nga shtyllat e BE-së u ka
bërë thirrje shteteve të BE-së që ende nuk e kanë njohur shtetin e Kosovës, që ta bëjnë
këtë.
6

Për të përmbushur nevojën e integrimit më të shpejtë në BE pas mendimit pozitiv të
GJND-së dhe rezolutës së OKB-së, më 8 mars 2011, në Bruksel ka filluar dialogu për
çështje praktike në mes të delegacioneve të Republikës së Kosovës dhe Republikës së
Serbisë. Delegacioni i Republikës së Kosovës kryesohet nga Zëvendëskryeministrja e
Qeverisë së Republikës së Kosovës, zonja Edita Tahiri.
Fillimi i dialogut përkrahet drejtpërdrejtë nga Komisioni Evropian dhe është përkrahur
fuqimisht nga partnerët strategjikë të Kosovës, si SHBA-të, të cilët po ashtu përkrahin
mbarëvajtjen e dialogut.
Dialogu teknik prezanton një moment të ri ngase për herët të parë ulë Kosovën dhe
Beogradin si pjesëmarrës të barabartë në tavolinë, me statusin dhe kufijtë e Kosovës të
garantuar nga shtetet më të fuqishme demokratike në botë.
3. KONTEKSTI I NJOHJEVE
Procesi i njohjes ndërkombëtare të shtetit të Kosovës është kushtëzuar nga rrethanat e
veçanta politike dhe ligjore ndërkombëtare, në të cilat është pavarësuar vendi ynë.
Praktika ndërkombëtare e legjitimimit ndërkombëtar të shteteve të reja, pas vitit 1945,
gjegjësisht që nga krijimi i OKB-së, dëshmon se ky proces është realizuar, kryesisht,
përmes anëtarësimit në OKB. Kjo, në thelb, ka nënkuptuar njohje kolektive të shteteve
të reja, duke i bërë praktikisht të panevojshme njohjet nga shtetet veç e veç.
Në rastin e Kosovës, mungesa e konsensusit në Këshillin e Sigurimit të OKB-së për
mbështetjen e propozimit të të dërguarit të posaçëm të OKB-së për statusin e Kosovës,
Presidentit Martti Ahtisaari, për shkak të kundërshtimit të Rusisë, e ka detyruar Kosovën
që të ndjekë rrugën e njohjeve individuale, për të arritur integrimin e plotë në
bashkësinë ndërkombëtare. Rruga për sigurimin e njohjeve individuale është rruga më e
vështirë dhe merr më shumë kohë. Asnjë nga fqinjët e Kosovës nuk kanë arritur më
shumë se disa dhjetëra njohje formale bilaterale sepse njohjen e kanë siguruar
7

nëpërmjet Këshillit të Sigurimit të OKB-së. Kosova duhet të përcjellë rrugët paralele për
të arritur – një nga një, numrin më të madh të mundshëm të njohjeve, por po ashtu për
t’i përmbushur obligimet në mënyrë që vendi të bëhet anëtar i barabartë i OKB-së dhe
BE-së.
Shpallja e pavarësisë së Republikës së Kosovës më 17 shkurt 2008 u pasua me një valë të
shpejtë të njohjeve nga më shumë se 50 shtete brenda 6 mujorit të parë. Në ndërkohë,
Republikën e Kosovës e kanë njohur 25 shtete të tjera. Njohjet e menjëhershme dhe të
fuqishme ndërkombëtare të Kosovës ishin rezultat i përpjekjeve të bashkërenduara të
Kosovës me vendet përkrahëse të pavarësisë.
Këto njohje në masë të madhe e konsoliduan pavarësinë e Kosovës dhe e bënë fakt të
pakthyeshëm gjeopolitik edhe për kundërshtarët më të mëdhenj të shtetësisë së saj.
Kosova është e njohur nga të gjithë fqinjët e saj, përveç Serbisë, shumica absolute e
vendeve të Evropës, 22 nga 27 shtetet anëtare të Bashkimit Evropian (BE), 25 nga 29
shtete të NATO-s, 7 nga 8 shtetet anëtare të G-8, si dhe një numër vendesh nga të gjitha
kontinentet.
Në bazë të përvojës së MPJ-së në procesin e avokimit për njohjen ndërkombëtare të
shtetit të Kosovës, pengesat kryesore që dalin në këtë drejtim janë:
1. Kundërshtimi i Pakos së Ahtisaarit nga anëtarja permanente e Këshillit të
Sigurimit-Rusia dhe pamundësia e arritjes së konsensusit në Këshillin e Sigurimit
të OKB-së;
2. Mungesa e unitetit në BE rreth pavarësisë së Kosovës, ka krijuar përfytyrimin se
Kosova është çështje e pazgjidhur evropiane. Kjo, për shkak të mosnjohjes së
deritanishme nga pesë shtetet anëtare: Greqia, Qiproja, Rumania, Sllovakia dhe
Spanja;
3. Vlerësimi i gabuar i disa shteteve se pavarësia e Kosovës është rezultat i
”shkëputjes” (nga një shtet sovran) dhe jo shtet i krijuar nga shpërbërja e
8

dhunshme dhe jo-konsensuale e një shteti shumëkombësh federativ; Serbia ndez
frikë të tilla me propagandim të ashpër për “konsekuencat e njohjes” për shtete
me probleme interne;
4. Mungesa e interesit të qartë për njohje nga një numër i madh i vendeve që ende
nuk kanë qëndrim të prerë për pavarësinë e Kosovës, të cilat janë larg
gjeografikisht dhe politikisht me Kosovën dhe Ballkanin dhe kanë Kosovën ultë
në listë të prioriteteve;
5. Zhvendosja e Kosovës nga prioritetet e larta të politikës së jashtme të vendeve
mbështetëse dhe zbehja e kujtesës për të kaluarën e Kosovës;
6. Largimi nga skena politike ndërkombëtare e personaliteteve me ndikim gjatë
procesit për çlirimin dhe pavarësimin e Kosovës.
Faktorët e lartpërmendur bëjnë të mundur kategorizimin e qëndrimit të shteteve që
ende nuk e kanë njohur Republikën e Kosovës në këto grupe kryesore 1 : Shtetet të cilat
kanë dhënë sinjale për njohjen e Kosovës; Shtetet që nuk e kundërshtojnë pavarësinë e
Kosovës, por ende nuk kanë dhënë shenja të qarta për njohje; Shtetet që kanë qëndrim
asnjanës dhe ato që nuk janë deklaruar fare; Shtetet të cilat vazhdojnë të kundërshtojnë
pavarësinë e Kosovës.
4. MĒSIMET E NXJERRA
Njohjet ndërkombëtare mbeten prioritet kryesor i institucioneve të Republikës së
Kosovës. Veprimet shtetërore të Republikës së Kosovës për realizimin e këtij prioriteti
janë zhvilluar në partneritet të ngushtë me SHBA-të, Britaninë e Madhe dhe Francën,
aleatët e tjerë euro-atlantikë, si dhe aleatët rajonalë strategjikë, si Shqipëria dhe Turqia.
Veprimet e deritanishme janë zhvilluar paralelisht me ndërtimin e shërbimit diplomatik
të Kosovës, i cili, përkundër vështirësive, ka arritur të hapë kanale të komunikimit me
1 Një pasqyrë e plotë e qëndrimeve të këtyre shteteve jepet në pjesën operative të kësaj Strategjie.
9

një numër të madh të përfaqësuesve diplomatikë nga shtetet që nuk e kanë njohur
Kosovën, të akredituara në vendet përkatëse ku kemi përfaqësi diplomatike.
Rrjeti diplomatik i Republikës së Kosovës u është qasur vendeve që nuk e kanë njohur
pavarësinë e saj në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe të tërthortë.
Qasja e drejtpërdrejtë (shtet me shtet) është realizuar përmes takimesh e
komunikimesh me misione diplomatike të vendeve të cilat ende nuk e kanë njohur
Republikën e Kosovës. Në këto takime është përsëritur kërkesa zyrtare për njohje dhe
janë paraqitur argumentet në favor të pavarësisë së Kosovës. Kjo ka shërbyer po ashtu
për të marrë informacione të dorës së parë për qëndrimet e këtyre shteteve ndaj
pavarësisë së Kosovës. Kjo veprimtari ka synuar që njohja e Kosovës të mbahet në
agjendat politike të këtyre vendeve.
Me anë të qasjes së tërthortë, nëpërmjet shteteve në të cilat Republika e Kosovës ka
përfaqësi diplomatike, është synuar që të ndikohet tek shtetet të cilat nuk e njohin ende
Kosovën.
Ministria e Punëve të Jashtme, në mënyrë të vazhdueshme e ka përditësuar
informacionin për politikat e brendshme dhe të jashtme të vendeve të cilat nuk e kanë
njohur Kosovën dhe ka bërë përvijimin e interesit dhe perspektivës për njohje, si dhe ka
shërbyer si udhëzues për t’iu qasur këtyre shteteve.
Për të rritur efikasitetin në veprimet për njohje të reja është e nevojshme që:
Të shtohet bashkërendimi në mes të institucioneve përgjegjëse të Republikës së
Kosovës, Presidencës, Kuvendit dhe Qeverisë. Në këtë kontekst, MPJ-ja duhet të
luajë rolin kyç bashkërendues dhe përkrahës;
Përkrahja e drejtpërdrejtë veprimeve të Zëvendës Kryeministrit për njohje;
Thellimi i mëtejmë i shkëmbimit të informatave dhe bashkërendimit me aleatët
strategjikë për procesin e njohjeve;
10

Rritja e përpjekjeve për avokim të drejtpërdrejtë në kryeqytetet e vendeve që
nuk e kanë njohur shtetin e Kosovës, përkatësisht në nivelet e tyre
vendimmarrëse politike;
Bashkëpunimi me aleatët strategjikë si dhe aktorët alternativë në përpilim dhe
implementim të diplomacisë aktive publike, me të cilën Kosova do të komunikojë
edhe me publikun e vendeve që nuk kanë njohur akoma pavarësinë.
Ndihmesa dhe bashkërendimi me diplomacinë parlamentare, të partive politike,
shoqërisë civile dhe personaliteteve me nam.
Përmirësimi dhe konsolidimi i resurseve administrative dhe njerëzore të rrjetit
diplomatik të Republikës së Kosovës si një metodë efikase e mbrojtjes së
interesave shtetërore dhe përfaqësimit ndërkombëtar.
5. GJENDJA AKTUALE:
Mendimi i GJND-së, Rezoluta e AP të OKB-së dhe dialogu Kosovë-Serbi
Shpallja e Mendimit të GJND-së (22 korrik 2010) për ligjshmërinë e Deklaratës së
Pavarësisë së Kosovës shënon arritjen më të çmueshme në konsolidimin ndërkombëtar
të shtetësisë. Ky Mendim ka konfirmuar në mënyrë të qartë dhe shprehës se shpallja e
pavarësisë së Kosovës nuk ka cenuar asnjë normë ligjore të së drejtës ndërkombëtare.
Gjykata ka shkuar edhe më tutje, duke bërë të qartë se shpallja e pavarësisë nuk ka
cenuar në asnjë mënyrë as Rezolutën 1244 të Këshillit të Sigurimit dhe as Kornizën
Kushtetuese, të miratuar nga UNMIK-u.
Mendimi i qartë i GJND-së në favor të ligjshmërisë së shpalljes së pavarësisë së Kosovës
nuk ka ndikuar ende që 5-shja evropiane, Rusia dhe disa vende të tjera të ndryshojnë
qëndrim kundrejt njohjes së shtetit të Kosovës.
11

Megjithatë, mendimi i GJND-së ka ndihmuar në një mënyrë tjetër: pa marrë parasysh
kundërshtimet e Serbisë dhe të disa shteteve përkrahëse të saj ndaj legjitimitetit
ndërkombëtar të Republikës së Kosovës, ekzistenca e saj si subjekt shtetëror në
marrëdhëniet ndërkombëtare tashmë pranohet në mënyrë të padyshimtë edhe nga një
numër i konsiderueshëm i shteteve të cilat ende nuk e kanë njohur pavarësinë e
Kosovës. Për shembull, mbi 125 shtete tashmë pranojnë pasaportat kosovare, në baza
formale apo joformale.
Rezoluta e Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së 64/298 (9 shtator 2010), e
sponsorizuar nga BE-ja dhe Serbia, ishte shumë e qartë dhe ka mbyllur përfundimisht
mundësinë e bisedave për status një herë e përgjithmonë. Në anën tjetër, është e qartë
që dialogu i porsahapur teknik ka ofruar një pretekst të ri për një numër të shteteve që
kanë hezituar në marrje vendimi karshi Kosovës. Ky fakt ka krijuar rrethana të reja, duke
i dhënë pretekst të ri një numri shtetesh për të shtyrë edhe më tej njohjen e pavarësisë
së Kosovës.
Është për keqardhje edhe fakti se mungesa e unitetit brenda BE-së ka qenë sfida
themelore për shërbim diplomatik kosovar. Derisa pesë shtetet e BE-së kanë arsye të
ndryshme për mosnjohje, dhe në disa prej këtyre shteteve qeveria dhe publiku lokal nuk
janë në të njëjtën vijë, kjo mungesë uniteti i ka mundësuar Serbisë të komprometojë
suksesin e arritur në Ballkan, duke destabilizuar Kosovën.
Shërbimi diplomatik serb tash e dy dekada është përqendruar të dëshmojë se “Kosova
është e paaftë për shtetësi”. Ky diskurs nuk ka pësuar ndryshim pas rënies së
Milosevicit, prandaj një prej qëllimeve diplomatike të Kosovës është t’i bindë të tjerët në
të kundërtën – se Kosova është burim i qëndrueshëm i paqes dhe stabilitetit në Ballkan.
Në javët e fundit pozita e Beogradit ka ndryshuar, tashmë duke marrë formën e thirrjeve
të hapura për ndryshim të kufijve të njësiteve federale të ish-Jugosllavisë, një princip që
deri më tani ka qenë i pandryshueshëm në qasjen e bashkësisë ndërkombëtare. Riaktualizimi
i këtij diskursi konflikt-nxitës nga Serbia, në kontekst të dialogut për çështje
12

praktike, është kundërshtuar nga aleatët e Kosovës, por mbetet si sfidë e cila duhet të
parandalohet dhe kundërshtohet aktivisht për shkak të rreziqeve që mund të shkaktojë
ndezje të ndarjeve të reja etnike në Ballkan.
Linja zyrtare e Kosovës është se Republika e Kosovës si anëtare e përgjegjshme e
bashkësisë ndërkombëtare është e përkushtuar për zbatimin e Rezolutës së Asamblesë
së Përgjithshme të OKB-së 64/298 (9 shtator 2010), e cila merr në dijeni Mendimin e
GJND-së në favor të ligjshmërisë së pavarësisë së Kosovës dhe thërret për dialog për
çështje praktike të interesit të ndërsjellë në mes të Kosovës dhe Serbisë me lehtësim të
BE-së, si kusht esencial i dy shteteve për integrim në BE.
6. ORIENTIMET STRATEGJIKE
Republika e Kosovës në fazën e ardhshme do të ndjekë një orientim strategjik, i cili
është konsekuent, i përqendruar dhe gjithëpërfshirës, me qëllim mundësimin e Kosovës
sovrane të bëhet anëtare e plotë e OKB-së, NATO-s dhe BE-së, duke siguruar numër
optimal të njohjeve nga shtetet dhe organizmat multilateralë. Ky synim do të realizohet
në bashkëpunim të ngushtë me partnerët strategjikë dhe shtetet, entitetet dhe
personalitetet e tjera përkrahëse në rajone të ndryshme të botës.
Strategjia e veprimit për njohje dhe integrim të plotë të Kosovës në sistemin
ndërkombëtar do të zhvillohet në tri drejtime:
I. Shtetet individualisht;
II.
III.
Grup-shtetet dhe rajonet e caktuara;
Organizatat dhe mekanizmat ndërkombëtarë.
Puna në drejtimet e sipërpërmendura do të mbështetet në dokumentet analitike të
hartuara dhe të përditësuara vazhdimisht nga MPJ-ja, të cilat kanë identifikuar pengesat
në sigurimin e njohjeve të reja për çdo shtet veç e veç dhe të cilat rekomandojnë qasjen
që duhet ndjekur dhe argumentet që duhet paraqitur. Këto dokumente analitike janë
13

plotësuar me përfundimet e Konferencës së Ambasadorëve të Kosovës (30-31 mars
2011), dhe rekomandimet e komentet e Grupit Punues (prill 2011) për hartimin e
strategjisë.
Shtetet individualisht: Ky drejtim përfshinë punën me shtetet veç e veç varësisht nga
profili i tyre i përgjithshëm, faktorët dhe dinamikat e politikës së jashtme dhe,
posaçërisht, pozicionimi i tyre ndaj pavarësisë së Kosovës.
Grup-shtetet dhe rajonet e caktuara: Ky drejtim ka për qëllim përshtatjen e veprimeve
për njohje ndaj faktorëve dhe dinamikave politike në rajone dhe grup-shtete të
caktuara, të cilat ndikojnë në vendimmarrjen e politikës së jashtme të shteteve
përkatëse. Ky kategorizim niset prej premisës se politikat e jashtme të disa vendeve janë
të ndërlidhura ngushtë dhe shpesh operojnë në vijë dhe pajtim me politikat e grupshteteve
të caktuara ose me politikat rajonale të rajoneve apo të mekanizmave të
caktuar rajonalë.
Organizatat dhe mekanizmat ndërkombëtarë: Realizimi i qasjeve të veçanta dhe krijimi
i lidhjeve me organizata dhe mekanizma shumëpalësh, për afirmim dhe njohje të
Kosovës si subjekt ndërkombëtar.
Realizimi i suksesshëm i këtyre orientimeve strategjike parakupton veprime sistematike
dhe të bashkërenduara në vijën institucionale, të mbështetura në Pjesën Operacionale
dhe Planin e Përgjithshëm të Veprimit si pjesë përbërëse të këtij dokumenti.
14

7. ARGUMENTET E PËRGJITHSHME PËR NJOHJE
Kosova është një nga shtatë shtetet e pavarura që janë krijuar nga shpërbërja e
dhunshme dhe jo-konsensuale e ish-Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë.
Kosova ka qenë pjesë konstitutive e një shteti federal i cili nuk ekziston më si subjekt
i së drejtës ndërkombëtare.
Në ish Jugosllavi, Kosova kishte përfituar atributet e qarta shtetërore si të njësive të
tjera federale, duke përfshirë: Kushtetutën, përfaqësuesit e vet në të gjitha
institucionet federative (Kryesinë Kolektive, Kuvendin, Këshillin Ekzekutiv Federativ-
Qeverinë Federative, Gjykatën Kushtetuese), Kryesinë, Kuvendin, Qeverinë, Policinë,
Mbrojtjen Territoriale, Gjykatën Kushtetuese, Shërbimin e Inteligjencës, Bankën
Qendrore, Sekretariatin për Marrëdhënie Ndërkombëtare, etj.
Kosova në ish-federatën jugosllave ka pasur të drejtën e vetos dhe të drejtën e
pjesëmarrjes së barabartë me njësitë e tjera federale në të gjitha institucionet kyçe
federale, si në Kryesinë Kolektive Federale, Qeverinë Federale dhe Parlamentin
Federal.
Kufijtë e Kosovës sikurse edhe kufijtë ndërkombëtarë të jashtëm të ish-federatës
jugosllave kanë qenë të mbrojtur me kushtetutë, dhe nuk kanë mundur të
ndryshohen pa pajtimin e kuvendeve të këtyre njësive federale, përfshirë edhe
Kuvendin e Kosovës.
Shpërbërja e ish-Jugosllavisë filloi me suprimimin e dhunshëm të statusit federal të
Kosovës nga Serbia (më 1989), në kundërshtim me Kushtetutën e ish-federatës dhe
Kushtetutën e Kosovës. Ky suprimim i dhunshëm, është kundërshtuar dhe nuk është
pranuar asnjëherë nga institucionet dhe populli i Kosovës.
Pas suprimimin të statusit federal, Kosova iu nënshtrua dhunës dhe persekutimit
sistematik, rrënimit ekonomik dhe politikës së aparteidit, me qëllim të ndryshimit
15

demografik të Kosovës, siç është dokumentuar pa asnjë fije dyshimi në rezolutat e
OKB-së dhe raportet e shumta të kohës nga organizata si Helsinki Watch, Amnesty
International, etj.
Kosova, në rrethana të okupimit nga Serbia, ka ndjekur rrugën e vet të mëvetësimit,
përmes krijimit të institucioneve demokratike dhe përfaqësuese shtetërore, dhe me
mbajtjen e referendumit për pavarësimin e Kosovës (shtator 1991).
Politika shtet-ndërtuese e Kosovës në vitet e nëntëdhjeta është mbështetur në
rezistencën politike me mjete paqësore, përkundër persekutimit dhe represionit të
vazhdueshëm, si dhe politikës luftë-nxitëse të Serbisë. Kosova është shteti i vetëm
evropian që ka dy fitues të Çmimit prestigjioz Sakhariv të Parlamentit Evropian, që
mbajnë dy ikonat e disidentizmit politik dhe luftës paqësore: Presidenti i ndjerë
Rugova dhe Adem Demaçi.
Përkundër përpjekjeve për zgjidhje paqësore nga ana e Kosovës, më 1998, Serbia
nën Miloseviçin filloi luftën në Kosovë, pas tri luftërave që inicioi në Slloveni, Kroaci
dhe Bosnje-Hercegovinë.
Që në fillim të luftës në Kosovë më 1998, Serbia filloi të zbatojë matricën e pastrimit
etnik dhe politik të aplikuar më herët në Bosnje-Hercegovinë. Kjo u karakterizua me
vrasje masive të civilëve shqiptarë (rreth dymbëdhjetëmijë brenda një afati të
shkurtë kohor), shkatërrim të pronës, përdhunime masive dhe dëbim të më shumë
se 900 mijë njerëzve, që përfshinë gjysmën e popullsisë së Kosovës. Krimet brutale
dhe natyra politike e tyre është dëshmuar pa asnjë fije dyshimi në proceset e
ndryshme nga Tribunali i Hagës kundër lidershipit serb.
Përpjekjet ndërkombëtare për zgjidhje të negociuar të çështjes së Kosovës nuk
dhanë rezultate dhe përfunduan me refuzimin e Serbisë të Marrëveshjes së
Rambujesë, të sponsorizuar nga Bashkësia Ndërkombëtare (shkurt-mars 1999).
Marrëveshja e përkrahur nga Grupi i Kontaktit po ashtu ka sjellë kushtin që statusi i
Kosovës të bëhet “në përputhje me dëshirën” e popullit të Kosovës.
Rezistenca ushtarake e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës ka përfaqësuar një luftë
legjitime të të shtypurit ndaj okupuesit dhe paraqet pikë të ndritshme në historinë
16

moderne evropiane si një lëvizje që ka qenë e fokusuar ekskluzivisht vetëm në
mbrojtje të popullatës civile dhe vendit të okupuar nga jashtë, pa rrezikuar apo
sulmuar vende tjera.
Ndërhyrja ushtarake e NATO-s (mars-qershor 1999), i dha fund kësaj përpjekjeje
brutale të shtetit serb dhe i hapi rrugë vendosjes së administrimit ndërkombëtar në
Kosovë, duke mundësuar kthimin e popullatës së dëbuar.
Rezoluta e Këshillit të Sigurimit të OKB-së 1244 vendosi administrim të përkohshëm
ndërkombëtar në Kosovë, duke i dhënë UNMIK-ut pushtetin më të lartë civil dhe
KFOR-it atë ushtarak. Rezoluta 1244 suprimoi krejtësisht dhe pa dyshim sovranitetin
e ish-RFJ-së mbi Kosovën, vendosi bazën për krijimin e institucioneve demokratike,
duke përvijuar qartazi procesin për përcaktimin e statusit final të Kosovës.
Struktura shtetërore, politike, ekonomike dhe juridike e Kosovës u krijua gjatë
administrimit ndërkombëtar (1999-2008), gjegjësisht nën ombrellën e OKB-së. Gjatë
administrimit ndërkombëtar, Kosova ka krijuar sistemin e vet të pavarur të
qeverisjes, sistemin e vet ligjor, doganor, monetar, politikën fiskale, tatimore, etj.
Gjatë administrimit të përkohshëm, shumica e kompetencave që ndërlidhen me
sovranitetin janë bartur tek institucionet vendore.
Në vitet 2005-2007 është zhvilluar procesi ndërkombëtar për përcaktim të statusit të
Kosovës, i ndërmjetësuar nga i Dërguari i Posaçëm i Sekretarit të Përgjithshëm të
OKB-së për Statusin e Ardhshëm të Kosovës, ish-Presidenti i Finlandës, Martti
Ahtisaari.
Në përmbyllje të procesit negociator, Ahtisaari ka propozuar pavarësinë e Kosovës,
me një fazë fillestare të mbikëqyrjes ndërkombëtare. Sekretari i Përgjithshëm i OKBsë
e ka mbështetur plotësisht propozimin e të dërguarit të tij për çështjen e statusit
të Kosovës.
Pas rekomandimit të të Dërguarit të Posaçëm të Sekretarit të Përgjithshëm të OKBsë
për çështje të statusit dhe në bashkëpunim me akterët vendimtarë euroatlantikë,
përfaqësuesit e zgjedhur në mënyrë demokratike të popullit të Kosovës
kanë shpallur pavarësinë e vendit më 17 shkurt 2008. Në vijim të kësaj, Kuvendi i
17

Kosovës ka miratuar Kushtetutën e vendit, pjesë e së cilës janë mekanizma të
avancuar të mbrojtjes së pakicave, të decentralizimit, dhe të pranisë ndërkombëtare
në Kosovë, siç janë propozuar nga Presidenti Ahtisaari.
Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë, duke iu referuar kërkesës së Asamblesë së
Përgjithshme të OKB-së të iniciuar nga Serbia, se a është shpallja e Pavarësisë së
Kosovës në përputhje me të drejtën ndërkombëtare, shpallë Mendimin
Këshillëdhënës (më 22 korrik 2010), i cili në mënyrë të qartë konfirmon se shpallja e
pavarësisë së Kosovës ka qenë në përputhje të plotë me të drejtën ndërkombëtare.
Kjo ka rikonfirmuar fuqimisht qëndrimin e palës kosovare dhe të shteteve
përkrahëse se Kosova është rast sui generis, mbështetur edhe nga fakti se pavarësia
e Kosovës nuk ka shkaktuar kurrfarë efekti zinxhiror negativ.
Asambleja e Përgjithshme e OKB-së ka miratuar Rezolutën 64/298 (shtator 2010), e
cila pranon Mendimin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë për Pavarësinë e
Kosovës. Kjo Rezolutë njëherësh u bën thirrje të dy shteteve (Kosovës dhe Serbisë)
që të zgjidhin çështjet e tyre praktike me lehtësimin e Bashkimit Evropian.
Dialogu i filluar mbi bazën e Rezolutës 64/298, ka për qëllim zgjidhjen e çështjeve
teknike dhe normalizimin e marrëdhënieve ndërshtetërore Kosovë-Serbi, si dhe
integrimin e tyre në Bashkimin Evropian.
Procesi i njohjes së Republikës së Kosovës ka dëshmuar se shteti i Kosovës është
realitet i pakthyeshëm si dhe faktor i pazëvendësueshëm i paqes dhe stabilitetit në
rajon. Këtë më së miri e dëshmon fakti i njohjes së Kosovës nga të gjitha vendet
fqinje (veç Serbisë), shumica dërmuese e shteteve të rajonit dhe komunitetit euroatlantik.
Këto shtete, njëherësh janë prekur drejtpërdrejtë nga procesi i shpërbërjes
së ish-Jugosllavisë dhe kanë kontribuuar shumë në stabilizimin e rajonit. Shtetet në
fjalë janë kontribuuesit kryesorë politikë, ekonomikë dhe ushtarakë në hapësirën e
ish-Jugosllavisë.
Kosova paraqet shembullin e shtetit të krijuar në bazë të shprehjes së vullnetit
politik të shumicës dërmuese të popullsisë së saj. Ajo funksionon si shtet
18

demokratik, me qeveri efektive dhe territor të definuar qartë, duke dëshmuar
kapacitet të plotë për të hyrë në marrëdhënie ndërkombëtare.
Serbia vazhdon politikën e saj konflikt-nxitëse në Ballkan, duke synuar cenimin e
integritetit territorial të Republikës së Kosovës dhe Bosnje-Hercegovinës përmes
përpjekjeve për krijimin e ”konflikteve të ngrira” dhe destabilizimin e rajonit.
Përpjekja e Serbisë për dominim rajonal dhe pretendime territoriale ndaj fqinjëve,
është vazhdimësi e politikës e cila ka shkaktuar katër luftërat tragjike në ish-
Jugosllavi.
Tribunali Penal Ndërkombëtar për Krime të Luftës në ish-Jugosllavi (ICTY), ka dënuar
udhëheqës të lartë shtetërorë dhe ushtarakë të Serbisë për planifikimin dhe
ekzekutimin e krimeve të luftës dhe krimeve kundër njerëzimit ndaj popullatës
shqiptare në Kosovë.
8. QËNDRIMI I SHTETEVE NDAJ NJOHJES SË REPUBLIKËS SË KOSOVËS
Kategorizimi i shteteve sipas qëndrimeve është mbështetur në deklarimet e
autoriteteve/krerëve të lartë shtetërorë, deklarimet e ambasadorëve të këtyre shteteve,
dhe votimet e këtyre shteteve në organizata dhe forume ndërkombëtare për çështjet e
ndërlidhura me Kosovën. Kosova është pranuar nga 75 shtete, por vazhdon të
mirëmbajë komunikim me shumicën e shteteve në botë. Ky komunikim i mundëson
MPJ-së të vizatojë një udhërrëfyes konciz për njohje individuale. MPJ-ja konsideron se
janë rreth 50 shtete të OKB-së që, ose kanë sinjalizuar njohjen, ose kanë mbajtur kanalet
e komunikimit hapur me Kosovën, ndërsa rreth 60 tjera nuk kanë deklaruar pozitën e
tyre apo aktivisht kundërshtojnë pavarësinë. Qëllimi i Strategjisë është të arrihet numri
optimal i njohjeve që do të kishte efekt domino në rrumbullakimin e njohjes edhe në
organizmat multilateralë.
19

9. PLANI I VEPRIMIT
Për realizimin e njohjeve të reja, është i domosdoshëm ristrukturimi dhe bashkërendimi
institucional. Struktura e avokimit përbëhet nga: Taskforca, Grupi i Avokimit dhe Ekipi
Logjistik. Për shkak të natyrës sensitive të detyrave dhe veprimeve të nevojshme, këtu
prezantohet vetëm korniza e gjerë e veprimeve, me planin e plotë veprues të
prezantuar para aktorëve strategjikë që janë të përfshirë drejtpërdrejtë.
Taskforca bashkë-kryesohet nga ZKM për Njohje dhe MPJ-ja dhe përfshinë përfaqësues
të institucioneve të jashtme të Republikës së Kosovës. Do të jetë trup koordinues dhe
ndërlidhës që mundëson qasje koherente, strategjike dhe shumë-nivelore. Taskforca
mbikëqyrë përmbushjen e strategjisë dhe këshillon anëtarët dhe pjesëmarrësit në
Grupin për Avokim në implementimin e aktiviteteve relevante. Grupi i Avokimit ka
synim parësor rritjen e ndikimit të drejtpërdrejtë në nivelet e vendimmarrjes politike,
përkatësisht në kryeqytetet e vendeve që ende nuk e kanë njohur shtetin e Kosovës.
Veprimet e Grupit të Avokimit do të jenë komplementare me format e përdorura deri
më tani nga diplomacia kosovare dhe me mbështetjen e shteteve përkrahëse. Grupi
përbëhet nga tre palë partnerë nga persona publikë deri tek ‘thinktankët’ dhe ikonat
kulturore. Merr fuqinë nga rrjeti i partnerëve ndërkombëtarë, figurave kombëtare dhe
institucioneve dhe personave tjerë publikë. Ky rrjet do të përdoret për të siguruar qasje
dhe informata nga shtetet të cilat akoma nuk kanë pranuar pavarësinë.
Ky plan parasheh punën me shtetet veç e veç varësisht nga profili i tyre i përgjithshëm,
faktorët dhe dinamikat e politikës së jashtme dhe, posaçërisht, pozicionimi i tyre ndaj
pavarësisë së Kosovës. Strategjia përfshinë përshtatjen e veprimeve për njohje ndaj
20

faktorëve dhe dinamikave politike në rajone dhe grup-shtete të caktuara, të cilat
ndikojnë në vendimmarrjen e politikës së jashtme të shteteve përkatëse.
Në këtë aspekt, do të ketë angazhime të fokusuara në ndërtim të partneriteteve
strategjike për avokim me shtetet përkrahëse në rajone të ndryshme të botës (jashtë
atyre të komunitetit euro-atlantik). Vëmendje e veçantë do të jepet realizimit të qasjeve
të planifikuara dhe krijimi i lidhjeve me organizata dhe mekanizma shumëpalësh, për
afirmimin dhe njohjen e Kosovës si subjekt sovran ndërkombëtar. Pjesë esenciale e
planit është edhe ristrukturimi i shërbimit diplomatik të RKS-së që do të përfshijë, por
nuk do të kufizohet në veprimet e mëposhtme: Forcimi cilësor i përfaqësive
diplomatike në qendrat strategjike për njohje, gjegjësisht Washington, New York,
Londër, Bruksel, Paris, Ankara dhe Riad, në konsultim me ambasadorët përkatës; Hapja
e nga një ambasade në Afrikë, Azi dhe Amerikë Latine në afate të pajtuara kohore;
Emërimi i ambasadorëve ”at Large” ose i të dërguarve të posaçëm për rajone, grupshtete
dhe organizata ndërkombëtare.
21