he ustikolina - Federalno ministarstvo okoliša i turizma
he ustikolina - Federalno ministarstvo okoliša i turizma
he ustikolina - Federalno ministarstvo okoliša i turizma
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
1/81<br />
Ugovor broj 019-KI/09<br />
Investiciono - tehniĉka dokumentacija prethodnih i pripremnih aktivnosti<br />
za izgradnju HE Ustikolina<br />
HE USTIKOLINA<br />
- IDEJNI PROJEKAT -<br />
DIO 2.<br />
PODLOGA 2.4.<br />
PRETHODNA PROCJENA UTICAJA NA OKOLINU<br />
Mart, 2012.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
2/81<br />
Naziv:<br />
Prethodna procjena uticaja na okolinu za HE Ustikolina<br />
Naruĉilac:<br />
JP ELEKTROPRIVREDA BOSNE I HERCEGOVINE<br />
Vilsonovo šetalište br. 15<br />
BiH, 71000 Sarajevo<br />
Investitor:<br />
JP ELEKTROPRIVREDA BOSNE I HERCEGOVINE<br />
Vilsonovo šetalište br. 15<br />
BiH, 71000 Sarajevo<br />
Jezik:<br />
Bosanski<br />
Izvršilac:<br />
Centar za ekonomski, tehnološki i okolinski razvoj – CETEOR d.o.o.<br />
Put ţivota bb<br />
BiH, 71000 Sarajevo<br />
Tel/fax:+ 387 33 205 725<br />
Voditelji projekta:<br />
Samra Prašović, dipl.ing.maš<br />
Aida Muminović, dipl.ing.tehn.<br />
Broj: 07/P – 694/12<br />
Rok izrade:<br />
Mart 2012. godine<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
3/81<br />
SADRŢAJ PROJEKTNE DOKUMENTACIJE<br />
DIO 1. OSNOVNI DOKUMENTI ZA PROJEKTOVANJE<br />
DIO 2. PODLOGE<br />
1.1. Projektni zadatak<br />
1.2. Saglasnosti organa za vodoprivredu i urbanizam<br />
1.3. Saglasnosti organa za širu i uţu lokaciju<br />
1.4. Preliminarna procjena uticaja na okolinu<br />
1.5. Analiza rizika<br />
2.1. Saglasnosti<br />
2.2. Programi istraţivanja<br />
Sveska 2.2.1. Program za geološko-geomehaniĉka, geofiziĉka i<br />
seizmološka istraţivanja<br />
2.3. Istraţivanja<br />
Sveska 2.3.1. Geofiziĉka ispitivanja<br />
Sveska 2.3.2. Bušotine<br />
Sveska 2.3.3. Istraţne galerije<br />
Sveska 2.3.4. Laboratorijska ispitivanja<br />
Sveska 2.3.5. Seizmološka istraţivanja<br />
2.4. Prethodna procjena uticaja objekta na okolinu<br />
2.5. Topografske podloge<br />
2.6. Hidrološko-meteorološke podloge<br />
2.7. Geološke podloge<br />
2.8. Geomehaniĉke podloge<br />
2.9. Seizmološke podloge<br />
2.10. Bujiĉarske podloge<br />
2.11. Odkupi i odštete<br />
DIO 3. IZBOR PARAMETARA POSTROJENJA<br />
3.1. Izbor parametara postrojenja<br />
DIO 4. AKUMULACIONI BAZEN<br />
4.1. Akumulacioni bazen – linija uspora<br />
4.2. Akumulacija uticaji<br />
4.2.1. Cvilin polje<br />
4.2.2. Vodovodna i kanalizaciona mreţa<br />
DIO 5. ENERGETIKA<br />
5.1. Energetske analize<br />
DIO 6. TEHNIĈKA RJEŠENJA<br />
6.1. GraĊevinski dio<br />
6.1.1. HidrograĊevinski dio<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
4/81<br />
6.1.1.1. Brana<br />
6.1.1.2. Strojara<br />
6.1.1.3. Zaštita obala i korito<br />
6.1.2. Konstruktivni dio<br />
6.1.2.1. Brana<br />
6.1.2.2. Strojara<br />
6.1.2.3. Zaštita obala<br />
6.1.3. Arhitektonski dio<br />
6.1.3.1. Objekti hidroelektrane<br />
6.1.3.2. UreĊenje okoline<br />
6.1.4. Saobraĉajnice<br />
6.1.4.1. Regionalne (izmještanje)<br />
6.1.4.2. Lokalne<br />
6.2. Elektromašinski dio<br />
6.3. Hidromehaniĉka oprema<br />
DIO 7. INJEKCIONA ZAVJESA<br />
DIO 8. EVAKUACIJA VODE U TOKU GRAĐENJA<br />
DIO 9. PROJEKAT BETONA<br />
DIO 10. STUDIJA UTICAJA ELEKTRANE NA OKOLINU<br />
DIO 11. TEHNIĈKO OSMATRANJE<br />
11.1. Projekat tehniĉkog osmatranja<br />
DIO 12. ORGANIZACIJA GRAĐENJA<br />
12.1. Projekat organizacije graĊennja (preliminarno)<br />
DIO 13. PREDMJER I PREDRAĈUN<br />
DIO 14. EKONOMSKO FINANSIJSKE ANALIZE<br />
DIO 15. PROGRAMI ISTRAŢIVANJA ZA GLAVNI PROJEKAT<br />
15.1. Podloge i istraţni radovi za hidrograĊevinski dio<br />
15.1.1. Hidro-meteorološki dio<br />
15.1.2. Modelska ispitivanja<br />
15.1.3. Geodetski radovi<br />
15.1.4. Geološko-geomehaniĉki istraţni radovi<br />
15.1.5. Ostali istraţni radovi<br />
DIO 16. OPĆI I TEHNIĈKI USLOVI ZA USTUPANJE GRAĐEVINSKIH RADOVA<br />
HE USTIKOLINA - Idejni projekat<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
5/81<br />
SADRŢAJ<br />
1. IME I ADRESA OPERATORA/INVESTITORA HE USTIKOLINA ................................................... 14<br />
2. IZVOD IZ PLANSKOG AKTA ODNOSNOG PODRUĈJA ................................................................ 15<br />
2.1. PLANSKI AKTI ODNOSNOG PODRUĈJA .......................................................................... 15<br />
2.2. ISTORIJAT PROJEKTOVANJA ........................................................................................... 21<br />
3. LOKACIJA POGONA I POSTROJENJA HE USTIKOLINA ............................................................. 23<br />
3.1. UVOD .................................................................................................................................... 23<br />
3.2. OPIS LOKACIJE HE USTIKOLINA ..................................................................................... 24<br />
3.2.1. Geografski poloţaj i reljef ........................................................................................... 24<br />
3.2.2. Hidrogeološke karakterisitke terena ........................................................................... 25<br />
3.2.3. Geološko-tektonske odlike šireg podruĉja ................................................................. 26<br />
3.2.4. Seizmološke karakteristike podruĉja .......................................................................... 26<br />
3.2.5. Sadašnji vodni reţim .................................................................................................. 27<br />
3.2.6. Kvalitet vode rijeke Drine nizvodno od Foĉe .............................................................. 31<br />
3.2.7. Meteorološki parametri i klimatske karakteristike slivnog podruĉja Drine ................. 35<br />
3.2.8. Korištenje zemljišta .................................................................................................... 40<br />
3.2.9. Stanovništvo ............................................................................................................... 40<br />
3.2.10. Saobraćajna infrastruktura ....................................................................................... 42<br />
3.2.11. Elektroenergetska mreţa ......................................................................................... 42<br />
3.2.12. Kulturno-historijsko naslijeĊe .................................................................................. 43<br />
3.2.13. Flora i fauna ............................................................................................................. 44<br />
3.3. OPIS HE USTIKOLINA ........................................................................................................ 45<br />
3.3.1. Tehniĉko rješenje HE Ustikolina ................................................................................ 45<br />
3.3.2. Akumulacioni bazen ................................................................................................... 46<br />
3.3.3. Brana .......................................................................................................................... 47<br />
3.3.4. Pregledni prikaz osnovnih karakteristika HE Ustikolina ............................................. 49<br />
3.3.5. Produbljenje (ureĊenje) korita nizvodno od brane ..................................................... 53<br />
3.3.6. Izgradnja pristupnih puteva, izmještanje postojećih saobraćajnica i infrastrukturne<br />
mreţe ................................................................................................................................... 53<br />
3.3.7. Elementi organizacije graĊenja .................................................................................. 56<br />
4. OPIS ALTERNATIVNIH RJEŠENJA.................................................................................57<br />
4.1. ALTERNATIVNA RJEŠENJA HE USTIKOLINA ............................................................................. 57<br />
4.1.1. Alternativa „HE Ustikolina 90“ .................................................................................... 57<br />
4.1.2. Alternativa „HE Ustikolina 02“ (predloţeno rješenje) ................................................ 59<br />
4.1.3. Alternativa „bez gradnje HE Ustikolina“ .................................................................... 60<br />
4.2. POREĐENJE RAZMATRANIH ALTERNATIVNIH RJEŠENJA ............................................ 60<br />
4.3. ZAKLJUĈNO RAZMATRANJE ALTERNATIVA ................................................................... 64<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
6/81<br />
5. IDENTIFIKACIJA ZNAĈAJNIH UTICAJA NA OKOLIŠ I MJERA PREDVIĐENIH ZA<br />
SPRJEĈAVANJE, SMANJIVANJE ILI UKOLIKO JE MOGUĆE SANIRANJE ZNAĈAJNIH<br />
NEPOVOLJNIH POSLJEDICA ............................................................................................................. 65<br />
5.1. UTICAJI OBJEKTA HE USTIKOLINA U FAZI IZGRADNJE ................................................ 65<br />
5.1.1. Uticaj na floru i faunu ................................................................................................. 65<br />
5.1.2. Uticaj na kvalitet zraka ............................................................................................... 65<br />
5.1.3. Uticaj na zemljište ...................................................................................................... 66<br />
5.1.4. Uticaj na kvalitet vode ................................................................................................ 66<br />
5.1.5. Uticaj od stvaranja viška iskopnog materijala ............................................................ 66<br />
5.1.6. Uticaj na stvaranje otpada ......................................................................................... 66<br />
5.1.7. Socio-ekonomski uticaj .............................................................................................. 66<br />
5.1.8. Uticaj na nivo buke ..................................................................................................... 67<br />
5.1.9. Uticaj na pejzaţ .......................................................................................................... 67<br />
5.1.10. Uticaj na postojeću infrastrukturu ............................................................................. 67<br />
5.1.11. Kulturno-historijsko naslijeĊe ................................................................................... 68<br />
5.2. MJERE ZA SMANJENJE UTICAJA ZA VRIJEME IZGRADNJE POSTROJENJA HE<br />
USTIKOLINA ................................................................................................................................ 69<br />
5.2.1. Kvalitet zraka .............................................................................................................. 69<br />
5.2.2. Zemljište ..................................................................................................................... 69<br />
5.2.3. Voda ........................................................................................................................... 70<br />
5.2.4. Otpad ......................................................................................................................... 70<br />
5.2.5. Buka ........................................................................................................................... 70<br />
5.2.6. Kulturno-historijsko naslijeĊe ..................................................................................... 71<br />
5.3. UTICAJI HE USTIKOLINA U TOKU EKSPLOTACIJE PRI NORMALNOM RADU<br />
POSTROJENJA ........................................................................................................................... 71<br />
5.3.1. Uticaj na floru i faunu ................................................................................................. 71<br />
5.3.2. Uticaj na zrak ............................................................................................................ 71<br />
5.3.3. Uticaj na vodu ............................................................................................................ 72<br />
5.3.4. Uticaj od stvaranja otpada ......................................................................................... 72<br />
5.3.5 Uticaj na mikroklimu .................................................................................................... 73<br />
5.3.6. Socio-ekonomski uticaj .............................................................................................. 73<br />
5.3.7. Uticaj na nivo buke ..................................................................................................... 73<br />
5.3.8. Uticaj na pejzaţ .......................................................................................................... 73<br />
5.3.9. Uticaj na infrastrukturu ............................................................................................... 74<br />
5.3.10. Uticaj na kulturno-historijsko naslijeĊe ..................................................................... 74<br />
5.4. MJERE ZA VRIJEME EKSPLOATACIJE HE USTIKOLINA ................................................ 74<br />
5.4.1. Flora i fauna ............................................................................................................... 74<br />
5.4.2. Otpad ......................................................................................................................... 74<br />
5.4.3. Buka ........................................................................................................................... 74<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
7/81<br />
5.5. MJERA ZA POTENCIJALNE UTICAJE U INCIDENTNIM SITUACIJAMA .......................... 74<br />
5.6. KLASIFIKACIJA PRELIMINARNO PROCJENJENIH MOGUĆIH UTICAJA / EFEKATA<br />
PLANIRANE HE USTIKOLINA NA OKOLIŠ................................................................................ 75<br />
6. MONITORING .................................................................................................................................... 76<br />
NETEHNIĈKI REZIME ........................................................................................................................... 77<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
8/81<br />
PRILOZI<br />
Prilog 1. Pregledna situacija postrojenja<br />
Prilog 2. Geološke podloge<br />
Prilog 3. Dispozicija postrojenja sa presjecima<br />
Prilog 4. Šema hidroenergetskog korištenja rijeke Drine na potezu Foča-Goražde<br />
Prilog 5. Stručno mišljenje 07-04-4-4507-1/10 izdato od Ministarstvo kulture i sporta – Zavod za zaštitu<br />
spomenika<br />
Prilog 6. Rješenje o prethodnoj vodnoj saglasnosti od 23.12.2009. godine br. UP-I/25-1-40-465-7/09<br />
izdato od Agencije za vodno područje rijeke Save.<br />
POPIS SLIKA<br />
Slika 1.: Isječak iz Prostornog plana SR BiH<br />
Slika 2.: Izvod iz Prostornog plana SRBiH - popis prostora koje treba zaštititi za potrebe<br />
višenamjenskih akumulacija<br />
Slika 3.: Sintezna karta zbirne ranjivosti prostora područja od posebnog značaja<br />
Slika 4.: Pregled zona ranjivosti se nalazi planirana HE Ustikolina<br />
Slika 5.: Šire područje lokacije HE Ustikolina<br />
Slika 6. Reljefna karta BPK Goražde<br />
Slika 7.: Šematski prikaz položaja hidroloških stanica na rijeci Drini od Bastasa do Goražda<br />
Slika 8.: Klimatske karakteristike u BPK Goražde<br />
Slika 9.: Vrijednost prosječne godišnje temperature u zavisnosti od nadmorske visine u BPK<br />
Goražde<br />
Slika 10.: Prosječne godišnje temperature u BPK Goražde<br />
Slika 11.: Prosječne sume padavina za BPK Goražde<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
9/81<br />
POPIS TABELA<br />
Tabela 1. Detaljan pregled pojedinačnih zona ranjivosti za planiranu HE Ustikolina<br />
Tabela 2: Rezultati hidroloških obrada<br />
Tabela 3.: Rezultati proračuna velikih voda za odabrane povratne periode<br />
Tabela 4.: Klasa kvaliteta vode prema graničnim vrijednostima za profile Foča-nizvodno i<br />
Goražde-nizvodno<br />
Tabela 5.: Mjerenja kvaliteta voda na VS Goražde nizvodno (period 2005. -2009.)<br />
Tabela 6.: Mjerenja kvaliteta voda na VS Goražde nizvodno (period 2005. -2009.) - nastavak<br />
Tabela 7.: Položaj meteoroloških stanica u BPK Goražde<br />
Tabela 8.: Prosječne vrijednosti temperature za Goražde u periodu 1961. do 1990. godine<br />
Tabela 9. Srednje mjesečne i godišnje temperature za Goražde u periodu 2004. do 2008.<br />
godine<br />
Tabela 10.: Broj stanovnika i površine općina u BPK Goražde<br />
Tabela 11.: Gustina naseljenosti po općinama BPK Goražde<br />
Tabela 12.: Broj zaposlenih u odnosu na ukupan broj stanovnika u BPK Goražde<br />
Tabela 13.: Bruto domaći proizvod u BPK Goražde i FBiH<br />
Tabela 14.: Kvalitatino-kvanitativni sastav ihtiopopulacija u rijeci Drini na lokalitetu Modran-<br />
Osanica<br />
Tabela 15.: Razmatrane „šeme“ korištenja hidroenergetskog potencijala<br />
Tabela 16.: Tehničke karakteristike planiranih hidroenergetskih postrojenja iz 1990. godine<br />
Tabela 17.: Orijentacioni uporedni pregled osnovnih podataka<br />
Tabela 18.: Osnovno poređenje razmatranih alternativa pregradnih profila HE Ustikolina i<br />
alterntive „Bez gradnje HE Ustikolina“ u smislu uticaja na okolinu<br />
Tabela 19.: Akumulacijom ugroženi objekti<br />
Tabela 20.: Pregled površina koje će biti poplavljene akumulacijom<br />
Tabela 21: Preliminarno procjenjeni negativni i pozitivni uticaji Projekta HE Ustikolina<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
10/81<br />
UVOD<br />
Procjena uticaja na okoliš/okolinu (u daljem tekstu: PUO) je sistematska identifikacija i ocjena<br />
potencijalnih uticaja predloţenih postojećih i/ili novih projekata, planova, programa ili pravnih i<br />
ekonomskih odluka na fiziĉko-<strong>he</strong>mijske, biološke, kulturne i socio-ekonomske komponente<br />
cjelokupne okoline.<br />
Svi pogoni i postrojenja koji se nalaze na spisku Pravilnika o pogonima i postrojenjima za<br />
koje je obavezna procjena uticaja na okoliš i pogonima i postrojenjima koji mogu biti izgraĊeni<br />
i pušteni u rad samo ako imaju okolinsku dozvolu navedeni u ĉlanu 4., moraju da proĊu<br />
proceduru procjene uticaja na okoliš prije izdavanja okolinske dozvole od strane <strong>Federalno</strong>g<br />
ministarstva okoliša i <strong>turizma</strong>.<br />
Kao osnova za izradu prethodne procjene uticaja na okoliš HE Ustikolina na raspolaganju je<br />
bila sljedeća dokumentacija:<br />
• Predstudija izvodljivosti za HE Ustikolina (Energoinvest Energoinţenjering-Higra,<br />
ENERGOINVEST-IEE, Sarajevo, 2002.godine)<br />
• Studija elektroenergetskog i termoenergetskog sistema Bosansko-podrinjskog<br />
kantona Goraţde za period 2008 – 2028. godina (CETEOR; IPSA; HEIS, 2008.<br />
godina)<br />
• Studija ranjivosti prostora FBiH (IPSA Institut d.o.o.Institut za hidrotehniku<br />
GraĊevinskog fakulteta Sarajevo d.d., 2008. godina)<br />
• Klimatološke karakteristike BPK Goraţde (Federalni hidrometeorološki zavod, 2008.<br />
godina)<br />
• Hidrološko-meteorološke podloge za Idejni projekat HE Ustikolina, knjiga 2.6.<br />
(Energoinvest, 2009.)<br />
• Idejni projekat HE Ustikolina (Energoinvest, novembar 2011.)<br />
Za vrijeme izrade Prethodne procjene uticaja na okolinu HE Ustikolina uzete su u obzir sve<br />
preporuke i sugestije projektanta kao i podaci koji se odnose na planiranu instalisanu snagu<br />
za HE Ustikolina, te i za ekološki prihvatljiv protok od 33,02 m 3 /s 1 , a prema završenim<br />
dijelovima Idejnog projekta HE Ustikolina.<br />
1 prema HE Ustikolina, Idejni projekat, Hidrološko-metereološke podloge<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
11/81<br />
PRAVNI OKVIR<br />
Lokalna legislativa znaĉajna za projekat izgradnje objekta HE Ustikolina navedena je u<br />
nastavku:<br />
OPĆA<br />
• Zakon o zaštiti okoliša, Sl. novine FBiH, br. 33/03, 38/09;<br />
• Pravilnik o pogonima i postrojenjima za koje je obavezna procjena uticaja na okoliš i<br />
pogonima i postrojenjima koji mogu biti izgraĊeni i pušteni u rad samo ako imaju<br />
okolinsku dozvolu, Sl. novine FBiH, br.19/04;<br />
• Zakon o slobodi pristupa informacijama u FBiH, Sl. novine FBiH, br. 32/01;<br />
• Zakon o eksproprijaciji Federacije BiH, Sl. novine FBiH, br. 70/07;<br />
• Zakon o prostornom planiranju i korištenju zemljišta na nivou Federacije Bosne i<br />
Hercegovine, Sl. novine FBiH, br. 2/06, 72/07, 32/08, 4/10; 13/10 i 45/10;<br />
• Zakonu o izdvajanju i usmjeravanju dijela prihoda preduzeća ostvarenog korištenjem<br />
hidroakumulacionih objekata, Sl. novine FBiH, br. 44/02 i 57/09;<br />
• Uredba o ureĊenju gradilišta, obaveznoj dokumentaciji na gradilištu i sudionicima u<br />
graĊenju, Sl. novine FBiH, br. 48/09; 75/09;<br />
• Odluku o usvajanju izmjena plana za izgradnju novih proizvodnih elektroenergetskih<br />
kapaciteta u Federaciji Bosne i Hercegovine, Sl. novine FBiH, br. 41/05<br />
• Odluka o proglašenju javnog interesa, pristupanju pripremi izgradnje<br />
elektroenergetskih objekata, izboru strateških partnera i pristupanju dodjeli koncesija,<br />
Sl. novine FBiH, br. 60/06, Odluka broj 553 od 28.09.2006.<br />
• Odluka o proglašenju javnog interesa i pristupanju i izgradnji prioritetnih<br />
elektroenergetskih objekata u FBiH, Sl. novine FBiH, br. 08/10.<br />
ZRAK<br />
• Zakon o zaštiti zraka, Sl. novine FBiH, br. 33/03; 4/10.<br />
OTPAD<br />
• Zakon o upravljanju otpadom, Sl. novine FBiH, br. 33/03, 72/09;<br />
• Pravilnik o kategorijama otpada sa listama, Sl. novine FBiH, br. 9/05;<br />
• Pravilnik o postupanju sa otpadom koji se ne nalazi na listi opasnog otpada ili ĉiji je<br />
sadrţaj nepoznat, Sl. novine FBiH, br. 9/05;<br />
• Uredba o selektivnom prikupljanju, pakovanju i oznaĉavanju otpada, Sl. novine FBiH,<br />
br. 38/06;<br />
<br />
Pravilnik o utvrĊivanju dozvoljenih koliĉina štetnih i opasnih materijala u zemljište i<br />
metode njihovog ispitivanja, Sl. novine FBiH, br. 71/09;<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
12/81<br />
• Pravilnik o sadrţaju prilagoĊavanja upravljanja otpadom za postojeća postrojenja za<br />
tretman ili odlaganje otpada i aktivnostima koje preuzima nadleţni organ, Sl. novine<br />
FBiH, br. 9/05.<br />
VODE<br />
• Zakon o vodama, Sl. novine, FBiH, br. 70/06;<br />
• Uredba o opasnim i štetnim materijalima u vodama, Sl. novine FBiH, br. 43/07;<br />
• Uredba o izmjenama i dopunama Uredbe o jedinstvenoj metodologiji za procjenu<br />
šteta od prirodnih i drugih nesreća, Sl. novine FBiH, br. 38/06, Sl. novine FBiH, br.<br />
52/09;<br />
• Uredba o jedinstvenoj metodologiji za procjenu šteta od prirodnih i drugih nesreća, Sl.<br />
novine FBiH, br. 75/04;<br />
• Odluka o granicama vodnih podruĉja, Sl. novine FBiH, br. 37/98;<br />
• Odluka o granicama glavnih slivnih podruĉja, Sl. novine FBiH, br. 41/07;<br />
• Naputak o naĉinu, postupku i rokovima za obraĉunavanje i plaćanje posebnih<br />
vodoprivrednih naknada, Sl. novine FBiH, br. 92/07;<br />
• Pravilnik o vrstama, naĉinu i opsegu mjerenja i ispitivanja iskorištenih voda, ispuštene<br />
otpadne vode i izvaĊenog materijala iz vodotoka, Sl. novine FBiH, br. 92/07;<br />
• Uredba o kategorizaciji vodotoka, Sl. list SR BiH, br.42/67; 19/86;<br />
• Uredba o koncesijama na vodama i javnom vodnom dobru, Sl. novine FBiH, br. 8/00;<br />
• Pravilnik o sadrţaju, obliku, uslovima i naĉinu izdavanja i ĉuvanju vodoprivrednih<br />
akata, Sl. novine FBiH, br. 6/08;<br />
• Pravilnik o minimumu sadrţaja općeg akta o odrţavanju, korištenju i osmatranju<br />
vodoprivrednih objekata, Sl. novine FBiH, br. 18/07;<br />
• Pravilnik o naĉinu obraĉunavanja, postupka i rokovima za obraĉunavanje i plaćanje i<br />
kontroli izmirivanja obaveza na osnovu opće vodne naknade i posebnih vodnih<br />
naknada, Sl. novine FBiH, br. 167/07;<br />
• Pravilnikom o minimumu sadrţaja općeg akta o odrţavanju, korištenju i promatranju<br />
vodoprivrednih objekata, Sl.novine FBiH, br. 18/07;<br />
• Uredba o klasifikaciji voda i voda obalnog mora Jugoslavije u granicama SR BiH, Sl.<br />
list SR BiH, br. 19/80.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
13/81<br />
PRIRODA<br />
• Zakon o zaštiti prirode, Sl. novine FBiH, br. 33/03;<br />
• Zakon o šumama, Sl. novine FBiH, br. 20/02;<br />
• Zakon o slatkovodnom ribarstvu Federacija BiH, Sl. novine FBiH, br. 64/04.<br />
TLO I GEOLOGIJA<br />
• Zakon o geološkim istraţivanjima FBiH, Sl. novine R BiH, br. 3/93, 13/94, 9/10;<br />
• Pravilnik o sadrţaju programa, projekata i elaborata geoloških istraţivanja, Sl. list R<br />
BiH, br. 16/93 i 13/94.<br />
KULTURNO-HISTORIJSKO NASLIJEĐE<br />
• Zakon o provedbi odluka Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika uspostavljene<br />
prema Aneksu 8. Općeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, Sl. novine<br />
FBiH, br. 2/02, 27/02, 6/04 i 51/07;<br />
• Odluka Komisije za oĉuvanje nacionalnih spomenika o proglašenju Istorijskog<br />
spomenika Most u Koţetini nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine, Sluţbeni<br />
glasnik BiH, br. 84/05.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
14/81<br />
1. IME I ADRESA OPERATORA/INVESTITORA<br />
HE USTIKOLINA<br />
JP ELEKTROPRIVREDA BOSNE I HERCEGOVINE<br />
Vilsonovo šetalište br. 15<br />
BiH, 71000 Sarajevo<br />
Tel/faks: +387 (0) 33 75 10 00<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
15/81<br />
2. IZVOD IZ PLANSKOG AKTA ODNOSNOG PODRUĈJA<br />
2.1. PLANSKI AKTI ODNOSNOG PODRUĈJA<br />
Aktuelni Prostorni plan SR BiH za period 1981. – 2001., do donošenja prostornog plana<br />
Federacije Bosne i Hercegovine, primjenjuje se u dijelu koji se odnosi na teritorij Federacije<br />
Bosne i Hercegovine. U dijelu Plana o orijentaciji razvoja i razmještaju privrede u prostoru, u<br />
posebnom odjeljku o razvoju proizvodnje energije stoji da će se nove hidroelektrane graditi<br />
duţ rijeĉnih tokova, i da treba oĉekivati ubrzanje korištenja raspoloţive snage i ulazak u širu<br />
izgradnju sistema novih hidrocentrala. Planom je predviĊeno i formiranje akumulacije na<br />
potezu vodotoka od Foĉe do Goraţda i izgradnaja hidroelektrane kod Goraţda sa kotom<br />
uspora 373,00 m n.m.<br />
Na slici 1. je prikazan isjeĉak iz Prostornog plana SR BiH.<br />
Slika 1.: Isjeĉak iz Prostornog plana SR BiH 2<br />
2 Izvor: Prostorni plan SR BiH 1981.-2001.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
16/81<br />
Planski akt koji tretira predmetno podruĉje je Regulaciono-prostorni plan gornja Drina za<br />
period od 1981. do 2001. godine. U fazi izrade je i novi Prostorni plan Bosansko-podrinjskog<br />
kantona Goražde (u daljem tekstu BPK Goraţde), za ĉiju potrebu su uraĊeni pojedini studijski<br />
separati, ukljuĉujući i Studiju elektroenergetskog i termoenergetskog sistema Bosanskopodrinjskog<br />
kantona Goražde za period 2008. – 2028. godina (CETEOR; IPSA; HEIS –<br />
Decembar 2008.), koja će posluţiti kao osnova za njegovu izradu. Studija elektroenergetskog<br />
i termoenergetskog sistema Bosansko-podrinjskog kantona Goražde za period 2008. – 2028.<br />
godina je predvidila i objekat HE Ustikolina.<br />
Moţe se primjetiti da su raspoloţiva planska dokumenta starije generacije, a dokumenta<br />
nove generacije u fazi izrade. Ĉinjenice o dobro provjerenim i davno utvrĊenim kvalitetima i<br />
pretpostavkama u prostoru uglavnom vrijede i danas što se posebno odnosi na mogućnost<br />
hidroenergetskog korištenja potencijala Drine na potezu od Foĉe do Goraţda.<br />
Dat je popis prostora koje treba zaštititi za potrebe višenamjenskih akumulacija (<br />
Slika 2.: Izvod iz Prostornog plana SRBiH - popis prostora koje treba zaštititi za potrebe<br />
višenamjenskih akumulacija), koji potiĉe iz Prostornog plana SRBiH, gdje je predviĊeno<br />
formiranje akumulacije „Goraţde“ na potezu rijeke Drine izmeĊu Foĉe i Goraţda. Na osnovu<br />
navedenog raĊene su studije (analize) mogućnosti hidroenergetskog korištenja:<br />
• Osnovni projekat iskorišćenja rijeke Drine sa pritokama (1960.-1970.)<br />
• Idejno rješenje iskorištenja rijeke Drine na potezu Foĉa-Goraţde (1978.)<br />
• Aktuelizacija idejnog rješenja hidroenergetskog iskorišćenja rijeke Drine na potezu<br />
Foĉa-Goraţde (1990.)<br />
Prihvaćeno rješenje je podizanje tri stepenice sa zanemarivim (malim) akumulacijama od<br />
kojih je jedna i HE Ustikolina.<br />
Prema Zakonu o prostornom planiranju i korištenju zemljišta na nivou Federacije Bosne i<br />
Hercegovine (“Sluţbene novine Federacije BiH”, br. 2/06, 72/07, 32/08 4/10, 13/10 i 45/10),<br />
ĉlan 17. Prostorni plan podruĉja posebnih obiljeţja Federacije donosi se za podruĉja od<br />
znaĉaja za Federaciju utvrĊena Prostornim planom Federacije. Podruĉje posebnog obiljeţja<br />
Federacije utvrĊuje se naroĉito za podruĉje izgradnje velikih hidroenergetskih graĊevina (više<br />
od 30 MW instalirane snage) što je u sluĉaju HE Ustikolina potrebno uraditi.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
17/81<br />
Slika 2.: Izvod iz Prostornog plana SRBiH - popis prostora koje treba zaštititi za potrebe<br />
višenamjenskih akumulacija<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
18/81<br />
Za potrebe izrade Prostornog plana FBiH izraĊena je Studija ranjivosti prostora FBiH. Na slici<br />
3. je prikazana sintezna karta ranjivosti prostora FBiH i podruĉja od posebnog znaĉaja za F<br />
BiH, tj. pokazuje u kojoj zoni ranjivosti se nalaze odreĊena podruĉja.<br />
Slika 3.: Sintezna karta zbirne ranjivosti prostora podruĉja od posebnog znaĉaja<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
19/81<br />
Na slici 4. dat je pregled u kojim zonama ranjivosti se nalazi planirana HE Ustikolina.<br />
Napravljena je analiza u kojem obimu buduća akumulacija zahvata osjetljiva podruĉja.<br />
Korištena je metodologija iz Studije ranjivosti prostora FBiH, gdje je:<br />
0 – nema uticaja<br />
1 – uticaj je znaĉajan<br />
2 – uticaj je velik<br />
3 – uticaj je veoma velik<br />
4 – uticaj je nedopustiv<br />
Slika 4.: Pregled zona ranjivosti se nalazi planirana HE Ustikolina<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
20/81<br />
Zbirna ranjivost prostora predstavlja sumu ranjivosti prostora pejzaţne slike, prirode, resursa<br />
i prirodnih resursa, te kvaliteta ţivota. Dalje, svaka od ovih podruĉja ranjivosti podjeljena je<br />
na daljnje aspekte za koje je izvršena analiza ranjivosti. Za zbirnu vrijednost ranjivost –<br />
maksimalne vrijednsoti se uzima veća vrijednost, dakle ako je podruĉje po osnovu jednog<br />
aspekta u zoni 2, a po osnovu drugog aspekta u zoni 4, zbirna ranjivost tok podruĉja je 4.<br />
Kroz analizu procjenjeno je da se akumulacijom buduće HE Ustikolina povećava površina<br />
korita za cca 0,5 km 2 u odnosu na trenutno stanje. Zbirna ranjivost ukazuje da se 80%<br />
akumulacije nalazi u trećoj, a 20% u ĉevrtoj zoni ranjivosti. U nastavku je dat tabelarni<br />
pregled u kojem obimu akumulacija zahvata pojedinaĉno svaku od zona ranjivosti (Tabela<br />
1).<br />
Tabela 1. Detaljan pregled pojedinaĉnih zona ranjivosti za planiranu HE Ustikolina<br />
Aspekti ranjivosti 0 1 2 3 4<br />
Zbirna ranjivost prostora FBiH 0,0 0,0 0,0 0,4 0,1<br />
0% 0% 0% 80% 20%<br />
Ranjivost pejzaţne slike 0,0 0,0 0,0 0,5 0,0<br />
0% 0% 4% 96% 0%<br />
Aspekt ekoloških zaštićenih područja 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0<br />
100% 0% 0% 0% 0%<br />
Aspekt zemljišnog pokrivača 0,0 0,1 0,4 0,0 0,0<br />
0% 17% 83% 0% 0%<br />
Aspekt etnologije 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0<br />
100% 0% 0% 0% 0%<br />
Aspekt nacionalnih spomenika 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0<br />
100% 0% 0% 0% 0%<br />
Aspekt otvorenih vodnih tokova 0,0 0,0 0,0 0,5 0,0<br />
0% 0% 7% 93% 0%<br />
Aspekt jezera 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0<br />
100% 0% 0% 0% 0%<br />
Aspekt vidljivosti sa uzvisenja 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0<br />
100% 0% 0% 0% 0%<br />
Aspekt vidljivosti iz naselja 0,1 0,5 0,0 0,0 0,0<br />
9% 91% 0% 0% 0%<br />
Aspekt vidljivosti sa magistralnih cesta 0,0 0,5 0,0 0,0 0,0<br />
0% 100% 0% 0% 0%<br />
Ranjivost prirode - srednja vrijednost 0,0 0,0 0,3 0,2 0,0<br />
0% 0% 64% 36% 0%<br />
Ranjivost prirode - maksimalna vrijednost 0,0 0,0 0,0 0,5 0,0<br />
0% 0% 0% 100% 0%<br />
Aspekt stabilnosti terena 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0<br />
100% 0% 0% 0% 0%<br />
Aspekt nagiba terena 0,0 0,5 0,0 0,0 0,0<br />
0% 99% 1% 0% 0%<br />
Aspekt erozije tla 0,0 0,0 0,2 0,3 0,0<br />
0% 0% 42% 58% 0%<br />
Aspekt ekoloških zasticenih područja 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0<br />
100% 0% 0% 0% 0%<br />
Aspekt sumskih povrsina 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0<br />
100% 0% 0% 0% 0%<br />
Aspekt poljoprivrednih povrsina 0,0 0,5 0,0 0,0 0,0<br />
2% 98% 0% 0% 0%<br />
Aspekt atmosfere 0,0 0,0 0,0 0,5 0,0<br />
0% 0% 0% 100% 0%<br />
Aspekt voda 0,1 0,0 0,4 0,0 0,0<br />
17% 0% 83% 0% 0%<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
21/81<br />
Aspekti ranjivosti 0 1 2 3 4<br />
Ranjivost resursa i prirodnih izvora - 0,1 0,3 0,1 0,0 0,0<br />
srednja vrijednost<br />
18% 48% 23% 2% 9%<br />
Ranjivost resursa i prirodnih izvora - 0,0 0,0 0,1 0,3 0,1<br />
maksimalna vrijednost<br />
2% 0% 14% 63% 21%<br />
Aspekt sumskih resursa 0,3 0,0 0,2 0,0 0,0<br />
57% 0% 43% 0% 0%<br />
Aspekt poljoprivrednih resursa 0,4 0,0 0,0 0,0 0,1<br />
83% 0% 0% 0% 17%<br />
Aspekt minerealnih i energetskih sirovina 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0<br />
100% 0% 0% 0% 0%<br />
Aspekt vodnih resursa 0,2 0,0 0,0 0,3 0,0<br />
37% 0% 0% 63% 0%<br />
Aspekt podzemnih vodnih resursa - COP 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0<br />
metod<br />
100% 0% 0% 0% 0%<br />
Ranjivost kvaliteta ţivota - srednja 0,0 0,0 0,1 0,5 0,0<br />
vrijednost<br />
0% 0% 15% 85% 0%<br />
Ranjivost kvaliteta ţivota - maksimalna 0,0 0,0 0,5 0,0 0,0<br />
vrijednost<br />
0% 3% 90% 7% 0%<br />
Aspekt etnologije 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0<br />
100% 0% 0% 0% 0%<br />
Aspekt nacionalnih spomenika 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0<br />
100% 0% 0% 0% 0%<br />
Aspekt sumskih povrsina 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0<br />
100% 0% 0% 0% 0%<br />
Aspekt raznolikosti reljefnih pojava 0,0 0,1 0,4 0,0 0,0<br />
0% 13% 80% 7% 0%<br />
Aspekt zraka 0,0 0,5 0,0 0,0 0,0<br />
3% 97% 0% 0% 0%<br />
Aspekt buke 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0<br />
100% 0% 0% 0% 0%<br />
Aspekt ekoloških zasticenih područja 0,5 0,0 0,0 0,0 0,0<br />
100% 0% 0% 0% 0%<br />
Aspekt voda 0,1 0,0 0,4 0,0 0,0<br />
17% 0% 83% 0% 0%<br />
Kao što se iz tabele 1. vidi HE Ustikolina samo po osnovu aspekta ranjivosti poljoprivrednih<br />
resursa spada u ĉetvrtu zonu ranjivosti.<br />
2.2. ISTORIJAT PROJEKTOVANJA<br />
Gornji tok rijeke Drine (potez od Šćepan-Polja do Višegrada) raspolaţe sa znaĉajnim<br />
hidroenergetskim potencijalom. Korištenje ovog dijela toka je, kao cjelovito tehniĉko rješenje,<br />
razmatrano u periodu 1960-1970 u okviru Osnovnog projekta iskorišćenja rijeke Drine sa<br />
pritokama.<br />
Hidroenergetsko korištenje voda na dijelu gornjeg toka od Foĉe do Goraţda (cca 25 km) u<br />
periodu do 1978. godine nije posebno razmatrano kao što je to bio sluĉaj sa uzvodnijim i<br />
nizvodnijim potezom tog dijela toka ili pak kao što je bio sluĉaj sa potezom Srednje Drine. Te<br />
godine je završen projekat Idejno riješenje iskorištenja rijeke Drine na potezu Foča-Goražde<br />
(Energoinvest-Sarajevo) u kome je od više razmatranih varijanti usvojeno rješenje sa jednom<br />
stepenicom (HE Goraţde).<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
22/81<br />
U narednom desetogodišnjem periodu došlo je do znaĉajnih promjena filozofije prostornog<br />
planiranja, ekološke svijesti i razvoja, te se pokazalo opravdanim preispitivanje ranije<br />
definisanog optimalnog korištenja hidroenergetskog potencijala rijeke Drine na ovom potezu.<br />
Tako je izraĊen elaborat Aktuelizacija idejnog rješenja hidroenergetskog iskorišćenja rijeke<br />
Drine na potezu Foča-Goražde, Energoprojekt, Beograd, 1990. IzmeĊu šest alternativnih<br />
šema odabrana je šema sa tri niske stepenice i to: HE Paunci, HE Ustikolina i HE Goraţde II<br />
(Prilog 4 - Šema hidroenergetskog korištenja rijeke Drine na potezu Foĉa-Goraţde).<br />
U meĊuvremenu je došlo do promjena u pogledu administrativne, privredne, socijalne i<br />
prostorne strukture šireg podruĉja, ali je od strane Vlade FBiH (Odluka o proglašenju javnog<br />
interesa, pristupanju pripremi izgradnje elektroenergetskih objekata, izboru strateških<br />
partnera i pristupanju dodjeli koncesija, Sl. novine FBiH, br. 60/06 i Odluka o proglašenju<br />
javnog interesa i pristupanju i izgradnji prioritetnih elektroenergetskih objekata u FBiH, Sl.<br />
novine FBiH, br. 08/10) ocjenjeno da to nema bitnog uticaja i da se izrada Predstudije<br />
izvodljivosti HE Ustikolina moţe bazirati na varijanti hidroenergetskog korištenja rijeke Drine<br />
na potezu Foĉa – Goraţde koja je usvojena u Aktueliziranom idejnom rješenju iz 1990.<br />
godine.<br />
Shodno tome, HE Ustikolina je projektovana kao pribransko postrojenje, a sa energetskog<br />
stanovišta protoĉna elektrana. U toku izrade Idejnog projekta, a shodno aktuelnim zakonskim<br />
propisima, aktuelizirano je rješenje iz studije iz 2002. godine, pa će, prema Idejnom projektu<br />
HE Ustikolina, biti opremljena sa tri agregata instalisanog proticaja od Qi = 3 x 150 m³/s.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
23/81<br />
3. LOKACIJA POGONA I POSTROJENJA HE USTIKOLINA<br />
3.1. UVOD<br />
Izgradnja HE Ustikolina je planirana na rijeci Drini, u BPK Goraţde.<br />
Drina je najduţa rijeka Bosne i Hercegovine koja teĉe kroz istoĉni dio zemlje i na mnogim<br />
mjestima ĉini granicu izmeĊu Bosne i Hercegovine i Srbije. Drina je najveća desna pritoka<br />
Save a nastaje spajanjem rijeka Pive i Tare kod mjesta Šćepan Polje. Njeno slivno podruĉje<br />
ima površinu 19.677 km² i nalazi se na teritoriji Bosne i Hercegovine, Srbije i Crne Gore.<br />
Duţina toka rijeke Drine od Šćepan-Polja do ušća u Savu je 346 km, srednji proticaj na ušću<br />
je 401 m³/s, a ukupni pad 357 m.<br />
Lokacija predmetne HE Ustikolina planirana je na udaljenosti pregradnog profila od ušća<br />
Drine 305+340 km, udaljenosti 14 km uzvodno od Goraţda i 16 km nizvodno od Foĉe (Prilog<br />
1. - Pregledna situacija postrojenja).<br />
HE Ustikolina sa akumulacijom i pripadajućim objektima postrojenja, nalazi se uglavom na<br />
podruĉju Općine Foĉa – Ustikolina, dok manji dio pregradnog mjesta i akumulacije pripada<br />
teritoriji općine Goraţde.<br />
Preko teritorije vodi vaţna saobraćajna komunikacija sa juga prema sjeveru, M20, koja<br />
obezbjeĊuje otvorenost ovog podruĉja, a pruţa se uz lijevu obalu Drine.<br />
Prostor odreĊuje dolina rijeke Drine sa graniĉnim planinskim masivima koji se pruţaju u<br />
pravcu istok-zapad, duţ toka rijeke Drine. Šire podruĉje lokacije HE Ustikolina prikazano je<br />
na slici 5.<br />
Slika 5.: Šire podruĉje lokacije HE Ustikolina<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
24/81<br />
3.2. OPIS LOKACIJE HE USTIKOLINA<br />
3.2.1. Geografski poloţaj i reljef<br />
Bosanko-podrinski kanton Goraţde obuhvata površinu od 504,6 km 2 i sastoji se od općina:<br />
• Goraţde<br />
• Foĉa - Ustikolina<br />
• Pale - Praĉa<br />
BPK Goraţde se nalazi u istoĉnoj Bosni, u Podrinju. Nadmorska visina u cijelom kantonu je<br />
iznad 300 metara. Rijeka Drina protiĉe kroz općine Foĉa-Ustikolina i Goraţde. Teritorija BPK<br />
Goraţde je uglavnom prekrivena šumom i preovladavaju brdsko-planinski predjeli.<br />
Najvisoĉiji planinski vrhovi u BPK Goraţde su Borovac s nadmorskom visinom od 1750 m,<br />
Kacelj sa 1674 m i Mlijeĉnik sa 1637 m nadmorske visine. Na slici 6. je prikazana reljefna<br />
karta BPK Goraţde.<br />
Slika 6. Reljefna karta BPK Goraţde<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
25/81<br />
3.2.2. Hidrogeološke karakterisitke terena<br />
Rijeka Drina u širem posmatranom prostoru predstavlja najdublji erozioni bazis i najveći<br />
vodotok prema kome se slijevaju sve površinske i podzemne vode. Na uţem posmatranom<br />
prostoru u okolini pregradnog mjesta su lijeve pritoke Osanica nizvodno i Rikavac potok<br />
uzvodno, dok na desnoj obali su pritoke Drinski potok i Kolina koja se u Ustikolini ulijeva u<br />
rijeku Drinu. Osanica, Drinski potok i Kolina su stalni površinski tokovi, a potok Rikavac je<br />
povremeni vodotok.<br />
Na terenu obuhvaćenom geološkom kartom (Prilog 2. - Gološka podloga) vidi se da su<br />
zastupljene stijene koje se prema tipu poroznosti, vodopropusnosti i hidrogeološkim<br />
funkcijama meĊusobno razlikuju, a izdvajaju se sljedeće hidrogeološke kategorije:<br />
• Hidrogeološki izolatori ili slabi hidrogeološki kolektori pukotinske poroznosti,<br />
• Hidrogeološki kolektori intergranularne proroznosti velike vodopropusnosti,<br />
• Hidrogeološki izolatori slabe vodopropusnosti do vodonepropusni.<br />
Prvima pripadaju stijenske mase koje ĉine osnovnu graĊu terena, ĉija vodopropusnost<br />
uveliko zavisi od stepena ispucalosti ili tektonske oštećenosti, gdje najviše dolaze do izraţaja<br />
pukotinske pore kojima cirkulišu podzemne vode. Na smanjenje opće poroznosti utiĉe<br />
zapunjavanje pukotina raspadnutim (glinovitim) materijalima. Prema ispitivanjima<br />
vodopropusnosti na uzvodnom i drugim pregradnim mjestima unutar ovakvih stijenskih masa<br />
procjenjeno je slijedeće:<br />
• Vodopropusnost opada sa dubinom i u kompaktnim masama je relativno mala (1-5<br />
Lu) u pripovršinskoj zoni do dubine 40-50 m, a ispod ovih dubina je vodonepropusna.<br />
• U tektonski oštećenim sredinama ili jaĉe ispucalim zonama, vodopropusnost je<br />
srednja do iznimno veća (5-20 Lu) sve do dubine 40-50 m, a ispod ovih dubina je<br />
vodonepropusna.<br />
U Predstudiji izvodljivosti iz 2002. godine je konsatovano da se unutar ovih stijenskih masa<br />
formiraju tzv. male izdani kojima se prihranjuju izvori preteţno male izdašnosti (0.1-1.0 1/s),<br />
koji su ĉesto povremenog karaktera ili im se izdašnost smanjuje na neznatnu mjeru. Ovdje<br />
egzistiraju dva pojedinaĉna izvora od kojih je jedan na desnoj obali kod Zubovića izdašnosti<br />
oko 1 l/s i drugi potok Rikavac, koji je kaptiran i izdašnosti 0.1 – 3.0 l/s.<br />
Hidrogeološki kolektori intergranularne poroznosti uglavnom dobre vodopropusnosti<br />
predstavljeni su šljunkovitim naslagama rijeĉnih terasa i aluvijalnim šljunkovima.<br />
Vodopropusnost im se kreće u granicama K=1x10 -1 cm/s.<br />
Na kraju se moţe zakljuĉiti da dominantnu ulogu imaju stijenske mase pukotinske poroznosti,<br />
koje su slabe vodopropusnosti do praktiĉno vodonepropusne, sa pojavom manjih izdani u<br />
relativno plitkim pripovršinskim zonama.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
26/81<br />
3.2.3. Geološko-tektonske odlike šireg podruĉja<br />
Teren u širem i uţem podruĉju brane HE Ustikolina izgraĊen je od stijena mlaĊe paleozojske<br />
i kvartarne starosti. Osnovu terena ĉine stijenske mase karbonske i permske odnosno permotrijaske<br />
naslage. Karbonski sedimenti razvijeni su u faciji kulma koju saĉinjavaju sivi do<br />
tamnosivi orkozni pješĉari, crni filitiĉni i ugljeviti škriljci, kvarc-sericitski škriljci i glincki koji se<br />
meĊusobno naizmjeniĉno smjenjuju vertikalno i boĉno. Najveću zastupljenost u masi imaju<br />
pješĉari. Ovi sedimenti pripadaju donjem karbonu.<br />
Permo trijaske naslage razvijene su takoĊe u klastiĉnoj faciji. Ovdje se takoĊe smjenjuju u<br />
masi sivi i sivkastosmeĊi pješĉari, zelenkastosivi kvarcno-liskunoviti škriljci, škriljasti glinci.<br />
Granice meĊu pojedinim ĉlanovima nisu jasne, a postoje i lateralne izmjene. IzgraĊuju<br />
podruĉje desne dolinske strane, zatim lijeve dolinske strane uzvodno od potoka Rikavac.<br />
Kvartarne tvorevine predstavljene su terasnim naslagama, sastavljenim preteţno od<br />
šljunkova i podreĊeno od slabo vezanih konglomerata, zatim od holocenih šljunkova,<br />
pjeskova, deluvijalnih glinovitih drobina i proluvijalnih nanosa.<br />
Tektonika terena je sloţena s obzirom na izboranost u vidu manjih nabora kako po pravcu<br />
pruţanja takoĊe i u pravcu pada slojeva, što je izraţeno posebno u karbonskim slojevima, a<br />
nešto manje u permotrijaskim. Ustanovljena su tri osnovna rasjedna elementa. Glavni rasjed<br />
u pravcu doline Drine situiran bliţe lijevoj obali, kojim su dovedeni u isti nivo sedimenti<br />
karbona lijeve dolinske strane sa sedimentima permotrijasa u rijeĉnom koritu i na desnoj<br />
obali. Pribliţno popreĉno na glavni rasjed je rasjed dolinom potoka Rikavac kojim su<br />
dovedeni u nenormalni kontakt permotrijaske i karbonske naslage. Treći rasjed je situiran duţ<br />
doline rijeke Osanice unutar karbonskih sedimenata, kojim je predisponirano formiranje ove<br />
popreĉne doline.<br />
3.2.4. Seizmološke karakteristike podruĉja<br />
Na osnovu podataka dobijenih svojevremeno od Seizmološkog zavoda, kao i kasnije<br />
prikupljene dokumentacije, došlo se do saznanja o seizmiĉnosti terena u ovom podruĉju.<br />
Raspoloţivi podaci o potresima odnose se na period koji iznosi pribliţno 100 godina.<br />
Svi potresi registrovani u ovom podruĉju nemaju epicentralne zone na uţem prostoru doline<br />
Drine, već se manifestuju kao posljedica potresa u drugim epicentralnim zonama. Najveći<br />
uticaj potresa u Goraţdu zapaţen je za vrijeme Biokovskog i Treskaviĉkog trusa (1962.<br />
godine) kada je podrhtavanje trajalo nešto duţe od 5 sekundi.<br />
Najnovijim istraţivanjima i obradom podataka uraĊena je 1987. godine seizmološka karta<br />
podruĉja bivše drţave SFRJ uz suradnju svih seizmoloških institucija u zemlji. Karta je<br />
uraĊena za razliĉite povratne periode od 50, 200 i 10 000 godina, za koje su sraĉunate<br />
veliĉine intenziteta potresa i okonturene zone razliĉitog intenziteta po MCS skali.<br />
Predmetno podruĉje nalazi se u zonama potresa kako slijedi:<br />
• Za povratni period 50 god. 5°MCS<br />
• Za povratni period 200 god. 7°MCS<br />
• Za povratni period 10 000 god. 8°MCS<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
27/81<br />
Brane predstavljaju objekte koji su van kategorije i da se za njih vrše posebna regionalna i<br />
lokalna seizmotektonska istraţivanja i na osnovu toga odreĊuje seizmiĉnost lokacije odnosno<br />
potrebni parametri za proraĉun (predominantne periode osciolovanja tla, poloţaj osnovne<br />
stijene, ubrzanje tla, ampiflikacije i dr.). Postojeće seizmološke karte sluţe samo kao osnova<br />
za projektovanje, a ne za donošenje odluka o izgradnji.<br />
3.2.5. Sadašnji vodni reţim 3<br />
Na potezu rijeke Drine od Bastasa do Goraţda, kao i na vaţnijim pritokama Drine na istom<br />
potezu, postoji veći broj hidroloških stanica pa se ovaj dio sliva moţe smatrati relativno<br />
dovoljno izuĉenim sa hidrološkog aspekt. Što je i vidljivo na šematskom prikazu poloţaja<br />
hidroloških stanica na rijeci Drini od Bastasa do Goraţda, Slika 7.<br />
Slika 7.: Šematski prikaz poloţaja hidroloških stanica na rijeci Drini od Bastasa do Goraţda<br />
3 Podaci za ovo poglavlje preuzeti su iz “Hidrološko- meteorološke podloge za Idejni projekat HE Ustikolina“, kljiga 2.6.<br />
(Energoinvest, 2009.) za šta su korištene podloge:<br />
Hidroenergetsko korištenje rijeke Drine na potezu Foĉa-Goraţde –aktuelizacija Idejnog rješenja - Energoprojekt<br />
BGD 1990.god.<br />
Stanje vodotoka i obalnog podruĉja rijeke Drine i Pive nizvodno od HE Piva – Knjiga 3 – Hidrotehniĉki dio- Sarajevo<br />
decembar 1978. god.- Energoinvest – Sarajevo 1978. god.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
28/81<br />
Većina ovih hidroloških stanica ima dugogodišnji niz osmatranja i dovoljan broj<br />
hidrometrijskih mjerenja, te su detaljno obraĊivane u okviru Hidrološkog Informacionog<br />
sistema rijeke Drine.<br />
Za potrebe projektovanja HE Ustikolina na nivou Idejnog projekta bilo je neophodno za ovaj<br />
objekat definisati karakteristike reţima voda, odnosno definisati srednje, male i velike vode.<br />
Najbliţa stanica na kojoj postoji dugogodišnji period osmatranja i veliki broj izvršenih<br />
hidrometrijskih mjerenja je VS Foĉa-most. Zato je odluĉeno da se obrade podaci sa ove<br />
vodomjerne stanice i da se korelacijskim odnosom dobiveni rezultati prenesu na profil<br />
zahvata HE Ustikolina. Zahvat HE Ustikolina lociran cca 400 metara uzvodno od ušća lijeve<br />
pritoke Osanice i nalazi se cca 16,5 km nizvodno od VS Foĉa-most.<br />
3.2.5.1. VS Foĉa – most i rezultati dosadašnjih obrada<br />
Na raspolaganju su bili rezultati ĉetiri hidrološke obrade VS Foĉa-most.<br />
Prva obrada je uraĊena 1976. godine u okviru Dopunske Hidrološke obrade i obuhvatila je<br />
period obrade 1926. – 1975. godina. (Zavod za hidrotehniku GraĊevinskog Fakulteta u<br />
Sarajevu).<br />
Druga obrada je uraĊena 1983. godine od strane GraĊevinskog instituta OOUR Fakultet<br />
graĊevinskih znanosti–Split a u okviru elaborata: Utjecaj akumulacije HE Višegrad na<br />
priobalje podruĉja Goraţda. Obrada je obuhvatila period 1926.- 1980. godine.<br />
Treća obrada je uraĊena u elaboratu: Hidroenergetsko korištenje rijeke Drine na potezu Foĉa<br />
– Goraţde – aktuelizacija Idejnog rješenja – Knjiga II – Prethodne analize – Energoprojekt –<br />
Beograd 1990. godina. Obradom je obuhvaćen period 1926.- 1985. godine.<br />
Ĉetvrta obrada je uraĊena u elaboratu: Korištenje hidroenergetskog potencijala Gornje Drine<br />
i Sutjeske na teritoriji Republike Srpske – Idejno rješenje i prethodna studija opravdanosti –<br />
knjiga 8 – Izvještaj o energetskim efektima izgradnje objekata. Obradom je obuhvaćen period<br />
1946.- 1989. godine Energoprojekt Hidroinţenjering i Institut za vodoprivredu Jaroslav Ĉerni.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
29/81<br />
Pregled rezultata pomenutih obrada respektivno je priloţen u tabeli 2.<br />
Tabela 2: Rezultati hidroloških obrada<br />
Povtšina<br />
sliva F(km 2 )<br />
Srednji<br />
proticaj<br />
Q(m 3 /s)<br />
Ekološki<br />
prihvatljiv protok<br />
Q(m 3 /s)( 4 )<br />
Velike<br />
vode Q 1/100<br />
(m 3 /s)<br />
Velike vode<br />
Q 1/1000<br />
(m 3 /s)<br />
Period<br />
obrade<br />
5593 212 27,60 3327 4487 1926.-1975.<br />
5593 217 30,59 3100 4160 1926.- 1980.<br />
5957 211,86 27,55 2736 3822 1926.-1985.<br />
6139 206,88 29,09 2537 3826 1946.-1989.<br />
Za potrebe Idejnog projekta izvršena je hidrološka obrada Vodne stanice Foĉa za period<br />
1956.- 1991. godine.<br />
Hidrološka obrada rijeke Drine na profilu VS Foĉa-most za period 1956.- 1991. godine<br />
uraĊena je na osnovu niza osmotrenih vodostaja i izvršenih hidrometrijskih mjerenja. U<br />
periodu od 1954. – 1991. godine izvršena su 164 hidrometrijska mjerenja u dijapazonu od<br />
27,2 m 3 /s do 2309 m 3 /s odnosno od (0,134 – 11,43) Qsr.<br />
Na vodomjernoj stanici VS Foĉa-most registrovan je trend produbljavanja korita kao<br />
posljedica erozionih procesa u samom slivu rijeke Drine.<br />
Kod analiza hidrološke obrade uzeta su obzir dva perioda. Prvi period je od 1956-1975<br />
godine kada se radi o prirodnom reţimu protoka rijeke Drine. Drugi period je od 1975-1991<br />
godine kada se radi o vještaĉkom reţimu protoka rijeke Drine uzrokovanim poĉetkom rada<br />
HE Mratinje 1976. godine<br />
3.2.5.2. Vodni reţim na lokaciji zahvata HE Ustikolina<br />
Osnova za definisanje reţima voda na lokaciji zahvata HE Ustikolina su bili podaci sa lokacije<br />
VS Foĉa-most.<br />
Površine sliva na VS Foĉa-most u iznosu 6139 km 2<br />
elaborata, jer su oni izvršili najveći obim istraţnih radova.<br />
preuzeta je iz Energoprojektovih<br />
Odnos površina sliva na zahvatu HE Ustikolina i VS Foĉa – most iznosi 1,0425, a korigovan<br />
sa pripadajućim padavinama iznosi 1,0284. Za proraĉun dnevnih proticaja na profilu zahvata<br />
HE Ustikolina korišten je korigovani odnos 1,0284.<br />
4 Ekološki prihvatljiv protok predstavlja najmanju koliĉinu vode koja osigurava oĉuvanje prirodne ravnoteţe vodnih ekosistema i<br />
pejzaţnih karakteristika vodotoka. Trenutno je u skladu sa Zakonom o vodama u izradi Podzakonski akt vezan za definisanje<br />
ekološki prihvatljivog protoka. Do usvajanja Podzakonskog akta ekološki prihvatljiv protok (vodoprivredni minimum) se uzma<br />
kao vrijednost minimalnog srednje mjeseĉnog proticaja sa 95%-nim obezbjeĊenjem.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
30/81<br />
Srednji proticaj na profilu zahvata HE Ustikolina<br />
Prosjeĉni višegodišnji proticaj na profilu zahvata HE Ustikolina za period 1956.- 1975. godina<br />
(prirodni reţim teĉenja) je dobiven mnoţenjem srednjeg proticaja rijeke Drine na profilu<br />
zahvata VS Foĉa-most za period 1956.- 1975. godina sa koeficijentom K=1,0284.<br />
Q zahvat HEUstikolina(1956.- 75) = 207,66 m 3 /s (q sp = 32,44 l/s/km 2 )<br />
Prosjeĉni višegodišnji proticaj na profilu zahvata HE Ustikolina za period 1976.- 1991. godina<br />
(vještaĉki reţim teĉenja) je dobiven mnoţenjem srednjeg proticaja rijeke Drine na profilu<br />
zahvata VS Foĉa-most za period 1976.- 1991. godina sa koeficijentom k= 1,0284<br />
Q zahvat HEUstikolina(1976.- 91) = 201,82 m 3 /s (q sp = 31,53 l/s/km 2 )<br />
Za obraĊeni period 1956.- 1991. godina srednji proticaj rijeke Drine na profilu zahvata HE<br />
Ustikolina iznosi 205,06 m 3 /s.<br />
Pošto je srednji (prirodni) proticaj na profilu zahvata HE Ustikolina 207,66 m 3 /s za period<br />
1956.-1975. godina, uvrštavanjem u obrazac dobiva se da je minimalni srednje mjeseĉni<br />
proticaj sa 95%-nim obezbjeĊenjem 33,02 m 3 /s, što je predloţeno za usvajanje kao ekološki<br />
prihvatljiv protok na profilu zahvata HE Ustikolina.<br />
Velike vode na profilu zahvata HE Ustikolina<br />
Vjerovatnoća pojave velikih voda raĊena je na osnovu niza maksimalnih godišnjih proticaja<br />
perioda 1956.-1975. godina. (period prirodnog teĉenja) tako što su pojavljeni maksimumi na<br />
VS Foĉa-most uvećani za K=1,0284. Ovo je bilo moguće uraditi jer na potezu VS Foĉa –<br />
most – zahvat HE Ustikolina nema većih pritoka koje bi specifiĉno uticale na niz.<br />
Tabela 3.: Rezultati proraĉuna velikih voda za odabrane povratne periode<br />
Povratni period Vjer. Q VV ( m 3 /s)<br />
(godine) (%) (m 3 /s)<br />
2 50 1095,07<br />
5 20 1613,61<br />
10 10 1993,17<br />
20 5 2383,86<br />
25 4 2513,43<br />
50 2 2930,46<br />
100 1 3372,81<br />
1000 0,1 5065,79<br />
10 000 0,01 7183,20<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
31/81<br />
Proraĉun velikih voda povratnog perioda 1000 godina sa 95%-nim intervalom povjerenja<br />
Da bi bili na strani sigurnosti uraĊen je dodatni proraĉun vjerovatnoće pojave velikih voda za<br />
povratni period 1000 godina sa intervalom povjerenja 95%, a na osnovu regionalne analize<br />
velikih voda.<br />
Proraĉun je proveden u 2 koraka. U prvom koraku izvršen je proraĉun vjerovatnoće pojave<br />
velikih voda za izuĉene profile (VS Bastasi, HE Foĉa, VS Foĉa Most, HE Ustikolina i VS<br />
Višegrad.) Za svaki profil je usvojena odgovarajuća teorijska funkcija raspodjele i za usvojenu<br />
teorijsku funkciju raspodjele je izraĊen 95% - ni interval povjerenja. Za povratni period 1000<br />
godina oĉitana je Q 1/1000 sa 95%-nim intervalom povjerenja za usvojenu teorijsku funkciju<br />
raspodjele.<br />
U drugom koraku je formirana zavisnost površine sliva - Q 1/1000 sa 95%-nim intervalom<br />
povjerenja za svaki gore pomenuti profil.<br />
Kao rezultat korespondencije dobivena je relacija:<br />
Q max 1/1000 95% obezbj. = 0,6399 x F + 1108,8<br />
Kada se u relaciju uvrsti površina sliva rijeke Drine na profilu zahvata HE Ustikolina dobije se<br />
vrijednost hiljadugodišnje velike vode sa 95%-nim intervalom povjerenja u iznosu od:<br />
Q max 1/1000 95% int. pov. = 5204 m 3 /s<br />
3.2.6. Kvalitet vode rijeke Drine nizvodno od Foĉe<br />
Kada je rijeĉ o stanju kvaliteta vode, mjerodavni pokazatelji uticaja stanja izazvanih<br />
prirodnim ili vještaĉkim procesima na kvalitet voda su indeks saprobnosti (kljuĉni pokazatelj<br />
uticaja) i koncentracija i potrošnja kiska (BPK5) (pokazatelj stanja kvaliteta voda). Na dijelu<br />
toka rijeke Drine, obraĊene stanice (Goraţde nizvodno i Foĉa nizvodno) kao i dugogodišnji<br />
period mjerenja (1980.-1991. godina) od strane Republiĉkog hidrometeorološki zavod<br />
SRBiH su pouzdana osnova za utvrĊivanje postojećeg stanja (do 1991. godine). Kvalitet<br />
vode rijeke Drine nizvodno od Foĉe ispitivan je sistematski 1988. godine sa tri serije pri<br />
proticajima 134 m³/s do 346 m³/s (na profilu Foĉa-most). Ispitivanja su vršena i na ĉetiri<br />
profila od Bastasa do uzvodno od Višegrada. U tabeli 4. se daju rezultati ispitivanja izraţeni<br />
u klasi kvaliteta prema graniĉnim vrijednostima samo za profile Foĉa-nizvodno i Goraţdenizvodno.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
32/81<br />
Tabela 4.: Klasa kvaliteta vode prema graniĉnim vrijednostima 5 za profile Foĉa-nizvodno i<br />
Goraţde-nizvodno<br />
Indikator kvaliteta vode Foĉa-nizv. Goraţde nizv.<br />
Kisik otopljenosti (mg O 2 /l) I I<br />
Zasićenost kisikom (%) II II<br />
BPK5 (mgO 2 /l) II III<br />
HPK I I<br />
Suvi ostatak filtrirane vode (mg/l) I I<br />
Suspendovane materije (mg/l) II II<br />
pH vrijednost I-II I-II<br />
Koliformne bakterije NVB/1l II III<br />
Stepen saprobnosti (Liebermann) II-I II<br />
UtvrĊeno je da klasa kvaliteta vode na profilu Foĉa - nizvodno odgovara II kvalitetu za rijeku<br />
Drinu, dok neki pokazatelji na profilu Goraţde-nizvodno degradiraju kvalitet vode na III klasu<br />
kvaliteta. MeĊutim, navedena ispitivanja su vršena u vrijeme kada su mnoga industrijska<br />
postrojenja bila u pogonu, suprotno poslijeratnom stanju. Moţe se ocjeniti da je današnji<br />
kvalitet vode na potezu Foĉa-Goraţde vjerovatno iznad onoga utvrĊenog 1988. godine, tako<br />
da je rijeka Drina relativno manje zagaĊen vodotok u okviru Bosne i Hercegovine. Kod ocjene<br />
stanja treba navesti da se kvalitet voda mjeri na stanici Goraţde nizvodno. Podaci su<br />
prikazani u Tabela 5 i Tabela 6. 6 . Navedeni podaci mogu posluţiti kao poĉetno stanje i za<br />
kasniju kontrolu mogućih uticaja na promjenu stanja usljed rada HE Ustikolina.<br />
5 Prema Uredbi o klasifikaciji voda i voda obalnog mora Jugoslavije u granicama SR BiH, Sl. list SR<br />
BiH, br. 19/80<br />
6 Izvor: www.voda.ba<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
33/81<br />
Tabela 5.: Mjerenja kvaliteta voda na VS Goraţde nizvodno (period 2005. -2009.)<br />
Datum<br />
Proticaj<br />
m 3 /s<br />
Temperatura<br />
vode<br />
(Ţivin<br />
termometar)<br />
pH<br />
(ISO10523)<br />
BPK5<br />
(ISO 5815-1,<br />
ISO 5815-2)<br />
Kisik<br />
rastvoreni<br />
(ISO5814,<br />
ISO 5813)<br />
Mutnoća<br />
(ISO 7027)<br />
Elektrovodljivost<br />
(ISO7888)<br />
Susp.<br />
materije<br />
(ISO11923)<br />
HPK<br />
(dihromatna<br />
m.)<br />
(ISO 6060)<br />
HPK<br />
(KMnO 4 m.)<br />
(ISO 8467)<br />
Alkalitet –<br />
ukupni<br />
(ISO 9963-1)<br />
o C mg O 2 /l mg O 2 /l oSiO 2 uS/cm mg/l mgO 2 /l mg O 2 /l mgCaCO 3 /l<br />
12.10.2005 90,53 9,7 8,04 1,8 10,56 3,28 290 6 12 1,185 140<br />
25.2.2006 190,5 5,6 7,38 2,2 12 27,4 289 55,1 22,5 1,975 137<br />
26.5.2006 193 9 7,56 1,6 10,5 15,6 253 18,2 16,4 1,58 150<br />
23.8.2006 45,5 16,5 8,02 2,7 9,31 3 265 5,7 16,8 0,6 148<br />
17.10.2006 55,9 8,5 7,8 2,6 11,9 1,4 256 3,6 18,6 0,55 152<br />
20.4.2007 132 7,9 7,4 1,5 10,8 6,07 295 10 13,5 122<br />
24.7.2007 23 8,4 2,17 10,15 1,565 304 1,01 1,56 168<br />
22.8.2007 0,13 10,4 7,9 1,5 11,55 0,476 252 0,85 17,41 1,04 144<br />
21.5.2008 130 10,6 8,9 0,9 11,2 203 2,03 5,63<br />
7.8.2008 19,6 8,25 3,6 11,6 290 2,95 19,67<br />
16.10.2008 11 7,9 1,7 12,45 271 0,98 40,6<br />
12.5.2009 10,4 8,07 2,6 11,82 269 3,65 15,68<br />
No. 8 12 12 12 12 8 12 12 11 7 8<br />
Prosjek 104.70 11.85 7.97 2.07 11.15 7.35 269.75 9.17 18.07 1.21 145.13<br />
Minimum 0,13 5,6 7,38 0,9 9,31 0,476 203 0,85 5,63 0,55 122<br />
Maksimum 193 23 8,9 3,6 12,45 27,4 304 55,1 40,6 1,975 168<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 34/81<br />
Tabela 6.: Mjerenja kvaliteta voda na VS Goraţde nizvodno (period 2005. -2009.) - nastavak<br />
Datum<br />
Tvrdoća<br />
Boja vode<br />
ukupna<br />
prava<br />
(Std. m., 2005<br />
(ISO7887)<br />
(2340C.))<br />
mgCaCO 3 /l Pt mg/l<br />
Temperatura<br />
zraka (Ţivin<br />
termometar)<br />
Alkalitet – m<br />
(ISO 9963-1)<br />
Alkalitet – p<br />
(ISO 9963-2)<br />
Kisik zasićenost<br />
(Elektrometrija,<br />
ISO 5814)<br />
Ukupni suhi<br />
ostatak (ISO<br />
3696)<br />
Ukupni<br />
ţareni<br />
ostatak<br />
(ISO 3696)<br />
Gubitak<br />
ţarenjem<br />
(ISO 3696)<br />
o C mgCaCO 3 /l mgCaCO 3 /l % mg/l mg/l mg/l -<br />
12.10.2005 134 11,6 136 4 101 234 134 100<br />
25.2.2006 142 30 7 137 0 105 278 182 96<br />
26.5.2006 134 16 18 150 0 102 264 160 104<br />
23.8.2006 160 5 24,5 148 0 98,2 226 120 106<br />
17.10.2006 160 8,9 152 0 110 245 130 115<br />
20.4.2007 146 8 6 122 0 106 292 220 72<br />
24.7.2007 206 5 33,5 168 0 109,5 199 129 50<br />
22.8.2007 160 5 24 144 0 109,5 199 129 70<br />
21.5.2008 18 104 162<br />
7.8.2008 31 153<br />
16.10.2008 12,2 117,1 174<br />
12.5.2009 20,4 101,1 173<br />
No. 8 6 12 8 8 11 8 8 8 4<br />
Prosjek 155.25 11.50 17.93 144.63 0.50 105.76 242.13 150.50 89.13 165.50<br />
Minimum 134 5 6 122 0 98,2 199 120 50 153<br />
Maksimum 206 30 33,5 168 4 117,1 292 220 115 174<br />
-(-)<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij: HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
35/81<br />
3.2.7. Meteorološki parametri i klimatske karakteristike slivnog podruĉja Drine<br />
Reljef slivnog podruĉje rijeka Pive, Tare i Drine, uzvodno od Foĉe se ogleda u izraţenim<br />
brdsko-planinskim masivima. Njegovom forimiranju je doprinjela sloţena klima, jer usljed<br />
visokih planina, koje okruţuju sliv, uticaj Jadranskog mora nije dominantan, a nasuprot tome<br />
otvorenost prema sjeveru olakšava prodiranje hladnog zraka iz tog pravca. Moţe se<br />
konstatovati da u dolinama sliva vlada umjereno kontinentalna a u visokim planinskim<br />
oblastima planinska klima, gdje su ljeta svjeţija i kraća, a zime duţe i nešto hladnije nego u<br />
dolinama.<br />
Srednja temperatura najtoplijeg mjeseca jula mijenja se u slivu od 18,9°C (Foĉa) u dolini, do<br />
15° C (Ţabljak) u višim dijelovima sliva, a najhladnijeg mjeseca januara od -1,0°C do -4,0°C.<br />
Relativna vlaţnost se veoma malo koleba u toku godine. Najveća vlaţnost je u decembru<br />
91% a najmanja u julu 72%. Oblaĉnost je cijele godine znatno izraţena te se moţe govoriti<br />
da je godišnje u prosjeku 6/10 dijelova neba pod oblacima. Najveća oblaĉnost je u novembru<br />
a najmanja u augustu. Srednje godišnje padavine na površini sliva od cca 6000 km 2 do Foĉe<br />
iznose 1587 mm i dosta su ravnomjerno rasporeĊene po mjesecima. Najkišovitiji mjesec ima<br />
oko 3-3,5 puta veću koliĉinu padavina od najsušnijeg.<br />
Metereološki uslovi su prikazani za metereološku stanicu Foĉa:<br />
• Srednja godišnja temperatura 9.8 0C<br />
• Najhladniji mjesec (januar) -10C<br />
• Najtopliji mjesec (juli) 18.90C<br />
• Prosjeĉne padavine 952 mm/god<br />
• Najvlaţniji mjesec (decembar) 105 mm<br />
• Najsušniji mjesec (avgust) 62 mm<br />
Glavni maksimum padavina je u novembru ili decembru, a sporedni u aprilu ili maju. Minimum<br />
padavina je u julu i augustu. Šira oblast grada Goraţda i najveći dio BPK Goraţde pripada<br />
pojasu pretplaninske umjereno kontinentalne klime, dok se dolinom rijeke Drine osjeti snaţan<br />
uticaj umjereno kontinentalne klime sa sjevera. Zapadni dio kantona pripada planinskoj klimi<br />
(dio općine Foĉa-Ustikolina). Na slici 8. su prikazani pojasi klimatskih karakteristika u BPK<br />
Goraţde 7 .<br />
7 Izvor: Studija ranjivosti prostora FBiH, 2008.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat - Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 36/81<br />
Slika 8.: Klimatske karakteristike u BPK Goraţde<br />
U BPK Goraţde postoji meteorološka stanica u Goraţdu i padavinska stanica u Ustikolini 8<br />
(Tabela 7.).<br />
Meteorološka stanica<br />
Tabela 7.: Poloţaj meteoroloških stanica u BPK Goraţde 7<br />
N<br />
Koordinate<br />
Nadmorska visina (m)<br />
Goraţde 43º 40' 18º 59' 345<br />
Ustikolina 43º 35' 18º 48' 384<br />
E<br />
8 Izvor: Klimatološke karakteristike BPK Goraţde, novembar 2008.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 37/81<br />
U tabeli 8. su date prosjeĉne vrijednosti temperature sa mjerne stanice u Goraţdu u razdoblju<br />
od 1961. do 1990. godine.<br />
Tabela 8.: Prosjeĉne vrijednosti temperature za Goraţde u periodu 1961. do 1990. godine<br />
Prosjeĉna<br />
godišnja<br />
temperatura (ºC)<br />
Srednja<br />
temperatura u<br />
januaru (ºC)<br />
Srednja<br />
temperatura<br />
u julu (ºC)<br />
Apsolutna<br />
minimalna<br />
temperatura (ºC)<br />
Apsolutna<br />
maksimalna<br />
temperatura (ºC)<br />
9,8 -1,2 19 -23,5 38,2<br />
Tabela 9. Srednje mjeseĉne i godišnje temperature za Goraţde u periodu 2004. do 2008.<br />
godine<br />
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII GOD<br />
Goraţde -1,2 1,8 5,8 10,2 14,4 17,4 19,0 18,7 15,4 10,3 5,0 0,4 9,8<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Nadmorska visina (m)<br />
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 38/81<br />
Prosjeĉna godišnja vrijednost temperature, idući uz padine okolnih planina, opada za 0,6 ºC<br />
na svakih 100 metara nadmorske visine. Zavisnost pada temperature od nadmorske visine je<br />
prikazana na slici 9.<br />
1500<br />
1300<br />
1100<br />
900<br />
700<br />
500<br />
300<br />
2 3 4 5 6 7 8 9 10<br />
Srednja godišnja temperatura (ºC)<br />
Slika 9.: Vrijednost prosjeĉne godišnje temperature u zavisnosti od nadmorske visine u BPK<br />
Goraţde<br />
Na slici 10. je prikazana prosjeĉna godišnja temperatura u BPK Goraţde 9 .<br />
Slika 10.: Prosjeĉne godišnje temperature u BPK Goraţde<br />
9 Izvor: Studija ranjivosti prostora FBiH, 2008.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 39/81<br />
Prosjeĉne godišnje sume padavina u BPK Goraţde 10 su meĊu najniţim u BiH, oko 800 l/m 2 .<br />
Na slici 11. su prikazane prosjeĉne sume padavina za BPK Goraţde 11 .<br />
Slika 11.: Prosjeĉne sume padavina za BPK Goraţde<br />
10 Izvor: Klimatološke karakteristike BPK Goraţde, novembar 2008.<br />
11 Izvor: Studija ranjivosti prostora FBiH, 2008.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 40/81<br />
3.2.8. Korištenje zemljišta<br />
Na niţim dijelovima terena iznad korita Drine nalaze se površine pod oranicama i baštama.<br />
Najznaĉajniji lokalitet za potencijalno intenzivnije poljoprivredno korištenje je Cvilin polje.<br />
Visinski poloţaj Cvilin polja u odnosu na planiranu kotu uspora HE Ustikolina je 2-6 m (niţa<br />
terasa) i preko 6 m (viša terasa) iznad kote uspora.<br />
3.2.9. Stanovništvo<br />
Glavna naseljena mjesta u BPK Goraţde su Goraţde, Praĉa, Ustikolina, Vitkovići, Ilovaĉa,<br />
Jabuka, Zupĉići i Cvilin. U Tabela 10. je dat pregled broja stanovnika i površina općina koje<br />
pripadaju BPK Goraţde. Najveća općina je općina Goraţde u kojoj ţivi 91 % (2007. godine)<br />
od ukupnog broja stanovništva u Kantonu.<br />
Tabela 10.: Broj stanovnika i površine općina u BPK Goraţde<br />
Općina<br />
Površina<br />
(km 2 )<br />
Broj stanovnika<br />
1991 12 2001 6 2005 13 2006 7 2007 7<br />
Goraţde 248,8 32.676 31.534 31.563 30.789 30.743<br />
Pale-Praĉa 86,4 2.293 1.381 1.097 1.091 1.088<br />
Foĉa-<br />
Ustikolina<br />
169,4 4.982 2.320 1.848 1.837 1.831<br />
Ukupno BPK<br />
Goraţde<br />
504,6 39.951 35.235 34.508 33.717 33.662<br />
U tabeli 11. je prikazana gustina naseljenosti po općinama BPK Goraţde<br />
Tabela 11.: Gustina naseljenosti po općinama BPK Goraţde<br />
Općina<br />
Gustina naseljenosti (st/km 2 )<br />
1991 2001 2005 2006 2007<br />
Goraţde 131,3 126,7 126,9 123,8 123,6<br />
Pale-Praĉa 26,5 16,0 12,7 12,6 12,6<br />
Foĉa-Ustikolina 29,4 13,7 10,9 10,8 10,8<br />
Ukupno BPK<br />
Goraţde<br />
79,2 69,8 68,4 66,8 66,7<br />
12 Izvor: Studija ranjivosti prostora FBiH, 2008.<br />
13 Izvor: Bosansko-podrinjski Kanton u brojkama-Federalni zavod za statistiku, 2008.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 41/81<br />
Na podruĉju koje se potapa akumulacijom nema naselja, postoji nekoliko privatnih<br />
gazdinstava za stalni ili privremeni boravak.<br />
Iz tabele 10. i tabele 11. je evidentan pad broja stanovništva u BPK Goraţde. Pad broja<br />
stanovništva u BPK Goraţde je prvenstveno rezultat ratnih dešavanja od 1992-1995. godine,<br />
te nizak procenat zaposlenosti radno sposobnog stanovništva što je vidljivo iz tabele 12.<br />
Tabela 12.: Broj zaposlenih u odnosu na ukupan broj stanovnika u BPK Goraţde<br />
Pokazatelj/indikator<br />
Godina<br />
2005 2006 2007<br />
Broj zaposlenih u BPK Goraţde 4.275 4.192 4.568<br />
Udio zaposlenih u odnosu na ukupan broj<br />
stanovnika BPK Goraţde<br />
12,4 % 12,4 % 13,6 %<br />
Broj zaposlenih u FBiH 14 388.416 389.601 413.676<br />
Udio zaposlenih u odnosu na ukupan broj<br />
stanovnika FBiH<br />
16,7 % 16,8 % 17,8 %<br />
Iz tabele 12. se vidi da je ukupan broj zaposlenih u BPK Goraţde u odnosu na broj<br />
stanovnika mnogo manji nego što je to sluĉaj u Federaciji BiH.<br />
Razvoj privatnog sektora i malih i srednjih preduzeća nije uspio kompenzirati drastiĉno<br />
smanjenje proizvodnje u velikim preduzećima koja su bila nosioci privrednog razvoja u<br />
prijeratnom periodu. U privrednim i društvenim djelatnostima je 1990. godine bilo zaposleno<br />
oko 10.000 radnika, a danas je na podruĉju BPK Goraţde broj zaposlenih nešto više od<br />
4.500 radnika. Iz ovog se moţe zakljuĉiti da BPK Goraţde spada u nerazvijenije kantone u<br />
FBiH.<br />
Za bolji pregled stanja privrednog razvoja na podruĉju BPK Goraţde, napravljeno je<br />
poreĊenje GDP-a (bruto domaći proizvod BDP) po glavi stanovnika BPK Goraţde u 2004.<br />
godini sa GDP po glavi stanovnika u FBiH. Iako GDP po glavi stanovnika na podruĉju<br />
kantona kontinuirano raste, još uvijek je ispod prosjeĉnog GDP-a po glavi stanovnika FBiH.<br />
Osim toga GDP po glavi stanovnika u 1990. godini iznosio je oko 7.520 KM, dok je u 2004.<br />
godine imao vrijednost 2.598 KM. U istom periodu zaposlenost je smanjena za više od 50%.<br />
Tabela 13.: Bruto domaći proizvod u BPK Goraţde i FBiH<br />
GDP za 2004. godinu FBIH BPK Goraţde<br />
GDP (KM/st) 3.625 15 2.598 16<br />
Opća slika socijalnog aspekta ovog podruĉja je nepovoljna kako u pogledu zaposlenosti tako<br />
i u pogledu bruto domaćeg proizvoda.<br />
14 Izvor: Federacija u brojkama 2008, 2008.<br />
15 Izvor: Federacija u brojkama 2008.god<br />
16 Izvor: Općina Goraţde -Strategija razvoja zasnovana na poštivanju ljudskih prava 2008 -2014<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 42/81<br />
3.2.10. Saobraćajna infrastruktura<br />
Razmatrano podruĉje doline Drine (potez Foĉa-Goraţde) ima relativno razvijenu saobraćajnu<br />
mreţu. Najvaţnija javna saobraćajnica je magristralni put M20 (Višegrad-Goraţde-Foĉa) koji<br />
je u potpunosti lociran na lijevoj obali, 80-tih godina prošlog stoljeća je rekonstruisan i uvršten<br />
u mreţu magistralnih puteva. Duţ desne obale rijeke Drine egzistira više lokalnih puteva<br />
razliĉitog kvaliteta koji su sa magistralnim putem na lijevoj obali povezani preko dva viseća<br />
mosta. Mostovi se nalaze u naseljima Ustikolina i Mravinjac, meĊusobno su udaljeni cca 19<br />
km, i sluţe za saobraćaj pješaka i lakših motornih vozila.<br />
3.2.11. Elektroenergetska mreţa<br />
Prenosna mreţa 110 kV<br />
Osnovni izvor napajanja elektriĉnom energijom BPK Goraţde je TS 110/35/10 (20) kV, 2x20<br />
MVA “Goraţde 1“ koja je povezana na elektroenergetski sistem JP EP BiH i napaja se<br />
postojećom prenosnom mreţom 110 kV:<br />
• DV 110kV TS Goraţde 2 – TS Goraţde 1, duţine 5,5 km, sa faznim vodiĉima tipa<br />
AlFe 240/40 mm 2<br />
• DV 110kV TS Foĉa – TS Goraţde 1, duţine 28,8 km, sa faznim vodiĉima tipa AlFe<br />
240/40 mm 2<br />
• DV 110kV TS Pale – TS Goraţde 1, duţine 44,9 km, sa faznim vodiĉima tipa AlFe<br />
150/25 mm 2<br />
Prenosne mogućnosti dalekovoda 110 kV sa faznim uţetom tipa AlFe, 240/40 mm 2 je 122,7<br />
MVA, a prenosne mogućnosti dalekovoda 110 kV sa faznim uţetom tipa AlFe, 150/25 mm 2<br />
su 89,4 MVA.<br />
Distributivna mreţa „Elektrodistribucije“ Sarajevo – PJ Goraţde:<br />
• DV 35 kV TS 110/35 kV Goraţde 1 – TS 35/6 kV Azot<br />
• DV 35 kV TS 110/35 kV Goraţde 1 – TS 35/10 kV Pobjeda<br />
• 10(20) kV mreţa i postrojenja te<br />
• Niskonaponska mreţa<br />
Od lokalnih izgraĊenih kapaciteta za proizvodnju elektriĉne energije na podruĉju BPK<br />
Goraţde postoje dvije MHE na rijeci Osanici i to MHE Osanica 1 instalisane snage 1,150<br />
MW, i MHE Osanica 4, instalisane snage 0,488 MW koja je puštena u probni rad 2007.<br />
Godine, te na rijeci Ĉemernici jedna MHE instalisane snage 0,550 MW i jedna u izgradnje.<br />
Ukupna potrošnja elektriĉne energije u BPK Goraţde u 2007. godini iznosila je 43,22 GWh<br />
dok je proizvodnja bila oko 3,4 GWh. HE Ustikolina će proizvoditi 236,80 GWh, obezbjediti<br />
sve potrebe BPK i dodatno smanjiti gubitke prenosa elektriĉne energije iz udaljenih izvora.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 43/81<br />
Realno je oĉekivati da će potrošnja energije u BPK Goraţde u narednom periodu rasti. To<br />
proizilazi iz indikatora vezanih za potrošnu energije za BPK Goraţde i njihovom poreĊenju sa<br />
odgovarajućim indikatorima za FBiH, BiH i susjedne zemlje. Iz ovoga je vidljiv znaĉaj gradnje<br />
HE Ustikolina, odnosno proizvodnja elektriĉne energije na teritoriji BPK kao i energetska<br />
neovisnost podruĉja.<br />
3.2.12. Kulturno-historijsko naslijeĊe<br />
Na potezu Foĉa-Goraţde, ispod postojećih saobraćajnica u dolini Drine, do sada nisu<br />
identifikovani kulturno-historijski spomenici, kao ni prirodne rijetkosti. Najbliţi objekti svrstani<br />
u ovu kategoriju su:<br />
Turhan Emin-begova dţamija u<br />
Ustikolini na koti oko 393,00 m n.m., kao<br />
najstarija dţamija izgraĊena u BiH sa<br />
grobljem, iz druge polovine XV vijeka.<br />
Smještena je u naselju Ustikolina, na<br />
lijevoj obali rijeke Drine, zraĉne<br />
udaljenosti od obale cca 300 m. Nalazi<br />
se na Listi ugroţenih spomenika.<br />
Dţamija je u posljednjem ratu srušena, a<br />
nova je izgraĊena na zaštićenom<br />
prostoru srušenog spomenika. Spomenik<br />
je na Privremenoj listi i uţiva reţim<br />
zaštite kao nacionalni spomenik sve dok<br />
Komisija ne donese konaĉnu odluku.<br />
Most u Koţetini sa kotama oporaca<br />
375,7 i 375,73 m n.m. Historijski<br />
spomenik je smješten u mjestu Koţetina<br />
kod Ustikoline, pri ušću Gabeoskog<br />
potoka u rijeku Drinu. Nalazi se na trasi<br />
starog druma koji je iz Foĉe vodio<br />
nizvodno prema Goraţdu i dalje na<br />
sjever. IzgraĊen je na k.ĉ. br. 3899 (novi<br />
premjer) k.o. Cvilin, Općina Foĉa-<br />
Ustikolina sa sjedištem u Ustikolini,<br />
Federacija Bosne i Hercegovine.<br />
Komisija za oĉuvanje nacionalnih<br />
spomenika, na osnovu ĉlana V stav 4<br />
Aneksa 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i ĉlana 39 stav 1<br />
Poslovnika o radu Komisije za oĉuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici odrţanoj od 30.<br />
avgusta do 5. septembra 2005. godine, donijela je Odluku kojom se Istorijski spomenik –<br />
Most u Koţetini proglašava se nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine. Nacionalni<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 44/81<br />
spomenik se nalazi na lokaciji koja obuhvata prostor oznaĉen kao k.ĉ. broj 3899 (novi<br />
premjer) k.o. Cvilin, Općina Foĉa-Ustikolina, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i<br />
Hercegovina.<br />
Mezar turskog vojskovoĊe ne nalazi se na listi zaštićenih spomenika. Smješten je na<br />
privatnom posjedu i kotama terena koje pod prirodnim reţimom većih voda bivaju ĉesto<br />
plavljene. Danas je u jako lošem stanju.<br />
U cilju obavljanja istraţnih radova Elektroprivreda BiH je 08.06.2011. godine dobila Struĉno<br />
mišljenje br. 07-04-4-4507-1/10 izdato od Ministarstvo kulture i sporta – Zavod za zaštitu<br />
spomenika sa spiskom zaštićenih dobara i evidentiranih ar<strong>he</strong>oloških lokaliteta (Prilog 5. -<br />
Struĉno mišljenje 07-04-4-4507-1/10 izdato od Ministarstvo kulture i sporta – Zavod za zaštitu<br />
spomenika)<br />
3.2.13. Flora i fauna<br />
Flora<br />
Na podruĉju na kojem se planira gradnja HE Ustikolina klimatski uslovi su pogodovali<br />
bujnom razvoju raznih vrsta drveća i grmlja, te prizemne flore. Preovladavaju visoke i niske<br />
šume bukve, hrasta, graba, jasena, niskog cera i plemenitih lišĉara.<br />
Fauna<br />
Kada je rijeĉ o fauni ovog poduĉja, zastupljene su sljedeće vrste:<br />
• Medvjed – Urcus Arctos (L)<br />
• Divlje svinje – Sus Scrof (L)<br />
• Srndaĉ – Capreolus Capreolus (L)<br />
• Vuk, lisica, kuna zlatica i bjelica, divlja maĉka i jazavac, zec i ptice.<br />
Ihtiofauna<br />
Stanje ribljeg fonda u rijeci Drini i pritokama je narušeno u odnosu na prvobitno prirodno zbog<br />
uticaja već izgraĊenih brana i akumulacija, kako uzvodno (Mratinje) tako i nizvodno<br />
(Višegrad, Zvornik, Bajina Bašta). Raspoloţivi podaci iz 70-tih i 80-tih godina prošlog vijeka<br />
pokazuju da je na potezu Foĉa-Goraţde u rijeci Drini i pritokama bilo prisustvo sljedećih ribljih<br />
porodica:<br />
• Salmonidae<br />
• Thymallidae<br />
• Cyprinidae<br />
• Cottidae<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 45/81<br />
U rijeci Drini su prema navedenim podacima najveću zastupljenost imali: lipljan, škobalj,<br />
mladica i ukljeva, a znatno manje pastrmka, plotica, sapaĉa i mrena. TakoĊer se moţe naĉi i<br />
peš, ĉak i kod Ustikoline.<br />
Za potrebe izrade Ribarstveno-gospodarske osnove BPK 2007. godine raĊeno je ihtiološko<br />
istraţivanje rijeke Drine na lokalitetu Modran-Osanica a obuhvaćeno je 5000m duţine i 10 m<br />
širine vodene površine.Rezultati dobiveni analizom reprezentativnog ihtiouzorka u rijeci Drini<br />
na trećem lokalitetu Modran-Osanica prikazani su u tabeli 14.<br />
Tabela 14.: Kvalitatino-kvanitativni sastav ihtiopopulacija u rijeci Drini na lokalitetu Modran-<br />
Osanica<br />
Porodice Vrste riba Brojnost<br />
Apsolutna (n) Relativna %<br />
Salmonidae Mladica<br />
2 3,23<br />
Thymallidae<br />
Cyprinidae<br />
Hucho hucho<br />
(Linnaeus, 1758)<br />
Potoĉna pastrmka<br />
Salmo trutta m fario<br />
Linnaeus, 1758)<br />
Lipljen<br />
Thymallus thymallus<br />
(Linnaeus, 1758)<br />
Sapaĉa<br />
Barbu meridionalis<br />
petenyi Heckel, 1847<br />
Zela<br />
10 16,13<br />
30 48,38<br />
10 16,13<br />
10 16,13<br />
Alburnus alburnus<br />
(Linnaeus, 1758)<br />
Ukupno 62 100,00<br />
Ihtiološkim istraţivanjem Drine na lokalitetu Modran-Osanica konstatirano je pet vrsta riba iz<br />
tri porodice: Salmonidae, Thymallidae i Cyprinidae.<br />
3.3. OPIS HE USTIKOLINA<br />
3.3.1. Tehniĉko rješenje HE Ustikolina<br />
HE Ustikolina je projektovano kao niskotlaĉno pribransko postrojenje sa malom<br />
akumulacijom, a sa energetskog stanovišta - protoĉna elektrana.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 46/81<br />
Instalisana snaga postrojenja je 60.48 MW, a godišnja proizvodnja elektriĉne energije 236,80<br />
GWh. Instalisani proticaj HE Ustikolina iznosi ukupno 450 m³/s odnosno 3x150 m³/s (Podaci<br />
iz Idejnog projekta HE Ustikolina Dio 5 Energetika, knjiga 5.1. Energetske analize)<br />
Opća dispozicija HE Ustikolina definisana je na osnovu raspoloţivih podloga i iskustva<br />
projektanata.<br />
Izabrana generalna dispozicija je klasiĉan tip pribranskog postrojenja koji se sastoji od<br />
betonske gravitacione brane sa strojarom i prelivinim poljima ukupne duţine 208.50 m. Brana<br />
je dilatacionim spojnicama (okomite na osu brane) podjeljena na 9 kampada (blokova) i ĉini<br />
jednu konstruktivnu cijelinu. Blokovi 1 i 2 su na desnoj obali i u njima su smještene deponije<br />
pomoĉnih tablastih zatvaraĉa i riblja staza. Blokovi 3 do 5 su prelivni dio brane koji se sastoji<br />
od 4 prelivna polja sa segmentnim zatvaraĉima 12.5x15.0 m i jednim prelivnim poljem sa<br />
segmentnim zatvaraĉem 8.0x10.0 m i pratećom opremom. Blokovi 6 i 7 su blokovi u kojima je<br />
smještena strojara sa tri Bulb turbine i pratećom opremom. Blokovi 8 i 9 su blokovi na lijevoj<br />
obali. U bloku 8 je montaţni plato, a u bloku 9 deponija pomoĉnih tablastih zatvaraĉa. Duţ<br />
cijele brane je galerija koja sluţi za injektiranje i tehniĉko osmatranje objekta (Idejni projekat<br />
HE Ustikolina dio 6 Tehniĉka rješenja – sveska 6.1.1.1. Brana).<br />
Kao dio brane sa uzvodne strane je betonski most koji povezuje magistralni put na lijevoj i<br />
lokalni put na desnoj obali. Nizvodno od strojare na lijevoj obali nalazi se plato na kojem su<br />
smješetni prateći objekti upravna zgrada, uljno gospodrstvo i skladišta. Na manjem prelivnom<br />
polju smješten je objekat za tehniĉko osmatranje (Prilog 3.-Dispozicija postrojenja sa<br />
presjecima).<br />
3.3.2. Akumulacioni bazen<br />
Izgradnjom brane formira se akumulacija sljedećim karakteristikama:<br />
- Kota normalnog (maximalnog) uspora 373.0 m n.m.<br />
- Kota minimalnog radnog nivoa 371.0 m n.m.<br />
- Ukupna zapremina 8.23 x10 6 m 3<br />
- Korisna zapremina akumulacije 2.51 x10 6 m 3<br />
- Površina (na koti 373.0 m n.m.) 141.4 ha<br />
- Duţina 9.35 km<br />
- Srednja širina (na koti 373.0 m n.m.) 152.70 m<br />
- Prosjeĉna dubina 8.88 m<br />
Rijeĉ je o akumulaciji koja se formira uglavnom u koritu rijeke Drine i istom se potapa<br />
neznatna površina zemljišta. Uspor se završava na uzvodnom kraju Cvilin polja, odnosno u<br />
neposrednoj blizini pregradnog profila planiranog uzvodnog postrojenja HE Paunci (Podaci<br />
su uzeti iz idejnog HE Ustikolina; Dio 4 – Akumulacioni bazen, knjga 4.1. Akumulacioni<br />
bazen – linija uspora).<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 47/81<br />
3.3.3. Brana<br />
Brana HE Ustikolina je betonski objekat gravitacionog tipa koji prema kriterijumu ICOLD 17 -a<br />
spada u visoke brane. Objekat brane sastoji se od ĉetiri karakteristiĉna sektora koji su razliĉiti<br />
u smislu namjenske funkcije i tehniĉkih rješenja, ali konstruktivno ĉine jednu cjelinu, odnosno:<br />
(1) Evakuacioni sektor sa ĉetiri velika i jednim malim prelivnim poljem;<br />
(2) Sektor sa strojarom i ulaznim graĊevinama, odnosno sa montaţnim platoom;<br />
(3) Gravitacioni blok na desnoj obali<br />
(4) Gravitacioni blok na lijevoj obali.<br />
Osnovne dimenzije:<br />
- Kota krune - 375.50 m n.m.<br />
- Širina u kruni - 15.00 m<br />
- Maximalna konstruktivna visina - 38.50 m<br />
- Visina iznad prirodnog terena - 19.00 m<br />
- Duţina u kruni - 207.50 m<br />
- Broj blokova - 9<br />
- Površina injekcione zavjese (procjena)<br />
-<br />
8000 m 2<br />
Evakuacioni (prelivni) dio brane<br />
Ovaj dio brane lociran je uz desnu obalu, a sastoji se od:<br />
• Ĉetiri prelivna polja sa širokim prelivnim pragom<br />
• Jedno manje prelivno polje sa Criger-ovim prelivom<br />
• Razdjelni zidovi sa osloncima segmentnih zatvaraĉa<br />
• Mostovske konstrukcije u nivou krune brane:<br />
• Bućnica sa izlaznim pragom<br />
- Broj prelivnih polja (5) 4x 12.50 + 1x 8.00<br />
- Maximalni kapacitet 5308.0 m 3<br />
17 International Commission on Large Dams<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 48/81<br />
Raĉunski proticaj za dimenzioniranje prelivnih polja je velika voda Q 1/1000 =5.204 m³/s. Na dva<br />
od ĉetiri segmentna zatvaraĉa ugraĊuje se klapna za finu regulaciju nivoa u akumulaciji.<br />
Ispred segmentnih zatvaraĉa predviĊene su niše za pomoćne zatvaraĉe. Ovi zatvaraĉi<br />
sastoje se od pet sekcija koje se odlaţu u odgovarajuće deponije na desnom boku brane.<br />
Manipulacija sa ovim zatvaraĉem vrši se portalnom dizalicom koja istovremeno opsluţuje i<br />
pomoćne zatvaraĉe na ulaznoj graĊevini kao i ĉistilicu.<br />
Sektor brane sa strojarom<br />
Ovaj sektor brane sa strojarom ĉini jedinstvenu konstruktivnu cjelinu. Broj i tip agregata,<br />
odnosno definisani hidrauliĉki i energetski parametri postrojenja, uslovili su dimenziju ovog<br />
dijela brane. Maksimalna visina je 38,50 m a najniţa taĉka fundamenata ovog sektora je na<br />
koti 337.0 što je za oko 19,00 m ispod prirodnog dna korita rijeke.<br />
Uzvodno lice je zakošeno, formirajući hidrauliĉki oblikovanu ulaznu graĊevinu sa rešetkom i<br />
pomoćnim zatvaraĉem. Ĉišćenje rešetke i pomoćni zatvaraĉ na ulazu opsluţuje portalna<br />
dizalica na kruni brane, a pomoćni zatvaraĉ na izlazu portalna dizalica koja se kreće<br />
servisnom stazom iznad difuzora na koti 375,50 m n.m.<br />
Dio ovog sektora brane na dijelu montaţnog platoa ĉine uzvodni zid sa vertikalnim uzvodnim<br />
licem i betonski blok montaţnog prostora. U tom dijelu brane je smještena deponija<br />
pomoćnog zatvaraĉa za ulaznu graĊevinu.<br />
U mašinskoj hali su smještena tri proizvodna agregata i njihova pomoćna oprema i pogoni.<br />
Osnovna kota ĉitavog objekta je 368.00 m n.m. Ovo je kota montaţnog platoa, platoa ispred<br />
ulaza u montaţni plato i nivelete pristupnog puta, platoa iznad difuzora na kome je instalisana<br />
oprema za pogon difuzorskih zatvaraĉa, zatim boksova u kojima su smješteni glavni<br />
transformatori i ostala prateća postrojenja. Kota je odabrana na osnovu raspoloţivih<br />
podataka o nivou u prirodnom reţimu teĉenja pri velikim 1.000-godišnjim proticajima.<br />
Uz objekat strojare se nalazi komandna zgrada, koja je s njom povezana toplom vezom, na<br />
koti 375.50. Na toj koti su predviĊeni 110 kV-SF6 postrojenje i priruĉne radionice koji su<br />
vertikalnom komunikacijom-stepeništem povezani sa kotom montaţnog platoa, 368.0.<br />
Komandna zgrada ima pored sobe za nadzor - relejne sobe, i ostale potrebne sadrţaje.<br />
Vertikalnom komunikacijom-stepeništem se kroz objekat komandne zgrade silazi do kote<br />
montaţnog platoa. Sa kote montaţnog platoa se silazi na niţe kote strojare pomoću ĉeliĉnog<br />
stepeništa i dva lifta, tako da je omogućena vertikalna komunikacija sa najniţom kotom,<br />
342.0 (galerija za injektiranje i tehniĉko osmatranje). Uz strojaru, na koti 368.0, sa lijeve<br />
strane od ulaza na montaţni plato su smješteni trafo-boxovi, dizel agregat i radionice.<br />
Elektromašinska oprema u strojari sastoji se od sljedećih komponenti:<br />
• Tri horizontalne turbine tipa „bulb“,<br />
• Tri trofazna sinhrona generatora,<br />
• Tri blok transformatora,<br />
• Postrojenje 110 kV izvedeno kao postrojenje metalom oklopljeno i izolovano SF-6<br />
gasom,<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 49/81<br />
• Postrojenje 10(20) kV koje se sastoji od pet ćelija<br />
• Dizel agregat snage 400kVA<br />
• Ostala oprema (pomoćni pogoni, pomoćna napajanja, oprema vlstite potrošnje<br />
elektrane, uĉinski kablovi 10,5kV napona, komandno-signalni i optiĉki kablovi,<br />
oprema za upravljanje, zaštitu, nadzor i mjerenje, ostala pomoćna oprema.).<br />
Gravitacioni dio brane na desnoj obali<br />
Ukupna duţina ovog dijela brane je 43,00 m, a maksimalna visina 26,50 m. Dubina fundiranja<br />
je odreĊena na bazi prognoznog geološkog profila, što će se konaĉno definisati nakon<br />
provedenih istraţnih radova. U tijelu brane je smještene su deponije pomoćnih zatvaraĉa na<br />
prelivnim poljima evakuacionog dijela brane.<br />
Gravitacioni dio brane na lijevoj obali<br />
Ukupna duţina ovog dijela brane je 32.50 m, a maksimalna visina je 25,50 m. Dubina<br />
fundiranja je takoĊe odreĊena na bazi prognoznog geološkog profila, a što će se konaĉno<br />
definisati nakon provedenih istraţnih radova.<br />
Injekciona zavjesa<br />
Slobodno prognoziranim geološkim i hidrogeološkim uslovima na pregradnom profilu brane<br />
HE Ustikolina, predviĊeno je izvoĊenje jednoredne injekcione zavjese. Dubina zavjese je 30<br />
m, a ukupna površina injekcione zavjese iznosi oko 8 000 m².<br />
3.3.4. Pregledni prikaz osnovnih karakteristika HE Ustikolina<br />
Osnovne karakteristike HE Ustikolina i pripadajućih objekata:<br />
1. Lokacija HE Ustikolina<br />
- Udaljenost pregradnog profila od ušća Drine 305+285 km<br />
- Udaljenost od Goraţda 14 km<br />
- Udaljenost od Foĉe 16 km<br />
- Udaljensot od Sarajeva (preko Trnova) 95 km<br />
2. Osnovni hidrometeorološki podaci<br />
- Površina sliva 6248 km 2<br />
- Srednji godišnji proticaj 204.70 m 3 /sec<br />
- Maksimalni srednji mjeseĉni proticaj 358.40 m 3 /sec<br />
- Minimalni srednji mjeseĉni proticaj 62.99 m 3 /sec<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 50/81<br />
- Zahtjevani EPP 33.0 m 3 /sec<br />
- Velike vode za povratni period (godina)<br />
- Q 1/10 1993.17 m 3 /sec<br />
- Q 1/100 3372.80 m 3 /sec<br />
- Q 1/1000 5204.00 m 3 /sec<br />
- Srednje godišnje temperature 9.8 °C<br />
- Srednja mjeseĉna minimalna (januar) -1.2 °C<br />
- Srednja mjeseĉna maximalna (juli) 18.9 °C<br />
- Maximalna ljetna 38.2 °C<br />
- Minimalna zimska -23.8 °C<br />
3. Akumulacija<br />
- Kota normalnog (maximalnog) uspora 373.0 m n.m.<br />
- Kota minimalnog radnog nivoa 371.0 m n.m.<br />
- Ukupna zapremina 8.23 x10 6 m 3<br />
- Korisna zapremina akumulacije 2.51 x10 6 m 3<br />
- Površina (na koti 373.0 m n.m.) 141.4 ha<br />
- Duţina 9.35 km<br />
- Srednja širina (na koti 373.0 m n.m.) 152.70 m<br />
- Prosjeĉna dubina 8.88 m<br />
4. Brana<br />
- Kota krune 375.50 m n.m.<br />
- Širina u kruni 15.00 m<br />
- Maximalna konstruktivna visina 38.50 m<br />
- Visina iznad prirodnog terena 19.00 m<br />
- Duţina u kruni 207.50 m<br />
- Broj kampada (blokova) 9<br />
- Površina injekcione zavjese (procjena) 8000 m 2<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 51/81<br />
5. Objekti za evakuaciju velikih voda<br />
- Broj prelivnih polja (5) 4x12.50 + 1x8.00<br />
- Maximalni kapacitet 5308.0 m 3<br />
6. Strojara<br />
- Dimenzije strojare 54.0x15.0 m<br />
- Kota poda strojare 360.00 m n.m.<br />
- Kota montaţnog platoa 368.00 m n.m.<br />
- Kota ose turbina 350.03 m n.m.<br />
- Broj i tip turbina 3 x 'Bulb'<br />
- Instalisani proticaj jedne turbine 150.0 m 3 /sec<br />
7. Energetske karakteristike<br />
- Instalisani proticaj Q i 450.00 m 3 /sec<br />
- Kota donje vode za Q i 358.28 m n.m.<br />
- Kota donje vode za 2/3Q i 357.65 m n.m.<br />
- Kota donje vode za 1/3Q i 356.83 m n.m.<br />
- Kota donje vode za EPP (33.0 m 3 /sec) 355.83 m n.m.<br />
- Maximalni netto pad postrojenja 17.17 m<br />
- Minimalni netto pad postrojenja 10.00 m<br />
- Konstruktivni netto pad 14.50 m<br />
- Instalisana snaga generatora u elektrani 3x 23.00 MVA<br />
- Maximalna snaga elektrane 60.48 MW<br />
- Moguća godišnja proizvodnja 236.80 GWh<br />
8. Elektromašinska oprema<br />
- Broj turbina 3<br />
- Broj i snaga sinhronih generatora 3x 22.0 MVA<br />
- Broj i snaga blok transformatora 3x 25.0 MVA<br />
- Postrojenje 110 kV (SF-6)<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 52/81<br />
- Teţina agregata (turbina+generator) 3 kom 1035.0 t<br />
- Teţina krana u strojari 700.0 t<br />
- Teţina trafoa 160.0 t<br />
9. Hidromehaniĉka oprema<br />
Strojara<br />
579.0 t<br />
- Rešetka na ulaznim graĊevinama 3 kompleta 15.0x12.0 199.0 t<br />
- Pomoćni zatvaraĉi na ulazu 3 kom 9.0x9.0 108.0 t<br />
- Havarijski difuzorski zatvaraĉi 9.0x9.0 96.0 t<br />
- Portalni kran na kruni brane 60.0 t<br />
- Portalna dizalica nizvodno 80.0 t<br />
- Ostala oprema 36.0 t<br />
Prelivi<br />
832.0 t<br />
- Segmentni zatvaraĉ sa servo ureĊajem 2 kom 12.5x15.0 260.0 t<br />
- Segmentni zatvaraĉ sa servo ureĊajem i<br />
klapnom 2 kom<br />
12.5x15.0<br />
8.0x3.0<br />
272.0 t<br />
- Segmentni zatvaraĉ sa servo ureĊajem 1 kom 8.0x10.0 40.0 t<br />
- Tablasti pomoćni uzvodni zatvaraĉ 12.5x15.0 138.0 t<br />
- Tablasti pomoćni uzvodni zatvaraĉ 8.0x10.0 39.0 t<br />
- Tablasti pomoćni nizvodni zatvaraĉ 12.5x7.5 54.0 t<br />
- Ostala oprema 29.0 t<br />
10. Ukupna koliĉina graĊevinskih radova<br />
- Nasipi za put<br />
- Iskopi za put<br />
- Iskop za branu 220000 m 3<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 53/81<br />
- UreĊenje 'produbljenje' korita 225000 m 3<br />
- Nasip za izvoĊenje dijafragme zagata 9000 m 3<br />
- Betoni brane 205000 m 3<br />
- Betoni zagata 8300 m 3<br />
- Armatura brane 11300 t<br />
- Armatura zagata 400 t<br />
- UreĊenje nizvodnog korita (betoni) 3300 m 3<br />
3.3.5. Produbljenje (ureĊenje) korita nizvodno od brane<br />
Prema preliminarnim analizama produbljenje (ureĊenje) korita vrši se formiranjem kanala,<br />
nizvodno od pregradnog profila, na duţini od 1,7 km. Karakteristike korita rijeke se prije<br />
svega ogledaju u graĊi osnove terena i morfologije dna, kojeg na ĉitavom potezu ĉine<br />
sedimenti permotrijasa i karbona, i aluvijalnih šljunkova. Osnovne stijene su prekrivene<br />
šljunkovitim aluvijalnim nanosom, a mjestimiĉno ima pojava bukova i manjih slapova na<br />
kraćim potezima, što pokazuje da se radi o ĉvršćim stijenskim masama ispod vodene<br />
površine. Vidi HE Ustikolina idejni projekat – Dio 3. Izbor parametara postrojenja; sveska 3.4.<br />
Optiimizacija prokopavanja korita<br />
Generalno se moţe reći da nema produbljavanja korita. Korito se samo ureĊuje i oblikuje na<br />
nizvodnom potezu od 1.70 km. Ovo je velika razlika u odnosu na Idejno rješenje.<br />
3.3.6. Izgradnja pristupnih puteva, izmještanje postojećih saobraćajnica i<br />
infrastrukturne mreţe<br />
Magistralni put M20<br />
Magistralni put M20 prolazi lijevom obalom Drine u profilu brane HE Ustikolina, sa niveletom<br />
koja je 5-6 m iznad kote krune brane i ne predstavlja problem za izgradnju ovog postrojenja.<br />
MeĊutim, trasa ovog puta je dosta blizu korita rijeke što je nepovoljno sa aspekta organizacije<br />
gradilišta i nesmetanog funkcionisanja javnog saobraćaja u toku izvoĊenja objekata<br />
postrojenja na lijevoj obali Drine. Zato je predviĊeno da se trasa postojećeg magistralnog<br />
puta dislocira na duţini od 550 m, odnosno da se planum puta pomjeri za max. 10 m prema<br />
brdskom masivu.<br />
Pomjeranje trase magistralnog puta poĉinje od uzvodnog kraja postojećeg mosta preko rijeke<br />
Osanice, a završava oko 150 m uzvodno od pregradnog profila HE Ustikolina. Tehniĉki je ovo<br />
moguće ostvariti zato što je van funkcije trup napuštene ţeljezniĉke pruge koja je<br />
svojevremeno prolazila sa brdske strane magistralnog puta.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 54/81<br />
Tako se dislociranjem magistralnog puta na navedenom potezu obezbjeĊuje veći prostor za<br />
organizaciju gradilišta. lakši pristup do graĊevinske jame i nesmetano izvoĊenje objekata<br />
postrojenja na lijevoj obali. Ovu dislokaciju bi trebalo izvesti prije poĉetka glavnih radova na<br />
postrojenju.<br />
Niveleta je spuštena pribliţno na kotu krune brane 375,50 jer bi se u protivnom javili ogromni<br />
potporni zidovi prema objektu, brane ukoliko bi se zadrţala kota nivelete postojećeg puta.<br />
Lokalni put na desnoj obali rijeke Drine<br />
Postojeći lokalni put na desnoj obali Drine od Ustikoline do pregradnog profila i dalje prema<br />
Goraţdu (Sadbi) je praktiĉno saobraćajnica van kategorije, zemljanog zastora, širine<br />
kolovoza cca 3,5 m koja je veoma nepovoljna za odvijanje saobraćaja putniĉkih<br />
vozila.Obzirom da je ovaj put neophodan u fazi izgradnje HE Ustikolina za pristup<br />
graĊevinskoj jami pristupilo se njegovoj rekonstrukciji i izmještanju u duţini od cca 6,5 km i to<br />
na naĉin da su se poboljšali elementi puta.<br />
Ovaj put dolazi od nizvodnog kraja Cvilin polja i ide do (raskršća Spomen ĉesma – plavi most<br />
nizvodno od brane). Preko ovog mosta i putem iz pravca Cvilin polja omogućava se pristup<br />
do objekata postrojenja koji se izvode u prvoj fazi, odnosno do kompleksa objekata koji ĉine<br />
prelivni dio brane i gravitacioni blok na desnoj obali i na ovaj naĉin izgradnja objekta HE<br />
Ustikolina ne ugroţava odvijanje saobraćaja na magistralnom putu Foĉa – Goraţde.<br />
Nakon predviĊene rekonstrukcije postojeći nekategorisani put se moţe kategorisati u lokalni<br />
put sa asfaltnim zastorom, širine kolovoza 5,5 m sa bankinom i rigolom i ima sve elemente u<br />
skladu sa Pravilnikom za javne ceste. Izmještanju, odnosno korekciji osovine navedene<br />
saobraćajnice se pristupilo iz razloga djelimiĉnog potapanja postojeće trase u ukupnoj duţini<br />
potapanja oko 2,5 km za proticaj Q 1/100 za prirodno stanje, odnosno djelimiĉnog potapanja u<br />
duţini od cca 4,5 km usljed formiranja akumulacije za usvojenu kotu uspora 373.00 m n.m.<br />
Izmještena (rekonstruisana) dionica kreće u naselju Podbornica neposredno poslije prikljuĉka<br />
puta iz naselja Bratovĉići. Proteţe se desnom obalom rijeke i nastavlja se na postojeći<br />
asfaltni kolovoz kod raskršće spomen ĉesma.<br />
Iz razloga kvalitetnijeg rješenja odvijanja saobraćaja za naselja koja se nalaze duţ ove<br />
dionice odluĉeno je da se kruna brane HE Ustikolina iskoristi kao most što će imati za<br />
rezultat bolje uvezivanje naselja na desnoj obali sa lijevom obalom rijeke Drine, odnosno<br />
sa magistralnim putem Foĉa – Goraţde.<br />
Znaĉajna karakteristika ove trase je nacionalni spomenik Most u Koţetini na stacionaţi cca<br />
3+980 km. Ovaj nacionalni spomenik nije niĉim ugroţen jer je prelazak preko potoka<br />
Koţetina riješen izgradnjom novog AB mosta ukupne duţine 70 m.<br />
Uzduţni nagib nivelete izmještenog (rekonstruisanog) puta se kreće od min.0,5% do<br />
maks.6,36%, a niveleta uglavnom prati teren.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 55/81<br />
Most preko rijeke Drine<br />
Most preko rijeke Drine je postojeći nov objekat, trajnog karaktera i koristi se za javni<br />
saobraćaj, a lociran je 1,7 km nizvodno o pregradnog mjesta. Omogućava komunikaciju<br />
izmeĊu desne obale i magistralnog puta M20. Raspon mosta je 140 m što je uslovljeno<br />
širinom prirodnog korita rijeke Drine i definisanim kotama koje treba obezbjediti propuštanje<br />
potrebnog proticaja ispod istog. Most, po poloţaju i konstrukciji ne moţe zadovoljiti potrebe<br />
saobraćajnog transporta tokom izgradnje HE Ustikolina, pa se shodno tome planira izgradnja<br />
novog privremenog gradilišnog mosta uzvodno od pregradnog profila. Nakon izgradnje HE<br />
Ustikolina, saobraćajna komunikacija će se vršiti i preko mosta koji je dio brane.<br />
Pristupni putevi<br />
Prema usvojenom dispozicionom rješenju objekata, a u cilju obezbjeĊenja normalnih uslova<br />
rada postorjenja HE Ustikolina u toku eksploatacije, predviĊena je izgradnja pristupnih<br />
puteva na lijevoj obali, i to:<br />
• Pristupnu put od magistralnog puta do krune brane, i<br />
• Pristupni put od magistralnog puta do strojare.<br />
Pristupni put krune brane prikljuĉuje se na magistralni put sa uzvodne strane, tj. iz pravca<br />
Ustikoline i ukupne duţine 220 m. Izvodi se jednim dijelom u nasipu, a jednim dijelom u<br />
zasjeku padine, sa poduţnim nagibom nivelete od oko 1%. Širina puta je 5,5 m + bankinama<br />
i rigolom. Sluţi i kao pristup prelasku preko krune brane pa sve do novoprojektovanog puta<br />
Cvilin polje – Sadba na desnoj obali.<br />
Pristupni put za strojaru odvaja se neposredno iza mosta preko rijeke Osanice i ide lijevom<br />
obalom rijeke L=177,00 m, uglavnom je u usjeku, širina kolovoza je 5,50 m + bankinama i<br />
rigolom. Dolazi na kotu platoa 368,00 mnm.Uzduţni nagib je na jednoj polovici cca 1 %, dok<br />
je na drugoj polovici dionice cca 8% (Idejni projekat HE Ustikolina – Dio 6. Tehniĉka<br />
rješenja, knjiga 6.6. Saobraĉajnice).<br />
Infrastrukturna mreţa<br />
Rezervno napajanje vlastite potrošnje elektrane biće obezbjeĊeno sa TS 10(20)/0,4kV, 1000<br />
kVA koja će se izgraditi kao pripadajući objekat elektrane. TS će se prikljuĉiti na<br />
elektrodistributivnu mreţu preko 24kV rasklopnog postrojenja koje će se izgraditi u blizini<br />
MHE Osanica u okviru planova razvoja elektrodistributivne mreţe bosansko-podrinjskog<br />
kantona, a biće napajana sa TS Goraţde 1 s jedne strane i preko mreţnog transformatora<br />
sa 110kV postrojenja HE Ustikolina, s druge strane. Sve energetske veze biće izvedene<br />
srednjenaponskim kablovima prema vaţećim tehniĉkim preporukama EPBiH. Van objekta<br />
hidroelektrane predviĊena je izgradnja niskonaponskih elektriĉnih vodova, ukupne duţine od<br />
900 m sa 23 nova stuba.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 56/81<br />
3.3.7. Elementi organizacije graĊenja<br />
Lokacija HE Ustikolina je povoljna za organizaciju graĊevinskih radova, te za transport i<br />
montaţu opreme. Glavni magistralni put M20 na lijevoj obali i lokalni put na desnoj obali<br />
omogućavaju vanjski i unutrašnji transport u okviru gradilišta.<br />
Dispozicija HE Ustikolina je standardno rješenje za niskotlaĉno pribransko postrojenje sa<br />
sektorom za evakuaciju velikih voda i sektorom strojare.<br />
Faze izgradnje:<br />
Faza I a -<br />
Faza I b -<br />
Faza II a -<br />
Faza II b -<br />
Iskop obilaznog kanala u lijevoj obali. Izgradnja zagata kao a-b konstrukcije za<br />
zaštitu graĊevinske jame za prelivni sektor brane uz desnu obalu.<br />
Izgradnja prelivnog sektora, ukljuĉujući i dio razdjelnog zida prema strojari, kao<br />
dio zagata druge faze.<br />
Skretanje vode rijeke Drine kroz izgraĊeni prelivni sektor. Izgradnja zagata za<br />
drugu fazu koja obuhvata strojaru uz lijevu obalu.<br />
Izgradnja donjih i gornjih konstrukcija strojare sa montaţom opreme u strojari.<br />
Izmještanje magistralnog i lokalnog puta i svih gradilišnih postrojenja i objekata treba da<br />
prethodi poĉetku glavnih radova 18 .<br />
18 Vidi idejni projekat HE Ustikolina, Dio 12 Oraganizacija graĊenja, knjiga 12.1. Organizacija<br />
graĊenja<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 57/81<br />
4. OPIS ALTERNATIVNIH RJEŠENJA<br />
Razmatrane alternative i varijantna rješenja tokom izrade Predstudije izvodljivosti HE<br />
Ustikolina detaljnije su obraĊene u nastavku, kako slijedi:<br />
Alternativa “HE Ustikolina 90” – stacionaţa 306,83 km<br />
Alternativa “HE Ustikolina 02” – stacionaţa 305,34 km<br />
Alternativa “bez gradnje HE Ustikolina”<br />
Kroz Predstudiju izvodljivosti, gradnja HE Ustikolina sa tehniĉkog aspekta je razmatrana u<br />
dvije varijante reţima rada odnosno za dva nivoa izgraĊenosti uzvodnog dijela rijeke Drine i<br />
to varijanta A - izgraĊene HE Buk Bijela i HE Foĉa (osnovna varijanta izgraĊenosti) i varijanta<br />
B - nisu izgraĊene HE Buk Bijela i HE Foĉa.<br />
U prilogu 5 (Šema hidroenergetskog korištenja rijeke Drine na potezu Foĉa-Goraţde)<br />
prikazana je karta-šema hidroenergetskog korištenja rijeke Drine na potezu Foĉa-Goraţde.<br />
4.1. ALTERNATIVNA RJEŠENJA HE USTIKOLINA<br />
4.1.1. Alternativa „HE Ustikolina 90“<br />
Gornji tok rijeke Drine (potez Šćepan polje – Višegrad) raspolaţe sa znaĉajnim<br />
hidroenergetskim potencijalom. Dok je dio ovog sliva hidroenergetski već iskorišten (HE<br />
„Višegrad“), uzvodni je dovoljno istraţen i definisan naĉin njegovog korištenja (HE „Buk<br />
Bijela“ i HE „Foĉa“), središnji dio na potezu od Foĉe do Goraţda (cca 22 km) još uvijek se<br />
izuĉava.<br />
U okviru Osnovnog projekta iskorištenja rijeke Drine sa pritokama (1960-1970), planirano je<br />
hidroenergetsko korištenje poteza Goraţde-Foĉa sa dva niskotlaĉna postrojenja, i to: HE<br />
„Goraţde“ na km 296+150 toka rijeke Drine sa kotom normalnog uspora 363,50 m n.m. i HE<br />
„Ustikolina“ na km 306+725 sa kotom uspora 388,00 m n.m. MeĊutim, pokazalo se da HE<br />
„Goraţde“ na ovoj lokaciji predstavlja ograniĉavajući faktor razvoja industrijske i stambene<br />
zone naselja Vitkovići, a da kota uspora HE „Ustikolina“ izaziva potapanje naselja Ustikolina<br />
sa Cvilin poljem i stvara velike teškoće u gradskoj zoni Foĉe. Zato se odustalo od ove ideje i<br />
pokušalo se iznaći povoljnije rješenje u okviru Idejnog rješenja iskorišćenja rijeke Drine na<br />
potezu Foča-Goražde, Energoinvest – Sarajevo, 1978. godine. U ovom Idejnom rješenju<br />
razmatrano je ukupno 10 mogućih varijanti korištenja hidroenergetskog potencijala rijeke<br />
Drine na razmatranom potezu, a na kraju je bilo usvojeno rješenje sa jednom stepenicom:<br />
HE Goraţde II na stc. 298+110 km, sa kotom normalnog uspora 383,00 m n.m.<br />
U narednom desetogorišnjem periodu došlo je do znaĉajnih promjena i završena je<br />
relevantna planska dokumentacija (Regionalni prostorni plan gornje Drine, 1980 i Studija<br />
uticaja na okoliš HE Goraţde, Urbanistiĉki zavod BiH, 1985.), te se pokazalo opravdanim<br />
preispitivanje optimalnog korištenja hidroenergetskog potencijala rijeke Drine na<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 58/81<br />
razmatranom potezu. IzraĊen je elaborat Aktuelizacija idejnog rješenja hidroenergetskog<br />
iskorišćenja rijeke Drine na potezu Foča-Goražde, Energoprojekt, Beograd, 1990.<br />
U okviru tehniĉke dokumentacije Aktuelizacija idejnog rješenja hidroenergetskog iskorišćenja<br />
rijeke Drine na potezu Foča-Goražde, Energoprojekt, Beograd, 1990. razmotreno je ukupno<br />
šest šema hidroenergetskog korištenja razmatranog poteza, sa osnovnim elementima<br />
pojedinih šema (stacionaţa i kota normalnog uspora).<br />
Razmatrane „šeme“ korištenja hidroenergetskog potencijala prema “Aktuelizacija idejnog<br />
rješenja hidroenergetskog iskorišćenja rijeke Drine na potezu Foča-Goražde”,<br />
Energoprojekt, Beograd, 1990. su prikazane u tabeli 15.<br />
Tabela 15.: Razmatrane „šeme“ korištenja hidroenergetskog potencijala<br />
(A) HE Goraţde II Stc. 298+110 km KNU 375,00 m n.m.<br />
(B) HE Goraţde II Stc. 298+110 km KNU 383,00 m n.m.<br />
(C) HE Goraţde II Stc. 298+110 km KNU 352,00 m n.m.<br />
HE Sadba Stc. 301+020 km KNU 362,00 m n.m.<br />
HE Ustikolina Stc. 306+725 km KNU 373,00 m n.m.<br />
HE Paunci Stc. 314+400 km KNU 384,00 m n.m.<br />
(D) HE Goraţde II Stc. 298+110 km KNU 375,00 m n.m.<br />
HE Paunci Stc. 314+400 km KNU 384,00 m n.m.<br />
(E) HE Goraţde II Stc. 298+110 km KNU 362,00 m n.m.<br />
HE Ustikolina Stc. 306+725 km KNU 373,00 m n.m.<br />
HE Paunci Stc. 314+400 km KNU 384,00 m n.m.<br />
(F) HE Sadba Stc. 301+020 km KNU 362,00 m n.m.<br />
HE Ustikolina Stc. 306+725 km KNU 373,00 m n.m.<br />
HE Paunci Stc. 314+400 km KNU 384,00 m n.m.<br />
Za sve šeme i elemente šema razmotren je veći broj uticajnih faktora i primjenjene dvije<br />
metode („cost-benefit“ metoda i višekriterijumska analiza) za rangiranje analiziranih varijanti i<br />
izbor optimalnog rješenja. Tako je odabrana i predloţena šema (E), sa napomenom da bi u<br />
toku daljeg projektovanja trebalo provjeriti da li je varijanta (F) (i eventualno Goraţde II sa<br />
kotom uspora 352,00 m n.m.) povoljnije rješenje. Tehniĉke karakteristike hidroenergetskih<br />
postrojenja prema usvojenoj šemi (E) prikazane su u tabeli 16.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 59/81<br />
Tabela 16.: Tehniĉke karakteristike planiranih hidroenergetskih postrojenja iz 1990. godine<br />
Naziv<br />
postrojenja<br />
Stac.<br />
(km)<br />
Kota<br />
uspora<br />
(m.n.m)<br />
H br<br />
(m)<br />
Q inst<br />
(m³/s)<br />
N inst<br />
(MW)<br />
E<br />
(GWh/g)<br />
HE Paunci 314+300 384,00 10 450 43,2 156<br />
HE Ustikolina 306+725 373,00 10 450 43,2 147<br />
HE Goraţde II 298+130 362,00 15 450 61,5 224<br />
U meĊuvremenu je došlo do promjena u pogledu administrativne, privredne i prostorne<br />
strukture šireg podruĉja, ali je od strane Vlade FBiH (Odluka o proglašenju javnog interesa,<br />
pristupanju pripremi izgradnje elektroenergetskih objekata, izboru strateških partnera i<br />
pristupanju dodjeli koncesija, Sl. novine FBiH, br. 60/06 i Odluka o proglašenju javnog<br />
interesa i pristupanju i izgradnji prioritetnih elektroenergetskih objekata u FBiH, Sl. novine<br />
FBiH, br. 08/10) ocjenjeno da to nema bitnog uticaja na šemu hidroenergetskog korištenja<br />
voda rijeke Drine na potezu Foĉa-Goraţde koja je usvojena u „Aktuelizacija idejnog rješenja<br />
hidroenergetskog iskorišćenja rijeke Drine na potezu Foča-Goražde“ iz 1990. godine. Zato je<br />
u Projektnom zadatku za izradu Predstudije izvodljivosti HE Ustikolina naznaĉeno da se za<br />
ovaj potez usvoji prihvaćeno konceptularno rješenje prema „Aktuelizacija idejnog rješenja<br />
hidroenergetskog iskorišćenja rijeke Drine na potezu Foča-Goražde, Energoprojekt“ (1990).<br />
Pregradni profil HE Ustikolina na stac. 306+725 je u morfološkom pogledu bio povoljan za<br />
visoku stepenicu (kota uspora 388,00, odnosno 383,00 m n.m.), ali smanjenjem pada na 10<br />
m prestao je to biti. Naime, potreba da se osiguraju evakuacioni organi za propuštanje velikih<br />
voda traţila je produţenje gabarita brane, ukljuĉujući evakuacioni sektor i strojaru. Pored<br />
toga, zbog preklapanja sa kotom uspora donje akumulacije HE Goraţde, iskoristivi pad je<br />
definisan sa samo 10 m. Sve ovo je traţilo da se razmotri povoljniji nizvodni pregradni profil<br />
za HE Ustikolina, koji bi bolje odgovarao dispoziciji postrojenja.<br />
4.1.2. Alternativa „HE Ustikolina 02“ (predloţeno rješenje)<br />
Razmatrajući mogućnost pomjeranja pregradnog profila HE Ustikolina nizvodno prema<br />
Goraţdu, utvrĊeno je da se istovremeno mogu znatnije poboljšati energetski parametri HE<br />
Ustikolina. Naime, pomjeranjem pregradnog profila na novu lokaciju neposredno uzvodno od<br />
ušća lijeve pritoke Osanice (na oko 1,4 km nizvodno od starog profila), uz istovremeno<br />
produbljenje (ureĊenje) nizvodnog dijela korita i uz puno korištenje raspoloţivog pada na<br />
razmatranom potezu toka Drine, mogu se postići slijedeći efekti:<br />
• Povećanje pada HE Ustikolina za 4 m, tj. sa H br=14,5 m, povećava se snaga, a<br />
proizvedena energija je veća za oko 50%.<br />
• Ukupna zapremina akumulacije HE Ustikolina povećava se za 1,66 x 106 m³ (u<br />
odnosu na HE Ustikolina 90“)<br />
• IzmeĊu dva uporeĊivana profila ne postoji ni jedno naseljeno mjesto.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 60/81<br />
Osim toga, kota uspora akumulacije HE Ustikolina definisana je u okviru optimizacije<br />
najpovoljnije šeme hidroenergetskog korištenja poteza rijeke Drine od Foĉe do Goraţda.<br />
Dominantan faktor ograniĉenja izbora kote uspora predstavljao je i visinski poloţaj Cvilin<br />
polja koje je od posebnog znaĉaja za privredni i prostorni razvoj naselja Ustikolina.<br />
Cvilin polje ĉine dvije rijeĉne terase: niţa sa kotama terena 375 - 379 m n.m. i viša sa kotama<br />
preko 379 m n.m. koje su hidrološki povezane u jedinstvenu izdan na koji najveći uticaj ima<br />
reţim promjene nivoa vode u koritu Drine (što je odgovarajućim geološkim i hidrogeološkim<br />
istraţivanjima pouzdano utvrĊeno). Naime, Cvilin polje i pod trenutnim reţimom izgraĊenosti<br />
hidroenergetskih objekata uzvodno i nizvodno, veoma ĉesto je ugroţeno plavljenjem Drine.<br />
Izgradnjom HE Ustikolina ublaţće se pojava oscilacija nivoa vode koje je sada vrlo izraţeno.<br />
U uslovima formiranja akumulacije procjenjeno je da će doći do poremećaja nivoa podzemnih<br />
voda. Da bi se negativni efekti promjene nivoa podzemnih voda u Cvilin polju minimizirali,<br />
usvojena je kota uspora od 373,00 m n.m., kao kota pri kojoj će kriteriji odrţavanja<br />
podzemnih voda u svim hidrološkim uslovima biti zadovoljeni (kao za zaštitu poljoprivrednih<br />
površina tako i za zaštitu naseljenih i industrijskih zona).<br />
4.1.3. Alternativa „bez gradnje HE Ustikolina“<br />
UporeĊivana alternativna „bez projekta“ tj. „bez gradnje HE Ustikolina“ ne moţe biti<br />
konkurentna izgradji HE Ustikolina na Drini i to zbog sljedećih ĉinjenica:<br />
• Istoĉni dio Federacije BiH je praktiĉno ostao bez prijeratnih industrijskih kapaciteta,<br />
usporavanje društvenog i privrednog razvoja; nastavak nezadovoljstva stanovništva;<br />
• Korištenje prirodnih resursa, od kojih je hidroenergetski potencijal rijeke Drine meĊu<br />
najznaĉajnijim u BiH, predstavlja ekonomski i okolinski potpuno opravdan razvojni<br />
projekat;<br />
• Gugitak mogućeg razvoja novih investicionih projekata koji bi bili logiĉan slijed<br />
izgradnje HE Ustikolina;<br />
• Treba takoĊe podsjetiti da u vodoprivrednom pogledu uticaj mogu imati i projektovane<br />
akumulacije HE Bijeli Brijeg na rijeci Tari (Vkor=675x106m³) i HE Luke na rijeci<br />
Ćehotini (Vkor=105 x 106) – analogno negativnom uticaju rada HE Mratinje na<br />
promjene nivoa vode.<br />
4.2. POREĐENJE RAZMATRANIH ALTERNATIVNIH RJEŠENJA<br />
HE Ustikolina odnosno svi objekti koji bi se gradili na potezu od Goraţda do Ustikoline<br />
uslovljeni su zahtjevima:<br />
• da se ne potapa Cvilin polje;<br />
• da oscilacije vode ispod elektrane (zbog naseljenih mjesta i ekoloških/okolinskih<br />
uslova) manje od 1.60 m. Veliĉina 1.60 m odgovara oscilacijama koje se javljaju zbog<br />
rada HE Mratinje.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana 61/81<br />
PoreĊenje dva pregradna profila (HE Ustikolina 02 i HE Ustikolina 90) pokazuje da u većini<br />
elemenata nema znaĉajnih razlika za uticaj na okoliš izmeĊu ove dvije alternative. Nešto<br />
veća površina plavljenja akumulacionim bazenom i objekata (kuće i vikendice) za alternativu<br />
„HE Ustikolina 02“ ne moţe predstavljati znaĉajniji faktor kod uporeĊenja uticaja na okoliš.<br />
Najveće uĉešće u strukturi poplavljenog zemljišta imaju neplodno tlo i šikare (76%), šume<br />
uĉestvuju sa 9%, a na pašnjake i livade zajedno otpada takoĊe 9%, na voćnjake 4% i samo<br />
1% površine su dvorišta. Prema podacima iz 1990. godine ugroţena su samo 4 domaćinstva.<br />
Novi podaci snimljeni za potrebe ove dokumentacije pokazuju da je ugroţeno ukupno 6<br />
domaćinstava, ali je samo jedno izmeĊu dva pregradna profila (alternativna rješenja „HE<br />
Ustikolina 02“ i „HE Ustikolina 90“). U pogledu vikendica postoji sedam takvih objekata<br />
izmeĊu dvije alternativne lokacije pregradnih profila, od kojih je pet novoizgraĊenih.<br />
OdreĊena prednost alternative „HE Ustikolina 02“ je ta da daje veću mogućnost kaveznog<br />
uzgoja riba (akumulacija duţa za 1,4 km) jer je minimalna potrebna dubina je 8-10 m.<br />
Svakako, odluĉujuća prednost alternative „HE Ustikolina 02“ je reduciranje plavljenja površina<br />
smanjenjem kote uspora HE Goraţde i mogućnost povećanja energetskih efekata HE<br />
Ustikolina, uz neznatno povećanje akumulacijom poplavljenih površina.<br />
Preliminarno poreĊenje alternativa na staroj i novoj lokaciji pregradnog profila dato je u tabeli<br />
17.<br />
Tabela 17.: Orijentacioni uporedni pregled osnovnih podataka<br />
1.<br />
2.<br />
3.<br />
4.<br />
5.<br />
6.<br />
STAVKA POREĐENJA<br />
Stacionaţa<br />
(km)<br />
Kota uspora (m n.m.)<br />
Kota donje vode (m n.m.)<br />
Konstruktivni netto pad (m)<br />
Instalisana snaga (MW)<br />
Moguća prizvodnja (GWh/god)<br />
Alternative<br />
“HE Ustikolina 90” “HE Ustikolina 02”<br />
306,83<br />
305,285<br />
373,00<br />
373,00<br />
363,00<br />
358,28<br />
10,00<br />
14,50<br />
40,9<br />
60,48<br />
147,4<br />
236,80<br />
Svi tehniĉki i socio-ekonomski preliminarni pokazatelji jasno pokazuju punu opravdanost<br />
donošenja odluke o pomjeranju pregradnog profila HE Ustikolina nizvodno, kao i smanjenje<br />
kota uspora nizvodne stepenice HE Goraţde za 5 m (povećanje bruto pada HE Ustikolina na<br />
Hbr=14,50m), odnosno usvajanje alternative „HE Ustikolina 02“ kao manje „štetne“ sa<br />
aspekta uticaja na okoliš. Analizirana su dosadašnja rješenja hidroenergetskog korištenja<br />
Drine na razmatranom potezu i razlozi opravdanosti izbora novog pregradnog profila za HE<br />
Ustikolina. Kroz tabelarni prikaz osnovnih komponenti vezanih za uticaj na okoliš, dato je<br />
poreĊenje ovih alternativa i alternative „Bez gradnje HE Ustikolina“ (Tabela 18.).<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka dokumentacija prethodnih i pripremnih<br />
aktivnosti za izgradnju HE Ustikolina<br />
Strana<br />
62/81<br />
Tabela 18.: Osnovno poreĊenje razmatranih alternativa pregradnih profila HE Ustikolina i alterntive „Bez gradnje HE Ustikolina“ u smislu uticaja<br />
na okoliš<br />
Elementi uticaja<br />
Ukupna površina<br />
akumulacije<br />
Ukupna zapremina<br />
akumulacije<br />
Srednja dubina<br />
akumulacije<br />
ALTERNATIVE<br />
HE Ustikolina 90 HE Ustikolina 02<br />
Bez gradnje HE<br />
Ustikolina<br />
115,0 ha 141,41 ha Nema promjena<br />
5,80x10 6 m³ 8,23 x10 6 m³ Nema promjena<br />
5,04 m 8,88 m Nema promjena<br />
Duţina akumulacije 7675 m 9035 m Nema promjena<br />
Promjena nivoa<br />
podzemnih voda<br />
Podizanje nivoa podzemnih voda uzvodno od<br />
profila te sniţavanje nivoa podzemnih voda<br />
nizvodno od profila<br />
Podizanje nivoa podzemnih voda uzvodno od profila<br />
te sniţavanje nivoa podzemnih voda nizvodno od<br />
profila<br />
Nema promjena<br />
Uticaj na plavljenje<br />
Akumulacija buduće HE Ustikolina pruţa<br />
mogućnost smanjenja/ublaţavanja promjena nivoa<br />
vode kod plavljenja i svakako je pozitivna u smislu<br />
poravnavanja protoka. ObezbjeĊen ekološki<br />
prihvatljiv protok.<br />
Akumulacija buduće HE Ustikolina pruţa mogućnost<br />
smanjenja/ublaţavanja promjena nivoa vode kod<br />
plavljenja i svakako je pozitivna u smislu<br />
poravnavanja protoka. ObezbjeĊen ekološki<br />
prihvatljiv protok.<br />
Nema promjena<br />
Promjene mikroklime<br />
Mala površina akumulacionog bazena ne moţe<br />
uzrokovati primjetnu promjenu mikroklime<br />
Mala površina akumulacionog bazena ne moţe<br />
uzrokovati primjetnu promjenu mikroklime<br />
Nema promjena<br />
Uticaj na floru i faunu<br />
Biljne i ţivotinjske vrste nisu direktno ugroţene<br />
formiranjem akumulacije. Drveća, ţbunje i trave<br />
biće uništeno u podruĉju akumulacije<br />
Biljne i ţivotinjske vrste nisu direktno ugroţene<br />
formiranjem akumulacij¸e. Drveća, ţbunje i trave<br />
biće uništeno u podruĉju akumulacije<br />
Nema promjena<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/ okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka dokumentacija prethodnih i pripremnih<br />
aktivnosti za izgradnju HE Ustikolina<br />
Strana<br />
63/81<br />
Narušavanje ambijenta<br />
prirodnog pejsaţa<br />
Ovaj uticaj je minimiziran izborom dispozicionog<br />
rješenja i tipa brane<br />
Ovaj uticaj je minimiziran izborom dispozicionog<br />
rješenja i tipa brane<br />
Nema promjena<br />
Preseljavanje i odštete<br />
(akumulacijom<br />
ugroţeni objekti)<br />
5 kuća<br />
4 vikendice<br />
Manji broj pomoćnih objekata<br />
6 kuća<br />
11 vikendica<br />
Manji broj pomoćnih objekata<br />
Nema promjena<br />
Plavljenje<br />
saobraćajnica<br />
Novi energetski<br />
kapacitet<br />
Prozvodnja energije iz<br />
obnovljivih resursa<br />
Izmještanje lokalnog puta duţine 3,6 km Izmještanje lokalnog puta duţine 3,6 km Nema plavljenja<br />
40,9 MW(*) 60,48 MW Nema promjena<br />
147,4 GWh /god 236,80 GWh/god Nema promjena<br />
Smanjenje emisije CO 2<br />
korištenjem vodenog<br />
resursa<br />
103.180 tCO 2 /a 178.500 tCO 2 /a Nema promjena<br />
Socio-ekonomski<br />
znaĉaj<br />
Privredni razvoj cijelog regiona, zapošljavanje<br />
stanovništva u energetici i poboljšanje<br />
infrastrukturnih veza<br />
Privredni razvoj cijelog regiona, zapošljavanje<br />
stanovništva u energetici i poboljšanje<br />
infrastrukturnih veza<br />
Nema promjena<br />
Napomena (*) Podaci preuzeti iz dokumentacije iz 1990. godine<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
64/81<br />
4.3. ZAKLJUĈNO RAZMATRANJE ALTERNATIVA<br />
Analize izvršene kroz Predstudiju izvodljivosti pokazale su punu opravdanost usvajanja<br />
alternative „HE Ustikolina 02“ odnosno pomjeranja pregradnog profila HE Ustikolina nizvodno<br />
oko 1,4 km (na stacionaţu 305+285). Ovo pomjeranje je omogućilo da se na potezu<br />
Ustikolina - Goraţde izvrši modifikacija korištenja raspoloţivog pada u smislu povećanja<br />
pada, snage i proizvodnje HE Ustikolina, kao i reduciranje plavljenja površina smanjenjem<br />
kote uspora<br />
U smislu uticaja na okoliš alternativa „HE Ustikolina 90“ i „HE Ustikolina 02“, uoĉava se<br />
razlika u površini akumulacijom plavljenog zemljišta, ali se ista ne moţe smatrati znaĉajnom<br />
jer razlika plavljenih površina nije velika i daleko najveće uĉešće u njenoj strukturi imaju<br />
neplodno tlo i šikare. Osim toga kako se u dijelu koji će biti poplavljen akumulacojom ne<br />
nalaze naselja već pojedinaĉna domaćinstva sa popratnim objektima, razlika u pogledu<br />
potrebnih preseljavanja i odšteta je minorna.<br />
Nešto veća prosjeĉna dubina i duţina akumulacije alternative „HE Ustikolina 02“ pruţa bolje<br />
mogućnosti korištenja raspoloţive akumulacije, te bolje uslove kaveznog uzgoja ribe.<br />
Zbog relativno male površine akumulacije, uticaj na promjenu mikroklime je prihvatljiv, kao i<br />
uticaji na biljni i ţivotinjski svijet koji nije direktno ugroţen ni u jednom od razmatranih<br />
alternativnih rješenja.<br />
U pogledu uticaja na podzemne vode, obje alternative uslovit će podizanje nivoa podzemnih<br />
voda uzvodno i sniţavanje nivoa nizvodno od pregradnog profila dok se produbljivanjem<br />
nizvodnog korita kod alternativnog rješenja „HE Ustikolina 02“ dodatno smanjuje mogućnost<br />
plavljenja nizvodno od pregradnog profila. Obje alternative HE Ustikolina pruţaju mogućnost<br />
smanjenja/ublaţavanja promjena nivoa vode kod plavljenja i svakako su pozitivna u smislu<br />
poravnavanja protoka uz obezbjeĊenje ekološki prihvatljivog protoka.<br />
Osnovna prednost alternative „HE Ustikolina 02“ je mogućnost znaĉajnog povećanja<br />
energetskih efekata HE Ustikolina, što se ogleda u mogućoj godišnjoj proizvodnji elektriĉne<br />
energije iz obnovljivih izvora, te samim tim veći doprinos u smanjenju emisije CO 2 .<br />
Tehniĉki, okolinski i socio-ekonomski pokazatelji pokazuju opravdanost usvajanja<br />
alternativnog rješenja „HE Ustikolina 02“.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
65/81<br />
5. IDENTIFIKACIJA ZNAĈAJNIH UTICAJA NA OKOLIŠ I<br />
MJERA PREDVIĐENIH ZA SPRJEĈAVANJE, SMANJIVANJE<br />
ILI UKOLIKO JE MOGUĆE SANIRANJE ZNAĈAJNIH<br />
NEPOVOLJNIH POSLJEDICA<br />
U ovom dijelu se razmatraju mogući uticaji objekta HE Ustikolina (alternativo rješenje „HE<br />
Ustikolina 02“) na okoliš i mjere za smanjenje negativnih uticaja i to:<br />
• Uticaji i mjere u fazi izgradnje<br />
• Uticaji i mjere u toku eksplotacije (pri normlanom radu postrojenja)<br />
• Potencijalni uticaji u incidentnim situacijama<br />
5.1. UTICAJI OBJEKTA HE USTIKOLINA U FAZI IZGRADNJE<br />
5.1.1. Uticaj na floru i faunu<br />
Pitanje izgradnje riblje staze na brani nije razmatrano kroz prethodnu procjenu uticaja na<br />
okolinu. Idejni projekat je ukljuĉio riblju stazu na desnoj obali rijeke Drine. HE Ustikolina je<br />
jedna od stepenica u nizu hidroelektrana (Buk Bijela, Foĉa, Paunci, Ustikolina, Višegrad) tako<br />
da se ovo pitanje ne moţe separatno razmatrati samo za ovo postrojenje. Kroz detaljnu<br />
procjenu uticaja na okoliš HE Ustikolina razmotriće se opravdanost i svrsishodnost izgradnje<br />
riblje staze, s obzirom na postojeće stanje pragraĊenosti rijeke Drine.<br />
Uticaj na floru i faunu poĉinje od pripremih radova za izgradnju HE Ustikolina. Uticaj, u ovoj<br />
fazi, se oĉekuje u toku mehaniĉkog uklanjanja biljnog pokrivaĉa u zoni objekta (akumulacije).<br />
Biljni i ţivotinjski svijet nije direktno ugroţen formiranjem akumulacija i za oĉekivati je da će<br />
se dio faune iz zone gradnje brzo preseliti i prilagoditi nešto višim kotama i izmjenjenim<br />
ţivotnim uslovima.<br />
5.1.2. Uticaj na kvalitet zraka<br />
Tokom izgradnje HE Ustikolina privremeno doći će do podizanja prašine, kao i do ispuštanja<br />
izduvnih gasova iz mehanizacije koja se upotrebljava:<br />
• tokom izgradnje pristupnih puteva, rekonstrukcije postojeće infrastrukture;<br />
• na lokaciji tokom graĊevinskih aktivnosti na gradilištu i duţ pristupnih puteva;<br />
• tokom dopremanja graĊevinskog materijala i odvoţenja otpadnog materijala na<br />
privremena mjesta za odlaganje.<br />
Ovaj uticaj je privremenog karaktera.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
66/81<br />
5.1.3. Uticaj na zemljište<br />
U toku izgradnje HE Ustikolina odreĊeni prostor će biti zauzet izgradnjom infrastrukture i<br />
gradilišta, privremenim mjestima za odlaganje graĊevinskog materijala i iskopanog materijala,<br />
pomoćnim objektima (privremeno naselje za smještaj radnika, sa potrebnom infrastrukturom i<br />
pratećim objektima, itd.). Ovi uticaji privremenog su karaktera.<br />
5.1.4. Uticaj na kvalitet vode<br />
Uticaji na kvalitet vode za vrijeme gradnje objekta HE Ustikolina, biće privremen i bez trajnih<br />
posljedica. U fazi izgradnje moţe doći do spiranja raznih materija koji se koriste na gradilištu,<br />
a koji mogu privremeno uticati na kvalitet voda. U toku izgradnje objekta HE Ustikolina,<br />
privremeno moţe doći do zamućenosti vode usljed radova na iskopu u koritu rijeke,. Doći će<br />
do izmjene prvobitnog stanja tretiranog ekosistema i narušavanja ekoloških faktora za<br />
akvatiĉne organizme u manjem obimu.<br />
5.1.5. Uticaj od stvaranja viška iskopnog materijala<br />
U toku izgradnje će doći do znatnog stvaranja viška iskopnog materijala, naroĉito za vrijeme<br />
iskopa za temelje objekta, pripreme lokacije za buduću hidroakumulaciju kao i produbljivanja<br />
(ureĊivanja) korita nizvodno. Dio iskopnog materijala koji je pogodne strukture i kvalitete<br />
moţe biti korišten kao graĊevinski materijali potrebni u gradnji.<br />
5.1.6. Uticaj na stvaranje otpada<br />
U toku izgradnje doći će do stvaranja otpada kojim će se permanentno upravljati i koji će se<br />
adekvatno zbrinjavati.<br />
5.1.7. Socio-ekonomski uticaj<br />
Imajući na umu opću sliku socijalnog aspekta ovog podruĉja koja je nepovoljna, oĉekivani<br />
uticaj izgradnje HE Ustikolina je izrazito pozitivan, s obzirom da ovakve aktivnosti prate i<br />
povećanje zaposlenost kvalifikovanog i nekvalifikovanog stanovništva, odnosno<br />
zapošljavanja domaćih graĊevinskih firmi u toku izgradnje.<br />
U sluĉaju HE Ustikolina, negativni uticaji u smislu neophodnog raseljavanja stanovništva su<br />
minimalni, s obzirom na relativno malu naseljenost u zoni brane i akumulacije. Naselja i<br />
saobraćajnice u dolini Drine uglavnom su iznad maksimalne kote akumulacije. U zoni brane i<br />
akumulacije identificirano je samo nekoliko privatnih objekata. Pregled akumulacijom<br />
ugroţenih objekata dat je u tabeli 19.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
67/81<br />
Tabela 19.: Akumulacijom ugroţeni objekti<br />
Vrsta graĊevinskog objekta m 2 Koliĉina<br />
Stambeni objekti 299 6<br />
Pomoćni objekti 325 14<br />
Vikendice 576 11<br />
Hangar (društvena svojina) 180 1<br />
Ukupno 1380 32<br />
Pitanja otkupa i odšteta obradit će se u skladu sa zakonskom procedurom.<br />
Narušavanje autentiĉnog stanja i opterećenja prostora zbog realizacije projekta HE<br />
Ustikolina prate razliĉite kompenzacije društvu i lokalnoj zajednici, kao i naknade za<br />
korištenje energetskog resursa, a u skladu sa vaţećom legislativom u Federaciji BiH. Prema<br />
odredbama Pravila o utvrĊivanju naknada za koncesije (Sl. Novine FBiH,broj 67/06), a<br />
shodno preliminarnom finasijskom proraĉunu investice za HE Ustikolina, ove naknade bi<br />
iznosile minimalno 2,7 milona KM. U sluĉaju implementacije planiranog projekta HE<br />
Ustikolina, tekuća koncesiona naknada bila bi cca 380.000 KM godišnje. Prema Zakonom o<br />
izdvajanju i usmjeravanju dijela prihoda preduzeća ostvarenog korištenjem<br />
hidroakumulacionih objekata (Sl. novine FBiH, broj: 44/02 i 57/09) naknada se uplaćuje u<br />
budţet općine ili grada, na ĉijem je podruĉju izgraĊen hidroakumulacioni objekat. Prema<br />
raspoloţivim podacima moţe se procjeniti, da bi ta naknada za planiranu HE Ustikolina, bila<br />
cca 2,5 miliona KM godišnje. Prema Odluci o visini posebnih vodnih naknada (Sl. novine<br />
FBiH, broj 46/07) visina posebne vodne naknade za korištenje vode za proizvodnju<br />
elektriĉne energije, iznosi 0,001 KM po kWh proizvedene energije. U tom kontekstu, u<br />
budţet BPK- a Goraţde, usmjeravalo bi se cca 115.000 KM godišnje za korištenje vode za<br />
planiranu HE Ustikolina.<br />
5.1.8. Uticaj na nivo buke<br />
U toku izgradnje objekta moţe doći do povećanja nivoa buke usljed rada mehanizacije i<br />
pojaĉane frekvencije saobraćaja, što se smatra uticajem privremenog karaktera.<br />
5.1.9. Uticaj na pejzaţ<br />
U fazi izvoĊenja radova, neće biti naroĉito izraţen specifiĉan uticaj na pejzaţ. U toku<br />
izvoĊenja aktivnosti vezanih za ĉišćenje podruĉja brane i akumulacije moţe doći do uticaja<br />
na vizuelni efekat. Ovaj uticaj se odnosi na povećanu mutnoću vode, kao i deponovanje<br />
iskopnog materijala, koji su privremenog karaktera i bez trajnih posljedica.<br />
5.1.10. Uticaj na postojeću infrastrukturu<br />
U toku izgradnje objekta HE Ustikolina moţe se oĉekivati veća frekvencija saobraćaja zbog<br />
graĊevinskih aktivnosti, Ove aktivnosti su privremenog karaktera. U pogledu saobraćajne<br />
infrastrukture, doći će do uticaja koji se ogleda u sljedećem:<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
68/81<br />
• Dislociranje trase postojećeg magistralnog puta M20 na duţini od 550 m, odnosno<br />
pomjeranje planuma puta za max 10 m prema brdskom masivu zadrţavajući iste kote<br />
nivelete,<br />
• Podizanje nivelete lokalne saobraćajnice na desnoj obali Drine u duţini od oko 5200<br />
m na višu kotu,<br />
• Izgradnja mosta (u sklopu brane) preko rijeke Drine raspona 140m kao i<br />
• Izgradnja pristupnih puteva na lijevoj obali, i to:<br />
- Pristupnog puta od magistralnog puta do krune brane, i<br />
- Pristupnog puta od magistralnog puta do strojare.<br />
PredviĊeno je da se postojeći dalekovod DV 110kV TS Foĉa – TS Goraţde 1, ĉija trasa<br />
prolazi u blizini buduće HE Ustikolina, presijeĉe na lokaciji buduće HE Ustikolina i po<br />
sistemu ulaz-izlaz spoji sa budućim 110 kV metalom oklopljenim (MOP) izlaznim<br />
postrojenjem, izolovanim SF-6 gasom. Ovakvo rješenje se bazira na topološkoj strukturi<br />
mreţe EES BiH za 2014. godinu.<br />
Uticaji na okoliš odnose se prije svega na izgradnju prikljuĉnih vodova iz HE Ustikolina na<br />
postojeći dalekovod te izgradnju nove kablovske SN mreţe koja se spaja na postojeće<br />
dalekovode, NN i komunikacijske mreţe izvan objekta same elektrane. Planirano je ureĊenje<br />
puta na desnoj obali i na taj naĉin bi se osposobio za korištenje u toku i nakon izgradnje HE.<br />
Tokom izvoĊenja HE kompletan gradilišni saobraćaj će se odvijati desnom obalom Drine i na<br />
taj naĉin neće ometati saobraćaj magistralnim putem na lijevoj obali.<br />
5.1.11. Kulturno- historijsko naslijeĊe<br />
Most u Koţetini je nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine na listi zaštićenih spomenika, a<br />
o eventualnom uticaju izgradnje HE Ustikolina nešto će se moći više govoriti tek nakon<br />
obavljenih geološko istraţivaĉkih radova. MeĊutim, ukoliko se u toku pripreme i prikupljanja<br />
podataka i informacija za potrebe tehniĉke dokumentacije ustanovi da će doći do direktnog<br />
uticaja akumulacije ili ostalih aktivnosti na realizaciji projekta HE Ustikolina na most potrebno<br />
je da Investitor obavijesti Komisiju za oĉuvanje nacionalnih spomenika BiH u cilju iznalaţenja<br />
adekvatnog rješenja.<br />
U fazi izgradnje HE Ustikolina, postoji mogućnost ugroţenosti Mezara turskog vojskovoĊe. Isti<br />
se ne nalazi na listi zaštićenih spomenika. Smješten je na privatnom posjedu i kotama terena<br />
koje pod prirodnim reţimom većih voda bivaju ĉesto plavljene. U toku gradnje moţe doći do<br />
direktnog uticaja na Mezar turskog vojskovoĊe i potrebno je da Investitor obavijesti <strong>Federalno</strong><br />
Ministarstvo kulture i sporta – Zavod za zaštitu spomenika.<br />
Osim toga, ukoliko se tokom izvoĊenja radova eventualno otkriju bilo kakve naznake koje<br />
upućuje na ar<strong>he</strong>ološka nalazišta koja do sada nisu poznata, neophodno je prekinuti sve<br />
radove i o tome obavijestiti nadleţnu sluţbu za zaštitu spomenika kulture.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
69/81<br />
5.2. MJERE ZA SMANJENJE UTICAJA ZA VRIJEME IZGRADNJE POSTROJENJA HE<br />
USTIKOLINA<br />
Odgovarajućom organizacijom gradilišta, primjenom mjera prevencije i dobre graĊevinske<br />
prakse u toku gradnje objekta, mogu se minimizariti ili izbjeci negativni uticaji.<br />
5.2.1. Kvalitet zraka<br />
U ovoj fazi uticaj će biti ograniĉen primjenom odgovarajućih mjera i modernih tehnologija koje<br />
će uticaje svesti na minimum.<br />
Korištene puteve za dovoz i odvoz materijala je neophodno redovno odrţavati i kvasiti u cilju<br />
smanjenja podizanja prašine.<br />
Mehanizacija koja se koristi na gradilištu mora biti opremljena i sa atestom o emisiji<br />
zagaĊujućih materija.<br />
5.2.2. Zemljište<br />
Korištenu mehanizaciju je potrebno kontinualno kontrolisati i odrţavati, kako bi se smanjila<br />
opasnost od akcidentnih izlivanja naftnih derivata. Sve skladišne površine, površine na<br />
kojima se parkiraju vozila kao i ostale pripadajuće površine gradilišta, izvoĊaĉ radova je<br />
duţan osigurati odgovarajućim tehniĉko graĊevinskim mjerama, sa ciljem minimiziranja<br />
mogućih uticaja na zemljište.<br />
Uticaj na zemljište u smislu plavljenja površina kod formiranja akumulacije tipiĉnan je kod<br />
gradnje hidroenergetskih objekata. Ovaj uticaj u sluĉaju HE Ustikolina je minimiziran malom<br />
površinom njene akumulacije. Naime, radi se o akumulaciji izduţenog tipa koja zadrţava<br />
oblik prirodnog korita uz minimalno plavljenje okolnog zemljišta. Osim toga, od ukupno<br />
akumulacijom poplavljene površine, samo 24.5% otpada na obradivo i kultivirano zemljište,<br />
ukljuĉujući šume, dok je ostatak neplodno tlo i šikare. Pregled akumulacijom poplavljenih<br />
površina dat je u tabeli 20.<br />
Tabela 20.: Pregled površina koje će biti poplavljene akumulacijom<br />
Kultura<br />
Površina m²<br />
Livade 53.823,00<br />
Voćnjaci 67.434,00<br />
Pašnjaci 68.509,00<br />
Šume 113.612,00<br />
Šikare 6.496,00<br />
Neplodno 206.431,00<br />
Vodotoci 744.693,00<br />
Dvorišta 8.000,00<br />
Ukupno 1.268.998,00<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
70/81<br />
Cvilin polje je i ostaće znaĉajno poljoprivredno dobro ovog dijela Kantona. Kota uspora<br />
373.00 m n.m. je izmeĊu ostalog usvojena i iz razloga minimiziranja negativnog uticaja<br />
podizanja nivoa podzemnih voda u podruĉju Cvilin polja, koje je najosjetljivije na uticaj<br />
promjene nivoa vode u koritu Drine. Naime, u uslovima formiranja akumulacije procjenjeno je<br />
da će doći do poremećaja nivoa podzemnih voda. Da bi se negativni efekti promjene nivoa<br />
podzemnih voda u Cvilin polju minimizirali, usvojena je kota uspora od 373,00 m n.m., kao<br />
kota pri kojoj će kriterijumi odrţavanja podzemnih voda u svim hidrološkim uslovima biti<br />
zadovoljeni (kako za zaštitu poljoprivrednih površina tako i za zaštitu naseljenih i industrijskih<br />
zona).<br />
Stabilnost terena i padina na najvećem dijelu akumulacije je zadovoljavajuća. Dosadašnjim<br />
razmatranjima oznaĉena su dva klizišta koja se pri oscilacijama vode u bazenu mogu<br />
aktivirati, oba su na desnoj obali Drine i to:<br />
• U selu MrĊelići, oko 3 km uzvodno od brane<br />
• Kod sela Bratovĉići, oko 5 km uzvodno od brane<br />
Istraţni radovi (bušenja i laboratorijska ispitivanja tla) na ovim klizištima do sada nisu vršena.<br />
5.2.3. Voda<br />
Potrebno je na adekvatan naĉin urediti objekte za smještaj radnika na gradilištu sa<br />
odgovarajućim tretmanom otpadnih voda. Nakon završetka radova, a ukoliko se objekti neće<br />
koristiti naknadno, potrebno ih je ukloniti uz rekultivaciju korištenog prostora.<br />
Neophodne su mjere zaštite kvaliteta vode u akumulaciji koje obuhvataju ĉišćenje rastinja<br />
prije punjenja akumulacije, kao i uklanjanje površinskog sloja zemljišta, a koje se moţe<br />
iskoristiti za rekultivaciju devastiranih površina u toku izgradnje.<br />
Poduzeti sve mjere propisane Rješenjem o prethodnoj vodnoj saglasnosti od 23.12.2009.<br />
godine br. UP-I/25-1-40-465-7/09 izdatog od Agencije za vodno podruĉje rijeke Save (Prilog<br />
6.).<br />
5.2.4. Otpad<br />
Upravljanje otpadom za vrijeme izgradnje potrebno je vršiti u skladu sa planiranjem gradilišta.<br />
Potrebno je vršiti kontinuirano upravljanje sa iskopnim materijalom u skladu sa Planom<br />
graĊenja kojim će se planirati formiranje prostora za graĊevinski materijal i iskopni materijal a<br />
sve usklaĊeno sa prostornim uslovima i lokacijom privremenog gradilišta. Tretman otpada bit<br />
će u skladu sa Uredbom o ureĊenju gradilišta, obaveznoj dokumentaciji na gradilištu i<br />
sudionicima u graĊenju.<br />
5.2.5. Buka<br />
Organizaciju radova izvoditi tako da se aktivnosti koje neminovno prati viši nivo buke izvode u<br />
toku dana tj. od 6-22h uz poštivanje nivoa „dnevne buke“. Mehanizacija koja se koristi na<br />
gradilištu treba da je opremljena certificiranim motorima sa definisanim dozvoljenim nivoima<br />
buke u skladu sa tehniĉkim standardima.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
71/81<br />
5.2.6. Kulturno- historijsko naslijeĊe<br />
U fazi izgradnje HE Ustikolina, postoji mogućnost ugroţenosti Mezara turskog vojskovoĊe. U<br />
toku gradnje moţe doći do direktnog uticaja na Mezar turskog vojskovoĊe i potrebno je da<br />
Investitor obavijesti <strong>Federalno</strong> Ministarstvo kulture i sporta – Zavod za zaštitu spomenika.<br />
Ukoliko se tokom izvoĊenja radova eventualno otkriju bilo kakve naznake koje upućuje na<br />
ar<strong>he</strong>ološka nalazišta koja do sada nisu poznata, neophodno je prekinuti sve radove i o tome<br />
obavijestiti nadleţnu sluţbu za zaštitu spomenika kulture.<br />
5.3. UTICAJI HE USTIKOLINA U TOKU EKSPLOTACIJE PRI NORMALNOM RADU<br />
POSTROJENJA<br />
5.3.1. Uticaj na floru i faunu<br />
Generalno posmatrajući, izgradnja akumulacija na vodotocima uzrokuje promjenu prirodnog<br />
reţima u smislu promjene kvaliteta ekosistema što moţe izazvati nepovoljne efekte na<br />
postojeći riblji fond. Tim nepovoljnim procesima najviše doprinose organske materije,<br />
nutrijenti, rastvoreni kiseonik, BPK5, rastvorene i suspendovane ĉvrste materije, te pH<br />
vrijednost. Ti procesi zavise od veliĉine akumulacije, vremena zadrţavanja vode u<br />
akumulaciji, veliĉine oscilacija, unosu nutrijenata u akumulaciju, velikih dubina akumulacije i<br />
sliĉno. Obzirom da akumulacija HE Ustikolina nema takve karakteristike, jer se zapravo radi o<br />
nešto usporenom vodotoku, ne oĉekuje se pojava navedenih procesa, tim prije što su<br />
dosadašnja ispitivanja pokazala vrlo mali unos nutrijenata i jako dobar indeks saprobnosti.<br />
Ovo pitanje će se posebno razmatrati u okviru izrade Studije uticaja na okoliš, i predvidjeti<br />
mjere ublaţavanja.<br />
Bez obzira što se radi o akumulaciji male dubine i zapremine moguće je da ona neće<br />
pogodovati razvoju nekih vrsta riba. S druge strane, stalan nivo vode i dovoljna dubina<br />
omogućit će kavezni uzgoj riba.<br />
Pretpostavlja se da će doći do bujnijeg razvoja priobalne vegetacije uzrokovanog budućom<br />
hidroakumulacijom HE Ustikolina.<br />
5.3.2. Uticaj na zrak - Procjena potencijalnog smanjenja emisija CO 2 usljed rada HE<br />
Ustikolina<br />
Korištenje hidro potencijala u Federaciji Bosni i Hercegovini je znatno manja nego što postoje<br />
realne mogućnosti. Izgradnjom HE Ustikolina, snage 60,48 MW, FBiH će povećati udio<br />
korištenih vodnih resursa u energetske svr<strong>he</strong>, te smanjiti emisije CO 2 koje bi nastale<br />
korištenjem fosilnih goriva. Prema procjenama to smanjenje iznosi 700 t CO 2 /GWh, što bi u<br />
konkretnom sluĉaju HE Ustikolina znaĉilo cca. 178500 tCO 2 /a.<br />
Na promjene mikroklimatskih karakteristika veći uticaj moţe imati izgradnja uzvodnih<br />
elektrana (HE Buk Bijela, HE Foĉa, HE Paunci i HE Sutjeska).<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
72/81<br />
5.3.3. Uticaj na vodu<br />
Uobiĉajeno je da formiranje akumulacije dovodi do povećanja nivoa podzemnih voda<br />
uzvodno od profila, dok će nizvodno doći do smanjenja. Kota uspora, koja uslovljava nivo<br />
podizanja podzemnih voda je usvojena tako da kriteriji odrţavanja podzemnih voda u svim<br />
hidrološkim uslovima budu zadovoljeni (kako za zaštitu poljoprivrednih površina tako i za<br />
zaštitu naseljenih i industrijskih zona).<br />
Izgradnja akumulacija na vodotocima moţe uticati na promjene kvaliteta voda i pojave<br />
procesa eutrofikacije vodnih sistema, što zavisi od veliĉine akumulacije, vrijemena<br />
zadrţavanja vode u akumulaciji, veliĉine oscilacija, unosa nutrijenata, dubine akumulacije i<br />
sliĉno. HE Ustikolina nema takve karakteristike te se ne oĉekuju znaĉajne promjene. Rad<br />
hidroelektrane odnosno formiranje akumulacije ipak će neminovno dovesti do promjene<br />
reţima proticaja vodotoka i usporavanja vodnog toka uslijed izgradnje brane. Imajući na umu<br />
sadašnje stanje u pogledu kvaliteta vode, odnosno krakateristiĉnih parametara te<br />
karakteristike HE Ustikolina i njene akumulacije, ne oĉekuje se znaĉajan uticaj na kvalitet<br />
voda.<br />
U svrhu poreĊenja navodimo da su mjerenja vršena na rijeci Neretvi u periodu prije i tokom<br />
gradnje i rada niza hidroelektrana (HE Rama, Jablanica, Grabovica, Salakovac, Mostar)<br />
ukazala da nije došlo do promjene srednje vrijednosti indeksa saprobnosti kao kljuĉnog<br />
pokazatelja uticaja izazvanih prirodnim ili vještaĉkim procesima na kvalitet voda.<br />
Kako je elaborirano kroz taĉku 3.2.5., reţim proticaja rijeke Drine je karakteristiĉan po svojoj<br />
neravnomjernosti. Naime, od 1976. godine na rijeci Drini postoji vještaĉki reţim teĉenja. S a<br />
izgradnjom budućih uzvodnih ''stepenica'' (HE Foĉa, HE Buk Bijela i HE Paunci) prirodni<br />
reţim rijeke Drine će se još više promijeniti. Drugim rjeĉima stanje vodnog reţima „bez<br />
gradnje“ HE Ustikolina neće biti povoljnije od onog „sa gradnjom“ tim prije što će potez ostati<br />
prepušten „sam sebi“, odnosno onoj koliĉini vode što dotiĉe sa uzvodnih „stepenica“.<br />
Izgradnja akumulacije HE Ustikolina donekle će kompenzirati negativni uticaj oscilacija nivoa<br />
vode uzrokovanih HE Mratinje i budućim uzvodnim ''stepenicama''.<br />
Shodno gore navedenom, izgradnja akumulacionog bazena HE Ustikolina neće dovesti do<br />
dodatnog narušavanja reţima toka a moţe se oĉekivati pozitivan uticaj na oscilacije uzvodno<br />
i nizvodno od profila. Drugim rjeĉima, akumulacija je mogućnost ublaţavanja većih dotoka<br />
odnosno mogućnost smanjenja opasnosti od poplava u vrijeme nailaska velikih voda. Pored<br />
toga, kontrolisanim ispuštanjem vode iz akumulacije postiţe se reduciranje poplava na<br />
nizvodnom dijelu toke Drine.<br />
Osim toga pozitivan uticaj ogleda se i u povećanju malih voda i osiguranju ekološki<br />
prihvatljivog protoka, što će, kako je već navedeno biti u zavisnosti od uzvodnih akumulacija i<br />
njihovog odrţavanja vodoprivrednih uslova. Rad HE Ustikolina treba uskladiti sa radom<br />
uzvodnih elektrana i HE Višegrad.<br />
5.3.4. Uticaj od stvaranja otpada<br />
U toku eksploatacije objekta HE Ustikolina, moţe doći do produkcije otpada nakon remonta i<br />
redovnih radova na odrţavanju elektrane.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
73/81<br />
5.3.5 Uticaj na mikroklimu<br />
Formiranje akumulacija velikih površina moţe u odreĊenoj mjeri uticati na pojavu veće<br />
vlaţnosti vazduha. MeĊutim, u sluĉaju HE Ustikolina radi se o akumulaciji koja po svojoj<br />
površini ne zauzima puno veću površinu od same rijeke, obzirom da se formira u njenom<br />
koritu i zadrţava izduţeni oblik, te se mogućnost uticaja na vlaţnost zraka svodi na<br />
zanemarljiv nivo. Ovome ide u prilog i ĉinjenica da i kod većih akumulacija, npr HE Višegrad,<br />
provedena istraţivanja nisu dokazala uticaj na mikroklimu. Eventualni uticaj na mikroklimu<br />
detaljnije će se razmotriti kroz slijedeću fazu procjene uticaja na okoliš.<br />
5.3.6. Socio-ekonomski uticaj<br />
Sadašnja situacija u pogledu zaposlenosti stanovništva u regionu je vrlo loša, ĉak meĊu<br />
najgorim u BiH. Industrijska postrojenja su uglavnom razrušena i van pogona. Njihova<br />
obnova je upitna zbog ranije orijentacije na namjensku proizvodnju. Veliki dio stanovništva je<br />
raseljen i/ili emigrirao. Zbog toga korištenje prirodnih resursa, od kojih je hidroenergetski<br />
potencijal rijeke Drine meĊu najvaţnijim u BiH, predstavlja potpuno opravdan razvojni projekt<br />
u socio-ekonomskom i okolinskom smislu. Indikatori razvijenosti jednog podruĉja znatno bi se<br />
promjenili obezbjeĊujući dugoroĉnu zaposlenost. Procjenjuje se da će direktno i indirektno od<br />
projekta HE Ustikolina, imati korist stotine domaćinstava (radna snaga), malih privrednika<br />
(kavezni uzgoj ribe, turizam) i ugostitelja što potvrĊuje socio-ekonomski znaĉaj ovog projekta<br />
za Općinu Ustikolina, cijeli Kanton pa i FBiH kojoj bi ovo bio prvi „izlazak“ na rijeku Drinu u<br />
smislu korištenja njenog velikog hidropotencijala.<br />
Obala akumulacije potencijalno daje mogućnost za korištenje ovog pojasa za odmor i<br />
rekreaciju (ribolov, veslanje, plivanje i sl.). Duţ obje obale postoje saobraćajnice tako da je<br />
pristup svakom mjestu moguć. Povoljna je okolnost da je nagib obala relativno mali u zoni<br />
kote uspora na više mjesta duţ obje obale.<br />
Drugim rjeĉima, uticaji se ocjenjuju kao izrazito pozitivni a ogledaju se kroz povećanje<br />
zaposlenosti, privrednih aktivnosti, kao što su turizam i rekreacija te kavezni uzgoj riba.<br />
Realizacija projekta bila bi snaţan pokretaĉ ekonomskog razvoja šireg podruĉja što je<br />
preduslov za socijalni razvoj.<br />
5.3.7. Uticaj na nivo buke<br />
U toku eksploatacije objekta izvor buke unutar strojare moţe biti rad turbine, koji se<br />
primjenom odgovarajućih mjera i tehniĉkih standarda u fazi projektovanja svodi na minimum.<br />
Drugim rjeĉima, buĉnost u radu nije karakteristika hidroelektrana koje su pod redovnom<br />
kontrolom i tehniĉkom odrţavanju.<br />
5.3.8. Uticaj na pejzaţ<br />
Uticaj se ocjenjuje potencijalno pozitivan, kao posljedica stalne veće vodene površine uz<br />
mogućnost ureĊenja obala i saĊenja odgovarajućih vrsta drveća.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
74/81<br />
Narušavanje ambijenta prirodnog pejzaţa je minimizirano izborom dispozicionog rješenja i<br />
tipa brane tako da će se arhitektonsko tehniĉkim rješenjem objekat uklopiti u prostor.<br />
5.3.9. Uticaj na infrastrukturu<br />
U toku rada neće biti uticaja na infrastrukturu.<br />
5.3.10. Uticaj na kulturno-historijsko naslijeĊe<br />
U blizini akumulacije je nacionalni spomenik Most u Koţetini koji je Komisija za oĉuvanje<br />
nacionalnih spomenika donesenom Odlukom proglasila nacionalnim spomenikom Bosne i<br />
Hercegovine. Mjere će biti definirane Studijom o procjeni uticaja na okoliš HE Ustikolina<br />
5.4. MJERE ZA VRIJEME EKSPLOATACIJE HE USTIKOLINA<br />
5.4.1. Flora i fauna<br />
Ukoliko se ne obezbijede slobodna migracija riba investitor odnosno korisnik objekta HE<br />
Ustikolina je duţan nadoknaditi priĉinjenu štetu korisniku ribolovnog podruĉja saglasno<br />
odštetnom cjenovniku u ribarstvu i donijeti program revitalizacije ţivotnih zajednica i dovesti<br />
ih u odgovarajuće stanje, uz obezbjeĊivanje kontinuiranog poribljavanja radi odrţavanja<br />
prirodne reprodukcije (u skladu sa odredbama Zakona o slatkovodnom ribarstvu).<br />
5.4.2. Otpad<br />
Upravljanje otpadnim materijama vršiće se u skladu sa propisima iz oblasti upravljanja<br />
otpadom. Upravljanje opasnim i štetnim materijama biće usklaĊeno sa Planom o upravljanju<br />
otpadom, za ĉije potrebe donesenom Odlukom Operator imenuje odgovornu osobu.<br />
O prikupljenim otpadnim uljima i ĉvrstom tehniĉkom otpadu nakon remonta i redovnih radova<br />
na odrţavanju elektrane vodit će se evidencija i konaĉno zbrinjavanje, a sve to u skladu sa<br />
Planom o upravljanju otpadom.<br />
5.4.3. Buka<br />
Kako ne bi dolazilo do stvaranja buke koja prelazi graniĉne vrijednosti u toku eksplatacije,<br />
potrebno je stalno tehniĉko odrţavanje i kontrola. Mjere za vrijeme eksplotacije HE Ustikolina<br />
će se detaljnije obraditit u Studiji utijaca na okoliš.<br />
5.5. MJERA ZA POTENCIJALNE UTICAJE U INCIDENTNIM SITUACIJAMA<br />
Potrebno je izraditi Plan sprjeĉavanja nesreća opasnih po okoliš. TakoĊer, u skladu sa<br />
Planom pogona i odrţavanja, korisnik vodoprivrednog objekta utvrĊuje radove, mjere,<br />
postupke i aktivnosti za odrţavanje, korištenje i promatranje vodoprivrednog objekta i naĉin i<br />
uslove za izvršavanje tih radova, mjera, postupaka i aktivnosti u redovnim i izvanrednim<br />
okolnostima.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
75/81<br />
5.6. KLASIFIKACIJA PRELIMINARNO PROCJENJENIH MOGUĆIH UTICAJA / EFEKATA<br />
PLANIRANE HE USTIKOLINA NA OKOLIŠ<br />
Nakon identifikacije mogućih uticaja na okoliš, preliminarno su procjenjeni negativni i<br />
pozitivni uticaji Projekta i predstavljeni u tabeli 21.<br />
Tabela 21: Preliminarno procjenjeni negativni i pozitivni uticaji Projekta HE Ustikolina<br />
Mogući negativni uticaji/efekti na okoliš<br />
preseljenje stanovništva – 6 kuća<br />
(11 vikendica i manji broj pomoćnih<br />
objekata),<br />
gubitak manjih zemljišnih površina obradivog<br />
i kultivisanog zamljišta, ukljuĉujući i šume<br />
(24,5%) i površine uz obale rijeke<br />
pretvaranje ekosistema tekućice u ekosistem<br />
jezerskog tipa, na duţini cca 9 km<br />
poremećaj ekološke ravnoteţe, te davno već<br />
prekinutih migratornih puteva za akvaktiĉne i<br />
poluakvatiĉne organizme na cijelom slivu<br />
Drine<br />
poremećaj mehanizma samopreĉišćavanja -<br />
samopreĉišćavanje će biti narušeno u dijelu<br />
hidroakumulacije, dok će se<br />
samopreĉišćavanja povećati u nizvodnom<br />
dijelu<br />
uticaj na kvalitet zraka, vode i zemljišta u<br />
toku izgradnje objekata, koji je privremenog<br />
karaktera<br />
promjena prirodnog korita, planiranim<br />
produbljivanjem na duţini od max 1,7 km od<br />
prosjećno 0,80 m dubine, konusno<br />
izmještanje lokalnog puta duţine 3,6 km<br />
Pozitivni uticaji/efekti na okoliš<br />
proizvodnja elektriĉne energije na teritoriji BPK<br />
i energetska neovisnost podruĉja<br />
poloţajem i kotom uspora hidroekumulacije<br />
nema znaĉajnog plavljenja okolnog terena, niti<br />
ugroţavanja Cvilin polja i postojeće<br />
magistralne saobraćajnice i zaštita od<br />
podizanja podzemnih voda Cvilin polja<br />
ublaţavanje znaĉajnih oscilacija nivoa vode,<br />
uzrokovanih radom uzvodne HE Mratinje, kao i<br />
uzvodno planiranih HE, prirodni protok bit će<br />
reguliran ekološki prihvatljivim protokom, koji<br />
će garantirati odrţavanje ekološke ravnoteţe<br />
nizvodnog dijela rijeke Drine<br />
mogućnost poboljšanja vodosnabdjevanja za<br />
navodnjavanje u okruţenju, kao i razvoj<br />
ribogojilišta rijeĉne i jezerske ribe<br />
odabrana lokacija postrojenja je povoljna za<br />
organizaciju graĊevinskih radova, transport i<br />
montaţu opreme; izgradnja objekta HE<br />
Ustikolina ne ugroţava odvijanje saobraćaja na<br />
magistralnom putu Foĉa – Goraţde; izgradnja<br />
novog mosta duţine 70m<br />
razvoj <strong>turizma</strong>, više vidova rekreacije i<br />
sportskih aktivnosti u podruĉju planiranog<br />
jezera HE Ustikolina i preostalog toka rijeke<br />
Drine<br />
lokalni ekonomski znaĉaj i pokretanje malih<br />
privrednih djelatnosti, zapošljavanje lokalnog<br />
stanovništva - u periodu izgradnje takvih<br />
objekata (5-7 godina), iskustva iz praksa<br />
pokazuju da se broj angaţovanih ljudi kreće i<br />
do nekoliko hiljada. Planirani graĊevinski radovi<br />
znaĉili bi znaĉajno povećanje zaposlenosti,<br />
ukoliko bi se preferirale domicilne firme i radna<br />
snaga,<br />
povećana vrijednost imovine u neposrednoj<br />
blizini hidroakumulacije<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
76/81<br />
6. MONITORING<br />
U zavisnosti od potreba za informacijama neophodnim za upravljanje rizikom i uticajima na<br />
okolinu kroz Studiju procjene uticaja na okoliš HE Ustikolina biće predloţen monitoring za<br />
fazu izgradnje kao i za fazu eksploatacije.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
77/81<br />
NETEHNIĈKI REZIME<br />
Evropska zajednica je prepoznala potrebu promoviranja obnovljivih izvora energije, ukoliko je<br />
njihovo korištenje potencijal za odrţivi razvoj, odnosno prihvatljiv privredni razvoj sa aspekta<br />
zaštite okoliša i prirodnih resursa. Korištenje obnovljivih izvora energije u razvoju<br />
elektroenergetskog sektora na lokalnom nivou moţe pozitivno djelovati na razvoj društva u<br />
cjelini, odnosno na povećanje stope zaposlenost, razvoj male privrede i doprinos sigurnosti<br />
isporuke elektriĉne energije. Zbog toga je i u BiH neophodno osigurati da hidroenergetski<br />
potencijal bude adekvatno iskorišten u okviru proizvodnje za potrebe trţišta elektriĉne<br />
energije. Prema tome, izgradnja hidroelektrana je vaţan segment razvoja elektroprivredne<br />
djelatnosti i ekonomije uopšte. Jedna od karakteristika bosansko-<strong>he</strong>rcegovaĉkih rijeka je<br />
hidroenergetski potencijal, koji još uvijek nije adekavtno iskorišten u razvojnom smislu.<br />
U skladu sa opredjeljenjem JP Elektroprivreda BiH za povećanjem proizvodnih kapaciteta, te<br />
obezbjeĊenjem sigurnog i pouzdanog snabdijevanja elektriĉnom energijom i Odlukom Vlade<br />
Federacije BiH proglašenju javnog interesa za izgradnju elektroenergetskih objekata (Sl.<br />
novine FBiH 60/06), pokrenute su aktivnosti na realizaciji Odluke i analizi mogućnosti<br />
hidroenergetskog iskorištenja, izmeĊu ostalog i dijela vodotoka Drine u Federaciji BiH.<br />
Planski akt koji tretira predmetno podruĉje je Regulaciono-prostorni plan gornja Drina<br />
odnosno Prostorni plan SRBIH do 2001. godine. U fazi izrade je i novi Prostorni plan BPK<br />
Goraţde, za ĉiju potrebu su uraĊeni pojedini studijski separati, ukljuĉujući i Studiju<br />
elektroenergetskog i termoenergetskog sistema Bosansko-podrinjskog kantona Goraţde za<br />
period 2008. – 2028. godina, koja će posluţiti kao osnova za njegovu izradu. Studija<br />
elektroenergetskog i termoenergetskog sistema Bosansko-podrinjskog kantona Goraţde za<br />
period 2008. – 2028. godina je predvidila i objekat HE Ustikolina<br />
Prema Zakonu o prostornom planiranju i korištenju zemljišta na nivou Federacije Bosne i<br />
Hercegovine (“Sluţbene novine Federacije BiH”, br. 2/06, 72/07, 32/08 4/10, 13/10 i 45/10),<br />
ĉlan 17. Prostorni plan podruĉja posebnih obiljeţja Federacije donosi se za podruĉja od<br />
znaĉaja za Federaciju utvrĊena Prostornim planom Federacije. Podruĉje posebnog obiljeţja<br />
Federacije utvrĊuje se naroĉito za podruĉje izgradnje velikih hidroenergetskih graĊevina (više<br />
od 30 MW instalirane snage) što je u sluĉaju HE Ustikolina potrebno uraditi.<br />
HE Ustikolina (pregradni profil) se planira na udaljenosti 14 km uzvodno od Goraţda i 16 km<br />
nizvodno od Foĉe. Planirana instalirana snaga je 60,48 MW. Akumulacija se formira<br />
uglavnom u koritu rijeke Drine u duţino od cca 9 km. Kota uspora je 373,00 m n.m. Uspor se<br />
završava na uzvodnom kraju Cvilin polja, odnosno u neposrednoj blizini pregradnog profila<br />
planiranog uzvodnog postrojenja HE Paunci. HE Ustikolina je projektovana kao pribransko<br />
postrojenje, a sa energetskog stanovišta – protoĉna elektrana.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
78/81<br />
Razmatrane alternative i varijantna rješenja su:<br />
• Alternativa “HE Ustikolina 90” - stacinaţe 306,83 km<br />
• Alternativa “HE Ustikolina 02” - stacionaţe 305,34 km - pregradni profil 1,4km<br />
nizvodno u odnosu na “HE Ustikolina 90”)<br />
• Alternativa “bez gradnje HE Ustikolina”<br />
Predloţno rješenje predviĊa izgradnju alternativnog rješena „HE Ustikolina 02“. Pregradni<br />
profil HE Ustikolina nalazi se neposredno (500 m) uzvodno od ušća rijeke Osanice u Drinu,<br />
Udaljenost od većih mjesta je 9km nizvodno od Ustikoline i 14 km uzvodno od Goraţda.<br />
• Karakteristike akumulacije su:<br />
• Kota uspora 373,00 m n.m.<br />
• Površina akumulacije cca 141,5,00 ha; (površina rijeke za Qsr je 89,5 ha)<br />
• Zaperemina akumulacije 8,23 mil m 3<br />
• Duţina cca 9,0 km;<br />
• Srednja širina cca 159 m;<br />
• Prosjeĉna dubina cca 6,0 m.<br />
Hidrološki podaci na mjestu pregradnog profila HE Ustikolina<br />
• Qsrednje = 207 m 3 /s<br />
• Q ekološki prihvatljiv protok = 33,02 m 3 /s<br />
HE Ustikolina je pribransko protoĉno postrojenje slijedećih tehniĉkih karakteristika.<br />
• Instalisani proticaj Qi = 450 m 3 /s<br />
• Bruto pad postrojenja za Qi Hbruto = 15 m<br />
• Insatlisana snaga postrojenja Ni = 60,48 MW<br />
• Srednja godišnja proizvodnja Egod = 250,6 GWh<br />
Brana je betonska gravitaciona sa prelivnim i neprelivnim dijelom i dva gravitaciona bloka u<br />
bokovima.<br />
• Duţina brane u kruni je 215 m;<br />
• Širina krune je 6,00 i most za kominikaciju 8.00 m;<br />
• Kota krune brane je 375.50 m.n.m.;<br />
• Prelivna polja opremljena sa pet segmentnih zatvaraĉa od kojih su ĉetriti jednaka<br />
(jedan sa klapnom) dimenzija 12.50x15,00 m; i jedan dimenzija 8,00x10,00 m<br />
• Maksimalna visina brane od temelja je 38,5 m.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
79/81<br />
U okviru projekta HE Ustikolina predviĊeni su odreĊeni radovi na postojećim i novim<br />
saobraćajnicama:<br />
• Postojeći magistralni put M20 rekonstruiše se u podruĉju brane na duţini od 550m<br />
• UreĊenje postojećeg lokalnog puta na desnoj obali u ukupnoj duţini 5.2 km<br />
• Izvodi se pristupni put do strojare HE Ustikolina u duţini od 600 m kao i pristupni put<br />
do krune brane, duţine 170 m.<br />
Prethodna procjena uticaja na okolinu HE Ustikolina je razmatrala moguće uticaje objekta<br />
HE Ustikolina na okoliš i mjere za smanjenje negativnih uticaja i to:<br />
• Uticaji i mjere u fazi izgradnje<br />
• Uticaji i mjere u toku eksplotacije (pri normalnom radu HE Ustikolina)<br />
• Potencijalni uticaji u incidentnim situacijama<br />
Uticaji i mjere koji su obraĊeni u ovoj PPUO se odnose na floru i faunu, kvalitet zraka,<br />
zemljište, vodu, stvaranja viška iskopnog materijala, stvaranje otpada, socio-ekonomski<br />
aspekt, nivo buke, pejzaţ, kulturno-historijsko naslijeĊe i postojeću infrastrukturu.<br />
BPK Goraţde je kanton sa visokom stopom nezaposlenosti i relativno niskim standardom<br />
ţivota. Opća slika socijalnog aspekta ovog podruĉja je nepovoljna kako u pogledu<br />
nezaposlenosti tako i u pogledu bruto domaćeg proizvoda te se s razlogom svrstava u<br />
najnerazvijene kantone FBiH. Izgradnjom HE Ustikolina indikatori razvijenosti podruĉja<br />
znatno bi se promjenili, obezbjeĊujući dugoroĉnu zaposlenost. Procjenjuje se da će direktno i<br />
indirektno od projekta HE Ustikolina, pogotovo u fazi izgradnje, ostvariti dobit stotine<br />
domaćinstava, malih privrednika i ugostitelja što potvrĊuje socio-ekonomski znaĉaj ovog<br />
projekta za Općinu Foĉa-Ustikolina, cijeli Kanton pa i FBiH kojoj bi ovo bio prvi „izlazak“ na<br />
rijeku Drinu u smislu korištenja njenog velikog hidropotencijala. Pored osigurane veće stope<br />
zaposlenosti BPK Goraţde, izgradnjom HE Ustikolina, obezbjeĊuje se energetska neovisnost<br />
i sigurnost u opskrbi elektriĉne energije za oko 40.000 stanovnika BPK Goraţde.<br />
Bitno je naglasiti da se radi o maloj akumulaciji te da neće biti znaĉajnih potapanja šumskog i<br />
poljoprivrednog zemljišta kao ni eksproprijacije zemljišta u većim razmjerama što je sluĉaj<br />
kod velikih akumulacija. Izgradnjom akumulacije ne ugroţava se niti jedno naselje, ugroţeno<br />
je samo nekoliko privatnih gazdinstava sa pratećim objektima. U ovom sluĉaju se radi o vrlo<br />
maloj površini tla koji će se potopiti od ĉega je najveći dio neplodno tlo i šikare a u manjoj<br />
mjeri obradivo tlo i šuma.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
80/81<br />
Efekti se odraţavaju kroz potapanje manjeg dijela flore u samom rijeĉnom koritu uz<br />
napomenu da se samo korito odnosno prostor koji će biti pod akumulacijom prethodno ĉisti<br />
od rastinja.<br />
Iako se pojaĉana vlaţnost i magla ĉesto vezuju za zonu akumulacije, kod akumulacije ove<br />
veliĉine ona se ocjenjuje kao promjena vrlo malog/neznatnog inteziteta.<br />
Izgradnjom HE Ustikolina nizvodnom dijelu vodotoka osiguraće se stalnoi ekološki prihvatljivi<br />
protoka vode. Akumulacija buduće HE Ustikolina pruţa mogućnost smanjenja/ublaţavanja<br />
promjena nivoa vode kod plavljenja i svakako je pozitivna u smislu poravnavanja protoka, što<br />
će se posebno pozitivno odraziti na trenutni vještaĉki reţim teĉenja. Uticaju u toku izgradnje<br />
su trenutnog karaktera i u poreĊenju sa onim što se dobija izgradnjom su minorni.<br />
Dodatna vrijednost izgradnje HE Ustikolina jeste svakako generisanje elektriĉne energije iz<br />
obnovljivih izvora energije. Naime, izgradnjom HE Ustikolina ostvaruje se „ušteda“ tj.<br />
smanjenje emisije od oko 1.785.000 tCO 2 /god te povećava udio elektriĉne energije<br />
proizveden iz obnovljivih izvora u ukupnom bilansu.<br />
Izvršena prethodna procjena uticaja na okolinu pokazuje da će povoljni efekti izgradnje HE<br />
Ustikolina znatno prevazići moguće i prepoznatljive negativne efekte. Prirodni reţim rijeke<br />
Drine je već narušen izgradnjom postojećih brana i akumulacija i to: HE Mratinje (uzvodno) i<br />
HE Višegrad, Bajina Bašta i Zvornik (nizvodno). U planu je i izgradnja uzvodnih elektrana (HE<br />
Buk Bijela, HE Foĉa, HE Paunci i HE Sutjeska).<br />
Nakon identifikacije mogućih uticaja na okoliš, preliminarno su procjenjeni negativni i pozitivni<br />
uticaji Projekta.<br />
Mogući negativni uticaji/efekti na okoliš<br />
preseljenje stanovništva – 6 kuća<br />
(11 vikendica i manji broj pomoćnih<br />
objekata),<br />
gubitak manjih zemljišnih površina obradivog<br />
i kultivisanog zamljišta, ukljuĉujući i šume<br />
(24,5%) i površine uz obale rijeke<br />
pretvaranje ekosistema tekućice u ekosistem<br />
jezerskog tipa, na duţini cca 9 km<br />
poremećaj ekološke ravnoteţe, te davno već<br />
prekinutih migratornih puteva za akvaktiĉne i<br />
poluakvatiĉne organizme na cijelom slivu<br />
Drine<br />
poremećaj mehanizma samopreĉišćavanja -<br />
samopreĉišćavanje će biti narušeno u dijelu<br />
hidroakumulacije, dok će se<br />
Pozitivni uticaji/efekti na okoliš<br />
proizvodnja elektriĉne energije na teritoriji BPK<br />
i energetska neovisnost podruĉja<br />
poloţajem i kotom uspora hidroekumulacije<br />
nema znaĉajnog plavljenja okolnog terena, niti<br />
ugroţavanja Cvilin polja i postojeće<br />
magistralne saobraćajnice i zaštita od<br />
podizanja podzemnih voda Cvilin polja<br />
ublaţavanje znaĉajnih oscilacija nivoa vode,<br />
uzrokovanih radom uzvodne HE Mratinje, kao i<br />
uzvodno planiranih HE, prirodni protok bit će<br />
reguliran ekološki prihvatljivim protokom, koji<br />
će garantirati odrţavanje ekološke ravnoteţe<br />
nizvodnog dijela rijeke Drine<br />
mogućnost poboljšanja vodosnabdjevanja za<br />
navodnjavanje u okruţenju, kao i razvoj<br />
ribogojilišta rijeĉne i jezerske ribe<br />
odabrana lokacija postrojenja je povoljna za<br />
organizaciju graĊevinskih radova, transport i<br />
montaţu opreme; izgradnja objekta HE<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Konzorcij:<br />
HE USTIKOLINA<br />
Investiciono - tehniĉka<br />
dokumentacija prethodnih i<br />
pripremnih aktivnosti za izgradnju<br />
HE Ustikolina<br />
Strana<br />
81/81<br />
Mogući negativni uticaji/efekti na okoliš<br />
samopreĉišćavanja povećati u nizvodnom<br />
dijelu<br />
Pozitivni uticaji/efekti na okoliš<br />
Ustikolina ne ugroţava odvijanje saobraćaja na<br />
magistralnom putu Foĉa – Goraţde; izgradnja<br />
novog mosta duţine 70m<br />
uticaj na kvalitet zraka, vode i zemljišta u<br />
toku izgradnje objekata, koji je privremenog<br />
karaktera<br />
promjena prirodnog korita, planiranim<br />
produbljivanjem na duţini od max 1,7 km od<br />
prosjećno 0,80 m dubine, konusno<br />
izmještanje lokalnog puta duţine 3,6 km<br />
razvoj <strong>turizma</strong>, više vidova rekreacije i<br />
sportskih aktivnosti u podruĉju planiranog<br />
jezera HE Ustikolina i preostalog toka rijeke<br />
Drine<br />
lokalni ekonomski znaĉaj i pokretanje malih<br />
privrednih djelatnosti, zapošljavanje lokalnog<br />
stanovništva - u periodu izgradnje takvih<br />
objekata (5-7 godina), iskustva iz praksa<br />
pokazuju da se broj angaţovanih ljudi kreće i<br />
do nekoliko hiljada. Planirani graĊevinski radovi<br />
znaĉili bi znaĉajno povećanje zaposlenosti,<br />
ukoliko bi se preferirale domicilne firme i radna<br />
snaga,<br />
povećana vrijednost imovine u neposrednoj<br />
blizini hidroakumulacije<br />
Realizacija projekta HE Ustikolina prati i razliĉite kompenzacije društvu i lokalnoj zajednici,<br />
kao i naknade za korištenje energetskog resursa i koncesiju. U skladu sa vaţećom<br />
legislativom u Federaciji BiH i planiranom instaliranom snagom po projektu, posebno je<br />
znaĉajan finansijski doprinos lokalnoj zajednici.<br />
Prema odredbama Pravila o utvrĊivanju naknada za koncesije (Sl. Novine FBiH,broj 67/06),<br />
a shodno preliminarnom finasijskom proraĉunu investice za HE Ustikolina, ove naknade bi<br />
iznosile minimalno 2,7 milona KM. U sluĉaju implementacije planiranog projekta HE<br />
Ustikolina, tekuća koncesiona naknada bila bi cca 380.000 KM godišnje.<br />
Prema Zakonom o izdvajanju i usmjeravanju dijela prihoda preduzeća ostvarenog<br />
korištenjem hidroakumulacionih objekata (Sl. novine FBiH, broj: 44/02 i 57/09) naknada se<br />
uplaćuje u budţet općine ili grada, na ĉijem je podruĉju izgraĊen hidroakumulacioni objekat.<br />
Prema raspoloţivim podacima moţe se procjeniti, da bi ta naknada za planiranu HE<br />
Ustikolina, bila cca 2,5 miliona KM godišnje.<br />
Prema Odluci o visini posebnih vodnih naknada (Sl. novine FBiH, broj 46/07) visina posebne<br />
vodne naknade za korištenje vode za proizvodnju elektriĉne energije, iznosi 0,001 KM po<br />
kWh proizvedene energije. U tom kontekstu, u budţet BPK- a Goraţde, usmjeravalo bi se<br />
cca 115.000 KM godišnje za korištenje vode za planiranu HE Ustikolina.<br />
Nakon vrednovanja realne štete i koristi od Projekta, preliminarno se moţe zakljuĉiti da<br />
nema znaĉajne greške u prostoru i slivu rijeke Drine. Realizacija projekta bila bi snaţan<br />
pokretaĉ ekonomskog razvoja šireg podruĉja što je preduslov za unapreĊenje socijalnog<br />
razvoja. Uz odgovarajuće mjere zaštite stanovništva, okoliša i materijalnih dobara, u toku<br />
radova i eksploatacije planiranog elektroenergetskog objekta, isti bi bio okolinski prihvatljiv.<br />
U skladu naĉelima odrţivog razvoja Projekat bi mogao imati atribute prijateljskog razvojnog<br />
projekta.<br />
HE Ustikolina - Idejni projekat – Dio 2<br />
Podloga 2.4. Prethodna procjena uticaja na okolinu/okoliš Sarajevo, mart 2012.
Change language