"ГАРАВИЦЕ 1941" Зборник саопштења ... - Jadovno 1941.

, A...,. ...JEVREJSKA OPŠTINA BIHANema pouzdanih istorijskih podataka o vremenu dolaska Jevreja u Biha,ali se iz raspoložive baze arhivskih podataka za Bosansku Krajinu, te zapisa oJevrejima Bihaa, koje su dali i sainili dr Samuel Pinto i Moritz J. Levi, možerei da je njihov dolazak u mali bosanski gradi na obali Une praktino uslijediou vrijeme Otomanskog carstva, na prelazu iz 18. u 19. vijek, a iz pravca Dubrovakerepublike i Dalmacije, slijedei razvoj trgovakih puteva koji su, kaožile kucavice, udahnule novi život gradu i omoguavale njegov užurbani razvoj izkasabe i šehera u modernu varoš. Prelazak centra Bosanskog pašaluka u BanjalukuLuku 1581. predstavljao je dodatni momenat koji je indirektno, u vojnostrateškompogledu, znatno ojaao pozicije Bihaa u smislu privrednog razvoja,što je vremenom, uz popratnu migraciju iz sela u varoš i povean broja stanovništva,mijenjalo karakter grada. Navodi se podatak da su prvi Jevreji koji sudošli u Biha bili trgovaci-torbari i putujui zanatski majstori, koji su pružaliusluge po okolnim selima, što je, opet, bilo uvjetovano slabom mrežom puteva udoba Osmanlija, o emu i govori podatak da je na kraju turske vladavine svegaoko 5% kopnene putne mreže bilo osposobljeno za kolski saobraaj. Pojava Jevrejau Bihau ipak je vezana za zadnju dekadu turske vladavine u Bosni, daklenešto prije austrijske okupacije i Berlinskog kongresa 1878. godine, kada se unjemu nalaze jevrejske familije iskljuivo sefardskog porijekla, koje su u Bihadošle iz Banje Luke i Sarajeva, i tradicionalno bile u krvnom srodstvu.U austrougarskom periodu u Bosni i Hercegovini dolazi do velike brojaneeksplozije aškenaza (zbog nadirueg antisemitizma koji se javlja u evropskimzemljama), ponajviše iz pravca Austrije, Njemake i Ugarske, a samim tim injihove pojave u malom Bihau. Nakon dolaska Austro-Ugarske izvršena je iuspostava pisane dokumentacije u svim oblastima društvenog života. U Bihakomokrugu, u koji ulaze male varošice Bos. Krupa, Bos. Petrovac, Cazin,Drvar, Kulen Vakuf, Klju, Sanski Most i Stari Majdan, u periodu od 1879. do1910. priraštaj gradskog stanovništva je gotovo 100%, tako da broj graana Bihaasa 3.097 stanovnika 1879. raste na 6.201 stanovnika 1910.Iz sljedee tabele je jasno vidljivo to poveanje jevrejske populacije, koje uperiodu 1879–1910. iznosi 129% ili 93 lana:Grad 1879. 1885. 1895. 1910. 1941. Stradalo 2009.Biha 72 134 128 165 168 85% 0