"ГАРАВИЦЕ 1941" Зборник саопштења ... - Jadovno 1941.

, graani, bez obzira na vjeru i stalež. Predavao je vjeronauku u osnovnim školamai gimnaziji.Jevreji Bihaa su uglavnom bili sitni trgovci i zanatlije: obuari, limari, instalateri,opanari, sajdžije, brijai i kožari, koji su živjeli od svoga rada i dostaskromno. Bilo je tu i sirotinje koju je zbrinjavala opština, zatim jedna medicinskasestra, jedna apotekarska laborantica, jedan tapetar, jedan geometar, nekolikoljekara, sudija, uiteljica, veterinar, profesor i knjigovoe.Osim nekoliko državnih osnovnihškola, u gradu je radio ijedan kloster za žensku djecu.Trgovaka škola, iz ijih su redovamahom iznjedreni prvi inovnici iknjigovoe, ukinuta je još 1912. izamijenjena klasinom osmogodišnjomgimnazijom. Nakonuvoenja komunalnog školovanja, auzevši u obzir ukupan broj stanovništva,jevrejska djeca po obrazovanostiubrzo izbijaju na prvomjesto. Gotovo da nije bilo jevrejskeporodice ija djeca nisu po-Meldarhaala gimnaziju. Prema prianju(preuzeto sa www.elmundo.sefarad.eu ) Rifke Levi, roene Bišanke, prisinagogi je radio meldar u kojem su muška djeca uila kvadratno pismo alef-bet.itala se Biblija i molitve na hebrejskom, bez prevoda sa judeo-espanjola, takoda djeca nisu razumjela tekst koji su itala. Pisanje i raunanje nije se uilo, veje to bila briga oca. Ženska djeca su osnovna znanja o vjeri dobijala u porodici.Nakon uvoenja komunalnog školovanja vjeronauk se predavao u državnimškolama. Dužnost vjerouitelja jevrejske djece obavljao je rabin Juda Atijas.Djeca koja praktino nisu mogla završiti gimnaziju izuavala su zanate.Jevreji su živjeli u gotovo svim dijelovima grada i uopšte nije bilo ulinegetoizacije, tako da su se stari Jevreji mahom izjašnjavali kao Bišani. Poznatebihake jevrejske porodice po brojnosti, specifinosti, uešu i ulozi u NOP-u su:Alhalel, Kavezon, Atijas, Abinun, Levi, Baruh, Pinto, Maestro i Altarac.Živjeli su u drvenim kuama (bondruk, šindra), sa klasinim bosanskimnamještajem, niskim stolovima i stolicama, seijama i dolapima. Uglavnom su sebavili trgovinom i zanatima. To su bili limarski i obuarski zanat, koji se tradicionalnovezuju za Jevreje. Radnje su imali u aršiji i na Otoci.Porodice Kavezon i Atijas su u Golubiu imale pilane, ovce i vonjake. Spominjese da je Jako Atijas ve 1930. bio vlasnik pilane u Golubiu. Držali suprodavnice mješovite robe (životne namirnice, razne vrste tekstila i kože) koja sekaravanima dovozila iz Banje Luke. Promijenjeni uslovi privreivanja i prodorinostranog kapitala, koji je kroz državna ulaganja investiran u eksploataciju prirodnogbogatstva, dovode do daljnjeg prosperiteta kraja i proširenja obimatrgovine koja prelazi lokalne granice banjoluke aršije i dopire do Senja, Bea,Trsta i Pešte. Fridman otvara tapetarsku radnju, a Altarci razvijaju trgovinukožom i opanarsku radionicu. Prvi svjetski rat 1914. odveo je mnoge jevrejske