"ГАРАВИЦЕ 1941" Зборник саопштења ... - Jadovno 1941.

" 1941"Navodi se i podatak da su se etiri stalno naseljene porodice aškenaskogporijekla, ije su starješine bili ljekari, sudije i državni službenici, nakonizvjesnog vremena provedenog u provinciji preselile u vea mjesta Banju Luku iSarajevo. U Bihau je 1910. živjelo 128 sefarda i 37 aškenaza. Iste godine u Bihakomokrugu živjelo je 206 sefarda i 69 aškenaza, od kojih je 203 govorilo maternjijezik.Vremenom je broj Jevreja u Bihau rastao, ali, kako to tvrdi dr S. Pinto, nikadanije prešao cifru od 150 lanova, pripadnika 37 porodica, a bilo je i pet samaca.To je, konano, broj Jevreja koji su živjeli u Bihau 1940. godine, odnosnouoi Drugog svjetskog rata. Aškenazi su u Bihau bili u manjini, i bez obzira nasve otpore i netrpeljivosti u odnosima izmeu sefarda i aškenaza, domaih istranih Jevreja, prisutne u veim gradovima BiH, toga naprosto u Bihau nije biloi oni su se mirno ukljuili u rad sefardske jevrejske opštine, koja je, po prilici,osnovana izmeu 1903. i 1904. Sastajanja i službe su se odvijale u kunom ambijentu.Tek 1906. godine, na inicijativu rabina Avrama Atijasa, podignuta je sinagoga,koja je iste godine i osveena. Tom prilikom, u pratnji svojih rabina, bilo jeprisutno mnogo Jevreja iz Banje Luke, Sanskog Mosta, Sarajeva i Travnika.Osveenju su prisustvovali i znamenitiji predstavnici svih jevrejskih opština izokruženja, kao i predstavnici gradske opštine, te državnih i vojnih vlasti iz mjesta.Sinagoga u Bihau, podignuta 1906,a razorena 1941/42. od ustašaOko samog templa jepodignuta masivna kamena ograda.Predvorje i krov tog nadasvelijepog hrama držala su etiridorska stuba. Do hrama je vodilostepenište sa 10 stepenika. Poulazu u hram, sa lijeve i desnestrane, bile su stepenice za galeriju,mjesta odreena za žene, dokje parter, sa klupama, bio odreenza mušku eljad. Oltarskidio je bio polukružnog oblika, uproelju sa udubljenjem zaAron(h)a kodeš, dok je nešto isprednjega bio oltar sa tevom odrezbarenog javorovog drveta.Strop iznad oltara je bio sferian iobojen u plavo, boju neba, po kojem su prosute zvijezde zlatne boje. Hram je bionamjenski pravljen, funkcionalan, akustian i sa puno svjetla. (Moric J. Levi)Kao prvi rabin u Bihau se spominje Davio Perera, koji se kratko zadržao ugradu. Naslijedio ga je rabin Benjamin Alhalel zvani Binjo, dok je trei iposljednji rabin bio Avram Juda Atijas. Navodi se da je došao u mladosti i da jesa puno poleta i snage vršio svoju službu. Po prirodi lijep i sa lijepim glasom, bioje miljenik društva. Njega su voljeli ne samo njegovi vjernici i opštinari nego i svi