Antyglobalizm, alterglobalizm i filozofia zrównowa ... - wis.pol.lublin.pl

42Leszek Gawor/Problemy Ekorozwoju nr 1 (2006), 41-48występują one w dziedzinach życia gospodarczego,politycznego, ekologicznego, informacyjnego,kulturowego i społecznego. Zwraca się też uwagę naspecyficzne właściwości globalizacyjnej epoki, jakimisą: deterytorializacja zjawisk i procesów społecznych,powstanie ponadpaństwowej, ponadnarodowej i ponadcywilizacyjnejprzestrzeni społecznej oraz generowanienowej, zunifikowanej jakości życia człowiekaw płaszczyźnie tak indywidualnej, jak i zbiorowej [4].Tak ujmowana globalizacja w obszarze społecznejpercepcji jest różnie waloryzowana. Z jednej strony,najczęściej, jest traktowana jako zagrożenie dladalszego rozwoju ludzkości. Wskazuje się tu m.in. nadyktat „zysku”, jako naczelnej zasady społecznegorozwoju, przy jednoczesnym poświęceniu spraw dobrapublicznego (choćby w zakresie ekologii); napodporządkowanie gospodarek państwowychponadnarodowym korporacjom i instytucjomfinansowym; na wzrost ubóstwa, strukturalnegobezrobocia i dysproporcji w dystrybucjiwyprodukowanych dóbr (zasada 20-80 %); naubezwłasnowolnienie państw narodowych; nauniformizację kultury i jej „macdonaldyzację”; wreszciena powstanie ukrytego światowego centrumdyspozycyjnego. Z drugiej strony, ubolewając nadniektórymi aspektami globalizacji, zaznacza sięobiektywny jej charakter i szansę, przy rozumnymwykorzystaniu jej mechanizmów, na pokonanietrudności stojących przed dalszym rozwojem ludzkości,przykładowo takich jak: głód, wojny narodowe, pracazarobkowa czy powszechny dostęp do elementarnejedukacji. Problem globalizacji staje się areną dyskusjinad kierunkami rozwoju społeczeństwa ludzkiego, jegozagrożeniami i nadziejami.Niniejszy tekst dotyczy prezentacji krytycznychi alternatywnych opcji zajmowanych wobec procesówglobalizacyjnych. Do tych o największym i najdonioślejszymznaczeniu zaliczyć należy ruchyantyglobalizmu i alterglobalizmu oraz koncepcjęzrównoważonego rozwoju (sustainable development).Antyglobalizm jest samorzutnym ruchemsprzeciwu wobec tendencji globalizacyjnychwspółczesnego świata. Nie ma on charakteruzinstytucjonalizowanego, ani nawet jednorodnego; „(...)to szeroka rzeka rozmaitych ruchów społecznych,politycznych i obywatelskich” [5]. Aktywiściantyglobalizmu rekrutują się spośród przeciwnikówdziałalności ponadnarodowych konsorcjów, ŚwiatowejOrganizacji Handlu, Banku Światowego,Międzynarodowego Funduszu Walutowego, słowemwszystkich tych instytucji ekonomicznych, działającychw skali globalnej, usiłujących nadać jednolitośćświatowemu systemowi gospodarczemu. Znajdują sięw tym szeregu także ekologowie, obrońcy prawczłowieka, anarchiści, utopijni lewicowcy, przeciwnicytransgenicznej żywności, zwolennicy kultywowaniakulturowej różnorodności i zachowania regionalnychautonomii, obrońcy prawa lokalności czy wreszcieapologeci silnego jednonarodowego państwa. Słowemznajdują się w tym antyglobalistycznym fronciewszyscy ci, dla których, jak piszą Micklethwaiti Wooldridge, globalizacja z różnych względów stanowibezpośrednie zagrożenie [6].Ruch antyglobalistyczny narodził się w 1999 rokuw Seattle, gdzie około 50 tysięcy demonstrantówgwałtownie wyraziło sprzeciw wobec obrad ŚwiatowejOrganizacji Handlu mających wypracować nowy modelładu ekonomicznego świata. Sprzeciw wobec owegoswoistego dyktatu instytucji finansowych zaowocowałzerwaniem tego posiedzenia, co przez protestującychzostało okrzyknięte pierwszym antyglobalistycznymzwycięstwem [7]. Dotychczasowa historiaantyglobalizmu łączy się ściśle z protestami, częstokroćgwałtownymi, przeciw różnorakim „ekonomicznoglobalistycznymszczytom” i wyznaczona jestmiejscami ich obrad: Praga – wrzesień 2000, Davos –luty 2001, Genua – lipiec 2001, czy Warszawa –sierpień 2004. Pierwszą próbę integracji ruchantyglobalistyczny podjął na zlocie w Porto Alegre(Brazylia) na przełomie stycznia i lutego 2002 roku.Kontestacja globalistycznych tendencji na tymgruncie, w najogólniejszy zarysie, przeprowadzana jestna płaszczyźnie ekonomicznej, politycznej i kulturowej.Zasadniczym niebezpieczeństwem ze stronyprocesów globalizacyjnych dla człowieka współczesnegosą negatywnie oceniane przez antyglobalistówprocesy ekonomiczne determinowane ideą wolnegohandlu i swobodnego przepływu kapitału oraz zasadąkonieczności ciągłego wzrostu gospodarczego.Sprowadza się takie nastawienie do zdecydowanegoprymatu ekonomii nad polityką społeczną w skaliświata. Mniej zwraca się uwagi na społeczne skutki„turbokapitalizmu” (określenie E. Luttwaka),przywiązując większe znaczenie do ekonomicznychwyników. Głównymi efektami stosowania tychzasadniczych dla neoliberalnej gospodarki reguł są:wzrost strukturalnego bezrobocia w krajach ubogich,przenoszenie produkcji do krajów III świata i obniżanietam płac, czy też wzrost podziałów społecznych (bogaci– biedni), w obrębie poszczególnych krajów, jaki w skali globu. Inną jeszcze kwestią jest koncentracjakapitału światowego w rękach niewielkiej grupy,narzucającej swą wizję gospodarki całemu globowi [8].Zjawisko to (neoliberalizm najogólniej) trafnie zostałookreślone przez Noama Chomskiego jako „socjalizmdla bogatych” [9]. Rodzi to w sumie, w zdecydowanejwiększości populacji, poczucie niestabilnościekonomicznej, życiowej niepewności i społecznejfrustracji. Ta płaszczyzna antyglobalistycznychwystąpień dodatkowo uzupełniana jest „kwestiąekologiczną”, ukazującą bezlitosne dla przyrody obliczeprzemysłowej działalności trans-narodowychkorporacji.Do istotnych zagrożeń ze strony globalizacjizaliczają antyglobaliści także powszechne zmniejszenieroli państwa, jako samostanowiącego podmiotu życiapolitycznego w kraju i w skali międzynarodowej.Decyzje państwa, szczególnie natury ekonomicznej,częstokroć są podporządkowane ośrodkomglobalizacyjnym (Międzynarodowy Fundusz Walutowy,