Antyglobalizm, alterglobalizm i filozofia zrównowa ... - wis.pol.lublin.pl

44Leszek Gawor/Problemy Ekorozwoju nr 1 (2006), 41-48ekonomicznych (godna płaca i warunki pracy), ochronaśrodowiska naturalnego czy wreszcie promowaniemodelu zrównoważonego rozwoju w krajach III świata”[19].Po czwarte, alterglobalizm z uznaniem odnosi siędo skutków „rewolucji informatycznej”. Przepływinformacji stanowi nie tylko o wykorzystywanych przezneoliberalizm możliwościach zawiadywania gospodarkąw skali światowej, ale i jest warunkiem budowyspołeczeństwa obywatelskiego, tworzenia strukturbezpośredniej demokracji i pośredniego kontrolowaniawszelkich gospodarczo-politycznych projektów. Dlaalterglobalistów ów swobodny przepływ informacji jestzresztą głównym środkiem społecznego oddziaływania[20].Po piąte, jak zauważa były ideolog thatcheryzmuJ. Grey, zwolennicy neoliberalistycznej globalizacjistoją na pozycjach determinizmu historycznego,analogicznego do marksizmu-leninizmu. Oznacza tozgodę na całkowite wymknięcie się wszelkich procesówspołecznych spod kontroli, co jest nie do przyjęcia wewspółczesnym świecie [21]. Alterglobalizm odrzucaskrajnie deterministyczną wizję świata, zakładamożliwość realnego wpływu ze strony nawetniesformalizowanych ruchów społecznych (zwłaszczaorganizacji pozarządowych) na społeczną rzeczywistość.Z tego powodu odrzuca on zdecydowaniealternatywę narzucaną przez neoliberalistycznądoktrynę: albo rynek i globalizacja we współczesnejwersji, albo populizm i katastrofa ekonomiczna.Po szóste, alterglobalizm sprzeciwia sięuniformizacji społecznej, co w praktyce przybierapostać wspierania wszelkich ruchów lokalnych. W tymsensie głosi on program bliski komunitaryzmowi,charakterystycznemu poglądowi dla współczesnejamerykańskiej myśli lewicowej [22]. Nie odżegnującsię wszak od globalizacyjnych procesów, alterglobalizmgłosi hasło „myśl globalnie, działaj lokalnie” orazoptuje za „społecznością glokalną”. Termin „glokalizm”określa taki model społeczności, która korzystającz możliwości oferowanych przez procesy globalizacyjne(w rodzaju szybkiej komunikacji informatycznej) niezatraca swego lokalnego (regionalnego) kolorytu.Społeczności glokalne są w tym ujęciu najbardziejpożądaną formą organizacji społecznej, gwarantującąwykorzystanie nowoczesności przy jednoczesnymzachowaniu lokalnych (regionalnych, etnicznych,narodowych) tradycyjnych wzorów i wartości [23].Z tego zarysowania głównych punktów programualterglobalizmu wyłania się określona wizjaspołeczeństwa doby globalizacyjnej. Ma być to społeczeństwokorzystające z globalizacji, ale i też potrafiąceowe procesy sobie podporządkować. Stąd i wynikakonieczność przeformułowania świadomościobecnej światowej społeczności w duchu świadomegoswoich celów społeczeństwa obywatelskiego, bowiemjedyną „(...) odpowiedzią na globalizację kapitalizmumusi być stworzenie globalnego społeczeństwaobywatelskiego” [24]. W tym sensie „alterglobalizmuważa się za awangardę nowego globalnegospołeczeństwa” [25].O ile antyglobalizm i alterglobalizm są ruchamijedynie kontestującymi globalizację, to najpoważniejsząteoretycznie alternatywą dla globalizacji i jejneoliberalnej ideologii jest formułowana od końca latosiemdziesiątych [26] idea rozwoju zrównoważonego(sustainable development), oparta na bazie ONZowskich,krytycznych raportów o stanie współczesnejcywilizacji [27]. Zrównoważony rozwój, najogólniej,to taki typ społeczno-ekonomicznego rozwoju, któryzaspakajając potrzeby teraźniejszego społeczeństwa, niepowoduje zagrożenia w zaspakajaniu potrzebprzyszłych pokoleń; to rozwój, w którym osiąga sięrównowagę ekonomiczną, społeczną i ochronyśrodowiska przez realizację odpowiednioposzczególnych celów.Początkowo w określaniu idei zrównoważonegorozwoju, zaakceptowanej powszechnie podczaskonferencji ONZ „Szczyt Ziemi” w Rio de Janeiro(1992, uchwalenie rezolucji „Agenda 21”), akcentypadały przede wszystkim na przeciwdziałaniekryzysowi ekologicznemu (powstałemu w dużej mierzew wyniku globalizacji ekonomicznej), stąd idea tawystąpiła pod mianem „ekorozwoju”. Bardzo szybkorozrosła się ona do całościowej koncepcji rozwojuludzkości i określona została pojęciem sustainabledevelopment. Jego najistotniejszym składnikiem jestpostulat harmonijnego, ściśle z sobą powiązanegoi zrównoważonego połączenia trzech podstawowychobszarów społecznego świata: rozwoju gospodarczego,postępu społecznego oraz relacji ze środowiskiemprzyrodniczym. Ale i też w ostatnich latach „(…)zaczęły się uwidaczniać tendencje zmierzające dodalszego rozszerzenia zakresu pojęcia zrównoważonegorozwoju w kontekście całokształtu rozwoju ludzkiego”[28]. Z racji tak szeroko zarysowanej problematykipodejmowanej w ramach strategii zrównoważonegorozwoju, współcześnie proponuje się ten kierunekrozważań nazwać filozofią zrównoważonego rozwoju[29].Realizacja idei sustainable development(poszczególnych celów) zakłada harmonijnie powiązanyprogram, składający się z następujących elementów:wzrost gospodarczy, zwalczanie ubóstwa poprzezsprawiedliwą dystrybucję dochodów w skali światowej,ochronę środowiska, ograniczenie nadmiernego zużyciazasobów nieodnawialnych, wdrażanie nowychtechnologii w celu zmniejszenia degradacji środowiska,ograniczenie emisji substancji szkodliwych do atmosfery,stosowanie w produkcji materiałów przyjaznychśrodowisku, stworzenie jednakowych szans dlawszystkich ludzi w celu likwidacji nierówności w poziomieżycia gospodarczego i społecznego na świecie[30]. W kategoriach natomiast troski o teraźniejszośći przyszłość ludzkości należy rozumieć przez tękoncepcję alternatywną, wobec negatywnie ocenianychrozwojowych megatrendów współczesności, w tymprzede wszystkim procesów globalizacyjnych,koncepcję społeczno-filozoficzną „(...) oznaczającąpotrzebę zmian dotychczasowych wartości, które (...)