Antyglobalizm, alterglobalizm i filozofia zrównowa ... - wis.pol.lublin.pl

46Leszek Gawor/Problemy Ekorozwoju nr 1 (2006), 41-48Wartość egalitaryzmu z kolei jest stosowanaw perspektywie ekonomicznej i przybiera najczęściejpostać projektu równomiernej dystrybucji dóbr,przyczyniającej się do likwidacji żenującego zjawiskagłodu oraz zasypania przepaści miedzy Północąa Południem. Jest ona też podstawą ogólnoświatowegoruchu praw człowieka, zmierzającego w kierunkubudowy sprawiedliwego społeczeństwa politycznego.W tym sensie idea sustainable development w pełniopowiada się za koncepcją społeczeństwaobywatelskiego.Wartość „wolność” może być natomiastpojmowana albo to jako stopień opanowywaniaprzyrody, albo rozszerzanie zakresu swobódobywatelskich i wolności myśli. W obu tychznaczeniach „wolność” znajduje się w aksjologicznymfundamencie koncepcji sustainable development. Z jednejstrony akcentuje się tu swobodę rodzaju ludzkiego(głównie samoograniczenia, co jest przeciwieństwemStarotestamentowej jeszcze zasady czynienia przyrody,jako bytu sobie podwładnego) w stosunku do natury;z drugiej zaś podkreśla się walor ludzkiegosamostanowienia w społeczno-politycznych uwarunkowaniach.Do wartości ujmowanych ze względu na celzalicza się, między innymi, życie, zdrowie i sprawiedliwość.Są to wartości, jak podkreśla Tyburski [42],ujmowane z holistycznego punktu widzenia. Ich zasięgwykracza poza antropocentryczne horyzonty. Są towartości obejmujące wszelkie przejawy życia,traktujące podmiotowo każdy z elementówwchodzących w skład biosfery. Tworzą one w sumiezasadniczy przedmiot refleksji nie tylko ekologicznej,ale i filozofii zrównoważonego rozwoju.Z kolei wartości instrumentalne służą realizacjiwartości teleologicznych; są one pomocne przedewszystkim człowiekowi, jako głównej przyczyniezaistniałego, krytycznego stanu współczesnejcywilizacji, ale i jako zasadniczemu obiektowi troskio przyszłość. W tym kontekście, jako pierwszorzędne,należy wymienić wartości odpowiedzialności,powściągliwości, umiarkowania, wspólnotowościi solidarności. Wyznaczają one standardy ludzkiejaktywności w świecie społecznym i środowiskuprzyrodniczym; czynią z człowieka świadomegouczestnika procesów holistycznie pojmowanego życiana planecie Ziemia.Wskazanie na (niepełne) zaplecze teoretyczne –głównie aksjologiczne – filozofii zrównoważonegorozwoju czyni z tej idei w pełni sensowną i uargumentowanąalternatywę w stosunku doneoliberalistycznej globalizacji w zakresie określeniastrategicznego kierunku rozwoju ludzkości.Należy przyznać, że niekiedy koncepcjazrównoważonego rozwoju jest traktowana jako utopia,aniżeli poważny projekt przekształcenia społecznejrzeczywistości [43]. Ma ona rzeczywiście utopijnycharakter, ale tylko przy określonym rozumieniumyślenia utopijnego. Idea zrównoważonego rozwojujest utopią społeczną, rozumianą nie jako mrzonka,fantasmagoria, lecz jako po prostu możliwość(konieczność nawet) dokonania jednoznacznych i doniosłychwyborów w ramach, będącej w trudnejsytuacji, społecznej rzeczywistości. Zdaniem J.Szackiego „Możliwość utopii dana jest razem zezdolnością do wyboru. Nie ma utopii bez jakiejśalternatywy. Społeczeństwa, którym porządekspołeczny wydawał się być porządkiem naturalnym,a jest utożsamiała się z powinno i może, nie wydawałyutopistów. Wydawały ich natomiast społeczeństwaw stanie kryzysu i zamętu, zwątpienia i niepewności: odPlatońskiej Grecji do współczesnego nam świata” [44].Współczesny świat, jak wskazują rozliczne diagnozy,osiągnął właśnie taki krytyczny stan, który wymaganatychmiastowych rozstrzygnięć.Cechą tak rozumianej utopii jest oczekiwanieziszczenia postulatywnej rzeczywistości w jednokrotnymakcie ogarniającym w jednej chwili całąludzkość. Znajduje się tu przekonanie, że w jednejchwili wszyscy ludzie ulegną metamorfozie. Od ichtylko świadomości zależy podjęcie decyzji o koniecznościprzeprowadzenia tej zmiany. Widać tenmoment szczególnie jasno w myśli koryfeuszy nowegostylu myślenia o przyszłości ludzkiego świata,Skolimowskiego i Tofflerów. Utopijny charakter, w odniesieniudo ekofilozofii, zaznaczał wprost Skolimowskipisząc, że współczesna ludzkość stoi „(...) u proguważnej zmiany cywilizacyjnej. Jesteśmy w punkciezwrotnym, u progu nowej cywilizacji, lecz bezrenesansu ekologicznego i powszechnego przyjęciapostulatu imperatywu ekologicznego, jako niezbędnychcech nowej świadomości ludzkiej, która powinnaw sposób konieczny zostać zbudowana u ludziwspółczesnych, pragnących uniknąć zagłady, nowacywilizacja nie jest dla nich dostępna” [45]. W analogicznysposób snują rozważania Tofflerowie,akcentując globalną już perspektywę: „ Na naszychoczach, w naszym życiu rodzi się nowa cywilizacja (...).Ta cywilizacja niesie ze sobą nowy styl życiarodzinnego, zmiany w sposobie pracy, odnoszenie siędo siebie i do życia, nowy kształt życia gospodarczego,nowe konflikty polityczne, a przede wszystkim: nowąświadomość. Ludzkość (...) stanęła w obliczunajgłębszego w swoich dziejach przewrotu społecznegoi najśmielszej twórczej przebudowy (...)” [46].Koncepcja sustainable development jest wyrazemzatroskania dotychczasowym kierunkiem rozwojuludzkości en block, wyznaczonym wymiarem li tylkoekonomicznym, wytyczonym przez neoliberalizm i ujawniającymsię w procesach globalizacyjnych. Usiłujeona nakreślić „(...) taki przebieg (...) pożądanegorozwoju gospodarczego, który nie naruszałby w sposóbistotny i nieodwracalny środowiska życia człowiekai nie prowadziłby do degradacji biosfery, który godziłbyprawa przyrody, ekonomii i kultury” [47]. Koncepcjajest swoistą filozofią społeczną budowaną na przełomiewieków z myślą o konieczności podjęcia radykalnychi zmian w imię dobra człowieka teraźniejszego orazjego najbliższej i dalszej przyszłości.Globalizacja jest procesem o charakterzeobiektywnym. Prosta negacja tego trendu, w wielu