Dykcja - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

A jest „czarne, podobne do kosmatego brzucha wielkiej brzęczącej muchy”, E białe,
„białością równe lodowcom, namiotom i parze”, I czerwone, „podobne krwi wyplutej lub
pięknym śmiejącym się ustom” itd. Jak widzimy, Rimbaud podnosił samogłoski do roli
symbolu w kolorycie wiersza.
I faktycznie – jest faktem niezaprzeczalnym, iŜ ze względu na swój muzyczny
charakter – samogłoski słuŜą przede wszystkim do wyraŜania i wywoływania uczuć. Czyste,
dźwięczne, wyraziste i pełne wymawianie samogłosek, uwydatnia ich znaczenie i właściwość.
MoŜna zaryzykować twierdzenie, iŜ znakomicie wykształconego mówcę moŜna poznać po
doskonałej wymowie samogłosek ustnych: a, o, e, u, i, y.
Artykulacja samogłosek
Samogłoski, czyli – głoski otwarte, charakteryzują się największym oddaleniem od
siebie narządów mowy w jamie ustnej. Przy wymawianiu samogłosek nie moŜna wskazać
dokładnego, jednego miejsca artykulacji /np. jak w przypadku głoski wargowo-zębowej czy
średniojęzykowej/, tzn. "„specyficznego miejsca artykulacji”. Chcąc dać dokładny opis
głoski, prawie w równej mierze naleŜy uwzględniać połoŜenie wszystkich trzech ruchomych
n a r z ą d ó w n a s a d y:
- podniebienia miękkiego
- języka
- warg.
Artykulacja wargowa
Przy przejściu od a – e –y – i:
1. Warga górna i dolna zbliŜają się do siebie.
2. Otwór wargowy rozszerza się nieznacznie wzdłuŜ.
3. Kąciki ust nieznacznie się cofają.
Uwaga: samogłoski p r z e d n i e /tzn. e, y, i/ połączone są zawsze ze spłaszczeniem warg –
średnim przy „e”, wąskim przy „i”, „y”.
Przy przejściu od: a – o – u:
1. ZbliŜanie się warg do siebie w linii pionowej
2. ZbliŜanie się warg do siebie w linii poziomej
3. Wysuwanie kącików ust do przodu.
Uwaga: przy samogłoskach t y l n y c h /tzn. o, u/ wargi są zaokrąglone – średnio przy „o”,
wąskie przy „u”.
8