SYNTEZAMODULARNA<strong>dla</strong> początkującychChoć może to wyglądać na rzecz dość skomplikowaną – i niekiedytak właśnie jest – ale systemy modularne dają możliwość jeszczegłębszego wejścia w opcje związane z syntezą dźwiękuNA PŁYCIE DVDWszystkie materiałyzwiązane z tym artykułemznajdziesz na DVDw folderze Materiałydodatkowe/Podstawy<strong>Syntezatory</strong> modularne zazwyczaj kojarzą sięz wielkimi urządzeniami wyposażonymi w setkigałek i gniazd połączonych mnóstwem przewodów,o zastosowaniach głównie akademickich lubbędące na wyposażeniu bardzo bogatychmuzyków. Jednak to tylko stereotyp – w praktycerzecz może wyglądać nieco inaczej.Syntezator modularny. Już sama nazwa sprawia, żemamy przed oczyma obrazy znane z pierwszychkoncertów Tangerine Dream i Kraftwerk, albo zdjęciaz pracowni ośrodków akademickich zajmujących sięsyntezą pod kątem naukowym. Kable, gałki, suwaki,przełączniki, gniazda, wskaźniki i migające lampki –jak się w tym wszystkim poruszać?<strong>Syntezatory</strong> modularne rzeczywiście były (i te,które pozostały do dziś, wciąż są) bardzo drogiei ekskluzywne. W ostatnich latach jednak dziękitwórcom oprogramowania i producentom wtyczekmamy dostęp do instrumentów tego typu. Wprawdzietylko na ekranie, a nie w postaci rzeczywistychurządzeń, ale zawsze to coś. Niektóre z nich dostępnesą całkowicie za darmo (znajdziecie je np. nadołączonym krążku DVD w folderze CM Studio). I choćsyntezatory modularne to znakomita pomocnaukowa przydatna w poznawaniu podstaw syntezy,“Uwalniając nas od tyranii znanych wszystkimdoskonale syntezatorów o niezmiennej konfiguracjisyntezatory modularne dają nam zupełnie nowemożliwości w zakresie kreowania brzmień”to jednak ich rola nie ogranicza się tylko do takichzastosowań. Dzięki temu, że instrumenty tego typuwystępują w postaci wirtualnej można je zainstalowaćna swoim laptopie i np. zabrać ze sobą na scenę.Mimo to już na wstępie należy zaznaczyć, że pracaz syntezatorami modularnymi nie jest <strong>dla</strong> osóbo słabych nerwach. Uwalniając nas od tyranii (a takżewygody) znanych wszystkim doskonale syntezatorówo niezmiennej konfiguracji syntezatory modularnedają nam zupełnie nowe możliwości w zakresiekreowania brzmień. Można je w nieskończonośćrozbudowywać i konfigurować. To Ty decydujesz, ileoscylatorów zamierzasz wykorzystać, ile filtrów,wzmacniaczy i źródeł modulacji chcesz mieć, a takżeokreślasz sposoby, w jaki je połączysz.Kiedy dokonasz konfiguracji wszystkichelementów składowych to praca nad brzmieniem natym się wcale nie kończy. Dopiero teraz możesztworzyć barwy, <strong>dla</strong> uzyskania których zaprojektowałeścały system wytwarzania dźwięku. Poszczególnekonfiguracje syntezatorów modularnych mogąwykorzystywać wszystkie dostępne Ci modułyi możliwości ich współpracy, ale mogą też być bardzoproste, składając się z pojedynczego oscylatoraprzesyłającego sygnał do wzmacniacza. W tymzakresie nie ma żadnych ograniczeń, zakładającoczywiście, że posiadany przez Ciebie programpozwala Ci na stworzenie syntezatora Twoich marzeń.Przyznacie, że wszystko to brzmi szalenieekscytująco, prawda? Na kolejnych stronachzaprezentujemy kilka systemów modularnych,z których możesz skorzystać, a także pokażemy, w jakisposób można zbudować za ich pomocą konkretnebrzmienia.40 / SYNTEZATORY: PORADNIK DLA KAŻDEGO
synteza modularna / podstawy Krok po kroku Tworzenie podstawowego brzmienia w KarmaFX SynthArturia Moog Modular V to instrument, który jest wirtualnąwersją jednego z najbardziej znanych syntezatorówmodularnych na świecie.Połączenia135Ogo KarmaFX Synth (karmafx.net) oferujecałą gamę różnego typu modułów, któremożna dość swobodnie ze sobą zestawiać.Ponieważ występuje on w postaci wtyczki VSTmusisz otworzyć go pod kontrolą programunadrzędnego (hosta, DAW). Domyślnebrzmienie jest w pełni funkcjonalnymsyntezatorem, ale naszym celem jestzbudowanie czegoś nowego od podstaw.W menu New Patch wybierz Empty Patch.Pojawia się moduł o nazwie Generator1.Listwa nagłówkowa pokazuje Osc 1 jakotyp Generatora. Potrzebujemy filtru, którypozwoli nam ukształtować barwę oscylatora(z falą piłokształtną), a zatem znów klikamyprawym klawiszem myszy na tle i z menuAdd Module wybieramy filtr. Użyjemyklasycznego modelu filtru Mooga.Nasza konfiguracja wciąż nie pozwala namna uzyskanie jakiegokolwiek dźwięku.Wynika to z tego, że nie podłączyliśmy modułuOutput. Za chwilę się tym zajmiemy, ale najpierwdodamy moduł wzmacniacza (Amplifier).Dokonuje się tego tak, jak w dwóch poprzednioopisanych przypadkach. Następnie kliknijprawym klawiszem myszy na tytułowej listwiewzmacniacza i jako wejście wybierz Filter1.246Jak zapewne zauważyłeś, po stworzeniunowej konfiguracji większość różnego typumodułów zniknęła i pozostał tylko„obowiązkowy” moduł Output. Każdysyntezator potrzebuje oscylatora, a zatem odniego właśnie zaczniemy. Dodawanie modułówjest proste – należy kliknąć prawym klawiszemmyszy w oknie KarmaFX Synth i z otwierającegosię menu wybrać Add Module. W naszymprzypadku będzie to Osc 1 z menu Generator.Teraz łączymy oscylator z filtrem. Kliknijprawym klawiszem myszy na tytułowejlistwie Filtru i z menu Input wybierzGenerator1. Po wskazaniu wejścia, oscylatori filtr zostaną połączone wirtualnym kablem.Na kablu tym znajduje się strzałka, pokliknięciu na której możemy poprzezprzeciąganie zmieniać wartość sygnałuprzesyłanego z jednego modułu do drugiego.Teraz musimy dodać moduł Controllera.Mamy tu kilka opcji do wyboru, ale namzależy na module NotePitch Controller. Włączgo między wzmacniacz a wyjście. Od tegomomentu możesz już wyzwalać dźwiękiz klawiatury, zakładając, że taką masz. Jeślinie, wówczas możesz wyzwalać dźwiękiz poziomu Twojego sekwencera MIDI.Co sprawia, że syntezator jest „modularny”i czym się różni od innych do tego stopnia, żepostrzegany jest jako zupełnie inny instrument?W zasadzie syntezator modularny tourządzenie/oprogramowanie, w którymużytkownik samodzielnie definiuje ścieżkęsygnałową. Większość syntezatorów maustaloną na stałe strukturę i to ich twórcydecydują, ile ma się w nich znaleźć oscylatorów,filtrów, obwiedni i LFO, a także określają sposób,w jaki mogą one współpracować. W ramachtego typu syntezatorów może być też pole domanewru (można np. zmieniaćprzyporządkowanie LFO czy obwiedni), aleużytkownik nie może całkowicie przebudowaćsystemu czy włączyć do niego jakiegośdodatkowego oscylatora.Tak jak już pisaliśmy wcześniej, niektóreinstrumenty – np. Green Oak Crystal – sąokreślane mianem półmodularnych, co oznacza,że masz kontrolę nad ścieżką sygnałową, ale niemasz wpływu na liczbę i funkcjonalnośćposzczególnych modułów. Instrumenty tegotypu do połączeń między elementaminajczęściej wykorzystują matrycę modulacji.W pełni modularna architektura jest jakpusta kartka papieru, na której możeszumieszczać różnego typu komponentysprawiające, że całość zamienia się w syntezator(lub procesor efektów). Można je dowolniełączyć, zmieniać kolejność, wzajemnemodulacje, sterowania i decydowaćo przepływie sygnału. Niektórzy twórcywirtualnych instrumentów tego typu nawiązujądo sprzętowych wzorców, z graficznymodwzorowaniem ich wyglądu w postaci rakaz oddzielnymi modułami. Możemy je następniełączyć wykorzystując wirtualne okablowanie,włączając i wyłączając wtyczki kabli metodąprzeciągnij i upuść. Przykłady tego typuinstrumentów to P-Soft Void czy doskonały OgoKarmaFX Synth. Podobna jest też Arturia MoogModular V, choć w jej przypadku liczbadostępnych modułów jest ograniczonasprawiając, że mamy tu raczej do czynienia zestrukturą półmodularną. Instrumenty tego typumają już wstępnie skonfigurowane modułyz zestawem gałek i przełączników <strong>dla</strong>odpowiednich parametrów oraz gniazd dopodłączenia wirtualnych kabli.SYNTEZATORY: PORADNIK DLA KAŻDEGO / 41