Untitled - Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

WNIOSKIW niniejszym opracowaniu próbowałem pokazać, jaką rolę w interpretacjitekstu historycznego – a ściślej: syntezy dziejów narodu – odgrywa konwencjonalneznaczenie gatunku i stylu. Rozpoznanie ich semiozy, w tym wzajemnej interakcjiobu poziomów znaczących w konkretnych tekstach, daje kapitalny wglądw przebieg procesu dekodowania tekstu traktującego o historii narodowej. Naprzeciętnym adresacie – za sprawą opisanych w rozdziale 1 dyspozycji semantycznych,wspartych konkretnymi rozwiązaniami stylistycznymi – zostaje wymuszoneprzyjęcie opisywanych w tekście zdarzeń jako prawdziwych. Oczywiściew akcie odbioru może on odrzucić pewne propozycje ich ujęcia przez tego czyinnego historyka (mówimy o czytelniku krytycznym lub o specjaliście), ale jest toproblem innego rodzaju.Analizy wybranych cech stylotwórczych syntezy dziejów narodu pokazałyrównież, w jaki sposób i w jakim stopniu konkretne mechanizmy językowe, charakterystycznedla tego gatunku (typu), są w poszczególnych egzemplarzach reprezentowaneoraz jakie to ma znaczenie dla tekstu, języka i kultury.Skoro uznaliśmy, że gatunek i skorelowany z nim styl mają charakter znaczący,naturalnie doprowadziło nas to do założenia, że teoria prototypu – wzoremkognitywistycznych teorii semantycznych – jest (lub ściślej: może być) doskonałąmetodą badań gatunku. Ostateczne ustalenie, który z tekstów jest „najlepszym”egzemplarzem tego gatunku (typu) oraz ustalenie, które cechy stylistycznesą „najlepszymi” cechami charakteryzującymi ten gatunek, musiałobyzostać zweryfikowane przez psycholingwistyczne badania ankietowe. Ponieważnie interesował mnie tutaj sam opis tych atrybutów, a jedynie opis ich f u n k -cji znaczących (semiotycznych), zrekonstruowałem tylko te z nich, któremożna uznać za najbardziej typowe dla tego wzorca. Podczas badań zauważyłemjednak, że teoria prototypu ma w analizach dotyczących gatunków pewne ograniczenia.Po pierwsze, nie wiadomo, czy pytania zawarte w ewentualnych badaniachankietowych, nawet jeśliby je przeprowadzić na reprezentatywnej grupie,byłyby dla interlokutorów zrozumiałe. Wyobraźmy sobie, że naiwnych interlokutorówpytamy o to, czy z gatunkiem kojarzy im się narracyjna forma podawcza,wyrażenia figuratywne, czy personifikacja tematu głównego. Są to terminyspecjalistyczne, poza domeną nauki na ogół nieznane lub rozumiane opacznie.Po drugie, mogłoby się okazać, że jakiś egzemplarz uznany za najbardziej prototypowyswoją prototypowość uzyskiwałby na poziomie doboru słów niespecja-123