Zobacz pełne wydanie (PDF) - SÄ deczanin

Przed rokiem w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu można było obejrzeć wystawę Twarze Sądeckiej Bezpiekizorganizowaną przez historyków z krakowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. Ekspozycja przedstawiałazdjęcia czołowych ubeków i esbeków, którzy kierowali tajną policją polityczną na Sądecczyźnie w okresie PRL. Postanowiliśmywrócić do tematu, aby te twarze utrwaliły się w oczach Sądeczan. Jest to ważne w dobie ogólnonarodowejdyskusji o niechlubnych epizodach w życiu Lecha Wałęsy oraz odkrywania uwikłania w ubecko-esbeckiej pajęczynieinnych opozycjonistów, także ludzi Kościoła. Oni wszyscy są ofiarami komunistycznego terroru. Nasza uwaga w pierwszymrzędzie powinna się skupiać na osobach, które kierowały tą straszną machiną, którzy łamali ludzi, przerabiającbohaterów na galarety. Stąd pomysł przedrukowania na łamach „Sądeczanina” w odcinkach folderu towarzyszącegozeszłorocznej wystawie IPN w Nowym Sączu. Nigdy za dużo pokazywania „rycerzy” komunizmu.RedakcjaTwarze Sądeckiej Bezpieki (1)Od 1944 do 1990 roku funkcjonariusze komunistycznejpolicji politycznej byli „zbrojnym ramieniem partii” – tarcząbroniąca komunistów przed społeczeństwem i karzącymmieczem, za pomocą którego eliminowano szczególnie aktywnychdziałaczy niepodległościowych oraz przeciwdziałanoaktywności liderów opozycji. Bezpieka była instytucja powołanąpod osłona sowieckich bagnetów, następnie gwałtownierozbudowywaną, której wyznaczono jeden zasadniczy cel –ochronę władzy partii komunistycznej. W latach 1944 – 1990przeszła istotne zmiany strukturalne, które jednak nie miaływpływu na jej główne zadanie.Tarcza i mieczW powiecie nowosądeckim komunistyczna policję politycznazaczęto tworzyć po zajęciu Nowego Sącza przez Armie Czerwoną– w styczniu 1945 roku. Początkowo Nowy Sącz był siedzibaPowiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP).Koniec roku 1954 przyniósł zmiany na szczeblu centralnym.Ich genezy należy szukać kilkanaście miesięcy wcześniej, gdyna Zachód zbiegł Józef Światło – wicedyrektor Departamentu X(odpowiedzialnego za czystość szeregów partyjnych) MinisterstwaBezpieczeństwa Publicznego (MBP). We wrześniu 1954roku na falach Radia Wolna Europa nadano pierwsza audycję,w której Józef Światło odsłaniał kulisy działania partii i bezpieki.Były oficer MBP mówił o agenturalności polskich komunistów,ich pełnej zależności od Moskwy, wewnętrznych rozgrywkachpartyjnych, także opisywał metody śledcze czy sposoby preparowaniaprocesów politycznych. Audycje wywołały wstrząs –zwłaszcza w aparacie partyjnym i bezpiece – odsłaniając szpetneoblicze systemu, dotąd skrywane za propagandową zasłoną. (…)Próba ratowania systemu i opanowania nastrojów społecznychbyło rozwiązanie Ministerstwa i powołanie w jego miejsce –szczuplejszego kadrowo – Komitetu ds. Bezpieczeństwa Publicznego(KdsBP).Zmiany te wpłynęły oczywiście na strukturę bezpieki równieżw powiecie nowosądeckim. Dotychczasowy PUBP zostałzastąpiony przez Powiatowy Urząd ds. Bezpieczeństwa Publicznego(PUdsBP). Polska „odwilż”, która w 1955 roku nabierałarozpędu, zakończyła się zmianami politycznymi w październiku1956 roku. W ich konsekwencji dotychczasowy Urząd Bezpieczeństwa(UB) zastąpiono Służbą Bezpieczeństwa (SB). Cowięcej, podporządkowano ją ministrowi spraw wewnętrznychi formalnie włączono w struktury Milicji Obywatelskiej (MO).Zastępca komendanta powiatowego MO ds. SB w Nowym Sączubył szefem bezpieki na cały powiat nowosądecki. Formalniepodlegał komendantowi powiatowemu MO w Nowym Sączu,faktycznie jego zwierzchnikiem był zastępcą komendanta wojewódzkiegods. SB z Komendy Wojewódzkiej MO w Krakowie,czyli szef bezpieki na województwo krakowskie. Zmiany administracyjnew 1975 roku nie wpłynęły na strukturę wewnętrznaSB, a jedynie na nowo określiły teren jej działania. Wraz z likwidacjapowiatów cały aparat bezpieczeństwa skupił się w miastachwojewódzkich. Odtąd bezpieką w województwie nowosądeckimkierował zastępca komendanta wojewódzkiego ds. SBw Nowym Sączu, podległy centrali SB w Warszawie. Po „reformieKiszczaka” w 1983 roku utworzono Wojewódzkie UrzędySpraw Wewnętrznych (WUSW), w ramach których działałatakże SB. Nie wpłynęło to na zasadę funkcjonowania bezpieki,którą kierował zastępca szefa WSW ds. SB. Lata osiemdziesiątebyły znów – jak lata „stalinowskie” okresem „świetności”bezpieki; wzrastała jej liczebność, powstawały nowe strukturywewnętrzne, a w terenie komórki SB utworzono w RejonowychUrzędach Spraw Wewnętrznych.Przeciwko społeczeństwuZmiany strukturalne dotykające MBP. KdsBP czy następnieSB MSW nie miały wpływu na kierunki działalności UB-SB.Choć w poszczególnych fazach istnienia bezpieki zmieniano nazewnictwoczy numerację jej pionów wewnętrznych, to jednak od1944 roku do rozwiązania SB inwigilowano i rozpracowywanozasadniczo te same środowiska czy grupy społeczne. Działania tebyły prowadzone przez wydziały operacyjne i pomocnicze. Zadaniemwydziałów operacyjnych było zapobieganie i zwalczanieszeroko pojętej działalności antysystemowej, co czyniono zarównopoprzez infiltrację, jak inspirację. Piony pomocnicze wspierałyoperacyjne w prowadzonych przedsięwzięciach. Posługującsię żargonem UB-SB, „wiodącymi” pionami operacyjnymi byłyte odpowiedzialne za wywiad, kontrwywiad oraz inwigilacjęopozycji i Kościoła. Znaczną uwagę przywiązywano także dozabezpieczenia się przed niespodziewanymi dla partii wydarzeniamiw środowiskach robotniczych. Piony pomocnicze odpowiedzialnebyły za przeprowadzenie obserwacji, a także za instalacjętzw. techniki operacyjnej, czyli najczęściej podsłuchów,czy inwigilację korespondencji. Koordynacje działań zapewniałoodpowiednie archiwum i kartoteka operacyjna. Nie można zapominaco cieszącym się szczególnie złą sławą Wydziale Śledczym,a także o tym, że przez cały czas PRL bezpieka miała głos decydującyprzy wydawaniu obywatelom paszportów.34 Sądeczaninczerwiec 2008