Pobierz cały numer w wersji PDF. - Przegląd Zachodniopomorski

Talary zachodniopomorskie...35Ikonografia monet ze zbioru Działu Numizmatyki Muzeum Narodowegow SzczecinieMonety talarowe, z uwagi na znaczną powierzchnię, dawały rytownikomstempli, wśród których znajdowali się nieraz wybitni artyści medalierzy, ogromnemożliwości. Z tego też względu moneta talarowa, oprócz swej podstawowej,ekonomicznej funkcji środka płatniczego, była także wyśmienitym środkiempropagandowym. Prócz galerii władców i motywów heraldycznych zauważamyna monetach również panoramy miast, sceny rodzajowe i alegoryczne lub teżodwołania do mitologii. Trend ten obserwujemy oczywiście także na monetachpomorskich.Awersy pomorskich talarów w zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinienie odbiegają od konwencji artystycznej wypracowanej w ciągu XVI w. przeznowożytne mennictwo zachodnioeuropejskie, czerpiące swe wzory z tradycji antyku.Centralnym elementem jest naturalnie wizerunek władcy w prawym profilu,nieznacznie przesuniętym do pozycji dwie trzecie (np. ryc. 1av – zob. Katalogna końcu artykułu). Z twarzy panującego emanuje spokój, a z całego przedstawieniabiją powaga i dostojeństwo. Wzrok skierowany w dal podkreśla to wrażenie,sugerując dodatkowo nietuzinkową umysłowość władcy.Panujący ma na sobie zazwyczaj zbroję płytową (np. ryc. 6av) 53 . Książęprezentuje się więc nie tylko jako władca, ale i jako wojownik, zawsze gotowystanąć do walki. Spod zbroi wyziera modny na przełomie XVI i XVII w. krezowykołnierz (ryc. 7av–9av, 11), władca jest bowiem także człowiekiem bywałym,modnym i nowoczesnym (podkreśla to również elegancka „hiszpańska” bródkana niektórych monetach Bogusława XIV, ryc. 7av–10av). Z formatu tego w pewnymstopniu wyłamuje się książę Filip II, który przedstawiony został z długimiwłosami, opadającymi na przykrywający ramiona szeroki kołnierz, oraz z długąbrodą. Być może władca mniej lub bardziej świadomie kontynuował w ten sposóbśredniowieczny archetyp wodza wojownika, u którego długie włosy były oznakąwysokiego urodzenia 54 . Wspomniany powyżej efektowny kołnierz z czasem ulegaredukcji. Bogusław XIV, zgodnie z protestanckim etosem umiaru, prezentujena swoich monetach skromniejszy kołnierz koronkowy (ryc. 7av–15av), który53Jest to widoczny jednoczęściowy kirys z folgowymi naramiennikami. Jedynie Filip II przedstawionyzostał w napierśniku wielofolgowym z wielofolgowymi naramiennikami – zbroja typuanima (ryc. 3av–5av). Obszerną analizę przedstawień typów nowożytnych zbroi na monetach dałostatnio Antoni Romuald Chodzyński. A.R. Chodzyński, Numizmatyczne exempla z XVI–XVII wiekuz wizerunkami suwerenów w zbroi, „Przegląd Numizmatyczny” 2011, nr 3/74, s. 47–56.54R. Kiersnowski, Moneta w kulturze wieków średnich, Warszawa 1988, s. 231–236.