2boxx2R

İSTANBUL RADYOSU
süre sonra bu işinden ayrılmıştır. Yirmi bir yaşında eşi Side
Hanım’la evlenen Cemil Bey’in bu evlilikten 1902 yılında
oğlu Mesud Cemil Bey doğmuştur.
1916 yılı 28 Temmuz’da vefat eden Cemil Bey’in Fatih Camii’nden
kalkan cenazesi Merkezefendi Mezarlığına defnedilmiştir.
Çocukluk yaşlarında tanbur çalmaya başlayan Cemil Bey’e
amcasının oğlu Mahmud Bey’e keman dersi vermeye gelen
Aleksan Efendi Hamparsum ve batı notasını öğretmiştir.
Yine amcasının kızlarının piyano hocalarından genel müzik
bilgilerini öğrenen Cemil Bey’in Horhor’daki amcasına ait
olan konakta sesler ile olan ilişkisi başlamıştır. Cemil Bey on
sekiz yaşına geldiğinde İstanbul’da Tanburi olarak tanınmıştı.
Bir iki sene sonra şehirdeki müzik camiası içinde sadece
Tanbur değil kemençe, lavta ve viyolonsel sazlarında da
önde gelen icracılar arasında adı geçecekti.
Ahmet Hamdi Tanpınar bir makalesinde Hammamizâde İsmail
Dede için “zamanında ve hatta daha ötesinde konuşan
tek ses, onun sesidir” şeklinde bir cümle kullanmıştır.
Eğer bu cümle üzerinden Cemil Bey’i anlatmak istersek o
kendi devrinde ve ölümünden bugüne kadar süren yüz yıl
boyunca daima zirvede olan tek sazendedir.
Cemil Bey’in Tanbur, Kemençe, Lavta, Viyolonsel veya Yaylı
tanbur icralarının ulaşılamaz bir seviyede olduğu gerçektir.
Sanırım bugün bizim için önemli olan konu bu icraları
dinleyerek onun bize gösterdiği yoldan yürüyerek müzik
yapmaktır.
Buradaki ince detayında Cemil Bey’in icralarının aynısını çalmak
yani onu kopya etmek olmayıp kullandığı sesler arasındaki
ilişkiyi anlamak olduğu inancındayım.
Tanburi Cemil Bey’in plak kayıtlarına 1905 yılında başlamıştır.
Daha öncesi için çeşitli hatıratlarda Fonograf kayıtlarından
bahsedilse de şu ana kadar bu kayıtlara tam olarak içeriğini
bilememekteyiz.
Büyük bir çoğunluğu Cemil Bey tarafından tek başına yapılan
bu kayıtlarda zaman zaman ona eşlik eden isimler Tanburi
Kadı Fuad Efendi, Kemani Bülbüli Salih Efendi, Udi Şevki,
Fethi ve Nevres Beyler, Piyanist Cemal Bey’dir. Gazellerin
kayıtlarında ise Hafız Osman, Hafız Sabri, Hafız Yakub, Hafız
Aşir ve Hafız Yaşar Cemil Bey’e eşlik etmişlerdir.
Tanburi Cemil Bey’den günümüze kalan sözlü eserler birer
Gülizar, Hüseyni, Şehnaz, Muhayyer, Sultanı yegâh, Müstear,
Suzinâk, Nihavend ve ikişer Eviç, Hicaz, Kürdîlihicazkâr, Segâh,
Mahur makamlarında şarkı ile bir Hicaz makamında
ninni olmak üzere on dokuz adettir.
Cemil Bey’in bütün bu şarkılarının arasında sadece Şehnaz
makamındaki “Feryad ki feryadıma imdat edecek yok” mısralı
şarkısının güfte sahibi Nigâr Hanım belli olup diğer hiçbir
şarkısının güfte yazarı bilinmemektedir.
Ayrıca bu güfte Musullu Hafız Osman Efendi tarafından Nihavend
makamında Sengin semai usulünde ve yine Cemil
Bey’in Eviç makamındaki şarkısındaki “Nazirin yok senin ey
mah yerde” mısralı güftede Selânikli Ahmet Efendi tarafından
Karcığar makamında Devrihindî usulünde bestelenmiştir.
Cemil Bey bu on dokuz sözlü eserde birer defa semai, sofyan,
yürük semai, aksak semai- curcuna (beraber) usullerini,
devrihindî usulünü iki, ağır aksak usulünü üç, sengin semai
usulünü dört ve aksak usulünü altı kez kullanmıştır.
Günümüze sekiz adet peşrevi kalan Cemil Bey bu peşrevlerinde
Ferahfeza, Hicazkâr, Isfahan, Kürdîlihicazkâr, Mahur,
Muhayyer, Neva, Şedaraban makamlarını ve usul olarak
dört kez muhammes, üç kez devrikebir, bir defa fahte usullerini
kullanmıştır.
Cemil Bey’in yedi adet saz semailerinin hepsi Aksak semai
usulünde olup Bestenigâr, Ferahfeza, Hicazkâr, Isfahan, Muhayyer,
Suzidilâra, Şedaraban makamlarında bestelenmiştir.
Tanburi Cemil Bey’in klasik anlamdaki bu saz eserleri dışında
longa, sirto, zeybek formlarında bestelediği veya ona
atfedilen Hüseyni, Rast, Nihavend, Nikriz makamlarında
eserleri de mevcuttur.
37