You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
6<br />
OKTUBRE <strong>28</strong>, <strong>2017</strong><br />
Babala sa mga matatabang<br />
kulang sa ehersisyo!<br />
Dear Doc. Shane,<br />
Kapag ba ang tao ay obese at may<br />
altapresyon, posible bang magkaroon din ito ng<br />
sakit sa puso lalo na kung wala itong exercise?<br />
Sana ay masagot ninyo ang aking katanungan<br />
tungkol sa sakit sa puso. — Elvira<br />
Sagot<br />
Ang heart disease (HD) o sakit sa puso ay<br />
pangkalahatang katawagan sa anumang<br />
karamdamang may pangunahing kaugnayan sa puso<br />
na may pananagutan sa pagdaloy ng dugo na may<br />
dalang nutrisyon, papunta sa mga bahagi ng<br />
katawan. May iba’t ibang uri ng sakit sa puso.<br />
Tinagurian itong silent killer bagama’t, may mga<br />
sintomas itong hindi agad napapansin. Kadalasan<br />
ay hindi alam ng karamihan na may palatandaan na<br />
sila ng nasabing sakit. Ang mga karaniwang<br />
sintomas nito ay paninikip ng dibdib, hirap sa<br />
paghinga, madaling mapagod, kumikirot o may<br />
tumutusok sa parte ng puso at marami pang iba.<br />
Ang sakit sa puso mula sa pagkapanganak —<br />
congenital HD o acquired HD ay nagsisimula<br />
habang nabubuo pa lamang ang puso kapag ang<br />
sanggol ay nasa loob pa ng sinapupunan. Ito ang<br />
mga puso na maliit o hindi tama ang hugis at sukat.<br />
Maaaring naapektuhan ito noong ipinagbubuntis pa<br />
lamang ang sanggol.<br />
Ang sakit sa mga balbula ng puso (valvular HD)<br />
ay kinasasangkutan ng pagkakaroon ng suliranin sa<br />
mga balbula ng puso na sumasara at<br />
bumubuka tuwing titibok ang puso.<br />
Kabilang sa mga sakit sa mga balbula<br />
ng puso ang aortic stenosis at mitral<br />
regurgitation. Isa sa maaaring sanhi<br />
ng sakit sa mga balbula ng puso sa<br />
mga bata ay ang lagnat na reumatiko.<br />
Ang cardiomyopathy ay maaaring<br />
sanhi ng labis na pag-inom ng alak,<br />
ng mga gamot, ng mga ipinagbabawal<br />
na gamot (droga), ng impeksiyon at<br />
iba pa.<br />
Ang coronary HD ay may<br />
kaugnayan sa pagbabara ng mga ugat<br />
na nagdadala ng dugo sa puso mismo<br />
na humahantong sa kakulangan ng<br />
dugo na dumarating sa puso. Isang<br />
sintomas ng pagkakaroon ng<br />
ganitong kalagayan ay ang madaling<br />
pagkapagod kapag gumagawa ng mga<br />
mahihirap na gawaing pisikal. Sa<br />
paglala ng sakit sa ugat ng puso, ang<br />
taong mayroong ganitong katayuan<br />
ay maaaring atakihin sa puso.<br />
Kabilang sa ganitong uri ng sakit sa<br />
puso ang sakit na dulot ng kakulangan<br />
ng dugo sa puso (ischemic HD).<br />
Sakit sa puso na sanhi ng<br />
altapresyon hypertensive HD. May<br />
kaugnayan sa hindi makontrol na hypertension<br />
o altapresyon kaya<br />
maaaring makaapekto ang puso.<br />
Ang heart failure ay hindi na<br />
nakakaya ng puso ang tama at walang<br />
suliranin na pagdadaloy ng dugo sa<br />
katawan. Maaaring sanhi ito ng iba<br />
pang uri ng sakit sa puso tulad ng<br />
atake sa puso.<br />
Ang inflammatory HD naman ay<br />
maaaring dahil sa katayuan ng<br />
pagkakaroon ng impeksiyon tulad ng<br />
infective endocarditis o maimpeksiyong<br />
pamamaga ng panloob na tisyu<br />
ng puso.<br />
Samantalang, ang stroke ay ang<br />
hindi magandang pagdaloy ng dugo<br />
patungo sa utak. Kaya maraming<br />
pangyayari na kapag na-stroke ang tao<br />
ay may bahagi ng katawan nito na hindi<br />
naigagalaw.<br />
Nasa 44% katao ay pangunahing<br />
ikinamamatay ang sakit sa puso kada<br />
taon sa Italya. Dala ito ng hindi wasto<br />
at labis na pagkain. Pagkain ng mga<br />
maaalat at makolesterol ang sanhi nito.<br />
Kasali rin dito ang labis na paninigarilyo.<br />
Ang mga fatty deposit o atheroma<br />
na galing sa mga pagkaing maaalat at<br />
makolesterol ay bumabara sa mga wall<br />
ng artery. Dahil dito ay nagiging<br />
manipis ang artery na dinadaluyan ng<br />
dugo patungo sa ating puso. Ito ang<br />
nagiging sanhi ng hindi magandang<br />
blood flow o circulation mula sa iba’t<br />
ibang bahagi ng ating katawan. Kapag<br />
hindi nakadaloy nang maayos ang dugo<br />
patungo sa puso ay maaari itong<br />
maging sanhi ng heart attack.<br />
Bukod sa hindi tamang pagkain ay<br />
makasasama pa sa taong sobrang<br />
matataba ang walang sapat na ehersisyo,<br />
kaya ang mga taong labis kumain at<br />
walang masyadong ginagawa ay prone<br />
sa sakit sa puso.<br />
Para sa inyong mga katanungan, maaari pong sumulat sa SABI NI DOC ni<br />
Shane Ludovice, <strong>BULGAR</strong> Bldg., 538 Quezon Ave., Quezon City o magemail<br />
sa dok.bulgar@gmail.com<br />
Biktimang Pinoy, dumarami<br />
EDUCATION<br />
TRAFFICKI<strong>NG</strong>, LUMALALA<br />
NEW ZEALAND — NAGBABALA<br />
ngayon ang Embahada ng Pilipinas para sa<br />
mga kababayang Pilipino na nais mag-aral at<br />
magtrabaho sa ibang bansa, partikular na sa<br />
New Zealand dahil sa lumalalang bilang ng<br />
education trafficking.<br />
Ayon kay Philippine Ambassador to New<br />
Zealand Gary Domingo, huwag agad<br />
maniniwala sa diumano’y education advisers<br />
at consultants na magsasabing madali<br />
lamang makakuha ng trabaho sa New<br />
Zealand, lalo na kung doon nakapag-aral.<br />
Aniya, hindi raw ito totoo at sa katunayan<br />
ay marami nang nabiktima at nagbayad para sa<br />
student visa upang makapag-aral sa New Zealand<br />
ngunit, hindi naman nakakuha ng trabaho.<br />
Nakikipag-ugnayan na rin si Domingo sa<br />
gobyerno ng New Zealand at ilang paaralan<br />
na rin ang naipasara dahil sa education trafficking.<br />
Ang problema na lamang nila ngayon<br />
ay hindi regulated ang paggamit ng mga education<br />
adviser.<br />
$4.6 MILLION ILLEGAL<br />
DRUGS, NASABAT<br />
MYANMAR — TINATAYA<strong>NG</strong> aabot sa<br />
$4.6 million o humigit-kumulang<br />
Php240,000,000 halaga ng crystal<br />
methampethamine ang nasabat ng mga<br />
awtoridad sa Myanmar.<br />
Nahuli umano ang mga droga sa tinatawag<br />
na Golden Triangle zone kung saan kilala itong<br />
lugar na nakapagpupuslit ng droga mula sa iba’t<br />
ibang bansa. Ang Golden Triangle ay<br />
nasasakupan ng Shan State, Laos at hilagang<br />
bahagi ng Thailand.<br />
Arestado naman ang isang lalaki na may<br />
bitbit ng 250kgs. ng naturang droga.<br />
Sa ngayon, nagtutulung-tulong na ang<br />
Myanmar, Laos at Thailand para tuluyan nang<br />
mapuksa ang kalakaran ng droga sa Golden<br />
Triangle.<br />
FACTORY <strong>NG</strong> PAPUTOK,<br />
SUMABOG, 47 DEDBOL<br />
INDONESIA — HINDI bababa sa apatnapu<br />
katao ang patay habang marami pang sugatan<br />
matapos sumabog ang isang pagawaan ng<br />
paputok sa Tangerag, Indonesia.<br />
May 103 empleyado ng pagawaan ng<br />
paputok ang pinaniniwalaang nasa loob nang<br />
maganap ang pagsabog habang sampu sa mga<br />
ito ang nawawala. Hindi naman matiyak<br />
ngayon kung ang sampung nawawala ay nasa<br />
loob ng factory nang maganap ang pagsabog.<br />
Batay sa ulat, isang malaking pagsabog ang<br />
unang narinig at agad itong sinundan ng<br />
mahinang pagputok at saka sumiklab ang apoy,<br />
sanhi para magtamo ng matinding pagkalapnos<br />
ng balat ang ilang biktima.<br />
May sampung truck ng bumbero ang<br />
rumesponde sa sunog.<br />
Sa pahayag ng mga awtoridad, hindi na bago ang pagsabog<br />
sa mga pagawaan ng paputok sa Indonesia dahil na rin sa<br />
kakulangan nila ng fire safety sa lugar.<br />
Naaagnas na dahil hindi inalagaan<br />
4-MONTH OLD BABY, DEDO SA<br />
MGA MAGULA<strong>NG</strong><br />
ALTA VISTA, Iowa — NAHAHARAP ngayon sa kasong<br />
child endangerment resulting in death at first degree murder<br />
ang mag-asawang sina Cheyanne Harris, 20-anyos at Zachary<br />
Koehn, <strong>28</strong>, matapos matagpuan ang walang buhay nilang anak<br />
sa duyan, sa loob mismo ng kanilang tahanan.<br />
Ayon sa report, natuklasan ang 4-month old baby na si Sterling<br />
Koehn sa kanyang duyan, naaagnas at infected na ng maggot.<br />
Ayon sa medical examiner na sumuri kay Baby Sterling,<br />
namatay umano ang bata sa kapabayaan ng mga magulang<br />
dahil lumalabas na hindi umano nalilinisan at napapalitan ng<br />
diaper ang bata. Natuklasan din sa eksaminasyon na hindi rin<br />
inalis mula sa duyan ang sanggol.<br />
Mariin naman itong itinanggi ng mag-asawa, ngunit, hindi<br />
rin nagtutugma ang kanilang mga salaysay sa isinagawang<br />
test sa bangkay ng bata.<br />
Sa ngayon, bukod sa kulong, nakatakda ring magbayad<br />
ang mag-asawa ng $100,000 o humigit-kumulang Php5M cash<br />
bond.