Magazine_Grodno_(episode_1_8)
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Гродна-традыцыі<br />
пасля ўвесь год з нябёсаў будуць<br />
дапамагаць у справах.<br />
Перад Новым годам (на «Шчодры<br />
вечар») дзяўчаты варажылі на свой<br />
лёс: кідалі чаравік праз хату. У які<br />
бок пакажа наском, адтуль прыйдзе<br />
суджаны. Калі ж абутак зачэпіцца за<br />
штосьці, то дзяўчына замуж пакуль<br />
не выйдзе (Карэліцкі, Навагрудскі<br />
раёны). Таксама ў гэты вечар пяклі<br />
аладачкі, кожная з дзяўчат пазначала<br />
нейкім чынам сваю, клалі ў радок,<br />
пасля пускалі сабаку. І вось чыю ён<br />
схопіць хутчэй, тая першая і выйдзе<br />
замуж. Ставілі сяброўцы пад сакрэтам<br />
пад ложак тазік ці іншы посуд з вадой<br />
і клалі трэсачку альбо галінку праз<br />
яго, як масток. У сне хто дзяўчыну<br />
перавядзе цераз «масток», той будзе<br />
нарачоным. Тапілі таксама ў лыжцы<br />
воск, а пасля вылівалі ў халодную ваду.<br />
Цень застылага злепка разглядалі на<br />
сцяне і па форме прадказвалі будучыню.<br />
Падобнае рабілі з паперай:<br />
спаліўшы жмах, разглядалі абрысы<br />
ценю. Але гэты варыянт варажбы ў<br />
Гродне пашырыўся ўжо бліжэй да<br />
нашага часу. Варажылі і па першай<br />
лыжачцы багатай куцці. З кашай у<br />
роце трэба было выбегчы на двор і<br />
абабегчы хату раз альбо тры разы, не<br />
размаўляючы і ні на што не зважаючы,<br />
зазірнуць у акно: на тым месцы, дзе<br />
сядзела дзяўчына, якая варожыць,<br />
павінен сядзець будучы жаніх, будзе<br />
бачны яго вобраз.<br />
Яшчэ доўгую жэрдку ставілі роўна<br />
ўверх: куды яна ўпадзе, у той бок і<br />
пойдзе дзяўчына замуж. У Іўеўскім<br />
і Дзятлаўскім раёнах на багатую<br />
Куццю пяклі аладкі. Трэба было ўзяць<br />
першую ў суседа і мазку для патэльні<br />
(кавалачак шкваркі), выбегчы на двор<br />
на тое месца, дзе смалілі «пярэстую<br />
свінню», памазаць аладку скваркаю,<br />
есці і слухаць, дзе брэшуць сабакі,<br />
– з гэтага боку і прыедуць сваты.<br />
Былі іншыя віды варажбы. Увогуле<br />
варажыць забаранялася, але было<br />
павер'е, што ў калядныя вечары Бог<br />
даруе гэты грэх.<br />
Таксама калядавалі («хадзілі па шчадрусе»),<br />
тут песні насілі больш «свецкі<br />
характар» (пра гаспадара, яго багацце,<br />
работнікаў). Рабілі «ваджэнне<br />
казы». Kаза па старажытных уяўленнях<br />
магла павялічваць урадлівасць зямлі,<br />
выганяць злых духаў з падворка і<br />
пабудоў. Гэта вынік старажытных<br />
уяўленняў аб татэмах, ад якіх раней,<br />
лічылася, паходзілі плямёны або роды.<br />
У «казу» пераапранаўся хлопец пры<br />
дапамозе вывернутага аўчынай уверх<br />
кажуха, апраналася маска, рогі маглі<br />
рабіцца з саломы. Варыянтаў аздобы<br />
казы было шмат.<br />
Акрамя таго, на Гродзеншчыне<br />
сярод удзельнікаў быў павадыр, або<br />
«дзед», з гарбом, у старым адзенні, з<br />
ільняной барадой, доўгімі валасамі і<br />
кіем у руцэ. У яго таксама магла быць<br />
маска, але эфектная вялікая шапка<br />
была адным з галоўных атрыбутаў.<br />
У гурце прысутнічалі механоша,<br />
музыка, маглі быць яшчэ казачныя<br />
персанажы. Атрымаўшы дазвол на<br />
спевы ў хаце, спачатку заходзіў дзед<br />
«з казой», за ім астатнія. Спявалі пахвалы<br />
гаспадарам і хаце, пажаданні<br />
здароўя, шчасця і дабрабыту. Многія<br />
песні насілі замоўны характар.<br />
Гаспадары абавязкова павінны былі<br />
штосьці даць калядоўшчыкам (каўбас,<br />
пірага, грошай), не даць лічылася<br />
дрэннай прыкметай, ды і перад<br />
людзьмі сорамна. Калядоўшчыкі маглі<br />
хадзіць у суседнія вёскі. З фальклорных<br />
запісаў ХІХ стагоддзя вядома,<br />
што на Гродзеншчыне «сабраныя<br />
прадукты затым прадаюцца і выгандляваныя<br />
грошы дзеляцца паміж<br />
26 гродно<br />
№ 1 (8) 2018
Change language