سرمایه‌داری و هنر، یا آنها قیمت را می‌دانند ولی نه ارزش را

سرمایه داری و هبرنبرر،‏
یا
آبهنبهها قیمت را می دانند ولىللىی نه ارزش را!‏
به قلم مرداخای پبریبررگوت
۵ نوامبرببرر ٢٠١٣
ترجمججممه گروه تئاتر ا گزیت ‐ شبریبررین مبریبررزانژاد

ما در دنیای زشت و ‏بىببىی روحی زندگی می کنیم،‏ این طور نیست؟ فکر
می کنید این گونه باشد؟ خب من فکر می کنم ا گر وارد این وبسایت شده
باشید،‏ این گونه فکر می کنید.‏ اما ما،‏ ‏«ما اندک مردمان خوشبخت»،‏ به
قدری کم هستیم که ا گر نبودبمیبمم،‏ ‏بمتبممایلی به نوشبنتبنن این مقاله احساس
‏بمنبممی کردم.‏
وقبىتبىی می گو ‏بمیبمم دنیا زشت است منظورم این سیاره نیست.‏ منظورم آبجنبجچه ما
سا کنان این شگفبىتبىی گرد دوار در چنگ جاذبه ی کهکشان مان با خانه مان
می کنیم زشت است.‏ شاید فکر کنید این قرار است مطلب دیگری
درباره ی ‏مجممجحیط زیست باشد،‏ و از جهبىتبىی هم هست.‏ درباره ی ‏مجممجحیط زیست
دو حس از حواس ماست،‏ چشمان و گوش هابمیبممان.‏
آیا اخبریبرراً‏ موسیقی خو ‏بىببىی شنیده اید،‏ فیلم خوب یا اثر هبرنبرری خو ‏بىببىی
دیده اید؟ حال اجازه دهید سوالمللمم را طور دیگری بیان کنم:‏ آیا اخبریبرراً‏
موسیقی خوب جدیدی شنیده اید،‏ فیلم خوب جدید یا اثر هبرنبرری خوب
جدیدی دیده اید؟ نه!‏ چون هبرنبرر خوب جدید یعبىنبىی موسیقی یا ‏[هبرنبرر]‏ بصری
خوب فروش ‏بمنبممی رود.‏ چون ما در عصری زندگی می کنیم که سود هدف
هر ‏مجممجحصولىللىی است،‏ چه یک گبریبرره ی کاغذی که در تبریبرراژ میلیوبىنبىی توسط یک
ماشبنیبنن ‏بىببىی فکر تولید شود،‏ چه قطعه ای موسیقابىیبىی که کسی ماه ها به
خاطرش عرق ربجیبجخته باشد.‏
سرمایه داران به ما می گویند که در بازار جهابىنبىی زندگی می کنیم.‏ بازارها
وجود دارند تا اجناس شان را بفروشند و پول دربیاورند.‏ آبجنبجچه می فروشند
اهمھهممیبىتبىی ندارد،‏ تا هنگامی که فروش می رود و البته سودآوری دارد.‏

سوخبنتبنن ساختمان پارلمللممان (١٨٣۴) ‐ ترنر
هالیوود در دوران اوجش ‏بمنبممونه ای بارز است.‏ استعدادهای بزرگ به
اندازه ای مورد ‏بهببههره کشی قرار می گرفتند که در بسیاری از موارد ستاره ها
جوابمنبممرگ می شدند،‏ یا به دست خودشان یا از طریق افراط در مصرف
‏مجممجحرک هابىیبىی چون الکل و مواد ‏مجممجخدر.‏ مشهورترین ‏بمنبممونه های این گونه
استفاده از انسان ها به عنوان کالا جودی گارلند،‏ مریلبنیبنن مونرو و البته
‏«پادشاه»،‏ الویس ‏[پریسلی]‏ بودند.‏ معروف ترین ‏بمنبممونه ی این شکل از
بردگی جودی گارلند بود.‏ او ستاره ی خردسال سینما بود که رشد کرد و
ستاره ی بزرگسال شد.‏ او ببریبررجمحجممانه وادار می شد که یکی پس از دیگری
فیلم بسازد.‏ او که وادار می شد که قرص هابىیبىی مصرف کند ‏(که امروز آبهنبهها
را ‏مجممجحرک و ‏مجممجخدر می نامیم)‏ تا بتواند در فیلم ها یکی پس از دیگری ظاهر
شود،‏ الکلی شد و عاقبت در سن ۴٧ سالگی در لندن درگذشت.‏ او

سایه ی رقت انگبریبرزی شده بود از استعداد بزرگی که پیش از آن بود،‏ در
تلویزیون و مطبوعات هدف هجو و ‏بمتبممسخر قرار می گرفت چون حقیقت
پنهان در پس مرگ استعدادش را ‏بمنبممی دانستند.‏ اما کمپابىنبىی ام جی ام پولش
را از او درآورده بود،‏ پس چه اهمھهممیبىتبىی برایش داشت؟ فقط یک گبریبرره ی
کاغذ مصرف شده ی دیگر در سطل کاغذ باطله ی هالیوود.‏
نکته ای را که می توان درباره ی ام جی ام،‏ برادران وارنر و سایر نام های
بزرگ عصر هالیوود گفت این است که ‏بجتبجحت مالکیت کسابىنبىی بودند که فقط
و فقط در کار سینما بودند.‏ امروزه شرکت های سرگرمی ‏بجتبجحت مالکیت ‏بمتبممام
انواع شرکت های چندملیبىتبىی هستند.‏
مثال شرکت جبرنبررال الکبرتبرریک را در نظر بگبریبرر ‏بمیبمم که موتور جت،‏ ‏بجیبجخچال،‏ و
تورببنیبنن های بزرگ می سازد و ‏همھهممچنبنیبنن مالک شرکت ‏بجپبجخش تلویزیوبىنبىی
آمریکابىیبىی ان ‏بىببىی سی است.‏ ان ‏بىببىی سی هم ا کنون به طور گسبرتبررده در صدد
است حال که توبىنبىی بلر می خواهد به شرکت های خارجی اجازه دهد
تلویزیون های بریتانیابىیبىی را ‏بجببجخرند،‏ شبکه ی تلویزیوبىنبىی ‏بجتبججاری اصلی بریتانیا،‏
آی ‏بىتبىی وی را ‏بجببجخرد.‏ گویا ‏همھهممبنیبنن که برنامه های آبکی آمریکابىیبىی بر روی صفحه ی
آی ‏بىتبىی وی تکثبریبرر شود کافىففىی نبود!‏ ‏بىببىی شک ‏همھهممبنیبنن که شرکت ‏بجیبجخچال سازی مالک
آی ‏بىتبىی وی شود،‏ ‏بمتبممام ‏مجممجحتوای وطبىنبىی به ناچار ناپدید خواهد شد!‏ اما این
خرید تصادفىففىی نیست،‏ بلکه ‏بجببجخشی از فرآیند جاری است که در آن
شرکت های آمریکابىیبىی تلاش می کنند بر چشم ها و گوش هابمیبممان و در ‏بهنبههایت
ذهن هابمیبممان مسلط شوند.‏
در هر جابىیبىی از دنیا تلویزیوبىنبىی را روشن کنید،‏ مطمبنئبنن هستید که برنامه ی
‏مجممجحبوب جهابىنبىی،‏ گارد ساحلی را می بینید.‏ چه توضیح غم انگبریبرزی بر
وضعیت سیاره مان.‏ زمابىنبىی که توانابىیبىی ارتباط ‏جمججممعی را دار ‏بمیبمم،‏ دنیا چه ‏بمتبمماشا

می کند؟ برنامه های آموزشی؟ نه!‏ زنابىنبىی با سینه های بزرگ که در
پیوریبنتبنن ترین کشور دنیای غرب تولید شده است.‏ ا گر ‏همھهممبنیبنن برنامه
می خواست دخبرتبررابىنبىی با بالاتنه ی برهنه را به صوربىتبىی که در اغلب سواحل
جهان دیده می شود نشان دهد،‏ رنگ روز را به خود ‏بمنبممی دید؛ چه
دورو ‏بىیبىی بزرگی.‏
ما این را هم نباید فراموش کنیم که البته ‏بمتبممام این چرندیات با تبلیغات
قطع می شوند و در برخی موارد تبلیغات از خود برنامه ‏بهببههبرتبرر هستند!‏
برنامه هابىیبىی ‏همھهممچون گارد ساحلی،‏ زینا،‏ داینسبىتبىی و پدر ‏همھهممه ی آبهنبهها دالاس
یک وجه مشبرتبررک دارند:‏ ساخت و فروش شان کم هزینه است و سود
بالابىیبىی را برداشت می کنند.‏ آبهنبهها به جهان تصویری ‏بجتبجحریف شده از زندگی
آمریکابىیبىی نبریبرز ارائه می کنند.‏ مردم فقبریبرری که در زاغه های ساخته شده از
جعبه های بسته بندی دور انداخته شده در برزیل،‏ هند و…‏ زندگی
می کنند،‏ ‏همھهممان به اصطلاح ‏«جهان سوم»،‏ این آشغال ها را می بینند و
سهمی از آن را می خواهند.‏ و نقشه این است:‏ شستشوی ذهن مردم
‏«جهان سوم»‏ به سوی این فکر که تنها از راه سرمایه داری است که این
شبه جهان می تواند ‏بجتبجحقق یابد.‏
طلوع امبرپبررسیون‐مونه

ما ا کنون در ابتدای قرن بیست و یکم هستیم؛ ا گر کسی دوران ما را با
آغاز قرن گذشته مقایسه کند،‏ می بینیم که تغیبریبرر چندابىنبىی به وجود نیامده
است.‏ جنگ در مضیقه نیست،‏ ‏همھهممه جا هست؛ ‏بمنبممونه ی خوبش در عراق در
جریان است.‏ ببخشید،‏ اصلاح می کنم،‏ آن آقای خوب جورج دبلیو بوش
که البته در دل تنها خبریبرر مردم عراق را می خواهد در ماه می [٢٠١٣]
گفت که جنگ به پایان رسیده است.‏
کمبود قحطی و برده داری،‏ چه نوع قدبمیبمم و چه جدید نبریبرز وجود ندارد.‏
تفاوت در این است که امروز بردگی جنسی نامیده می شود و در روزگار
قدبمیبمم اسارت و ارباب رعیبىتبىی نامیده می شد ‏(که مورد اخبریبرر را کمونیست های
نابکار در روسیه ی تزاری از شرش خلاص شدند).‏ اما خدا را شکر،‏
بازگشته است.‏
با این حال اما ‏همھهممه چبریبرز به ‏همھهممان شکل نیست،‏ چرا که در آغاز قرن ٢٠
هبرنبرر و موسیقی زنده بود و انقلابىببىی را ‏بجتبججربه می کرد شبیه آن را حبىتبىی در
دوران رنسانس هم ندیده بود.‏ پیشرفت عکاسی در طول قرن ١٩
تقاضای پرتره و مناظر کسل کننده را کاهش داده بود.‏ و در مورد مارسل
دوشان‎١‎ حبىتبىی او را ‏بجتبجحت تاثبریبرر نبریبرز قرار داده بود.‏ پس از دیدن عکسی با
نوردهی چندگانه از مردی در حال دویدن،‏ اثر ‏«برهنه از پله پایبنیبنن
می آید»‏ را خلق کرد.‏ هبرنبررمندابىنبىی چون ترنر‎٢‎ انگلیسی شروع به نقاشی به
شیوه ی دیگری کردند،‏ شیوه ای غبریبرربمنبممایشی.‏ مونه نقاش فرانسوی در
Marcel Duchamp ١
George Turner ٢

دیداری از لندن با دیدن اثر ترنر طلوع امبرپبررسیون را نقاشی کرد که نام
این سبک هبرنبرری جدید،‏ امبرپبررسیونیسم را به آن داد.‏
برهنه از پله پایبنیبنن می آید ‐ دوشان
در سال ١٩١٣ باله ی جدید ایگور اسبرتبرراوینسکی،‏ پرستش ‏بهببههار ‏بجنبجخستبنیبنن
اجرایش را در پاریس داشت.‏ تقریباً‏ شورش رخ داد،‏ چرا که ‏بمتبمماشا گران
ثروبمتبممند سنبىتبىی ‏بمنبممی توانستند این شکل جدید موسیقی و صحنه ای که
پیکاسو طراحی کرده بود را ‏بجتبجحمل کنند.‏ این نشانه ی خو ‏بىببىی بود،‏ چرا که
پذیرش هبرنبرر نو ‏همھهممیشه از سوی ساختار حا کم دشوار است.‏
هبرنبرر و موسیقی در طول قرن ٢٠ پیشرفت کرد.‏ امبرپبررسیونیسم منجر به
سوررئالیسم و کوبیسم شد.‏ نویسندگان بزرگ با نوشبنتبنن رمان هابىیبىی که

ساختار اجتماعی دوران را زیر سوال می برد جهشی به پیش داشتند.‏
امروز هم سنگ های آبهنبهها کجا هستند؟
این درست است که بسیاری از حامیان هبرنبرر سرمایه داران و اشراف
بودند،‏ اما این چبریبرز جدیدی نیست.‏ برای صدها سال،‏ پادشاهان و
ملکه های اروپا نام های بزرگی را چون میکل آنژ،‏ لئوناردو داوینچی،‏ باخ،‏
هایدن و…‏ تشویق کردند و به کار گرفتند.‏ در انگلستان با این که جنبش
اصلاح دین بیشبرتبرر هبرنبرر انگلیس را نابود کرد،‏ تئاتر بر جای خود بافىقفىی ماند و
شکسپبریبرر و مارلو توسط توده های عادی دیده شدند.‏
حامیان هبرنبرر امروز چه کسابىنبىی هستند؟ شرکت های چندملیبىتبىی چون
کوکا کولا که البته تنها آثار تروبمتبممبریبرزی که چالش برانگبریبرز نیستند را ‏جمحجممایت
می کنند تا وجهه ی پا کبریبرزه شان لکه دار نشود.‏ این واقعیت که آبهنبهها از
کارگران مهاجر از آن سوی مرز مکزیک ‏بهببههره کشی می کنند،‏ واقعیبىتبىی است
که به آن اشاره ای ‏بمنبممی کنند.‏ پس نتیجتاً‏ هبرنبرر امروز رو به موت است و وقبىتبىی
نسل های آینده به این دوره از تارتحیتحخ نگاه کنند،‏ برای مردمی که ‏مجممججبور
بودند چنبنیبنن دنیای نامطلو ‏بىببىی را ‏بجتبجحمل کنند احساس تاسف خواهند کرد.‏
به نظر می رسد که این پوسیدگی پس از جنگ جهابىنبىی دوم شروع به
استقرار کرد.‏ اروپا نابود شده بود،‏ آمریکا پادشاه بود.‏ ایالات متحده
آمریکا ‏همھهممه چبریبرز داشت،‏ پول،‏ زیرساخت های تولیدی آسیب ندیده،‏ و
هیولای سر خرمنِ‏ ا کنون پبریبرروزِ‏ ابجتبجحاد شوروی.‏ امبرپبرریالیست های آمریکا
می خواستند بر جهان آزاد کذابىیبىی مسلط شوند،‏ و این ‏همھهممانند سرطابىنبىی غبریبرر
قابل توقف،‏ به معنای سلطه ی کامل بود.‏ نوزاد جدیدی هم از راه رسید:‏
تلویزیون.‏

در ابتدا به خاطر سلطه ی رادیو در ایالات متحده،‏ شبکه ها نسبت به
سرمایه گذاری بر روی این وسیله راغب نبودند.‏ سه شبکه ی بزرگ
ان ‏بىببىی سی،‏ ای ‏بىببىی سی و سی ‏بىببىی اس پول زیادی از رادیو که البته در آمریکا
کاملاً‏ ‏بجتبججاری بود کسب می کردند.‏ اما کم کم یک شبکه پس از دیگری
شروع به ‏بجپبجخش تلویزیوبىنبىی کردند و صحنه برای آبجنبجچه امروز دار ‏بمیبمم مهیا شده
بود،‏ سلطه ی ‏«فرهنگی»‏ تقریباً‏ کامل ایالات متحده.‏
کشورهابىیبىی چون فرانسه ‏‐که طبیعتاً‏ می خواهند فرهنگ خود را حفظ
کنند و برای اینکه چه مبریبرزان برنامه های غبریبررفرانسوی در تلویزیون
فرانسوی ‏مجممججاز است سهمیه مشخص کرده اند‐‏ به دیده ی دسمشسممن نگریسته
می شوند.‏ چرا که برنامه های آمریکابىیبىی تنها ‏مجممجحملی هستند برای فروش
کالای آمریکابىیبىی مثل کوکا کولا،‏ مک دونالد،‏ نام شان را می دانید.‏ آبهنبهها
‏همھهممگی ‏بجببجخشی از ‏بهتبههاجم خرده فرهنگ ‏بىببىی خاصیت امبرپبرریالیسبىتبىی به جهان
هستند.‏
آینده برای هبرنبرر چه در بر دارد؟ این پرسش می بایست به پرسش کلی
وصل شود.‏ آینده برای نوع بشر چه در بر دارد؟ سرمایه داری تنها یک
نبریبرروی ‏مجممجحرکه دارد:‏ سود.‏ کور است و بازار باید سلطه یابد،‏ و در بازار تنها
ارزشی که می تواند بر اقلام گذاشته شود ارزش پولىللىی است.‏ یک ‏بمنبممونه اش
این است.‏ ونگوگ در فقر درگذشت،‏ با این حال نقاشی هایش در میان
ارزسمشسممندترین های دنیاست و در مزایده ها به ازای میلیون ها دلار دست به
دست می شود.‏ خریداران می دانند که دارند یک نقاشی می خرند،‏ اما در
اصل یک سرمایه گذاری است.‏ ا گر به دلیلی فردا ونگوگ از رده خارج
شود،‏ این هبرنبرردوستان کذابىیبىی خود را از ونگوگ هایشان خلاص می کنند،‏

درست مانند دلالابىنبىی که از شر سهام در حال سقوط بر روی زمبنیبنن بازار
سهام خلاص می شوند.‏
نکته ای که کمبرتبرر کسی درباره ی تبعات ‏جمحجممله ی ١١ سپتامبرببرر به برج های
دوقلو می داند این است که ‏بمتبممام ویرانه ها در جستجوی آثار هبرنبرری نفیس
بسیاری که ‏ممممممکن بود بعد از ‏جمحجممله بافىقفىی مانده باشند دابمئبمماً‏ غربال می شد.‏
‏همھهممه ی آبجنبجچه که یافتند ‏مجممججسمه های فلزی کج و معوج بود.‏ گمان می کنم آثار
هبرنبرری از دست رفته در مقابل نابودی بر اثر ‏جمحجممله ی تروریسبىتبىی بیمه نشده
بود.‏ زندگی سخت است.‏ از هر یک از مردم بیشماری که در این دنیای
زشت و غم انگبریبرز از گرسنگی می مبریبررند ببرپبررسید.‏ این دنیای سرمایه داری!‏